Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 07 grudnia 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie w II Wydziale Karnym w składzie:

Przewodniczący SSA – Małgorzata Janicz

Sędziowie SA - Marek Motuk

SO (del.) - Grzegorz Miśkiewicz (spr.)

Protokolant sekr. sąd. Łukasz Jachowicz

przy udziale Prokuratora Edwarda Struczyka

oskarżyciela posiłkowego Skarbu Państwa - (...) (...)

po rozpoznaniu w dniu 30 listopada 2016 r.

sprawy:

M. S. (1), syna K. i B. zd. K., urodz. (...) w W.,

oskarżonego o przestępstwa określone w art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294§1 k.k. w zb. z art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i w zw. z art. 12 k.k., oraz w art. 229 § 4 k.k. w zb. z art. 296a § 1 i § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. oraz w art. 296 § 1, 2 i 3 k.k. w zw. z art. 21 § 2 k.k.;

H. S. (1), syna W. i B. zd. J., urodz. (...) w M.

oskarżonego o przestępstwa określone w art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zb. z art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. oraz w art. 229 § 4 k.k. w zb. z art. 296a § 1 i § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. oraz w art. 296 § 1, 2 i 3 k.k.;

W. M. (1), syna W. i K. zd. B., urodz. (...) w P.

oskarżonego o przestępstwo określone w art. 228 § 5 k.k. w zb. z art. 296a § 1 i 4 k.k. w zw. z art. 12 k.k. w zb. z art. 296 § 1, 3 i 4 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k.;

na skutek apelacji wniesionych przez obrońców oskarżonych i Prokuratora

od wyroku Sądu Okręgowego Warszawa – Praga w Warszawie

z dnia 09 czerwca 2016 r. sygn. akt V K 118/12

orzeka

zaskarżony wyrok uchyla i sprawę przekazuje do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu Warszawa - Praga w Warszawie;

UZASADNIENIE

M. S. (1), H. S. (1) oskarżono o to, że:

I.  w okresie od 25 lutego 2011r. do 1 marca 2011r. w W. działając wspólnie i w porozumieniu wraz z innym co najmniej jednym nieustalonym mężczyzną, z góry powziętym zamiarem i w celu osiągnięcia korzyści majątkowej doprowadzili do niekorzystnego rozporządzenia mieniem znacznej wartości Z. (...) z s. w W. w kwocie 2 632 198,89 zł, w ten sposób, że doprowadzili do zawarcia przez przedstawicieli ww. przedsiębiorstwa umowy z dnia 25 lutego 2011r., na podstawie której przedsiębiorstwo nabyło 170 nieistniejących zestawów komputerowych, 170 nieistniejących zestawów mebli oraz nieistniejącego oprogramowania wraz z licencją dla 170 stanowisk komputerowych od spółki (...) Sp. z o.o. z s. w W. za łączną cenę 2 632 198,89 zł brutto oraz doprowadził do zawarcia umowy z dnia 25 lutego 2011r. na podstawie której przedsiębiorstwo miało wynająć ww. zakupiony sprzęt spółce (...) Sp. z o.o. z s. w W. na okres 57 miesięcy z czynszem miesięcznym w wysokości 60731,25 zł brutto, mając świadomość, iż żadna z ww. umów nie zostanie zrealizowana oraz wprowadzając przedstawiciela Z. (...) z s. w W. w błąd co do zamiaru realizacji ww. umów, a następnie posłużyli się jako autentycznymi dokumentami w postaci faktury VAT nr (...) z dnia 1 marca 2011r. na kwotę 104550021 zł brutto wystawioną na (...) Sp. z o.o. z s. w W. z podrobioną parafą H. S. (1) tytułem zapłaty za 170 zestawów komputerowych oraz 170 zestawów mebli i faktury VAT nr (...) dnia 1 marca 2011r. na kwotę 1586698,89 zł brutto wystawioną na (...) Sp. z o.o. z s. w W. z podrobioną parafą H. S. (1) tytułem zapłaty za oprogramowanie komputerowe na 170 stanowisk, używając przy tym jako autentycznych podrobionych dokumentów: Umowy najmu powierzchni c. (...) z dnia 25 lutego 2011r. zawartej pomiędzy (...) Sp. z o.o. z s. w W. a (...) Sp. z o.o. z s. w W.; Umowy najmu z dnia 28 lutego 2011r. zawartej pomiędzy (...) Sp. z o.o. z s. w P. a (...) Sp. z o.o. z s. w W.; Umowy zlecenia z 28 lutego 2011 r. zawartej pomiędzy (...) SA z s. w W. a (...) Sp. z o.o. z s. w W.; Umowy o współpracy z dnia 1 marca 2011r. zawartej pomiędzy (...) z s. w K. a (...) Sp. z o.o. z s. w W. dokumentujących fikcyjne rozpoczęcie działalności gospodarczej przez (...) Sp. z o.o. z s. w W., poprzez okazanie ich przez M. S. (1) przedstawicielowi Z. (...) z s. w W., co stanowiło warunek dokonania przelewu na rachunek bankowy (...) Sp. z o.o. z s. w W. kwot określonych w ww. fakturach, w wyniku czego przedstawiciel Z. (...) z s. w W. dokonał przelewu kwoty 2 632 198, 89 zł na rachunek bankowy (...) Sp. z o.o. z s. w W.,

tj. o czyn z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zb. z art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k.

II.  w dniach 9 i 10 marca 2011r. w W. działając wspólnie i w porozumieniu udzielili korzyści majątkowej znacznej wartości w kwocie
310 000 zł W. M. (1) w związku z pełnieniem przez niego funkcji publicznej Zarządcy Z. (...) z s. w W., w ten sposób, że w dniu 10 marca 2011r. wypłacone w dniu 9 marca 2011r. z rachunku bankowego (...) Sp. z o.o. z s. w W. przez H. S. (1) na ten cel pieniądze i przekazane M. S. (1), M. S. (1) przekazał W. M. (1) w zamian za udostępnienie w dniu 1 marca 2011r. środków Z. (...) z s. w W. w kwocie 2632198,89 zł na rzecz (...) Sp. z o.o. z s. w W., stanowiące niedopełnienie obowiązków zarządcy, mogące wyrządzić szkodę temu przedsiębiorstwu,

tj. o czyn z art. 229 § 4 k.k. w zb. z art. 296a §1 i 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k.

a ponadto: M. S. (1) o to, że:

III.  w dniu 9 marca 2011r. w W., działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, wspólnie i w porozumieniu z H. S. (1), mając świadomość, że ww. pełni funkcję Prezesa Zarządu (...) Sp. z o.o. z s. w W. i jest obowiązany na podstawie Uchwały z dnia 29 listopada 2010 r. nr (...) do zajmowania się sprawami majątkowymi i działalnością gospodarczą tej spółki oraz że dopuszcza się nadużycia udzielonych mu uprawnień w zakresie dysponowania mieniem ww. spółki zgodnie z jej interesem, przyjął od H. S. (1) kwotę 2255500 zł należącą do ww. spółki, z której kwotę 2208500 zł przekazał za pośrednictwem J. G. nieuprawnionej, bliżej nieustalonej osobie, zaś kwotę 47000 zł przywłaszczył, uprzedzając tym spółce (...) Sp. z o.o. z s. w W. szkodę majątkową w wielkich rozmiarach w kwocie 2255500 zł,

tj. o czyn z art. 296 § 1, 2 i 3 k.k. w zw. z art. 21 § 2 k.k.

H. S. (1) o to, że:

IV.  w dniu 9 marca 2011r. w W., działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, wspólnie i w porozumieniu z M. S. (1), pełniąc funkcje Prezesa Zarządu (...) Sp. z o.o. z s. w W., będąc obowiązany na podstawie Uchwały z dnia 29 listopada 2010 r. nr (...) do zajmowania się sprawami majątkowymi i działalnością gospodarczą tej spółki nadużywając udzielonych mu uprawnień w zakresie dysponowania mieniem spółki zgodnie z jej interesem dokonał wypłaty z rachunku spółki nr (...) w (...) z s. w W. kwoty 2612500 zł, z której kwotę 2255500 zł przekazał nieuprawnionej osobie tj. M. S. (1) mając świadomość, że pieniądze te nie będą przeznaczone na działalność spółki zgodnie z jej interesem, zaś kwotę 47000 zł przywłaszczył, wyrządzając tym spółce (...) Sp. z o.o. z s. w W. szkodę majątkową w wielkich rozmiarach w kwocie 2302500 zł,

tj. o czyn z art. 296 § 1, 2 i 3 k.k.

W. M. (1) oskarżono o to, że:

V.  w bliżej nieustalonym dniu przed 25 lutego 2011r., w bliżej nieustalonym miejscu, w związku z pełnieniem na podstawie Umowy zlecenia o zarządzanieZ. (...) z s. w W. z dnia 21 kwietniu 2009r. funkcji publicznej Zarządcy Z. (...) z s. w W., działając z góry powziętym zamiarem zażądał, a następnie w dniu 10 marca 2011r. w W. przyjął korzyść majątkową znacznej wartości od M. S. (1) w postaci pieniędzy w kwocie 310 000 zł w zamian za działanie mogące wyrządzić temu przedsiębiorstwu znaczną szkodę majątkową, polegające na udostępnieniu środków finansowych Z. (...) z s. w W. na uruchomienie działalności „c. (...)”, w którym to celu zawarł w W. w imieniu kierowanego przez siebie przedsiębiorstwa umowę z dnia 25 lutego 2011r., na podstawie której ww. przedsiębiorstwo nabyło 170 zestawów komputerowych, 170 zestawów mebli oraz oprogramowanie wraz z licencją dla 170 stanowisk komputerowych do spółki (...) Sp. z o.o. z s. w W. za łączną cenę 2632198,89 zł brutto oraz umowę z dnia 25 lutego 2011r., zgodnie z którą ww. przedsiębiorstwo miało wynająć ww. zakupiony sprzęt spółce (...) Sp. z o.o. z s. w W. na okres 57 miesięcy z czynszem miesięcznym w wysokości 60731,25 zł brutto, przy czym zawierając te umowy oraz dokonując w dniu 1 marca 2011r. przelewów środków pieniężnych stanowiących własność ww. przedsiębiorstwa w łącznej kwocie 2632198,89 zł na rachunek bankowy (...) Sp. z o.o. z s. w W. nie dopełnił spoczywających na nim obowiązków Zarządcy wynikających z Umowy zlecenie o zarządzanie Z. (...) z s. w W. z dnia 21 kwietnia
2009 r. w § 7 ust. 5a) i b), poprzez prowadzenie działalności gospodarczej bez należytej staranności oraz nieracjonalne gospodarowanie mieniem przedsiębiorstwa i niezapewnienie należytej ochrony mienia przedsiębiorstwa polegające na: niesprawdzeniu, czy zakupiony od (...) Sp. z o.o. z s. w W. ww. sprzęt, meble i oprogramowanie faktycznie istnieją; w jakim są stanie; gdzie się znajdują; niezapewnieniu w ww. umowie kupna sprzedaży oznaczenia co do tożsamości zakupywanego sprzętu przez określenie numerów seryjnych zestawów komputerowych, monitorów i licencji oprogramowania; niedopilnowania ustanowienia zabezpieczenia płatności czynszu z tytułu ww. umowy najmu w postaci notarialnego oświadczenia najemcy o poddaniu się egzekucji w trybie art. 777 § 1 k.p.c., pomimo przyjęcia takiego uzgodnienia w § 5 ust. 6 tej umowy zaakceptowaniu zabezpieczenia czynszu z tytułu ww. umowy najmu wekslem in blanco z porozumieniem wekslowym do kwoty 1000000 zł, podczas, gdy zaległości z tego tytułu mogły osiągną wyższą wartość; niezweryfikowaniu realnych możliwości prowadzenia przez (...) Sp. z o.o. z s. w W. działalności „c. (...)” oraz niezweryfikowaniu posiadanych przez tę spółkę możliwości pozyskania klientów dla tej działalności, jak również nie dopełnił ciążących na nim obowiązków wynikających z przepisów prawa: art. 46a ust. 3 w zw. z art. 46 ust. 3 Ustawy z dnia 25 września 1981r. o przedsiębiorstwach państwowych, poprzez zaniechanie przeprowadzenia przetargu publicznego na odpłatne oddanie mienia przedsiębiorstwa państwowego do użyczenia innym podmiotom na podstawie umów prawa cywilnego i z art. 5a ust. 1 Ustawy z dnia 8 sierpnia 1996r. o zasadach wykonywania uprawnień przysługujących Skarbowi Państwa, poprzez zaniechanie uzyskania zgody Ministra Skarbu Państwa na dokonanie czynności prawnej w zakresie rozporządzenia składnikami majątku przedsiębiorstwa państwowego, polegającego na oddaniu tych składników do korzystania innemu podmiotowi na podstawie umowy najmu, czym nieumyślnie wyrządził Z. (...)z s. w W. szkodę majątkową w wielkich rozmiarach w kwocie 2632198,89 zł,

tj. o czyn z art. 228 § 5 k.k. w zb. z art. 296a § 1 i 4 k.k. w zw. z art. 12 k.k. w zb. z art. 296 § 1, 3 i 4 k.k. w zw. z art. 11§ 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k.

Sąd Okręgowy w Warszawie wyrokiem z dnia 9 czerwca 2016 r., w sprawie o sygn. akt V K 118/12:

I.  W ramach czynów zarzucanych oskarżonym: M. S. (1) w pkt. I, II, III; H. S. (1) w pkt. I, II, IV i W. M. (1) w pkt. V, uznał ich za winnych tego, że działając wspólnie i w porozumieniu, także z innymi nie ustalonymi osobami, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, wprowadzając w błąd członków Rady Nadzorczej Z. (...) z s. w W., która to Uchwała Nr (...) z dnia 22 grudnia 2010r. zaakceptowała zawarcie przez Zarządcę Przedsiębiorstwa umów zmierzających do rozszerzenia działalności Przedsiębiorstwa w kierunkuC. (...), przy zaangażowaniu środków finansowych maksymalnie w kwocie 2.632.200 zł brutto, zawarli z dniem 25 lutego 2011r. umowy: o sprzedaży i najmu, których stronami byli: (...) Sp. z o.o. reprezentowana przez Prezesa Zarządu H. S. (1) i Z. (...)reprezentowane przez Zarządcę W. M. (1), załączając następnie do w/w umów podrobione umowy: najmu powierzchni przez (...) Sp. z o.o., umowy zlecenia i współpracy w/w Spółki, a poprzez przedłożenie przez (...) Sp. z o.o. faktur Nr (...), i następnie przelanie na rachunek w/w Spółki przez W. M. (1), z rachunku Z. (...)kwoty na jaką wystawione były w/w faktury, doprowadzili Z. (...)do niekorzystnego rozporządzania mienie w kwocie 2.632.198,89 zł tj. czynu z art. 286 § 1 k.k. i art. 294 § 1 k.k. w zb. z art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k., i za to na zasadzie art. 11 § 3 k.k. z mocy art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 33 § 1, 2 i 3 k.k. wymierzył oskarżonym kary: M. S. (1) 5 (pięciu) lat pozbawienia wolności i grzywny w liczbie 300 (trzystu) stawek dziennych w wysokości 60 zł (sześćdziesięciu złotych) stawki dziennej; H. S. (1) 4 (czterech) lat pozbawienia wolności i grzywny w liczbie 100 (stu) stawek dziennych w wysokości 50 zł (pięćdziesięciu złotych) stawki dziennej i W. M. (1) 5 (pięciu) lat pozbawienia wolności i grzywny w liczbie 300 (trzystu) stawek dziennych w wysokości 70 zł (siedemdziesięciu złotych) stawki dziennej.

II.  Na zasadzie art. 46 § 1 k.k. orzekł obowiązek naprawienia przez oskarżonych: M. S. (1), H. S. (1) i W. M. (1), solidarnie, na rzecz Skarbu Państwa -(...) (...) kwoty 2.632.198,89 zł (dwa miliony sześćset trzydzieści dwa tysiące sto dziewięćdziesiąt osiem złotych osiemdziesiąt dziewięć groszy).

III.  Zasądził na rzecz Skarbu Państwa, tytułem opłaty, od oskarżonych: M. S. (1) kwotę 4000 zł (cztery tysiące złotych), H. S. (1) kwotę 1400 (tysiąc czterysta) złotych i W. M. (1) kwotę 4600 zł (cztery tysiące sześćset złotych), oraz obciążył każdego z nich 1/3 części pozostałymi kosztami postępowania w sprawie.

IV.  Na zasadzie art. 41 § 1 k.k. orzekł wobec oskarżonego W. M. (1) zakaz zajmowania stanowisk kierowniczych podmiotów z udziałem Skarbu Państwa na okres lat 5 (pięciu).

V.  Dowody rzeczowe opisane w wykazach dowodów rzeczowych: na kartach 476 - 484(...) na karcie 1474 (...) na kartach 2145 - 2146(...) pozostawił w aktach sprawy, w aktach sprawy pozostawił też pendrive - karta 2937.

VI.  Na zasadzie art. 230 § 2 k.p.k. zwrócił H. S. (1) dowód rzeczowy opisany w wykazie dowodów rzeczowych na karcie 1243 w(...) oraz M. S. (1) telefonu marki N. (karty 2937, 2844 odwr.).

Apelacje od powyższego wyroku złożyli obrońcy skazanych i prokurator.

Obrońca oskarżonego M. S. (1) wyrokowi temu zarzucił:

1)  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku, który miał wpływ na treść tego orzeczenia (art. 438 pkt 3 k.p.k.) polegający na ustaleniu, że osk. M. S. (1) dopuścił się przestępstw z art. 286 § 1 k.k. oraz 270 § 1 k.k. w sytuacji, gdy osk. M. S. nie wprowadził w błąd żadnego z organów Z. (...), gdyż jego przełożony osk. W. M. (1) pełniący funkcję Zarządcy Przedsiębiorstwa nie mógł być wprowadzony w błąd przez osk. M. S., skoro sam został uznany za winnego przestępstwa z art. 286 § 1 k.k., bo to właśnie on, a nie osk. M. S. wprowadził w błąd członków Rady Nadzorczej Z. (...), czego nie mógł dokonać osk. M. S., który był tylko pracownikiem podległym zarządcy przedsiębiorstwa i nie on został upoważniony do zawarcia umów ze spółką (...) Sp. z o.o. w W. i dokonania zapłaty do kwoty 2.632.200,00 zł, a ponadto brak jest jakichkolwiek dowodów na to aby osk. M. S. podrabiał dokumenty lub ich świadomie jako autentyczne używał,

2)  rażącą niewspółmierność kary (art. 438 pkt 4 k.p.k.) polegającą na wymierzeniu oskarżonemu M. S. rażąco surowej kary 5 lat pozbawienia wolności oraz grzywny bez uwzględnienia tzw. wewnętrznej sprawiedliwości wyroku, bez wzięcia pod uwagę podporządkowania oskarżonego M. S. jego przełożonemu – Zarządcy Przedsiębiorstwa, bez uwzględnienia stanu rodzinnego oskarżonego oraz jego dotychczasowej nieposzlakowanej opinii.

Wniósł o:

1)  zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie oskarżonego M. S. (1),

ewentualnie

2)  uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania,

ewentualnie

3)  zmianę zaskarżonego wyroku i wydatne złagodzenie kary pozbawienia wolności i kary grzywny oraz zastosowanie dobrodziejstwa warunkowego zawieszenia kary pozbawienia wolności.

Obrońca oskarżonego H. S. (1) na podstawie art. 427 § 2 k.p.k. i art. 438 pkt 2 i 3 k.p.k. zaskarżonemu wyrokowi zarzucił obrazę przepisów postępowania, która mogła mieć wpływ na treść orzeczenia gdyż skutkowała błędnymi ustaleniami faktycznymi a polegała na naruszeniu:

1) art. 7 k.p.k. i art. 410 k.p.k. poprzez wybiórczą i powierzchowną oraz niezgodną z logiką i doświadczeniem życiowym ocen, dowodów oraz oparcie rozstrzygnięcia jedynie na części ujawnionych dowodów z pominięciem dowód korzystnych dla oskarżonego H S., w szczególności poprzez pominięcie części z rozmów nagranych przez M. S. (1) i H. S. oraz zeznań świadka M. K. oraz świadka M. G., a także poprzez nielogiczne i niezgodne z doświadczeniem życiowym wnioskowanie, co skutkowało błędnymi ustaleniami faktycznymi, a w szczególności:

- błędnym ustaleniem, że wszyscy trzej oskarżeni bardzo dobrze się znali i pozostawali ze sobą w stałym kontakcie, podczas gdy H. S. zetknął się z W. M. wyłączenie w dniu podpisania umów pomiędzy Z. (...) a (...) Sp. z o.o. i nigdy w inny sposób się z nim nie kontaktował, zaś M. S. poznał bliżej dopiero gdy zaproponowano mu pokierowanie spółką zajmującą się usługami c. (...),

- błędnym ustaleniem, że oskarżony H. S. miał świadomość iż Spółka (...) nie rozpocznie działalności i została założona wyłącznie w celu wyłudzenia środków z (...) podczas gdy oskarżony był wprowadzany w błąd przez M. S., dlatego też poszukiwał klientów na usługi c. (...) oraz był przekonany, że wypłata środków z rachunku (...) po ich przelaniu z (...) zostanie przeznaczona na zapłatę za sprzęt komputerowy,

- błędnym ustaleniem, że oskarżony H. S. współuczestniczył we wprowadzeniu w błąd członków Rady Nadzorczej (...) oraz był świadomy posługiwania się przez M. S. fałszywymi dokumentami;

2) art. 399 §1 k.p.k. poprzez nie uprzedzenie oskarżonego i obrońcy o możliwości zmiany kwalifikacji prawnej czynu polegającej na zakwalifikowaniu trzech czynów zarzucanych H. S. w akcie oskarżenia (oszustwa, łapownictwa i niegospodarności - art. 286 §1 k.k., art. 229 54 k.k., art. 296 § 1,2,3 k.k. i innej jako jednego występku kwalifikowanego z art. 286 § 1 k.k. i art. 294 § 1 k.k. w zb. z art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.;

3) art. 170 § 1 pkt. 2 i § 2 k.p.k. poprzez bezzasadne oddalenie wniosku dowodowego obrońcy z dnia 22 października 2013r. o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu fonoskopii celem zrekonstruowania pełnej treści rozmów nagranych przez H S., w sytuacji gdy nagranie to jest istotnym dowodem w sprawie jednak jakość nagrania nie pozwala na pełne odtworzenie treści rozmowy bez podjęcia specjalistycznych czynności oczyszczenia nagranych dźwięków przez biegłego;

4) art. 415 § 1 zd. 2 k.p.k. poprzez nałożenie na oskarżonego H. S. obowiązku naprawienia szkody podczas gdy już wcześniej prawomocnym wyrokiem z dnia 25 czerwca 2013r. Sądu Okręgowego w Warszawie sygn. akt XVI GNc 493/13 została zasądzona od H. S. (4) na rzecz (...) kwota 2.741.390,71 zł a zatem rozstrzygnięto już o roszczeniu które miałoby wynikać z popełniania przestępstwa co stanowi, przeszkodę do ponownego orzeczenia o obowiązku naprawienia szkody w postępowaniu karnym.

Na podstawie art. 427 §1 k.p.k. w zw. art. 437 § 1 k.p.k. wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uniewinnienie H. S. (1) od zarzucanych mu czynów, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu Warszawa - Praga.

Pierwszyobrońca oskarżonego W. M. (1) w oparciu o art. 438 pkt. 2 k.p.k. zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

- obrazę przepisów postępowania, która mogła mieć wpływ na treść orzeczenia w postaci:

a) art. 14 § 1 w zw. z art. 413 § 1 pkt. 4 k.p.k. przez naruszenie zasady skargowości polegające na uznaniu oskarżonego W. M. (1) winnym czynu, którego nie zarzucono mu aktem oskarżenia, przy czym konstrukcja części dyspozytywnej wyroku skazującego zarówno wprowadza zdarzenia faktyczne, które nie istniały w komparycji zarzutu aktu oskarżenia, ale i tworzy nowe konfiguracje osobowe współsprawstwa, które również odbiegają od konstrukcji podmiotowych zarzutu aktu oskarżenia, a nadto tworzy po stronie oskarżonego M. nie przewidzianą aktem oskarżenia formę winy umyślnej w zakresie nie objętego zarzutem aktu oskarżenia przestępstwa wyłudzenia mienia z władztwa zarządzanego przez tegoż oskarżonego podmiotu, przypisując mu zamiar umyślny wyłudzenia mienia stypizowany w art. 286 § 1 k.k., w sytuacji, gdy akt oskarżenia nie przewidywał takiej konstrukcji po stronie tegoż oskarżonego, oraz przypisanie mu wyłudzenia kwoty 2.632 198 89 zł na szkodę zarządzanego przez siebie podmiotu, mimo, iż takiego zarzutu akt oskarżenia również nie zawierał, tudzież nie znaną aktowi oskarżenia konstrukcję popełnienia przestępstwa z art. 270 § 1 k.k.,

b) art. 404 § 2 w zw. z art. 402 § 3 w zw. z art. 401 § 2 k.p.k.

przez co najmniej 8-krotne naruszenie terminu określonego w art. 404 § 2 k.p.k. prowadzenia rozprawy odroczonej od początku

W oparciu o art. 437 § 1 k.p.k. wniósł o uchylenie zaskarżonego

wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu Warszawa Praga w Warszawie.

Drugiobrońca o. (...) M. na podstawie art. 427 § 2 k.p.k., w zw. z art. 438 k.p.k., powyższemu rozstrzygnięciu zarzucił:

I.  obrazę przepisów prawa materialnego, a to:

⚫

art. 55 k.k. poprzez bezpodstawne pominięcie przez Sąd okoliczności wpływających w sposób istotny na wymiar kary, bądź też zmarginalizowanie ich roli (w przypadku przyjęcia, iż oskarżony jest winny zarzucanych mu czynów), a w szczególności:

⚫

wzorowej postawy oskarżonego w czasie trwania procesu,

⚫

nienagannej postawy oskarżonego w życiu osobistym oraz zawodowym, tak przed, jak i po zdarzeniu, w następstwie czego Sąd powinien był orzec wobec oskarżonego łagodniejszej kary, w tym z zastosowaniem instytucji warunkowego zawieszenia jej wykonania,

⚫

art. 286 § 1 k.k. i art. 294 § 1 k.k. w zb. z art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie albowiem zachowanie oskarżonego nie wypełniło ani znamion przestępstwa oszustwa (brak osiągnięcia korzyści majątkowej przez oskarżonego oraz brak wprowadzania kogokolwiek w błąd) ani posługiwania się sfałszowanymi dokumentami (brak jest jakichkolwiek danych ku temu a nadto w szczególności brak jest winy po stronie W. M. (1) ani jakiejkolwiek postaci zamiaru).

II.  obrazę przepisów postępowania tj.

⚫

art. 5 § 1 i 2 k.p.k. i art. 92 k.p.k., która miała wpływ na treść wyroku, polegająca na oparciu rozstrzygnięcia o winie oskarżonego w istocie jedynie na twierdzeniach oskarżonego M. S. (1), mającego interes w pomówieniu oskarżonego (chcącego przede wszystkim umniejszyć swą rolę w przestępstwie, w szczególności w zagarnięciu zasadniczej kwoty), które nie zostały należycie wsparte innym procesowym, bezspornie przekonywującym materiałem dowodowym oraz pominięciu dowodów i okoliczności sprawy korzystnych dla oskarżonego mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia wbrew zasadzie domniemania niewinności oskarżonego, a także rozstrzygnięcie nie dających się usunąć, istniejących w sprawie wątpliwości na niekorzyść oskarżonego M.;

⚫

art. 7 k.p.k., która miała wpływ na treść wyroku, poprzez sprzeczną z zasadami prawidłowego rozumowania oraz wskazaniami wiedzy i doświadczenia życiowego ocenę zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w części w której dotyczy on ustalenia czy oskarżony W. M. (1) kierował popełnieniem czynów zabronionych przez pozostałych oskarżonych, w sytuacji gdy kompleksowa analiza okoliczności sprawy oraz zeznań świadków prowadzi do wniosków przeciwnych (W. M. (1) został wykorzystany przez oskarżonego S. jako swoiste „narzędzie” przestępstwa); przy przyjęciu z kolei, że proces w części co najmniej miał charakter poszlakowy to nie doszło z całą pewnością do wypełnienia wszelkich reguł w nim obowiązujących w postaci braku wykazania nierozerwalnych powiązań pomiędzy oskarżonym M. a faktycznymi uczestnikami pochodu przestępczego a tym samym z całą pewnością można stwierdzić, że obok wersji przyjętych zarówno przez oskarżenie jak i Sąd meriti istnieje co najmniej jedna inna alternatywa wersja zdarzeń polegająca na tym, że pozostali oskarżeni działali sami, wykorzystując uśpioną czujność oskarżonego M. spowodowaną jego znajomością z oskarżonym S. i jego zapewnieniami, że całą działalność c. (...) gwarantuje ekspert z branży P. R. (znany doskonale M. S. (1) i H. S. (1) i jednocześnie prawie nieznany M.),

⚫

art. 7 k.p.k. poprzez rozstrzygnięcie o winie i kwalifikacji prawnej w stosunku do oskarżonego M. wyłącznie w oparciu o „logikę o doświadczenie życiowe dorosłego człowieka” a nie przekonywujące dowody i fakty oraz przy należytym zastosowaniu domniemań i gwarancji procesowych w stosunku do oskarżonego,

⚫

art. 14 § 1 k.p.k. poprzez wyjście przez Sąd meriti poza granice aktu oskarżenia w zakresie art. 270 k.k. albowiem oskarżyciel nie zarzucał oskarżonemu ani podrabiania ani przerabiania ani posługiwania się sfałszowanym dokumentem,

II. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, który miał wpływ na jego treść:

⚫

wyrażający się w dokonaniu błędnej oceny zebranego materiału dowodowego, iż oskarżony W. M. (1) działał wspólnie i w porozumieniu z innymi osobami w ramach swoistej grupy przestępczej, gdy tymczasem nie miał świadomości o tej działalności swoich współpracowników (szczególnie S.), nie wprowadzał w błąd nikogo w tym Rady Nadzorczej (...), gdyż nie miał świadomości co do charakteru działań podejmowanych przez pozostałych oskarżonych (w postaci prawdopodobnego zamiaru zagarnięcia pełnej sumy wypłaconej w (...) z konta (...) Sp. z o.o. a co za tym idzie brak jest przesłanek do przypisania mu jakiejkolwiek postaci winy,

⚫

wyrażający się w dokonaniu błędnej oceny przeprowadzonych w toku postępowania dowodów, w szczególności w zakresie oceny dowodów z zeznań świadków oraz wyjaśnień pozostałych oskarżonych, co skutkowało przyjęciem, że oskarżony dopuścił się jakiegokolwiek przestępstwa, podczas gdy prawidłowa ocena zebranego w sprawie materiału dowodowego w odniesieniu do okoliczności i przesłanek, które przy ocenie sąd orzekający bierze pod uwagę, a tym bardziej, iż jednoznacznie nie stwierdzono, iż oskarżony wiedział o zamiarze zdefraudowania pełnej kwoty przelanej na konto (...) Sp. z o.o., co zatem idzie nie zostały wyczerpane znamiona zarzucanych mu czynów zabronionych.

Z daleko posuniętej ostrożności procesowej wyrokowi zarzucił także:

III.  rażącą niewspółmierność kary orzeczonej w stosunku do oskarżonego, w wysokości 5 lat pozbawienia wolności oraz orzeczonej względem oskarżonego kary grzywny oraz obowiązku naprawienia szkody w pełnej wysokości, podczas gdy w kontekście ewentualnego stopnia winy oskarżonego winy oraz pozostałych dyrektyw wymiaru kary, taki wymiar kar i środków karnych stanowi o nadmiernej represji karnej.

W oparciu o treść art. 437 § 1 i 2 k.p.k. wniósł o:

zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uniewinnienie oskarżonego od zarzucanych mu czynów;

orzeczenie o kosztach postępowania w tym o kosztach obrony według norm przepisanych względnie według spisu kosztów jeśli zostanie przedłożony;

ewentualnie wniósł o:

uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu.

Prokurator na podstawie art. 427 § 2 k.p.k. i art. 438 pkt 1, 2, 3 i 4 k.p.k. wyrokowi temu zarzucił:

1.  obrazę przepisu prawa materialnego, tj. art. 286 § 1 k.k., poprzez uznanie, iż zachowanie oskarżonego W. M. (1), pełniącego na podstawie Umowy zlecenia o zarządzanie Z. (...) z s. w W. z dnia 21 kwietnia 2009 r. Zarządcy Z. (...) z s. w W., polegające na wprowadzeniu w błąd Rady Nadzorczej tego Przedsiębiorstwa i przez to spowodowanie wydania przez Radę Nadzorczą uchwały z 22 grudnia 2010 r. nr (...) akceptującej zawarcie przez niego umów zmierzających do rozszerzenia działalności o usługi c. (...) przy zaangażowaniu środków Przedsiębiorstwa do kwoty 2 632 200 zł, a następnie polegające na wykonaniu przez tego oskarżonego przelewu kwoty 2 632 198,89 zł, wypełniło znamiona czynu z art. 286 § 1 k.k. i art. 294 § 1 k.k.;

2.  obrazę przepisów postępowania, tj.:

a)  art. 7 k.p.k., mającą wpływ na treść orzeczenia, polegającą dowolnej ocenie zgromadzonego materiału dowodowego w sposób sprzeczny z zasadami doświadczenia życiowego i przyjęcie, iż zachowania przypisane poszczególnym oskarżonym w pkt I-V aktu oskarżenia stanowią jedno popełnione wspólnie i w porozumieniu przez wszystkich oskarżonych przestępstwo, w tym przede wszystkim poprzez nieuzasadnione uznanie, iż W. M. (1) działał z zamiarem doprowadzenia do niekorzystnego

rozporządzenia mieniemZ. (...) z s. w W., działając wspólnie i w porozumieniu z M. S. (1) oraz H. S., co w konsekwencji doprowadziło do uznania: iż podmiot (...) Sp. z o.o. z s. w W., na rzecz którego dokonano niekorzystnego rozporządzenia mieniem ww. Przedsiębiorstwa Państwowego został powołany wyłącznie jako narzędzie popełnienia przestępstwa, a więc w zdarzeniach objętych postępowaniem nie sposób dopatrzeć się działania na szkodę tej Spółki, a zatem brak było podstaw do orzeczenia wobec M. S. (1) oraz H. S. (1) środka karnego z art. 41 § 1 k.k.; zaś przekazanie kwoty 310 000 zł W. M. (1) przez pozostałych oskarżonych nie stanowiło wręczenia wcześniej obiecanej korzyści majątkowej znacznej wartości osobie pełniącej funkcję publiczną i w związku z obrotem gospodarczym, a stanowiło przekazanie udziału w korzyści we wspólnie popełnionym przestępstwie oszustwa, podczas gdy prawidłowa ocena zebranego w sprawie materiału dowodowego wskazuje na dopuszczenie się przez poszczególnych oskarżonych przestępstw określonych w treści aktu oskarżenia;

b)  art. 14 § 1 k.p.k., mogącą mieć wpływ na treść orzeczenia, polegającą na uznaniu w wyroku skazującym, iż swoim zachowaniem W. M. (1) wypełnił m.in. znamiona czynu z art. 270 § 1 k.k., podczas gdy przeciwko temu oskarżonemu nie skierowano aktu oskarżenia obejmującego zachowanie polegające na podrobieniu, przerobieniu dokumentu lub posłużeniu się takim dokumentem;

3.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, mający wpływ na jego treść, a polegający na dowolnym uznaniu, iż:

a)  W. M. (1) wspólnie i w porozumieniu z pozostałymi oskarżonymi działał ze z góry powziętym zamiarem doprowadzenia do niekorzystnego rozporządzenia mieniem przez Zakłady Budownictwa (...) z s. w W., podczas gdy prawidłowa ocena zebranego materiału dowodowego prowadzi do wniosku, iż to W. M. (1) jako Zarządca Z. (...) z s. w W. był jedną z osób wprowadzony cli w błąd, a następnie dokonującą niekorzystnego rozporządzenia mieniem v ww. Przedsiębiorstwa, a w konsekwencji uznaniu, iż:

b)  przyjęcie przez W. M. (1) od M. S. (1) i pośrednio również od H. S. (1) kwoty 310 000 zł w dniu 10 marca 2011 r. stanowiło jedynie akt związany z podziałem wspólnie uzyskanej korzyści majątkowe z przestępstwa polegającego na wyłudzeniu, podczas gdy prawidłowa ocena zebranego materiału dowodowego wskazuje, iż M. S. (1) oraz H. S. (1) wręczyli W. M. (1) jako Zarządcy Z. (...) z s. w W. korzyść majątkową znacznej wartości w zamian za udostępnienie środków tego Przedsiębiorstwa, mogące wyrządzić mu szkodę majątkową w wielkich rozmiarach;

c) oraz uznaniu, iż Spółka (...) Sp. z o.o. z s. w W. powstała jedynie jako narzędzie popełnienia przestępstwa z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. na szkodę Z. (...) z s. w W. i w związku z czym działanie na jej szkodę zostało pominięte przy subsumpcji zachowań przypisanych M. S. (1) i H. S. (1), podczas gdy prawidłowa ocena zebranego materiału dowodowego wskazuje, iż w zamyśle co najmniej jednego udziałowca z chwili zawiązania spółki 29 listopada 2010 r., a następnie w zamyśle co najmniej dwojga udziałowców po zmianie struktury właścicielskiej spółki w dniu 24 lutego 2011 r., spółka miała prowadzić rzeczywistą i legalną działalność operacyjną zgodnie z treścią aktu zawiązującego spółkę;

4. niezastosowanie środka karnego określonego w art. 45 § 1 k.k., polegającego na orzeczeniu obligatoryjnego przepadku korzyści pochodzących z popełnienia przestępstwa wobec wszystkich oskarżonych: M. S. (1) i H. S. (1) w kwotach po 47 000 zł każdy oraz W. M. (1) w kwocie 310 000 zł, pomimo stwierdzenia przez Sąd uzyskania przez oskarżonych korzyści majątkowej z popełnionego przestępstwa w ww. kwotach.

Na podstawie art. 427 § 1 k.p.k. oraz art. 437 § 1 i 2 k.p.k. wniósł o:

zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uznanie oskarżonych za winnych zarzucanych im czynów zgodnie z opisem oraz kwalifikacjami przyjętymi w treści aktu oskarżenia, skazanie ich na podstawie przyjętych w akcie oskarżenia kwalifikacji prawnych czynów i orzeczenie wobec nich:

1. M. S. (1) w zakresie:

a) zarzucanego mu czynu z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zb. z art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. w pkt I aktu oskarżenia kary 4 (czterech) lat i 6 (sześciu) miesięcy pozbawienia wolności oraz na podstawie art. 33 § 2 kk grzywnę w wysokości 300 (trzystu) stawek dziennych po 60 zł (sześćdziesiąt złotych) każda i orzeczenie na podstawie: art. 46 § 1 k.k. obowiązku naprawienia szkody w całości na rzecz następcy prawnego Z. (...) z s. w W. - Skarbu Państwa - (...) (...) solidarnie z pozostałymi oskarżonymi; art. 45 § 1 k.k. przepadku uzyskanej z przestępstwa korzyści majątkowej w kwocie 47 000 zł (czterdzieści siedem tysięcy złotych);

b) zarzucanego mu czynu z art. 229 § 4 k.k. w zb. z art. 296a § 1 i 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. w pkt II aktu oskarżenia kary 1 (jednego) roku i 6 (sześciu) miesięcy pozbawienia wolności;

c) zarzucanego mu czynu z art. 296 § 1, 2 i 3 k.k. w zw. z art. 21 § 2 k.k. w pkt III aktu oskarżenia kary 1 (jednego) roku pozbawienia wolności i kierowniczych w spółkach prawa handlowego na okres 5 (pięciu) lat;

oraz orzeczenie na podstawie art. 85 § 1 k.k., w zakresie określonych pkt a)-

c) kar cząstkowych, kary łącznej pozbawienia wolności w wymiarze 5 (pięciu) lat.

2. H. S. (1) w zakresie:

a) zarzucanego mu czynu z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zb. z

art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. w pkt I aktu

oskarżenia 3 (trzech) lat i 6 (sześciu) miesięcy pozbawienia wolności oraz na podstawie art. 33 § 2 kk grzywnę w wysokości 100 (stu) stawek dziennych po 50 zł (pięćdziesiąt złotych) każda i orzeczenie na podstawie: art. 46 § 1 k.k. obowiązku naprawienia szkody w całości na rzecz następcy prawnego Z. (...) z s. w W. - Skarbu Państwa - (...) (...) solidarnie z pozostałymi oskarżonymi; art. 45 § 1 k.k. przepadku uzyskanej z przestępstwa korzyści majątkowej w kwocie 47 000 zł (czterdzieści siedem tysięcy złotych);

b) zarzucanego mu czynu z art. 229 § 4 k.k. w zb. z art. 296a § 1 i 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. w pkt II aktu oskarżenia kary 1 (jednego) roku i 3 (trzech) miesięcy pozbawienia wolności;

c) zarzucanego mu czynu z art. 296 § 1, 2 i 3 k.k. w pkt IV aktu oskarżenia kary 1 (jednego) roku i 3 (trzech) miesięcy pozbawienia wolności i orzeczenie na podstawie art. 41 § 1 kk zakazu pełnienia funkcji kierowniczych w spółkach prawa handlowego na okres 5 (pięciu) lat;

oraz orzeczenie na podstawie art. 85 § 1 k.k., w zakresie określonych pkt a)-

c) kar cząstkowych, kary łącznej pozbawienia wolności w wymiarze 4 (czterech) lat.

3. W. M. (1) w zakresie zarzucanego mu czynu z art. 228
§ 5 k.k. w zb. z art. 296a § 1 i 4 k.k. w zw. z art. 12 k.k. w zb. z art. 296 § 1, 3 i 4 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. w pkt V aktu oskarżenia kary 5 (pięciu) lat pozbawienia wolności oraz na podstawie art. 33 § 2 k.k. grzywnę w wysokości 300 (trzystu) stawek dziennych po 70 zł (siedemdziesiąt złotych) każda i orzeczenie: na podstawie art. 45 § 1 k.k. przepadku uzyskanej z przestępstwa korzyści majątkowej w kwocie 310 000 zł (trzystu dziesięciu tysięcy złotych) oraz na podstawie art. 41 § 1 k.k. zakazu pełnienia funkcji kierowniczych w instytucjach publicznych i samorządowych, oraz podmiotach z udziałem Skarbu Państwa lub samorządu terytorialnego na okres 5 (pięciu) lat oraz na podstawie art. 46 § 1 k.k. obowiązku naprawienia szkody w całości na rzecz następcy prawnego Z. (...) z s. w W. - Skarbu Państwa - (...) (...) solidarnie z pozostałymi oskarżonymi.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje

Apelacje obrońców oskarżonych i prokuratora okazały się na tyle skuteczne, iż skutkowały uchyleniem niniejszego wyroku i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji.

Apelacje obrońców i prokuratora, aczkolwiek zmierzające w przeciwnych kierunkach koncentrowały się na kwestionowaniu ustaleń faktycznych dokonanych przez sąd pierwszej instancji. W analizowanych apelacjach podnoszone były również zarzuty obrazy prawa procesowego, a w szczególności obrazy art. 7 k.p.k., art. 410 k.p.k., jak również zarzut przekroczenia granic oskarżenia (apelacje obrońców oraz prokuratora w odniesieniu do oskarżonego W. M. (1)). Ponadto w stosunku do oskarżonego W. M. (1) prokurator i jeden z jego obrońców – adw. M. O. - podnieśli zarzutu obrazy prawa materialnego (prokurator – obraza art. 286 § 1 k.k., obrońca oskarżonego ponadto obraza art. 286 § 1 k.k. i 294 § 1 k.k. w zb. z art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.).

Pozostałe podnoszone przez skarżących zarzuty nie miały wpływu na treść zapadłego orzeczenia, a ich rozpoznanie byłoby przedwczesne lub bezprzedmiotowe dla niniejszego postępowania.

Rozważania odnośnie podniesionych w apelacjach zarzutów należy zdaniem Sądu Apelacyjnego rozpocząć od uwag o charakterze ogólnym.

Zarzut obrazy prawa materialnego może zostać skutecznie podniesiony tylko wtedy, gdy skarżący nie kwestionuje ustalonego stanu faktycznego a jedynie jego ocenę prawną. Zarzut obrazy prawa materialnego nie może łączyć się z kwestionowaniem ustaleń faktycznych. Lektura wywodów zawartych w apelacjach prokuratora i obrońcy (zarzutu dotyczące oskarżonego W. M. (1)) wskazuje natomiast wyraźnie, iż skarżący w swoich apelacjach kwestionuje zarówno prawidłowość sędziowskiej oceny dowodów, jak i poczynione przez sąd pierwszej instancji ustalenia faktyczne. Jest poglądem powszechnie utrwalonym zarówno w orzecznictwie sądów, jak i doktrynie, że nie może być mowy o naruszeniu prawa materialnego, jeżeli kwestionowane są ustalenia faktyczne. Naruszenie prawa karnego materialnego to - przy jednoznacznie ustalonych faktach - błędna ich subsumpcja pod przepis zawierający ustawowe znamiona określonego przestępstwa.

Odnośnie podnoszonych w apelacjach zarzutów obrazy art. 7 k.p.k. i art. 410 k.p.k. wskazać należy, że obdarzenie wiarą w całości lub w części jednych dowodów oraz odmówienie tej wiary innym, jest prawem Sądu, który zetknął się z tymi dowodami bezpośrednio i pozostaje pod ochroną art. 7 k.p.k., jeżeli tylko zostało poprzedzone ujawnieniem w toku rozprawy głównej całokształtu okoliczności sprawy, stanowi przy tym wyraz rozważenia wszystkich okoliczności przemawiających zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść oskarżonego, jest zgodne ze wskazaniami wiedzy i doświadczenia życiowego, a nadto zostało wyczerpująco i logicznie uargumentowane w uzasadnieniu wyroku. O przekroczeniu zasady swobodnej oceny dowodów można mówić wtedy, gdy ocena zebranego w sprawie materiału dowodowego zawiera oczywiste błędy natury faktycznej (np. niedostrzeżenie istotnych dowodów czy okoliczności), bądź logicznej (niezrozumienie implikacji wynikających z treści dowodów). Krytyka odwoławcza, aby była skuteczna, musi wykazać usterki rozumowania zaskarżonego orzeczenia. Jeśli tego nie czyni, a ogranicza się jedynie do zapewnienia, że badane zdarzenia miały inny przebieg, to nie można oczekiwać, że krytyka ta zostanie uwzględniona. Byłoby to bowiem postępowanie dowolne, przenoszące gołosłowne zapewnienia nad działalność racjonalną, opartą na dowodach. Z kolei przepis art. 410 k.p.k. stanowi, że podstawą wyroku może być tylko całokształt okoliczności ujawnionych w toku rozprawy głównej - oznacza to, że Sąd wydając wyrok nie może się opierać na tym, co nie zostało ujawnione w toku rozprawy, jak również to, że sąd nie może opierać się przy wydawaniu orzeczenia tylko na części materiału dowodowego. Artykuł 410 k.p.k., nakazujący uwzględnienie całokształtu okoliczności ujawnionych na rozprawie, nie może być jednak rozumiany w ten sposób, że każdy z przeprowadzonych dowodów ma stanowić podstawę ustaleń sądu. Byłoby to oczywiście często niemożliwe, gdy z różnych dowodów wynikają wzajemnie sprzeczne okoliczności. Nie można zarzutu apelacyjnego opierać na tym, iż pewne dowody nie stanowiły podstawy ustaleń, jeżeli sąd rozważył je i ocenił ich znaczenie w sposób określony w art. 7 k.p.k.

Uchybienie, o jakim mowa w art. 438 pkt 3 kpk (błąd w ustaleniach faktycznych) ma miejsce wówczas, gdy zasadność ocen i wniosków wyprowadzonych przez sąd orzekający z okoliczności ujawnionych w toku przewodu sądowego, nie odpowiada zasadom prawidłowego rozumowania. Błąd taki może stanowić wynik niepełności postępowania dowodowego (tzw. błąd braku), bądź określonych nieprawidłowości w zakresie oceny dowodów (tzw. błąd dowolności). Może być on zatem wynikiem nieznajomości określonych dowodów lub braku przestrzegania dyrektyw obowiązujących przy ich ocenie. Zgodnie z utrwalonymi poglądami orzecznictwa i doktryny, zarzut błędu w ustaleniach faktycznych, przyjętych za podstawę wyroku może się okazać trafnym tylko wówczas, gdy podnoszący go w apelacji zdoła wykazać sądowi orzekającemu w pierwszej instancji uchybienia przy ocenie zebranego w sprawie materiału dowodowego, polegającego na nieuwzględnieniu przy jej dokonywaniu zasad logiki, wskazań wiedzy oraz doświadczenia życiowego, jak również całokształtu ujawnionych w sprawie okoliczności.

Zdaniem Sadu Apelacyjnego sąd pierwszej instancji przekroczył granice zakreślone przez przepis art. 7 k.p.k. a konsekwencją obrazy tego przepisu była niejednokrotnie dowolność sądu pierwszej instancji w ocenie zebranego materiału dowodowego oraz będące tego następstwem nieprawidłowe lub niepełne ustalenia faktyczne.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, poczynione przez sąd pierwszej instancji ustalenie, iż wszyscy trzej oskarżeni tj. M. S. (1), H. S. (1) i W. M. (1) (oraz inne, nieustalone osoby), działali wspólnie i w porozumieniu ze sobą, z kierunkowym zamiarem oszustwa na szkodę p. (...), oparte jest na domniemaniu, iż skoro po dokonaniu wyprowadzenia środków z pokrzywdzonego przedsiębiorstwa doszło do podziału uzyskanej korzyści majątkowej między oskarżonymi, a w szczególności, że oskarżony W. M. (1) otrzymał kwotę 310.000 złotych, to świadczy to o tym, iż sprawcy działali od początku z bezpośrednim zamiarem dokonanie oszustwa na szkodę tego przedsiębiorstwa, a wszelkie podejmowane przez nich, związane z tym działania były elementami realizacji wspólnego, przestępczego planu. Przedstawiony w skrócie sposób rozumowania sądu pierwszej instancji, w świetle nawet poczynionych przez ten sąd ustaleń faktycznych, charakteryzuje się daleko idącym uproszczeniem i dowolnością. Zamiar sprawców (lub sprawcy) można oczywiście wywodzić z późniejszych ich zachowań po dokonaniu czynu zabronionego, jednakże nie można przy tym pomijać pozostałych elementów ich działań związanych z realizacja znamion danego przestępstwa. Przypisując sprawcy popełnienie przestępstwa określonego w art. 286 § 1 k.k. należy wykazać, że obejmował on swoją świadomością i zamiarem bezpośrednim (kierunkowym) nie tylko to, że wprowadza w błąd inną osobę (względnie wyzyskuje jej błąd), ale także i to, że doprowadza ją w ten sposób do niekorzystnego rozporządzenia mieniem, i jednocześnie chce wypełnienia tych znamion. Dla przypisania oskarżonemu przestępstwa oszustwa konieczne jest dowiedzenie mu, że działał w zamiarze bezpośrednim, obejmującym zarówno doprowadzenie pokrzywdzonego do niekorzystnego rozporządzenia mieniem, jak i sposób działania zmierzający do tego celu. Innymi słowy, należy dowieść sprawcy, że działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, chciał tego, używając przy tym określonego sposobu działania (zamiar bezpośredni wymagany w obszarze realizacji znamion przestępstwa określonego w art. 286 § 1 k.k. powoduje, że sprawca nie tylko musi uzyskać korzyść majątkową, lecz musi także chcieć w tym celu użyć określonego sposobu działania lub zaniechania; jeżeli jeden z tych elementów nie jest objęty świadomością - nie ma oszustwa, jeżeli któregoś z nich sprawca nie chce, lecz tylko nań się godzi - również nie ma oszustwa). Oszustwo może być przestępstwem popełnionym tylko umyślnie z zamiarem bezpośrednim, kierunkowym, obejmującym cel i sposób działania ( tak przykładowo SA w Warszawie, w wyroku z dnia 15 grudnia 2014 r., II Aka 317/14; orzecznictwo sądów jak i poglądy doktryny są w tym zakresie utrwalone).

Istotą współsprawstwa jest oparte na porozumieniu wspólne działanie, co najmniej dwóch osób, z których każda obejmuje swym zamiarem urzeczywistnienie wszystkich określonych, przedmiotowych znamion czynu przestępnego. Obiektywnym elementem współsprawstwa jest nie tylko wspólna (w sensie przedmiotowym) realizacja znamion określonej w odpowiednim przepisie tzw. czynności czasownikowej, lecz także taka sytuacja, która charakteryzuje się tym, że czyn jednego współsprawcy stanowi dopełnienie czynu drugiego współsprawcy albo popełnione przestępstwo jest wynikiem czynności przedsięwziętych przez współsprawców w ramach dokonanego przez nich podziału ról w przestępnej akcji. Subiektywnym elementem, a zarazem warunkiem koniecznym współsprawstwa jest porozumienie, oznaczające nie tylko wzajemne uzgodnienie przez wszystkich współsprawców woli popełnienia przestępstwa, lecz także świadome współdziałanie, co najmniej dwóch osób w akcji przestępnej. Porozumienie to jest tym czynnikiem podmiotowym, który łączy w jedną całość wzajemnie dopełniające się przestępne działania kilku osób, co w konsekwencji pozwala przypisać każdej z nich również i tę czynność sprawczą, która przedsięwzięła inna osoba współdziałająca świadomie w popełnieniu przestępstwa. Do przyjęcia współsprawstwa wystarcza obiektywne współdziałanie w samym wykonaniu czynu - w ramach podziału ról uprzednio uzgodnionego lub przeprowadzonego dopiero w toku wykonywania, jeżeli każdy ze współsprawców obejmował swym zamiarem cały zespół przedmiotowych znamion przestępnego przedsięwzięcia.

Sąd pierwszej instancji przyjmując konstrukcję współsprawstwa oraz wywodząc istnienie wspólnego zamiaru po stronie oskarżonych z ich późniejszych zachowań po dokonaniu przestępstwa oszustwa, nie tylko pominął ustalenia, w jakim okresie zostało zawarte przestępcze porozumieniu między współsprawcami oraz jaka była jego treść, ale również nie ustalił, w jakim przedziale czasowym to wspólne działania oskarżonych stało się – nacechowanym zamiarem bezpośrednim - realizowaniem przestępstwa oszustwa. Z niebudzących wątpliwości ustaleń faktycznych w niniejszej sprawie wynika, że działania zmierzające do rozszerzenia działalności p. (...) na inne obszary aktywności gospodarczej, w tym związane z usługami tzw. c. (...), były podejmowane już od dłuższego czasu. W realizację tego projektu od początku był zaangażowany oskarżony W. M. (1). Rada Nadzorcza p. (...) również zajmował się tą kwestią i podejmował w tym obszarze kolejne uchwały w dłuższym przedziale czasowym. Wprawdzie decydującą uchwałą Rady Nadzorczej była jej uchwała z 22 grudnia 2010, która ostatecznie umożliwiła zaangażowanie środków w tzw. projekt c. (...) , to jednakże była to tylko jedna z kolejnych - z całego szeregu wcześniej podejmowanych - decyzji.

Sąd pierwszej instancji w opisie czynu przypisanego oskarżonym wskazał, iż oskarżeni M. S. (1), H. S. (1) oraz W. M. (1), działając wspólnie i w porozumieniu ze sobą oraz z innymi jeszcze nieustalonymi osobami wprowadzili w błąd członków rady nadzorczej pokrzywdzonego przedsiębiorstwa. Wskazany opis czynu nie wskazuje jednak, na czym owo wprowadzenie w błąd członków rady nadzorczej polegało, kto brał w tym udział oraz w jakim okresie te podstępne działania były podejmowane. W opisie czynu przypisanego oskarżonym (podobnie jak w pisemnym motywach wyroku) akcentowany jest skutek tego działania, czyli zawarcie umów pomiędzy Z. (...) z jednej strony, a spółką (...) z drugiej strony, co skutkowało dokonaniem określonych przelewów finansowych na rachunki spółki (...) (okoliczności te są bezsporne). Sąd pierwszej instancji dokonując ustaleń faktycznych w tej sprawie nie przeprowadził jednak odpowiedniej analizy ani wystarczających ustaleń w zakresie strony podmiotowej czynu przypisanego oskarżonym, zwłaszcza w zakresie przyświecającego im zamiaru – zarówno, co do wspólnego działania, jak i realizacji poszczególnych elementów przypisanego im przestępstwa oszustwa. W realiach niniejszej sprawy nie ulega wątpliwości, iż udział każdego z oskarżonych był inny, każdy z nich wykonywał określone działania, które w efekcie doprowadziły do przesunięcia majątkowego na szkodę Z. (...). Jednakże sama tylko suma tych działań nie może niejako automatycznie świadczyć o tym, że wszyscy trzej oskarżeni (oraz inne nieustalone osoby), działały wspólnie i w porozumieniu ze sobą, zarówno co do celu, jak i sposobu działania. Przy podobnych, zbliżonych do siebie zewnętrznych zachowaniach sprawców oraz skutkach ich działań tym, co może odróżnić od siebie te zachowania, to ich strona podmiotowa. Jest to o tyle istotne, iż dla przypisanie sprawcy odpowiedzialności za popełnienie przestępstwa oszustwa koniecznym jest wykazania po jego stronie zamiaru bezpośredniego.

Przy ponownym rozpoznawaniu sprawy sąd pierwszej instancji winien – uwzględniając powyższe uwagi – dokonać prawidłowych, znajdujących oparcie w materiale dowodowym ustaleń faktycznych, co do zamiaru sprawców, czasu zawiązania porozumienia wspólnego działania, treści tego zamiaru oraz zakresu przestępczego porozumienia i współdziałania (podmiotowego i przedmiotowego), jak również udziału w nich poszczególnych oskarżonych. Dopiero odpowiednie ustalenia elementów strony podmiotowej umożliwi dokonanie prawdziwych ustaleń faktycznych oraz właściwe zakwalifikowanie zachowań poszczególnych oskarżonych. Ustalenie w zakresie strony podmiotowej (zakresu i treści porozumienia sprawców oraz ich zamiaru) pozwoli na prawidłowe określenie granic rozpoznawania niniejszej sprawy przez sąd. Jest to okoliczność istotna w kontekście podnoszonych zarzutów przekroczenia granic aktu oskarżenia - w świetle dotychczas poczynionych ustaleń przez sąd pierwszej instancji, przypisanie oskarżonemu W. M. (1) również odpowiedzialności za przestępstwo określone w art. 270 § 1 k.k. jawi się, jako wyjście poza granice oskarżenia. Nie jest jednak wykluczonym, że po ponownym rozpoznaniu sprawy sąd pierwszej instancji ustali, iż rzeczywiście wszyscy trzej oskarżenia działając wspólnie i w porozumieniu zrealizowali znamiona przestępstwa oszustwa, a jednym ze sposobów wprowadzania pokrzywdzonego w błąd, było posłużenie się podrobionymi dokumentami (takie ustalenie musi jednak wynikać ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego oraz znaleźć odzwierciedlenie w opisie czynu przypisanego sprawcom). Sąd winien również przeanalizować – w razie rozważania przypisania oskarżonemu W. M. (1) sprawstwa przestępstwa oszustwa – wzajemnych relacji pomiędzy Radą Nadzorczą, jako organemp. (...) a oskarżonym W. M. (1), pod kątem możliwości realizacji przez tego oskarżonego przestępstwa oszustwa określonego w art. 286 § 1 k.k. (kwestia tożsamość podmiotu znajdującego się w błędzie i dokonującego rozporządzeniem mieniem). Konieczna jest w tym zakresie analiza przepisów ustawy o przedsiębiorstwach państwowych, umowy będącej podstawą powierzenia W. M. (1) zarządu tym przedsiębiorstwem oraz kompetencji Rady Nadzorczej oraz zarządcy.

W kontekście zarzutów apelacji prokuratora stwierdzić należy, iż nie jest wykluczone, że działalność spółki (...) była czysto fikcyjna i stanowiła tylko narzędzie oraz jeden z elementów przestępczego planu określonych sprawców (lub sprawcy), jednakże takie ustalenia również powinno znaleźć odzwierciedlenie nie tylko w opisie czynu przypisanego sprawcom oraz wynikać z jednoznacznych ustaleń faktycznych w sprawie. Ustalenia dotyczące działalności spółki (...) są ponadto konieczne dla oceny sformułowanego w akcie oskarżenia zarzutu działania na szkodę tej spółki, jako samodzielnego podmiotu.

Rozważając kwestie kwalifikacji prawnej możliwej do zastosowania w niniejszej sprawie należy mieć na uwadze, iż kwalifikacja proponowane przez prokuratora zarówno w akcie oskarżenia, jak i apelacji w stosunku do oskarżonego W. M. (1) zawiera błąd logiczny i jest częściowo wewnętrznie sprzeczna. Prokurator mianowicie wnosi, aby czyn oskarżonego W. M. (1) został zakwalifikowany m.in. z art. 296 § 1, 3 i 4 k.k. (nieumyślna niegospodarność) oraz z art. 296a § 1 i § 4 kk (tzw. korupcja menadżerska). Przestępstwo określone w art. 296a § 1 i § 4 k.k. nie jest typem kwalifikowanym przez nieumyślne następstwo w rozumieniu art. 9 § 3 k.k. Znamiona określone w art. 296a § 4 kk (wyrządzenie szkody majątkowej) muszą być objęte zamiarem sprawcy, przynajmniej ewentualnym (w § 4 art. 296 mowa jest o nieumyślności po stronie sprawcy). Ponadto należy mieć na uwadze wzajemne relacje przepisów art. 296 k.k. i art. 296a k.k. – w pewnym przypadkach jest możliwy zbieg kumulatywny, niemniej jednak przepisy art. 269a k.k. generalnie stanowią lex specialis w stosunku do typów przewidzianych w art. 296 k.k.

Odnosząc się do pozostałych zarzutów sformułowanych w apelacjach niewątpliwie rację ma obrońca oskarżonego H. S. (1) w zakresie obrazy art. 415 § 1 zd. 2 k.p.k.(dołączone w toku postępowania apelacyjnego dokumenty wskazują, iż w tym przypadku ma zastosowanie klauzula antykumulacyjna dotycząca tego oskarżonego). Jako chybiony należy uznać zarzut obrazy art. 399 § 1 k.p.k. Należy pamiętać, iż po pierwsze w stosunku do tego oskarżonego nastąpiła redukcja kwalifikacji prawnej, a po drugie – nawet, jeżeli doszło do naruszenia przepisów postępowania - koniecznym jest każdorazowe wykazanie przez skarżącego, iż naruszenie to mogło mieć wpływ na treść wyroku, czego obrońca nie uczynił. Jako zupełnie nietrafny należy ocenić zarzut obrońcy W. M. (1), polegający na - zdaniem obrońcy - obrazie art. 404 § 2 kpk (przekroczenie terminu przerwy i zaniechanie prowadzenia rozprawy od początku). Nawet, jeżeli doszło do formalnego naruszenia tego przepisu, to koniecznym jest wykazanie przez skarżącego – w myśl art. 438 pkt. 2 k.p.k. - wpływu owego uchybienia na treść wyroku.

Reasumując powyższe rozważania, sąd pierwszej instancji przy ponownym rozpoznawaniu sprawy winien dążyć do dokonania prawidłowych ustaleń faktycznych nie tylko w zakresie elementów strony przedmiotowej (czas, miejsce, sposób działania), ale przede wszystkim w obszarze podmiotowej strony zachowania sprawców (zamiar przyświecający sprawcom, zakres ich ewentualnego przestępczego współdziałania, treści tego porozumienia, podział ról). Sąd powinien dążyć do ustalenia rzeczywistego udziału każdego ze sprawców w realizacji przypisanym im ostatecznie czynów (przyjęcie konstrukcji współsprawstwa nie zwalania sądu od konieczności dokonania ustaleń w tym zakresie).

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny orzekł, jak w wyroku.