Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 10 listopada 2016 roku

Sąd Okręgowy w Częstochowie VII Wydział Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący: SSO Sławomir Brzózka

Protokolant: Kamila Pawłowska

przy udziale Prokuratora Prok. Rej. w Cz-wie Pn. za Prok. Rej. w T. R. S.

po rozpoznaniu w sprawie przeciwko M. P.

c. L. i A. z d. Ł. ur. (...) w C.

i A. P. (1)

s. W. i J. z d. G., ur. (...) w C.

z art. 284 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k.

zażalenia wniesionego w dniu 6 czerwca 2016 roku przez prokuratora

na postanowienie Sądu Rejonowego w Częstochowie w sprawie o sygn. akt XI K 998/15

z dnia 11 maja 2016 roku w przedmiocie umorzenia postępowania

na podstawie art. 437 § 1 k.p.k.

postanawia

1.  zmienić zaskarżone postanowienie w ten sposób, że w jego podstawie prawnej w miejsce art. 339 § 2 k.p.k. powołać art. 339 § 3 pkt 1 k.p.k.;

2.  w pozostałym zakresie zaskarżone postanowienie utrzymać w mocy;

3.  kosztami sądowymi za postępowanie odwoławcze obciążyć Skarb Państwa.

Sygn. akt VII Kz 498/16

UZASADNIENIE

Postanowienia Sądu Okręgowego w Częstochowie

z dnia 10 listopada 2016 roku

Sąd Rejonowy w Częstochowie postanowieniem z dnia 11 maja 2016 roku wydanym w sprawie o sygn. akt XI K 998/15:

1.  na podstawie art. 339 § 2 k.p.k. w zw. z art. 17 § 1 pkt 2 k.p.k. umorzył postępowanie przeciwko A. P. (1) i M. P. o czyn polegający na tym, że w okresie od 3.12.2012 r. do 25.03.2013 r. w O. działając wspólnie i w porozumieniu w krótkich odstępach czasu w wykonaniu z góry powziętego zamiaru dokonali przywłaszczenia powierzonego mienia tj. pieniędzy w łącznej kwocie 8.013 zł polskich przekazanych przez P. K. na rachunek bankowy M. P., celem opłacenia ubezpieczenia samochodu marki M. o nr rej. (...) G w (...), działając na szkodę P. K., tj. o czyn z art. 284 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k.

2.  na mocy art. 632 pkt 2 k.p.k. kosztami postępowania obciążył Skarb Państwa.

Zażalenie na powyższe postanowienie wniósł prokurator zaskarżając je w całości, na niekorzyść A. P. (2) i M. P. i zarzucając mu:

I.  obrazę przepisów postępowania, która mogła mieć wpływ na treść orzeczenia, a to art. 339 § 2 k.p.k. poprzez jego niezasadne zastosowanie, gdyż przedmiotowy przepis został uchylony z dniem 12 lipca 2007 r. tj. oparcie orzeczenia na nieobowiązującym stanie prawnym;

II.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, który mógł mieć wpływ na jego treść, polegający

- na przyjęciu, że kwota pieniężna z tytułu umowy ubezpieczenia pojazdu marki M. o nr rej. (...) nie miała dla oskarżonych statusu, co w konsekwencji doprowadziło Sąd do ustalenia, że brak jest znamienia przedmiotowego koniecznego do realizacji przestępstwa z art. 284 § 2 k.k. w sytuacji, gdy pieniądze te stanowiły dla oskarżonych cudzą rzecz ruchomą, były im bowiem jedynie powierzone z jednoczesnym zastrzeżeniem ich przekazania podmiotowi uprawnionemu tj. (...) S.A.;

- na ustaleniu, że oskarżeni, jako osoby uprawnione do dysponowania majątkiem spółki mogli opłacić składkę na ubezpieczenie pojazdu zgodnie z umową ubezpieczenia, ewentualnie mogli zadysponować pieniędzmi P. K. w inny sposób, tj. przeznaczyć je na zabezpieczenie bądź spłatę innych zobowiązań zarządzanej przez nich spółki, podczas gdy prawidłowym jest przyjęcie, iż środki przeznaczone na opłacenie składki zostały A. i M. P. powierzone oraz, że nie mieli oni prawa nimi rozporządzać jak swoją własnością, w tym m.in. rozdysponować nimi według swego uznania, byli bowiem zobligowani do określonego w umowie cywilnoprawnej z dnia 19 marca 2012 r. sposobu postępowania z tymi środkami tj. przekazania ich ubezpieczycielowi – (...) S.A.;

- na przyjęciu, że fakt, iż umowa ubezpieczenia pojazdu była - mimo nieopłacenia składki przez (...) sp. z o.o. – ważna, ma wpływ na dekompletację znamion przestępstwa sprzeniewierzenia, podczas gdy jest to okoliczność z punktu widzenia odpowiedzialności karnej oskarżonych w niniejszej sprawie irrelewantna, do popełnienia przestępstwa bowiem doszło z momentem nastąpienia skutku w postaci utraty przez pokrzywdzonego rzeczy powierzonej sprawcy poprzez dopuszczenie się przez oskarżonych bezprawnie dyspozycji z rachunku M. P. na rachunek spółki i wykorzystanie środków sprzecznie z ich przeznaczeniem;

- na przyjęciu, że oskarżonym nie towarzyszył zamiar zatrzymania pieniędzy P. K. dla siebie albo innej osoby bez żadnego ku temu tytułu i ekwiwalentu (animus rem sibi habendi), bowiem wierzytelności oskarżonych wobec pokrzywdzonego znacznie przekraczały sumę, jaką winni oni mu ewentualnie zwrócić z tytułu nieopłaconej składki na ubezpieczeniowej, co doprowadziło Sąd do konstatacji, że brak jest znamion podmiotowych przestępstwa sprzeniewierzenia, podczas gdy zamiar taki oskarżeni posiadali, obejmowali bowiem swoją świadomością, że rozporządzając cudzym mieniem, jak i to, że chcieli rozporządzać nim dla siebie, co urzeczywistnili poprzez nieuprawnione wykonywanie w stosunku do powierzonych im środków uprawnień właścicielskich i przeznaczenie ich na spłatę zobowiązań spółki (...), co potwierdza, że działali w celu włączenia ich do swojego majątku i definitywnego pozbawienia osoby uprawnionej własności, nadto ustalenie zamiaru przywłaszczenia jest w niniejszej sprawie niezależne od ewentualnego istnienia między oskarżonymi a pokrzywdzonym spornych rozliczeń finansowych (nawet stwierdzonych sądowymi wyrokami czy nakazami zapłaty).

Stawiając powyższy zarzut prokurator wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Treść odpowiedzi na zażalenie wniesionej przez A. P. (2) wskazuje, że wnosił o nieuwzględnienie zażalenia prokuratora i utrzymanie zaskarżonego postanowienia w mocy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Zażalenie prokuratora co do zasady nie jest trafne. Doprowadziło jedynie do częściowej zmiany podstawy prawnej rozstrzygnięcia, poprzez wskazanie prawidłowej podstawy orzekania w niniejszej sprawie na posiedzeniu , w ramach wstępnej kontroli oskarżenia , to jest poprzez powołanie w miejsce art. 339§ 2 k.p.k. art. 339 § 3 pkt 1 k.p.k. W pozostałej części zaskarżone postanowienie utrzymano w mocy.

Sąd odwoławczy rozpoznał sprawę w granicach zaskarżenia i podniesionych zarzutów. Nie zaistniały przy tym przesłanki rozpoznania jej w szerszym zakresie w szczególności wskazane w art. 439§ 1 k.p.k. lub art. 440 k.p.k.

Stwierdzić należy ,że Sąd Rejonowy w Częstochowie uprawniony był umorzyć postępowanie wobec M. P. i A. P. (2) z uwagi na brak znamion czynu zabronionego w zarzucanym im czynie. Zażalenie skarżącego w zakresie w jakim zarzuca błędy w ustaleniach faktycznych stanowi jedynie niezasadną polemikę z prawidłową argumentacją, bo opartą na swobodnym kształtowaniu przekonań przez Sąd Rejonowy w myśl przepisu art. 7 k.p.k., wykazującą, że w realiach niniejszej sprawy nie było podstaw do uznania zarzucanego czynu za przestępstwo z art. 284 § 2 k.k. Jednocześnie skarżący nie kwestionował sposobu poczynienia tych ustaleń czy też etapu na którym doszło do wydania rozstrzygnięcia kończącego postępowania w sprawie.

W uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia prawidłowo scharakteryzowano przestępstwo przywłaszczenia, w kontekście znamion strony przedmiotowej i podmiotowej takiego czynu zabronionego. Niewątpliwie jego istota sprowadza się do bezprawnego, z wyłączeniem osoby uprawnionej, rozporządzenia cudzą rzeczą ruchomą albo prawem majątkowym znajdującym się w posiadaniu sprawcy, przez włączenie ich do swojego majątku i powiększenie w ten sposób stanu posiadania lub stanu posiadania innej osoby albo wykonywania w inny sposób w stosunku do nich uprawnień właścicielskich, bądź też ich przeznaczenia na cel inny niż przekazanie właścicielowi. Przywłaszczenie jest przestępstwem kierunkowym, zaś dla przyjęcia realizacji jego znamion od strony podmiotowej konieczne jest wykazanie, iż oprócz obiektywnego rozporządzenia przez sprawcę cudzą rzeczą ruchomą, jego działaniu towarzyszył zamiar zatrzymania tej rzeczy dla siebie albo dla innej osoby, bez żadnego ku temu tytułu - animus rem sibi habendi. W przypadku kwalifikacji z art. 284 § 2 k.k. konieczne jest również uprzednie powierzenie rzeczy sprawcy. (por. m.in. wyr. SN z dnia 9.12.2003 r., III KK 165/03, Lex 140098, por. m.in. wyr. SN z 2.02.2015 r., III KK 289/14, Biul. PK 2015/2/56-60).

Argumentacja prokuratora przedstawiona w zażaleniu zmierzała do wykazania, że P. K. powierzył M. P. i A. P. (2) łączną kwotę 8013 złotych, aby następnie dokonali jej wpłaty na rzecz ubezpieczyciela, a oni dysponując nią w inny sposób działali z zamiarem jej przywłaszczenia. W zażaleniu pominięto jednak dalsze istotne ustalenia faktyczne przyjęte za podstawę zaskarżonego postanowienia. Z tych z kolei wynika, że pojazd marki M. o nr rej. (...) G, z którego ubezpieczeniem była związana wskazana w zarzucie kwota, został oddany w leasing Polskiej Grupie Kapitałowej – (...) Sp. z o.o. Pojazd ten został następnie na podstawie umowy zawartej pomiędzy spółką a P. K. przekazany temu ostatniemu do użytkowania od dnia 19 marca 2012 r. wraz z obowiązkiem spłaty pozostałych rat leasingowych i innych opłat związanych z korzystaniem z pojazdu. W tej sytuacji uiszczenie na rzecz spółki przez P. K. kwoty objętej zarzutem tytułem składki na ubezpieczenie stanowiło wykonanie jego zobowiązania względem (...) E. . Sąd Rejonowy kształtując swoje przekonania na podstawie wszystkich przeprowadzonych dowodów, ocenianych swobodnie, z uwzględnieniem zasad prawidłowego rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego uprawniony był uznać ,iż brak jest wystarczających podstaw dla przyjęcia ,że M. P. i A. P. (2) mieli zamiar popełnienia czynu zabronionego z art. 284 k.k. , czynu charakteryzującego się szczególną postacią zamiaru kierunkowego. Zasadnie wskazał ,że P. K. już w okresie wcześniejszym był winien znaczne kwoty pieniężne A. P. (2), których pomimo zaciągniętego zobowiązania nie regulował . Tego samego dnia19 marca 2012 r., od którego (...) E. wyraziło zgodę na użytkowanie przez P. K. przedmiotowego pojazdu, P. K. zakupił bowiem od A. P. (2) 2 instalacje gazowe wraz z osprzętem i szkoleniem za kwotę 20910 zł. Zobowiązał się zapłacić należność w 10 ratach po 2091 zł płatnych do dnia 5 każdego miesiąca zaczynając od dnia 5 kwietnia 2012 r. Jednak co najmniej od czerwca 2012 r. nie regulował kolejnych rat po 2091 zł miesięcznie. A. P. (2) po bezskutecznym wezwaniu P. K. do zapłaty należności , złożył pozew i nakazem zapłaty z dnia 14 października 2013 r. sygn. akt VIII GNc 3086/13 Sąd Rejonowy w Częstochowie orzekł ,że P. K. ma zapłacić powodowi A. P. (2) kwotę 16728 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 1 maja 2013 r. P. K. nie realizował również właściwie swoich zobowiązań związanych z umową użytkowania samochodu marki M.. Nie płacił zgodnie z harmonogramem rat leasingowych i nie wykupił pojazdu . Z tego powodu pismem z dnia 1 października 2013 r. (...) E. wypowiedziała P. K. umowę użytkowania przedmiotowego pojazdu, wezwała go do jego wydania, , a w razie braku zwrotu pojazdu we wskazanym terminie zażądała kwot po 120 zł dziennie z tytułu bezumownego korzystania . Pismem z dnia 20 stycznia 2014 r. (...) E. obciążyło P. K. kwotą 11040 zł z tytułu bezumownego korzystania z przedmiotowego pojazdu a następnie pozwało P. K. przed Sądem Rejonowym w Tarnowie o wydanie samochodu marki M.. Ze swej strony A. P. (2) zawarł w dniu 26 listopada 2012 r. w ramach przedłużenia umowę ubezpieczenia komunikacyjnego OC, (...) z (...) SA a zatem jeszcze wcześniej niż zaczęły wpływać kwoty pieniężne od P. K. P. K..

W tym stanie rzeczy Sąd Rejonowy uprawniony był przyjąć ,że M. P. i A. P. (2) nie przeznaczając wpłaconych przez P. K. pieniędzy na opłacenie polisy, nie czynili tego w celu bezpodstawnego powiększenia swojego majątku, kosztem majątku pokrzywdzonego . Uważali bowiem ,że w istniejącym sporze majątkowym dojdzie do dokonania wzajemnych rozliczeń, uwzględniających zarówno nieuregulowane zobowiązania P. K. jak i dokonane przez niego wpłaty tytułem składki ubezpieczenia komunikacyjnego . P. K. do czasu zarzucanego im czynu nie dokonał zaś zapłaty znacznie większych niż składka ubezpieczeniowa kwot pieniężnych z tytułu rat za nabyte instalacje gazowe wraz z osprzętem i szkoleniem . Nie przedstawił oskarżonym powodów nie płacenia rat, nie zareagował na przesłane mu w następnym miesiącu , 18 kwietnia 2013 r. wezwanie do zapłaty kwoty 16728 zł. Od drugiej połowy 2012 r. wobec (...) wystawiane były administracyjne tytuły wykonawcze wzywające do bezzwłocznego przekazania zajmowanych kwot Urzędowi Skarbowemu i ZUS . Następnie doszło do zajęcia środków pieniężnych i przekazania ich przez komornika na rachunki Urzędu Skarbowego i ZUS. Nadto w ocenie oskarżonych mimo braku zapłaty na rzecz ubezpieczyciela umowa ubezpieczenia z odroczonym terminem płatności była ważna i skuteczna. Okoliczności powyższe przedstawione w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia przekonują o dokonaniu przez Sąd Rejonowy prawidłowych ocen , pozostających pod ochroną przepisu art. 7 k.p.k. .

Zasadny okazał się natomiast podniesiony przez prokuratora zarzut obrazy art. 339 § 2 k.p.k., gdyż Sąd Rejonowy nie orzekał w trybie tego przepisu, tylko art. 339 § 3 pkt 1 k.p.k. Uchybienie to miało jednak wpływu na treść zaskarżonego postanowienia. Prawidłową podstawą umorzenia postępowania przeciwko M. P. i A. P. (2) był powołany przez Sąd Rejonowy przepis art. 17 § 1 pkt 2 k.p.k. a jego dopełnienie, w zakresie dopuszczalności wydania rozstrzygnięcia na posiedzeniu w ramach wstępnej kontroli oskarżenia Sąd Okręgowy poprawił w ten sposób, że w jego podstawie prawnej w miejsce art. 339 § 2 k.p.k. powołał art. 339 § 3 pkt 1 k.p.k. W pozostałym zakresie zaskarżone postanowienie jako prawidłowe należało utrzymać w mocy.

Podstawą prawną orzeczenia Sądu Okręgowego był przepis art. 437 § 1 k.p.k. O kosztach sądowych za postępowanie odwoławcze orzeczono na podstawie art. 636 § 1 k.p.k.