Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 listopada 2016 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie w XXV Wydziale Cywilnym

w składzie: SSR del. Adam Mitkiewicz

protokolant: Martyna Sajdak

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 30 listopada 2016 roku w Warszawie

sprawy z powództwa A. D. (1)

przeciwko (...) Bank S.A. z siedzibą w W.

z udziałem interwenientów ubocznych A. D. (2) i B. D.

o ustalenie

oddala powództwo.

Sygn. akt XXV C 916/15

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 27 maja 2015 r. (data nadania korespondencji - k. 23), powódka A. D. (1) wystąpiła przeciwko pozwanej (...) Bank S.A. z siedzibą
w W., na podstawie art. 189 k.p.c. o ustalenie, że łącząca strony umowa kredytu hipotecznego o numerze (...) indeksowanego do CHF z dnia 1 marca 2007 r. jest nieważna, a zarazem bezskuteczna wobec powódki w zakresie postanowień § 14 pkt 3 zd. 1, § 10 pkt 8
i § 15 pkt 11 umowy, które w ocenie powódki stanowią niedozwolone postanowienia umowne w rozumieniu art. 385 ¹ k.c. niewiążące powódki jako konsumenta, któremu jednostronnie narzucono na mocy autonomicznej decyzji banku ostateczną wysokość zadłużenia. Zdaniem powódki, pozwana na mocy przedmiotowej umowy uzyskała uprawnienie, aby w sposób całkowicie dowolny ustalać wysokość kursów walut, osiągając w ten sposób znaczne korzyści finansowe – co w konsekwencji stanowi rażące naruszenie interesów powódki. W treści pozwu wskazano także, że pozwana aktualnie prowadzi wobec powódki egzekucję ze wszystkich składników majątkowych dłużnika na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego nr (...) z dnia 27 czerwca 2014 r. wystawionego przez (...) Bank S.A. z siedzibą w W., zaopatrzonego w klauzulę wykonalności z dnia 7 sierpnia 2014 r. Powódka nadmieniła przy tym, że kwota wykazana w tytule wykonawczym będącym podstawą prowadzonej egzekucji, nie odzwierciedla w żadnym razie wysokości rzeczywistych zobowiązań powódki wobec pozwanego banku i została rażąco zawyżona, a jej wyliczenie oparte jest na swobodnym, jednostronnym ustalaniu kursu sprzedaży waluty przez bank w oparciu o nieważne postanowienia umowne. Wskazując na powyższe powódka argumentowała, że po uzyskaniu korzystnego dla siebie rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie, będzie mogła skutecznie zwalczać wystawiony bankowy tytuł egzekucyjny na podstawie powództwa z art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c., gdyż wobec nieważności wskazanych zapisów umowy świadczenie nie będzie mogło być egzekwowane w oparciu o wadliwy tytuł egzekucyjny. W pozwie wniosła także
o zasądzenie na jej rzecz od strony pozwanej kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych (pozew, k. 2-9).

Strona pozwana na rozprawie w dniu 29 grudnia 2015 r. wniosła o oddalenie powództwa w całości, z uwagi na niewykazanie przez powódkę interesu prawnego w jego wytoczeniu. Pozwana podkreśliła, że umowa kredytu do której nawiązuje treść pozwu, została powódce wypowiedziana, a obecnie istnieje tylko i wyłącznie wymagalny dług wynikający
z rozwiązanej umowy, co wyłącza interes prawny w zakresie powództwa o ustalenie. W tych okolicznościach powódce przysługuje dalej idące roszczenie, które może realizować w drodze powództwa przeciwegzekucyjnego, a nie przedmiotowego powództwa (pismo pozwanej k. 54
-58, pisemny protokół z rozprawy, k. 59-60 oraz e-protokół k.61).

Postanowieniem z dnia 15 stycznia 2016 r. Sąd zawiadomił o toczącym się postępowaniu w niniejszej sprawie, A. D. (2) i B. D., tj. współkredytobiorców
z umowy kredytu hipotecznego nr (...) indeksowanego do CHF (postanowienie – k. 68).

Na rozprawie w dniu 22 kwietnia 2016 r. A. D. (2) i B. D. – działając przez zawodowego pełnomocnika w osobie radcy prawnego – zgłosili interwencję uboczną po stronie powódki (pisemny protokół z rozprawy k. 93-94, e-protokół – k. 95).

Pismem procesowym z dnia 17 sierpnia 2016 r., strona powodowa wnosiła o ustalenie, że ciążące na powódce względem pozwanej zobowiązanie z tytułu umowy kredytu nr (...)
z dnia 1 marca 2007 r. wynosiło na dzień wypowiedzenia umowy 256.935,29 zł - przy uwzględnieniu kursu franka szwajcarskiego do złotego polskiego z 1 marca 2007 r.
w wysokości 1 CHF = 2,3119 zł oraz pozostałej do spłaty kwoty kredytu na dzień wypowiedzenia umowy (5 lutego 2014 r.), tj. 111.135,99 CHF (pismo, k. 112).

W toku dalszego postępowania strony podtrzymywały swoje stanowiska w sprawie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 1 marca 2007 r. pomiędzy A. D. (1), A. D. (2) i B. D. a (...) Bank S.A. w K. – (...) Oddziałem w Ł., którego następcą prawnym jest pozwana, doszło do podpisania umowy kredytu hipotecznego nr (...) indeksowanego do CHF z przeznaczeniem na zakup nieruchomości mieszkaniowej. Na podstawie tej umowy bank udzielił kredytu w kwocie 286.157,46 zł na okres kredytowania wynoszący 360 miesięcy (§ 1 ust. 1 i 2 umowy). Oprocentowanie kredytu było zmienne i składała się na nie suma obowiązującej stawki DBCHF i stałej marży banku, a kredytobiorca oświadczył, iż jest świadomy ryzyka wynikającego ze zmiennego oprocentowania w całym okresie kredytowania i akceptuje to ryzyko (§ 1 ust. 3 umowy). Zgodnie z przepisem § 9 ust. 2 podpisanej umowy, w dniu wypłaty kredytu lub każdej transzy kredytu kwota wypłaconych środków będzie przeliczana do CHF według kursu kupna walut określonego w Tabeli Kursów
– obowiązującego w dniu uruchomienia środków. Podpisana przez strony umowa kredytowa stanowiła klasyczną umowę o kredyt waloryzowany, to jest indeksowany kursem waluty obcej. Kredyt ten został bowiem udzielony w walucie polskiej, przy czym na dany dzień, to jest dzień uruchomienia kredytu (czy transzy kredytu), kwota kapitału kredytu przeliczona została na walutę szwajcarską według bieżącego kursu wymiany walut. W ten sposób ustalona kwota kredytu stanowić miała następnie podstawę do ustalenia wysokości miesięcznych rat kapitałowo – odsetkowych, określanych najpierw w walucie obcej,
a następnie przeliczanych na walutę polską przy uwzględnieniu kursu wymiany walut na dzień spłaty (dowód: umowa kredytu k. 17-22).

Powyższa umowa kredytu hipotecznego nr (...) została rozwiązana przez wypowiedzenie jej w dniu 5 lutego 2014 r. przez bank w związku brakiem spłaty wierzytelności wynikającej z ww. umowy. Następnie pozwana wszczęła egzekucję wobec powódki ze wszystkich składników majątkowych dłużnika na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego nr (...) z dnia 27 czerwca 2014 r. wystawionego przez (...) Bank S.A. z siedzibą w W. i zaopatrzonego w klauzulę wykonalności z dnia 7 sierpnia 2014 r. nadaną postanowieniem Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy z dnia 29 lipca 2014 r. sygn. akt I Co 1817/14 (k. 91; okoliczności bezsporne).

Zgodnie z oświadczeniem z dnia 1 marca 2007 r. powódka poddała się egzekucji
w zakresie zabezpieczenia wszelkich roszczeń banku wynikających z umowy kredytu do kwoty 572.314,92 zł na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego (k. 16).

Kredytobiorcy B. D. i A. D. (2), w dniu 14 maja 2015 r. wytoczyli powództwo przeciwegzekucyjne zmierzające do pozbawienia w całości wykonalności bankowego tytułu egzekucyjnego nr (...) wystawionego w dniu 18 lipca 2014 r. przeciwko B. D. i A. D. (2) przez (...) Bank S.A. z siedzibą
w W. i opatrzonego klauzulą wykonalności z dnia 13 sierpnia 2014 r. nadaną postanowieniem SR dla m.st. Warszawy z dnia 1 sierpnia 2014 r. sygn. I Co 1294/14 - sprawa o pozbawienie wykonalności ww. tytułu wykonawczego zawisła przed Sądem Okręgowym dla Warszawy-Pragi w Warszawie pod sygn. akt I C 810/15 (k. 166-167; okoliczności bezsporne).

Sąd ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie powołanych powyżej dowodów
z dokumentów, których autentyczności żadna ze stron procesu nie kwestionowała. Sąd również nie znalazł ku temu podstaw.

Sąd postanowił oddalić wnioski dowodowe o dopuszczenie dowodu z zeznań świadków A. B. i B. W. (k. 198) oraz pominął dowód
z przesłuchania powódki A. D. (1) (k. 212 verte), jako że zgodnie z treścią art. 227 k.p.c. przedmiotem dowodu powinny być fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie. Przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków i przesłuchania strony,
w okolicznościach niniejszej sprawy nie miałoby kluczowego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, a doprowadziłoby jedynie do niezasadnego przedłużenia postępowania. W ocenie Sądu, zgromadzony materiał dowodowy w postaci dokumentów urzędowych i prywatnych,
w tym z umowy kredytu hipotecznego nr (...) indeksowanego do CHF - był wystarczający do rozstrzygnięcia sprawy.

Podkreślenia wymaga, że okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie, tj. istnienie umowy kredytowej łączącej strony, jej treści oraz jej rozwiązania
i egzekucji wierzytelności banku wynikających z tej umowy na podstawie tytułu wykonawczego, jakim jest bankowy tytuł egzekucyjny zaopatrzony przez właściwy sąd
w klauzulę wykonalności - były bezsporne, a nadto znalazły potwierdzenie w szeregu dokumentów dołączonych do akt sprawy.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie – zarówno w zakresie żądania ustalenia nieważności umowy kredytu z dnia 1 marca 2007 r., jak również w zakresie żądania ustalenia bezskuteczności niektórych klauzul umownych, w tym klauzuli dotyczącej ustalania kursu waluty obcej w bankowej tabeli kursów walut dla kredytów dewizowych lub indeksowanych
(§ 6 ust. 1 umowy) oraz klauzuli dotyczącej sposobu przerachowania zindeksowanego do waluty frank szwajcarski kapitału kredytu po bezskutecznym upływie okresu wypowiedzenia umowy kredytu przez bank (§14 ust. 3 umowy), jak również w zakresie ustalenia wysokości zobowiązania z umowy kredytu w złotych polskich na dzień 1 marca 2007r.

Powódka wystąpiła z powództwem opartym na przepisie art. 189 k.p.c. W świetle tego przepisu, powód żądający ustalenia nieważności określonego stosunku prawnego musi zatem wykazać istnienie po jego stronie skonkretyzowanego interesu prawnego w takim żądaniu. Badanie kwestii interesu prawnego powinno wyprzedzać badanie materialnoprawnych przesłanek żądania, a więc podstaw nieważności kwestionowanej czynności prawnej. Brak interesu prawnego skutkuje bowiem oddaleniem powództwa, czyniąc zbędnymi rozważania na temat jego zasadności.

Istnienie interesu prawnego w wytoczeniu powództwa na podstawie art. 189 k.p.c. kwestionowane jest wówczas, gdy występuje inna forma ochrony praw powoda. Przyjmuje się, że interes prawny nie zachodzi z reguły wówczas, gdy podmiot zainteresowany może na innej drodze, choćby w innym postępowaniu sądowym, osiągnąć w pełni ochronę swoich praw. Konsekwencją tego poglądu jest ustalona w orzecznictwie zasada, że nie ma interesu prawnego ten, kto może poszukiwać ochrony prawnej w drodze powództwa o zasądzenie świadczeń pieniężnych. Innymi słowy, roszczenie o świadczenie eliminuje interes prawny
w wytoczeniu powództwa o ustalenie.

Przenosząc powyższe rozważania o charakterze ogólnym na grunt niniejszej sprawy, stwierdzić należy, iż powódka nie wykazała interesu prawnego w zgłoszonym powództwie
o ustalenie. Interes prawny w sprawie o ustalenie nie wyczerpuje się w tym, że w ocenie strony powodowej zawarte umowy są nieważne i dlatego konieczne jest wydanie wyroku, który stwierdziłby tę nieważność. Nieważność czynności prawnej nie przesądza bowiem sama przez się o istnieniu interesu prawnego w wytoczeniu powództwa o ustalenie. Wykluczają posiadanie takiego interesu także twierdzenia powódki, jakoby wytoczenie niniejszego powództwa było niezbędne do późniejszego skutecznego zwalczania wystawionego przez pozwaną bankowego tytuł egzekucyjnego – powództwo przeciwegzekucyjne powódka może wszcząć w każdym czasie, bez wcześniejszego powództwa o ustalenie zarówno po uruchomieniu postępowania egzekucyjnego, jak i w jego toku i tym samym skutecznie poszukiwać ochrony swoich praw. Z okoliczności sprawy wynika przy tym, że powódka co do zasady nie kwestionuje roszczeń banku realizowanych w drodze egzekucji komorniczej – w treści pozwu podkreśla wprost, że kwota wykazana w tytule wykonawczym będącym podstawą prowadzonej egzekucji, nie odzwierciedla wysokości rzeczywistych zobowiązań powódki wobec banku i została rażąco zawyżona (k. 8), a więc tym bardziej jest to roszczenie, które powinna realizować w drodze właściwego powództwa przeciwegzekucyjnego. Nadto w piśmie procesowym z dnia
17 sierpnia 2016 r. ( k. 112) będącym częściową modyfikacją powództwa, powódka domaga się ustalenia, że ciążące na niej zobowiązanie z tytułu umowy kredytu nr (...) z dnia
1 marca 2007 r. wynosiło na dzień wypowiedzenia umowy 256.935,29 zł - przy uwzględnieniu kursu franka szwajcarskiego do złotego polskiego z 1 marca 2007 r.
w wysokości 1 CHF = 2,3119 zł oraz pozostałej do spłaty kwoty kredytu na dzień wypowiedzenia umowy, tj. 111.135,99 CHF. Jest to zatem dalej idące roszczenie, które może być realizowane w odrębnym postępowaniu cywilnym w drodze powództwa o zapłatę a nie w drodze niniejszego powództwa o ustalenie. Takie ustalenie nie będzie prowadziło do zaspokojenia roszczeń powódki, a w przypadku wytoczenia powództwa o ustalenie Sąd i tak będzie jako przesłankę rozstrzygnięcia ustalać wysokość roszczenia.

Powódce nie przysługuje również interes prawny w wytoczeniu powództwa
o ustalenie nieważności umowy, także z tego powodu, że na datę wytoczenia powództwa łącząca strony umowa kredytu została rozwiązana, a roszczenie banku jest stwierdzone tytułem wykonawczym. W zaistniałej sytuacji, jak zasygnalizowano już wyżej, powódce przysługuje powództwo przeciwegzekucyjne, a jeśli wierzytelność została wyegzekwowana, to powództwo o zapłatę.

Oddalenie powództwa w niniejszej sprawie było podyktowane także brakiem legitymacji procesowej łącznej. Zauważyć należy, że stronami umowy kredytu hipotecznego nr (...) indeksowanego do CHF z dnia 1 marca 2007 r. byli z jednej strony bank, a z drugiej kredytobiorcy w osobach A. D. (1), A. D. (2) i B. D. (k. 17). Nie budzi wątpliwości, że pomiędzy współkredytobiorcami zachodzi współuczestnictwo jednolite konieczne w rozumieniu art. 73 § 2 k.p.c. Oznacza to, że stroną powodową powinni być jednocześnie wszyscy ww. kredytobiorcy.

Współuczestnictwo jednolite zachodzi wówczas, gdy wyrok ma dotyczyć niepodzielnie wszystkich współuczestników. Oznacza to, że wobec każdego ze współuczestników niezbędne jest wydanie jednorodnego rozstrzygnięcia. Brzmienie wyroku musi być jednakowe wobec wszystkich współuczestników biorących udział w sprawie. Niemożliwe jest wydanie wcześniejszego rozstrzygnięcia w stosunku do poszczególnych współuczestników. W takiej sytuacji, sprawę traktuje się jako jedną i niepodzielną wobec wszystkich podmiotów występujących po danej stronie. Ewentualna rozbieżność rozstrzygnięcia wobec współuczestników jednolitych stanowiłaby wewnętrzną sprzeczność wyroku i nie byłaby możliwa do pogodzenia z istotą stosunku prawnego. Co do zasady, powaga rzeczy osądzonej nie odnosi się do współuczestników, których prawomocny wyrok nie obejmował. Prawomocny wyrok może mieć powagę rzeczy osądzonej tylko między biorącymi udział w procesie stronami. Jakkolwiek art. 375 k.c. stanowi, że wyrok zapadły na korzyść jednego z dłużników solidarnych zwalnia współdłużników, jeżeli uwzględnia zarzuty, które są im wszystkim wspólne, co uzasadniałoby możliwość samodzielnego działania
w sprawie, to jednak punktem wyjścia całego procesu powinno być ustalenie, jaki jest stosunek współkredytobiorcy do sformułowanego roszczenia, czy je popiera czy nie, czy się
z nim zgadza, zwłaszcza w sytuacji formułowania roszczeń o ustalenie treści stosunku
z bankiem.

Mając na uwadze, że w niniejszej sprawie po stronie powodowej nie wystąpili wszyscy współuczestnicy konieczni (art. 72 § 2 kpc), Sąd stwierdził brak legitymacji procesowej łącznej, co skutkowało oddaleniem powództwa. Należy przy tym nadmienić, że współkredytobiorcy A. D. (2) i B. D. wprawdzie zdecydowali się na udział
w postępowaniu, ale tylko jako interwenienci uboczki po stronie powódki. Mając pomoc profesjonalnego pełnomocnika w osobie radcy prawnego, świadomie wybrali taką formę uczestnictwa w sprawie.

Z uwagi na powyższe, Sąd na mocy art. 189 k.p.c. oddalił w całości powództwo w niniejszej sprawie, o czym orzeczono, jak w sentencji wyroku.