Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 listopada 2016r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie, II Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący SSA – Małgorzata Janicz

Sędziowie SA - Marek Motuk SO (del.) – Grzegorz Miśkiewicz ( spr.)

Protokolant – sekr. sądowy Łukasz Jachowicz

przy udziale Prokuratora Gabrieli Marczyńskiej -Tomali

po rozpoznaniu w dniu 30 listopada 2016r.

sprawy z wniosku R. K. o zadośćuczynienie za doznaną krzywdę i odszkodowanie za poniesioną szkodę wynikłe z wykonywania wobec niego środka przymusu w postaci tymczasowego aresztowania w sprawie Sądu Rejonowego dla Warszawy – Żoliborza w Warszawie o sygn. akt IV K 144/08

na skutek apelacji wniesionej przez pełnomocnika wnioskodawcy

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 31 maja 2016r. sygn. akt XVIII Ko 63/15

uchyla wyrok w zaskarżonej części i sprawę przekazuje Sądowi Okręgowemu w Warszawie do ponownego rozpoznania.

UZASADNIENIE

W dniu 30 lipca 2015r pełnomocnik wnioskodawcy R. K. złożył do Sądu Okręgowego w Warszawie wniosek o zasądzenie od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawcy kwoty 260 000 zł tytułem odszkodowania za poniesioną szkodę i zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w kwocie 30 000 zł za niesłuszne tymczasowe aresztowanie w sprawie o sygn. akt IV K 144/08 zakończonej wyrokiem uniewinniającym wydanym przez Sąd Rejonowy dla Warszawy- Żoliborza w Warszawie w dniu 30 lipca 2014r. Wyrokiem z dnia 31 maja 2016r Sąd Okręgowy w Warszawie orzekając na podstawie art. 552a§ 1 k.p.k. ( w brzmieniu sprzed 15 kwietnia 2016r) w zw. z art. 25 ust. 3 ustawy z dnia 11 marca 2016r o zmianie ustawy Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2016r. poz. 437) i art. 554§ 4 k.p.k. zasądził od Skarbu państwa na rzecz R. K. kwotę 30 000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę i kwotę 14 217, 07 złotych tytułem odszkodowania za poniesioną szkodę za wykonywanie wobec niego środka przymusu w postaci tymczasowego aresztowania w okresie od dnia 27 października 2004r do dnia 26 kwietnia 2005r w postępowaniu zakończonym wyrokiem Sądu Rejonowego dla Warszawy Żoliborza w Warszawie z dnia 30 lipca 2014r ( sygn. akt IVK 144/08). W pozostałym zakresie wniosek oddalił. Apelację od wyroku wniósł pełnomocnik wnioskodawcy, który zaskarżył wyrok Sądu Okręgowego w części tj.:

- co do pkt II wyroku w zakresie oddalenia żądania odszkodowania za poniesioną szkodę za wykonywanie wobec R. K. środka przymusu w postaci tymczasowego aresztowania w okresie od 27.10.2004r. do dnia 26.04.2005r. ponad zasądzoną od Skarbu Państwa na rzecz R. K. kwoty 14 217, 07 (czternaście tysięcy dwieście siedemnaście) złotych i 7 groszy.

Na podstawie art. 427 § l i 2 k.p.k. i art. 438 pkt 2 i 3 k.p.k. wyrokowi Sądu Okręgowemu w Warszawie w zaskarżonej części zarzucił:

1) błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia mający istotny wpływ na treść wyroku, a polegający na :

a) wadliwym ustaleniu, że bezpośrednio przed tymczasowym aresztowaniem R. K. osiągał miesięczny dochód w wysokości 798,05 zł. w sytuacji , gdy jednocześnie Sąd ustalił, że miesięczne wydatki związane z utrzymaniem wnioskodawcy i jego najbliższej rodziny przekraczały (bez wskazania o ile) kwotę 2000 zł;

b) wadliwym przyjęciu, że na szkodę jaką poniósł wnioskodawca w następstwie tymczasowego aresztowania nie składają się kwoty:

- 30 000 zł oszczędności z których żona R. K. utrzymywała gospodarstwo domowe podczas osadzenia wnioskodawcy w jednostce penitencjarnej;

- 10 000 zł z tytułu pożyczek zaciągniętych przez żonę wnioskodawcy od najbliższej rodziny w okresie jego pobytu w warunkach izolacji;

- 20 000 zł przekazana E. K. przez W. S., stanowiąca równowartość wkładu pieniężnego wniesionego do S. (...) przez R. K..

c) niezasadnej częściowej odmowie wiary zeznaniom : R. K. , E. K. i W. S. w zakresie faktycznie osiąganych dochodów przez wnioskodawcę przed jego tymczasowym aresztowaniem ;

d) wadliwym ustaleniu, że konieczność wyprzedaży towarów i dramatyczne pogorszenie się sytuacji finansowej s. (...) nie było (choćby w części) skutkiem tymczasowego aresztowania wnioskodawcy lecz wyłącznie prowadzenia postępowania karnego przeciwko R. K. i W. S. -

co finalnie doprowadziło do błędnego oddalenia żądań wniosku ponad zasądzoną kwotę 14 217, 07 zł;

2) obrazę przepisów postępowania ( art. 322 k.p.c. w zw. z art. 558 k.p.k.) mającą istotny wpływ na treść orzeczenia, polegającą - wobec braku możliwości ścisłego udowodnienia wysokości żądania - na zaniechaniu zasądzenia odpowiedniej sumy na rzecz wnioskodawcy z tytułu odszkodowania za: konieczność wyprzedaży towarów firmy (...) znacznie poniżej ich rzeczywistej wartości, brak możliwości prowadzenia Spółki przez R. K. przez okres 6 miesięcy, utratę kontrahentów firmy bezpośrednio po tymczasowym aresztowaniu wnioskodawcy i finalny upadek firmy.

Powołując się na powyższe zarzuty na podstawie art. 427 § 1 i 2 k.p.k. i art. 437 § 1 i 2 k.p.k. wnosił o zmianę wyroku w zaskarżonej części poprzez zasądzenie na rzecz mego mocodawcy odszkodowania za poniesioną szkodę wynikłą z wykonywania wobec niego środka przymusu w postaci tymczasowego aresztowania w kwocie 150 000 (sto pięćdziesiąt tysięcy) złotych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje: apelacja pełnomocnika wnioskodawcy okazała się skuteczna i spowodować musiała uchylenie zaskarżonego wyroku w części odnoszącej się do pkt II w zakresie oddalenia żądania odszkodowania ponad zasądzoną kwotę i przekazanie sprawy niniejszej do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Warszawie, wobec konieczności przeprowadzenia postępowania po raz drugi w całości .

Zarzuty apelacji pełnomocnika wnioskodawcy okazały się skuteczne i doprowadziły do uchylenia orzeczenia w zaskarżonej części i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd Okręgowy w Warszawie. Analiza akt postępowania , a przede wszystkim pisemnych motywów zaskarżonego orzeczenia wskazuje, iż rozstrzygnięcie zapadłe w dniu 31 maja 2016r uznać należy za przedwczesne. Niewątpliwie trafne jest uznanie, iż co do zasady , wobec treści zapadłego w Sądzie Rejonowym dla Warszawy Żoliborza w Warszawie wyroku ( sygn. akt IV K 144/08) wnioskodawcy przysługuje żądanie zarówno zadośćuczynienia jak i odszkodowania od Skarbu Państwa , gdyż w sprawie tej stosowane było wobec R. K. tymczasowe aresztowanie przez okres od 27 października 2004r do dnia 26 kwietnia 2005r. O ile rozpoznając tę sprawę Sąd Okręgowy w całości uwzględnił wniosek o zadośćuczynienie za doznaną krzywdę, to w zakresie wniosku o odszkodowanie, ustalił jego kwotę na 14 217,07 zł, w pozostałym zakresie żądanie wnioskodawcy oddalił. Na wstępie zauważyć należy iż Sąd meriti w żaden sposób nie wykazał poprawności wyliczenia kwoty przyznanego odszkodowania w oparciu o wskazane metody podwyższenia przyjętej kwoty 798,05 zł w związku z koniecznością waloryzacji świadczenia, która to waloryzacja co do zasady winna mieć miejsce. Abstrahując jednak od wskazanych niedostatków pisemnych motywów zaskarżonego orzeczenia, które jednak są na tyle istotne, iż uniemożliwiają kontrolę instancyjną dotyczącą poprawności rozumowania Sądu Okręgowego, zauważyć należy, iż orzeczenie to co do zaskarżonej części jest przedwczesne i nie może się ono ostać z uwagi na konieczność ponownej analizy całości dowodów. Jak wynika z uzasadnienia orzeczenia Sąd Okręgowy przyjął, iż podstawą ustalenia rzeczywistej szkody wynikłej z tymczasowego aresztowania wnioskodawcy w sprawie „głównej” są dokumenty w postaci zeznania podatkowego (...) z załącznikiem (...)za rok 2004 z których wynika, że dochód miesięczny jaki uzyskiwał wnioskodawca wynosił 798,05 zł. Jednocześnie Sąd posiłkując się zeznaniami wnioskodawcy złożonymi w związku z postępowaniem w przedmiocie niniejszego wniosku zauważa, iż wnioskodawca wskazał, że zarabiał miesięcznie 7000 – 8000 zł, zaś podczas przesłuchań w charakterze podejrzanego podawał , że osiąga dochód ok 2000 zł. W tym miejscu przypomnieć należy, iż w zakresie ustalania wysokości odszkodowania w sytuacji nieopodatkowanych dochodów istnieją różne poglądy zarówno doktryny jak i orzecznictwa. Wskazać należy choćby na orzeczenia tutejszego Sądu Apelacyjnego, z których wynika, iż nawet utrata nieopodatkowanych dochodów z powodu tymczasowego aresztowania może być szkodą . Podstawą jednak takiego ustalenia muszą być uznane za wiarygodne zeznania wnioskodawcy co do wysokości zarobków pozwalających na porównanie różnicy między stanem jaki by zaistniał gdyby niekorzystne zdarzenie w postaci tymczasowego aresztowania nie zaistniało. Niewątpliwie koniecznym dla przeprowadzenia takiej symulacji procesem jest określenie nie tylko wysokości dochodów ale i miesięcznych wydatków, czego sąd meriti w sprawie niniejszej nie zrobił. Zgodzić się należy także i z tym poglądem , którego Sąd I instancji nie poddał analizie w kontekście sprawy rozpoznawanej, iż fakt, że dochody nie zostały w części czy nawet w całości ujawnione przed organami podatkowymi, a zatem nie uległy opodatkowaniu, nie może wpływać na ocenę legalności ich uzyskania. Wszak zatrudnienie lub działalność gospodarcza nadal ma charakter w pełni legalny. Oczywiście, unikanie opodatkowania może, a nawet musi podlegać ocenie na gruncie prawa karnego skarbowego jako czyn zabroniony i w tym zakresie stosowne organy państwa winny podjąć przewidziane właściwą procedurą działania zmierzająca tak do nałożenia daniny publicznej jak i ewentualnego ukarania za wykroczenie lub przestępstwo podatkowe. Nadal nie oznacza to jednak nielegalności samych dochodów, o jakiej z pewnością należałoby mówić w przypadku, gdy ich źródłem jest działalność przestępcza sensu stricto. Podobnej oceny powyższej kwestii należy dokonać także na gruncie zasad współżycia społecznego. I o ile unikanie opodatkowania z tej perspektywy oceniane będzie jednoznacznie negatywnie, o tyle sama praca czy prowadzenie legalnej działalności gospodarczej już oczywiście nie ( vide wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 27 stycznia 2016 r., II AKa 443/15, LEX nr 2057023, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 3 marca 2014 r., II AKa 45/14, LEX nr 1444896) Wracając więc do realiów sprawy niniejszej zauważyć należy, iż niewątpliwie zaistniała tu niezgodność pomiędzy wysokością deklarowanych przez wnioskodawcę dochodów ,a ich wysokością wynikającą ze zgłoszeń do Urzędu Skarbowego, co Sąd meriti zauważa, i czemu poświęca część pisemnych motywów orzeczenia ( vide strona 10-13 ). Tymczasem owo ustalenie jest co najmniej niepełne, a przez to wadliwe bez dokonania szczegółowych ustaleń w zakresie możliwości poczynienia przez wnioskodawcę jakichkolwiek oszczędności, przy ustaleniu wysokości koniecznych do utrzymania siebie i rodziny wydatków. Dlatego przy ponownym rozpoznaniu sprawy koniecznym będzie poczynienie tych właśnie ustaleń poprzez dokładne ponowne przesłuchanie na tę okoliczność wnioskodawcy oraz pozostałych świadków, a następnie, przy uwzględnieniu i rozważeniu całości materiału dowodowego wydanie orzeczenia w części co do której wyrok został uchylony.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny orzekł , jak w wyroku.