Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 maja 2015 r.

Sąd Okręgowy w Ostrołęce III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 6 maja 2015 r. w O.

sprawy z odwołania T. D.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w P.

o prawo do emerytury

na skutek odwołania T. D.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w P.

z dnia 13 grudnia 2013r. znak (...)

orzeka:

oddala odwołanie.

UZASADNIENIE

T. D. wniósł odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 13.12.2013r., znak (...), którą to decyzją ZUS odmówił mu prawa do emerytury. Wskazał, że pracę zawodową rozpoczął na stanowisku majstra, następnie był kierownikiem Obwodu (...)Mostowego. Była to praca w terenie, bardzo uciążliwa, obwód zajmował około 320 km dróg. Zakres robót obejmował utrzymanie nawierzchni bitumicznych, budowę dróg o nawierzchni żwirowej, utrzymanie poboczy, oznakowania, zadrzewienia, ochronę pasa drogowego w okresie letnim i zimowym. Podał, że pełnił nadzór nad całokształtem prac Obwodu i brygadami roboczymi wykonującymi w/w roboty. Prace administracyjno-biurowe były wykonywane poza pełnym wymiarem czasu pracy. Stwierdził, że wykonując swoje obowiązki w zakresie utrzymania dróg w okresie letnim i zimowym poświęcił w terenie o wiele więcej czasu, niż to wynika z ilości godzin w pełnym wymiarze czasu pracy.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P. wniósł o jego oddalenie. W uzasadnieniu wskazał, że w dniu 03.12.2013r. T. D. złożył wniosek o ustalenie prawa do emerytury. Na podstawie przedstawionych przez niego dokumentów ZUS uznał za udowodniony na dzień 01.01.1999r. okres pracy w ilości 25 lat okresów składkowych, nieskładkowych i uzupełniających, w tym: 24 lata, 10 m-cy i 23 dni okresów składkowych, 21 dni okresów nieskładkowych oraz 2 miesiące i 17 dni okresów uzupełniających, tj. okresów pracy w gospodarstwie rolnym. Ubezpieczony nie udokumentował na dzień 01.01.1999r, wymaganych 15 lat pracy w szczególnych warunkach, a jedynie 1 rok, 2 m-ce i 7 dni okresów takiej pracy. Do pracy w szczególnych warunkach Oddział ZUS nie uwzględnił odwołującemu okresu wskazanego w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym przez Zarząd Dróg Powiatowych w O., tj. od 01.04.1977r. do 30.06.1991r. jako pracy w szczególnych warunkach, ponieważ w tym okresie odwołujący się pracował na stanowisku kierownik Obwodu (...), natomiast w resortowym wykazie stanowisk, warunek pracy na oddziałach i wydziałach, uzupełniony jest o wymóg świadczenia pracy stale i bezpośrednio przy stanowiskach wymienionych w wykazie, w warunkach w których nie są zachowane higieniczne normy pracy. Dla pracowników dozoru inżynieryjno- technicznego (wykonywanego na różnych szczeblach zarządzania) warunek ten oznacza konieczność stałego i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy przebywania w środowisku pracy, w którym zatrudnieni są pracownicy wykonujący prace w szczególnych warunkach, ponieważ te właśnie warunki, a nie rodzaj wykonywanej przez nich pracy zadecydowały o umieszczeniu ich pracy w wykazie. Stanowisko kierownika sugeruje, że ubezpieczony nie cały czas pracował w terenie przy pracach związanych z robotami na drogach, a zajmował się także pracami administracyjno- biurowymi. Dlatego też Oddział ZUS decyzją z dnia 13.12.2013r. odmówił ubezpieczonemu prawa do wcześniejszej emerytury.

Sąd Okręgowy w Ostrołęce Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

ustalił i zważył, co następuje:

Odwołanie nie jest zasadne i nie zasługuje na uwzględnienie.

T. D. urodził się w dniu (...), zatem podstawą ubiegania się o prawo do emerytury jest ustawa z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.2013.1440 j.t.).

Zgodnie z art. 24 ust. 1 pkt 1b ppkt 19 w/w ustawy, wiek emerytalny ubezpieczonych urodzonych w okresie od dnia 01.07.1953 r. do dnia 30.09.1953 r. wynosi co najmniej 66 lat i 11 miesięcy.

Zgodnie z literalnym brzmieniem art. 184 ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w brzmieniu obowiązującym na dzień 01.01.2013r. w zw. z § 4 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze świadczenie emerytalne przysługuje ubezpieczonemu, urodzonemu po dniu 31.12.1948r., który łącznie spełnił następujące warunki:

1.  osiągnął wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla mężczyzn,

2.  nie przystąpił do Otwartego Funduszu Emerytalnego lub złożył wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na dochody budżetu państwa,

3.  w dniu wejścia w życie ustawy (tj. 01.01.1999r.) udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 25 lat dla mężczyzn w tym co najmniej 15 lat okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, obwiązującym na danym stanowisku pracy.

Kwestią sporną, a zarazem mającą istotny wpływ na zasadność odwołania T. D. było ustalenie, czy zgromadził on 15 -letni okres pracy w warunkach szczególnych. Sporny okres dotyczył zatrudnienia w Zarządzie Dróg Powiatowych w O. od 01.04.1977r. do 30.06.1991r.

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego, przed Sądem ubezpieczeń możliwe jest wykazywanie okoliczności, od których zależy nabycie uprawnień o emerytury wszelkimi dowodami (wyrok SN z dnia 06.09.1995r., II URN 23/95, OSNP 1996/5/77, wyrok SN z dnia 02.02.1996r., II URN 3/95, OSNP 1996/16/239), dlatego też Sąd w celu ustalenia charakteru pracy odwołującego się dopuścił dowód z akt emerytalnych, osobowych, przesłuchania świadków, odwołującego się w charakterze strony oraz z opinii biegłego sądowego.

W aktach emerytalnych znajduje się świadectwo pracy wystawione w dniu 30.06.1991r., z którego wynika, że T. D. zatrudniony był w (...) w okresie od 15.08.1973r. do 30.06.1991r. na stanowiskach stażysta, technik drogowo – mostowy, majster, kierownik obwodu dróg. Natomiast ze świadectwa wystawionego przez Zarząd Dróg Powiatowych w O. wynika, że od 01.07.1991r. zatrudniony był na stanowisku kierownika obwodu drogowo-mostowego. Z pisma Zarządu Dróg Powiatowych w O. z dnia 14.03.2002r. wynika, że jest on następcą (...) w O..

Ze świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach (brak daty wystawienia) wynika, że T. D. w Zarządzie Dróg Powiatowych w O. w okresie zatrudnienia od 15.08.1973r. do 30.06.1991r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach w okresie: od 01.01.1974r. do 28.02.1974r. na stanowisku technik drogowo-mostowy, od 01.03.1974r. do 15.04.1975r. na stanowisku majster drogowy, od 10.05.1976r. do 31.03.1977r. na stanowisku majster drogowy, od 01.04.1977r. do 30.06.1991r. na stanowisku kierownik odwodu drogowego - stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę: kontrola międzyoperacyjna, kontrola jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno- techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie. Praca wykonywana była bezpośrednio w wydziale, w którym jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie na stanowisku technik drogowo-mostowy, majster drogowy, kierownik odwodu drogowego, wymienionym w wykazie A dział XIV poz. 24 pkt 1 stanowiącym załącznik nr 1 do zarządzenia nr 64 Ministra Komunikacji z dnia 29 czerwca 1983 r. w sprawie prac w szczególnych warunków w zakładzie pracy resortu komunikacji, których wykonywanie upoważnia do niższego wieku emerytalnego oraz do wzrostu emerytur lub renty (Dz. Urz. Min. Kom. Nr 10, poz. 77 z dnia 13.07.1983 r.).

Z akt osobowych uzyskanych z Zarządu Dróg Powiatowych w O. wynika, że T. D. ukończył naukę w Technikum Budowlanym w O. o specjalności budowa dróg i mostów kołowych. Po ukończeniu wstępnego stażu pracy z dniem 01.01.1974 r. powierzono mu obowiązki technika drogowo-mostowego, wynagrodzenie bez dodatku funkcyjnego.

Z dniem 01.03.1974r. przeniesiono odwołującego na stanowisko majstra drogowego, wypłacano dodatek funkcyjny.

Na prośbę odwołującego i wystąpienie zakładu pracy D. T. z dniem 10.05.1976r. podjął zatrudnienie na zasadzie porozumienia między zakładami w (...) w P..

Z dniem 10.05.1976r. została zawarta umowa o pracę pomiędzy odwołującym a (...) w P. w pełnym wymiarze czasu pracy na czas nieokreślony, powierzono obowiązki majstra drogowego w obwodzie nr 3.

W związku z reorganizacją i zmianą terytorialnego zakresu działania dróg publicznych z dniem 01.04.1977r. odwołujący został pracownikiem (...) w O. i powierzono odwołującemu stanowisko kierownika obwodu w K..

W angażach z lat 1979 – 1990 wskazywano stanowisko kierownik obwodu nr 3 w K..

Jak wynika z treści pisma Zarządu Dróg Powiatowych w O. (akta ZUS), zarządzeniem nr 34 z dnia 06.08.1991 r. Naczelnego Dyrektora O. (...) w W., z dniem 01.07.1991 r. został powołany Zarząd Dróg w O., który jest następcą prawnym (...) w O..

Na okoliczność ustalenia, czy praca T. D. była wykonywaną w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze zostali przesłuchani zostali świadkowie.

Świadek S. P. zeznał, że z T. D. pracowali przez prawie 40 lat w Zarządzie Dróg Powiatowych w O.. Świadek od 1975r. pracował jako kierownik grupy remontowej, potem kierownik obwodu mostowego. Odwołujący zaczął pracować wcześniej, rok albo dwa, od 1973-1974 i nadal pracuje jako drogowiec - jest kierownikiem obwodu drogowego. Jego praca polega na bezpośredniej pracy z pracownikami. Świadek zeznał, że jechali na budowę z pracownikami, nie raz stanowili siłę roboczą. Odwołujący zabierał grupę ludzi i bezpośrednio nadzorował ich pracę w terenie, wspomagał ich. Pracował przy budowie dróg, przy produkcji masy mineralno - asfaltowej. Sprawdzał grubość rozłożenia masy i temperaturę tej masy, czy jest odpowiedni spadek. Nadzorował remonty i budowę dróg. Szkodliwość pracy polegała na tym, że była gorąca masa asfaltowa, szkodliwy zapach, praca w różnych warunkach pogodowych. T. D. pracował co najmniej 8 godz. dziennie, generalnie od 7 do 15, ale musiał zostawać do ostatniego majstra, więc zostawał do 16-18 albo dłużej. Musiał skończyć robotę. Zimą nie budowało się dróg, ale sprawdzał w terenie jak jest ze śliskością, w lasach i w terenach zabudowanych. Jeździli razem z pługami i pokazywali pracownikom gdzie odśnieżać. W tamtym czasie wspólnie nie pracowali, ale spotykali się na niektórych odcinkach, żeby coś sprawdzić czy przekazać informację. Odwołujący miał zakres działania na terenie konkretnych gmin w powiecie, a świadek - cały powiat, te tereny pokrywały się, często coś uzgadniali. Wielkość ekip była zmienna, po 10-15 osób. W skład takiej brygady wchodzili robotnicy, brygadzista. Byli pracownicy fizyczni, chodzili z łopatą, pracowali przy rozkładarce. Mieli samochód dostawczy, którym jeździła brygada. Taka ekipa miała sprzęt ciężki, pan D. nadzorował prace tych kierowców sprzętu rozkładającego masę asfaltową. Odwołujący wykonywał także remonty nawierzchni. Remonty wykonuje się poprzez regenerację, tj. pryskanie smoły, rozsypywanie kruszywa i wałowanie. Taka praca nazywana jest służbą drogową, wzywano ją w nocy, także zimą. Dostawali telefon i trzeba było podejmować decyzję. Nadzorowali pracę pługów śnieżnych i rozsypywarek. W okresie zimowym szkodliwość pracy T. D. polegała na tym, że były złe warunki atmosferyczne (rozprawa z dnia 14.03.2014r., adnotacja 00:10:53, k. 16 odwr. – 17 a.s.).

Świadek W. Z. zeznał, że razem z odwołującym pracowali od 1977r. w (...), w Zarządzie Dróg Powiatowych. Świadek do 2013r. jako dyrektor zarządu. Odwołujący pracował od przekształceń w 1977r. Był kierownikiem obwodu drogowo-mostowego w K.. Do obowiązków odwołującego należało kierowanie i prowadzenie robót z zakresu bieżącego utrzymania dróg i mostów, utrzymywanie bezpieczeństwa na drogach, uczestnictwo w nadzorze ruchu, uzgadnianie wszelkiego rodzaju parametrów przy budowie i rozbudowie dróg, mostów, budynków w sąsiedztwie drogi oraz wszelkiego rodzaju roboty i nadzorowanie robót wykonanych w ostatnim 20-leciu. Teren obwodu w K. obejmował drogi na terenie gmin K., Ł., O. i L.. Na takim obwodzie było zatrudnionych 20-25 robotników produkcyjnych, którzy zajmowali się zarówno bieżącym utrzymaniem jak i budową nowych dróg. T. D. bezpośrednio uczestniczył w procesie produkcyjnym. Do podstawowych zadań jego należał objazd dróg, sprawdzanie usterek i wad, wskazanie, co należy poprawić. Przemieszczał się samochodem. Rozwoził pracowników na roboty, pokazywał im co mają zrobić i nadzorował ich pracę pod względem technologicznym i inżynierskim. Miał dziennik objazdu dróg i mostów, zaznaczał co trzeba zrobić, wypełniał ten dziennik, czy dana usterka była usunięta czy nie, w przypadku kolizji drogowej było to sprawdzane, czy droga była naprawiana. W ciągu 8 godzin to było nierealne, żeby wykonać tę pracę - często praca wymagała czasu od świtu do nocy, bo trzeba było wyrobić masę bitumiczną. Szkodliwe było używanie smoły do robót drogowych. (...) drogowo-mostowy to inaczej majster robót drogowo-mostowych. Majster drogowy to większe uprawnienia z większym doświadczeniem. Kierownik obwodu drogowego to nadzorujący nad majstrem, ale tak samo pracujący. Świadek zeznał, że takie czynności wykonywał odwołujący. Odwołujący pełnił kontrolę nad pracownikami pracującymi w warunkach szczególnych. Zajmował się uzupełnianiem dziur w asfalcie, uzupełnianiem ubytków przykrawędziowych, wykonywaniem powierzchniowych utrwaleń i regeneracji, uszczelnieniem spękań nawierzchni. Wymagało to używania smoły i masy bitumicznej, był niezbyt przyjemny zapach. Pracowali jako służba drogowa. W okresie zimowym pracowali nawet łopatami, mieli ciągniki rolnicze, udrażniali drogi - pracowali bez przerwy. Wszystkie roboty były prowadzone ,,pod ruchem”, nie zamykano przejezdności na danej drodze. Ruch tranzytowy sąsiadował bezpośrednio z naprawiana drogą, często dochodziło do potrąceń. Nadzór odwołującego nad pracownikami polegał na tym, że obmierzał dziurę, zaznaczał miejsce uzupełnienia, w jakiej ilości i kiedy rozłożyć masę. Odwołujący był cały czas przy tych robotnikach powyżej 8 godzin dziennie (rozprawa z dnia 07.05.2014r., adnotacja 00:01:55, k. 20 – 21 odwr. a.s.).

Świadek T. S. zeznała, że współpracowała z T. D. od 1974r. do 2008r. na obwodzie drogowym w K.. Świadek pracowała od czerwca 1977r. do końca marca 2008r. na stanowisku technika, zastępcy kierownika i majstra drogowego, a od 2008r. pobiera wcześniejszą emeryturę. Z uwagi na stanowisko majster drogowy - ZUS nie kwestionował świadectwa pracy. Świadek w zakresie obowiązków także miała bezpośredni nadzór. Odwołujący był kierownikiem obwodu, pełnił nadzór nad brygadami na trzech gminach, codziennie pracowało kilka brygad, zajmowali się bieżącym utrzymaniem dróg, wycinką krzaków i drzew, w okresie zimowym i wiosennym naprawą powierzchni bitumicznych, gdzie przygotowywano masę w nocy, a potem inna brygada rozkładała w dzień. Brygady te były nadzorowane przez kierownika obwodu. D. przydzielał roboty każdej brygadzie, zatrudniali ok. 25 osób, decydował kto ma robić i jakim sprzętem dysponować. On wysyłał brygady i nadzorował. Zaczynali od 7.00 rano i wtedy pan D. decydował, która brygada co robi. Czasami pan D. zawoził samochodem na roboty, czasami kierowca. On nadzorował kilka brygad dziennie. Brygada zajmowała się wykonywaniem nawierzchni bitumicznych, druga robiła drogi żwirowe, inna stawiła znaki, następna ścinała drzewa. On bezpośrednio musiał zabezpieczyć sprzęt i ludzi. Szkodliwość pracy pana D. polegała na tym, że zimą były niskie temperatury, cały czas był na dworze wiatr mróz, praca przy oparach z asfaltu i smoły oraz praca pod ruchem. W okresie zimowym jak były roztopy, jak jezdnia się odsłaniała, tworzyły się ubytki w nawierzchni bitumicznej i jedna brygada w nocy robiła masę w kotle, a druga brygada w dzień rozprowadzała tę masę na drodze, odwołujący to nadzorował. Masa była bardzo gorąca i jeśliby nawet w dziurze była woda, to nie przeszkadzało. O przydzieleniu danego pracownika do brygady decydowały umiejętności poszczególnych pracowników. D. prowadził dokumentację dotyczącą prac, tj. dziennik czynności, taką kontrolkę robót, były wpisywane dane pracowników, gdzie pracują, ilość wykonanej pracy przez daną brygadę. Rano wpisywano brygady do kontrolki robót, na koniec lub następnego dnia wpisywano ile wykonano. Wpisywanie trwało kilka - kilkanaście minut. Na koniec miesiąca robili zbiorówkę, to był dokument zlecenie robót, były zsumowane prace, świadek robiła to w biurze, średnio zajmowało to 8-16 godzin. D. nie robił tej dokumentacji, tylko sprawdzał ją i zatwierdzał. Zrobienie tego było w zakresie obowiązków zastępcy albo majstra (rozprawa z dnia 13.02.2015r., adnotacja 00:01:26, k. 85 – 85 odwr. a.s.).

Odwołujący się T. D. przesłuchany w charakterze strony zeznał, że w warunkach szczególnych pracował od 15.08.1973r. na stanowisku majstra drogowego w Powiatowym Zarządzie Dróg (...). Od kwietnia 1974r. do kwietnia 1976r. był w wojsku. Wrócił na stanowisko majstra, ale to już był (...) Publicznych (...). Zmieniało się tylko terytorialnie. Teren K. i M. był pod Powiatowym Zarządem Dróg (...) K., a później była zmiana i poszło to pod P., tylko jeśli chodzi do drogi. W 1977r. znów K. i M. przeszło do O. i odwołujący się w tym dniu stał się kierownikiem obwodu drogowo mostowego w O., miejscowość K.. Praca była wykonywana w szkodliwych warunkach. Miał w utrzymanie drogi trzy gminy: K., Ł. i L.. Łącznie ok. 320 km dróg. Chodziło o wszystkie sprawy związane z utrzymaniem dróg w okresie letnim i zimowym. Szkodliwość pracy polegała na tym, że wykonywał ją w zmiennych warunkach. Wtedy stan dróg był bardzo słaby, używano smoły, masy asfaltowej, robili wszystkie roboty drogowe, budowy dróg. Zimą też utrzymywał te drogi, musiał mieć nadzór i kontrolować, żeby odpowiednio zareagować. Musiał znać stan dróg, by wysłać sprzęt. Na obwodzie było 3-4 osoby. Remontowali drogi, które cały czas były w ruchu. Miał bezpośredni nadzór nad brygadami. Po 1999r., po reorganizacji rejon został podzielony i jest inaczej, ale wcześniej trzeba było być cały czas przy remontach. Miał nienormowany czas pracy, pracował w niedziele i święta. W spornym okresie pracował dużo ponad 8 godzin dziennie, nie liczył czasu. Mieli dyżury. W utrzymaniu miał ponad 300 km dróg, 3-4 gminy w utrzymaniu.. Pracował bezpośrednio przy robotnikach, przy smole i masach bitumicznych. Zimą szkodliwość pracy polega na tym, że rozwozili mieszaniny piasku z solą, mieli traktory z (...), objeżdżali drogi, byli cały czas w terenie. (rozprawa z dnia 07.05.2014r., adnotacja 00:18:39, k. 22 a.s.)

Zdaniem Sądu, w/w zeznania świadków S. P., W. Z. i T. S. w całości zasługują na wiarę, gdyż są one spójne, logiczne, wzajemnie się potwierdzają, uzupełniają i są zgodne z dokumentacją zawartą w aktach osobowych, emerytalnych i twierdzeniach T. D.. Wszyscy pracowali w Powiatowym Zarządzie Dróg (...). Świadek S. P. zeznał, że praca odwołującego polegała na bezpośredniej pracy z pracownikami, na budowie często stanowili ,,siłę roboczą”. Praca była w trudnych warunkach atmosferycznych, mieli do czynienia z gorącym asfaltem, panował nieprzyjemny zapach. Świadek ten widział odwołującego w pracy, ich tereny działania pokrywały się, często coś uzgadniali. Świadek W. Z. zeznał, że T. D. bezpośrednio uczestniczył w procesie produkcyjnym, objeżdżał drogi, sprawdzał usterki, wskazywał poprawki. Kierownik obwodu drogowego nie tylko nadzorował pracę innych, ale tak samo pracował. Odwołujący zajmował się uzupełnianiem dziur w asfalcie, ubytków przykrawędziowych, wykonywaniem powierzchniowych utrwaleń i regeneracji, uszczelnieniem spękań nawierzchni. Świadek T. S. zeznała, że T. D. przydzielał roboty każdej brygadzie, decydował kto ma robić i jakim sprzętem dysponować, wysyłał brygady i je nadzorował. Szkodliwość pracy pana D. polegała na tym, że zimą były niskie temperatury, cały czas był na dworze wiatr mróz, praca przy oparach z asfaltu i smoły oraz praca pod ruchem. T. D. także sprawdzał i zatwierdzał dokumentację. Powyższe zeznania wskazują, że świadkowie orientują się, jakie czynności wykonywał odwołujący się. Świadkowie zeznali, że odwołujący zatrudniony był na pełen etat, ale pracę wykonywał także poza godzinami.

W celu ustalenia, czy wyżej opisana praca wykonywana przez odwołującego się T. D. jest zaliczana do prac w warunkach szczególnych, Sąd zasięgnął także opinii biegłej z zakresu (...).

Biegła z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy (...) w swojej opinii z dnia 01.10.2014r. wskazała, że biorąc pod uwagę całościowy materiał dowodowy zgromadzony w aktach sprawy, a szczególności zakresy obowiązków z akt pracowniczych - do pracy wykonywanej w szczególnych warunkach należy zaliczyć odwołującemu się okres zatrudnienia od 01.04.1974r. do 15.04.1974r. (przez 16 dni) oraz od 10.05.1976r. do 31.10.1976r. (przez 5 m-cy 22 dni) na stanowisku majstra drogowego. Do zakresu obowiązków odwołującego należało wówczas prowadzenie robót budowlanych drogowych, prowadzenie dziennika budowy, sprawowanie nadzoru nad przestrzeganiem przez pracowników przepisów instrukcji bezpieczeństwa i higieny pracy, czuwanie nad właściwym zaopatrywaniem zatrudnionych pracowników w odzież roboczą, ochronną i sprzęt ochronny, dbanie o należyte zaopatrzenie robót w niezbędne znaki i urządzenia ostrzegawcze, kontrolowanie zleconych podległym pracownikom robót, przeszkolenia pracowników na stanowisku pracy, organizowanie stanowisk roboczych zgodnie z zasadami i przepisami bhp, organizowanie, przygotowanie i prowadzenie robót w sposób zabezpieczający przed wypadkami przy pracy oraz chorobami zawodowymi i schorzeniami wywołanymi warunkami środowiska, sprawowanie nadzoru nad bezpiecznym i higienicznym stanem pomieszczeń pracy oraz wyposażenia technicznego, sprawowanie nadzoru nad przestrzeganiem zasad i przepisów bhp. Przedstawiony w skrócie zakres obowiązków potwierdza, iż w tym okresie odwołujący pełnił bezpośredni nadzór nad pracownikami wykonującymi prace maszynistów ciężkich maszyn drogowych, wymienione w dziale V poz. 3 oraz prace asfalciarzy, wymienione w dziale IX poz. 4 rozporządzenia Rady Ministrów z 07.02.1983r.

Ze względu na warunki atmosferyczne uniemożliwiające wykonywanie wszystkich robót drogowych w ciągu pełnego roku kalendarzowego, należy uznać, że odwołujący wykonywał pracę w warunkach szczególnych przez okres 7 miesięcy w roku, co potwierdził także świadek S. P.: ”Z. nie budowało się dróg.” Stąd do pracy wykonywanej w szczególnych warunkach, wymienionej w wykazie A dziale XIV zatytułowanym Prace różne poz. 24 kontrola międzyoperacyjna, kontrola jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno-techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie biegła zaliczyła okres od 01.04.1974r. do 15.04.1974r. i od 10.05.1976r. do 31.10.1976r. Prace drogowe są pracami sezonowymi, wobec tego odwołujący nie świadczył pracy w szczególnych warunkach przez cały rok kalendarzowy, lecz tylko w okresie dodatnich temperatur, tj. od 1 kwietnia do 31 października. W okresie zatrudnienia od 01.04.1977r. do 30.06.1991r. odwołujący świadczył pracę na stanowisku kierownika obwodu drogowego nr 3 w K.. W ocenie biegłej, biorąc pod uwagę w szczególności zakres obowiązków, nie można zaliczyć okresu zatrudnienia na w/w stanowisku do pracy wykonywanej w szczególnych warunkach lub w szczególnych charakterze. Obwód, którym kierował odwołujący obejmował swym zasięgiem trzy gminy: K., Ł., L. co stanowiło około 320 km dróg. Zakres robót polegał na utrzymaniu nawierzchni bitumicznej, budowie dróg o nawierzchni żwirowej, utrzymaniu poboczy, oznakowaniu, ochronie pasa drogowego w okresie letnim i zimowym. W okresie letnim brygady liczące 20-25 zajmowały się budową nowych dróg, remontami nawierzchni masą asfaltową oraz pracami regeneracyjnymi nawierzchni smołą drogową oraz kruszywem. Zimą Obwód odpowiedzialny był za właściwe utrzymanie dróg w zakresie odśnieżania i usuwania śliskości na drogach. Do wykonania w/w robót zimowych był zatrudniony sprzęt, tj. pługi i piaskarki.

Do podstawowych obowiązków odwołującego na tym stanowisku należało sprawowanie ogólnego kierownictwa nad całokształtem działalności obwodu, dokonywanie systematycznych objazdów dróg w obrębie odwodu dla oceny stanu dróg, urządzeń drogowych, obiektów mostowych i budynków, przeprowadzanie okresowych przeglądów i oględzin obiektów mostowych i budynków, organizowanie dostaw materiałowych w zakresie ustalonym przez dyrektora (...), zapewnienie na prowadzonych przez obwód robotach odpowiednich warunków BHP i przeciwpożarowych, czuwanie nad przestrzeganiem przepisów porządkowych na drogach publicznych, zabezpieczenie prawidłowego ustawienia znaków drogowych oraz kontrola oznakowania robót, prowadzonych przez inne przedsiębiorstwa i kierownictwa, kontrola pojazdów ciężarowych szczególnie na odcinkach dróg zagrożonych przełomami, współdziałanie z naczelnikami gmin w zakresie propagowania czynów społecznych oraz nadzór techniczny nad wykonywanymi w ramach tych czynów robotami, kierowanie robotami przy zimowym utrzymaniu dróg w ramach ustalonych przez dyrektora (...), uczestniczenie w komisjach odbiorców robót, wykonywanych na obszarze obwodu zarówno we własnym zakresie, jak i przez inne przedsiębiorstwa i kierownictwa, udział w odprawach i naradach roboczych, zarządzanych przez (...), zatwierdzanie zleceń roboczych oraz dowodów obrotu materiałowego. Nie sposób uznać, aby pełniony przez odwołującego nadzór miał cechy bezpośredniości. Na budowach byli zatrudnieni majstrowie, brygadziści, to oni zlecali podległym pracownikom wykonywanie prac, co potwierdza w złożonych zeznaniach W. Z.: „Kierownik obwodu drogowego to nadzorujący nad majstrem, ale tak samo pracujący”. Dodatkowo należy dodać, że nie wszyscy pracownicy nadzorowani pośrednio przez odwołującego wykonywali pracę w szczególnych warunkach. Skoro nadzór pełniony na stanowisku kierowniczym odnosił się do całości prowadzonych robót, to w takim razie obejmował nie tylko pracowników świadczących pracę w warunkach szczególnych, tj. asfalciarzy i maszynistów sprzętu drogowego, ale dotyczył również pracowników personelu inżynieryjno-technicznego i administracyjno-gospodarczego, jak również pracowników fizycznych niewykonujących prac w szczególnych warunkach. Przedstawiony zakres obowiązków na str. 5,6 opinii nie był ściśle związany ze sprawowanym dozorem, gdyż odwołujący wykonywał zwierzchni nadzór kierowniczy nad prawidłową organizacją pracy podczas budowy nowych dróg, remontów nawierzchni masą asfaltową oraz prowadzenia regeneracji dróg. Była to inna rodzajowo praca, niż stałe i w pełnym wymiarze czasu sprawowanie dozoru polegającego na bezpośrednim strzeżeniu prawidłowego toku budowy i bezpieczeństwa zatrudnionych przy niej pracowników i innych osób. Dozór inżynieryjno - techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie - aby mógł być uznany za pracę w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS - musi – jak podkreśliła biegła w swojej opinii - odpowiadać łącznie następującym warunkom:

1)  musi być dozorem inżynieryjno-technicznym, czyli dozorem specjalistycznym, a nie dozorem "jakimkolwiek" (nie może być "zwykłym" dozorem wykonywanym w ramach pracowniczego podporządkowania kierownictwu pracodawcy);

2)  musi być sprawowany "na oddziałach i wydziałach", czyli powinien być wykonywany bezpośrednio w określonym, skonkretyzowanym środowisku pracy, w którym istnieje narażenie na czynniki o znacznej szkodliwości dla zdrowia lub powodujące znaczny stopień uciążliwości pracy albo wymagające wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia;

i  powinien dotyczyć prac zgodnych z wykazami prac w szczególnych warunkach (zawartymi w załącznikach do rozporządzenia z dnia 07.02.1983r. i wykonywanych bezpośrednio przez osoby, nad którymi sprawowany jest nadzór;

3)  musi być wykonywany stale przez osobę nadzorującą, czyli nie może mieć charakteru okazjonalnego (peryferyjnego);

4)  powinien być sprawowany w pełnym wymiarze czasu, jaki obowiązuje osobę nadzorującą na zajmowanym przez nią stanowisku.

Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983r.

Czynności ogólnie pojętego nadzoru lub kontroli w procesie produkcji wykonywanej w tych wydziałach i oddziałach, w których zatrudnieni są pracownicy wykonujący pracę w warunkach szczególnych w rozumieniu rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, objęte poz. 24 Działu XIV wykazu A, to wyłącznie te czynności, które wykonywane są w warunkach bezpośrednio narażających na szkodliwe dla zdrowia czynniki, a więc polegające na bezpośrednim nadzorze i bezpośredniej kontroli procesu pracy na stanowiskach pracy wykonywanej w szczególnych warunkach. Jeśli zatem czynności te wykonywane są stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na stanowisku pracy związanej z kontrolą między operacyjną, kontrolą jakości produkcji i usług oraz dozorem inżynieryjno- technicznym, to okres wykonywania tej pracy jest okresem pracy uzasadniającym prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu (wyrok SN z dnia 22.01.2013 r., IUK 452/12).

W przypadku odwołującego podczas zatrudnienia na stanowisku kierownika obwodu, do obowiązków którego w szczególności należał objazd samochodem służbowym dróg liczących około 320 km (upoważnienia do kierowania samochodem służbowym), sprawdzanie usterek i wad, trudno mówić o tym, aby nadzór sprawowany nad pracownikami realizującymi prace wymienione w wykazie, zaliczane do prac w szczególnych warunkach, wykonywany był bezpośrednio przy stanowiskach robotniczych. Odwołujący mógł pełnić nadzór nad pracownikami zatrudnionymi w szczególnych warunkach, tj. asfalciarzami i maszynistami maszyn drogowych, lecz ta praca nie była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Do zakresu obowiązków odwołującego należało szereg prac administracyjno-biurowych w tym kontrole stanu dróg (opinia k. 30 – 43 a.s.).

Zastrzeżenia do powyższej opinii wniósł odwołujący się. W piśmie z dnia 28.11.2014r. wniósł o powołanie innego biegłego z zakresu bhp. Wskazał, że biegła odniosła się jedynie do angaży znajdujących się w aktach osobowych, pominąwszy ustalenia faktyczne. Obwód, którego był kierownikiem posiadał długość ok. 320 kilometrów, a odwołujący posiadał samochód służbowy celem jego objazdu. Jednak praca nie polegała na podróżach na trasach, tylko kierowanie pracami związanymi z utrzymaniem dróg, głównie remontami. Stan nawierzchni wymagał interwencji i prac polegających na naprawie nawierzchni, co wiązało się z pracą przy masach bitumicznych, asfaltowych i smoły. Okresy zimowe były również okresami ciężkich prac i wbrew stanowisku biegłej, koniecznym były prace w ujemnych temperaturach przy całodobowych dyżurach, podczas których musiał osobiście badał śliskość i poziom odśnieżenia dróg przy użyciu pojazdów typu ciągnik rolniczy, nadzorując prace wykonywane przez kierowców. W ocenie odwołującego się - biegła pominęła również okoliczności związane z pracą przy wycince drzew w sąsiedztwie dróg publicznych, kiedy to prowadził osobisty nadzór nad tymi pracami, gdyż tego wymagał charakter pracy. Prace przy wycince niejednokrotnie wymagały nadzoru, gdyż były prowadzone bez wyłączania drogi z ruchu, co wiązało się z dodatkowymi utrudnieniami przy nadzorze. Okresy zimowe, pomimo oczywistych przestojów związanych z warunkami pogodowymi również wymagały prac naprawczych w powierzchni asfaltowej, gdyż niemożliwe było pozostawienie uszkodzonych dróg, które bez interwencji nie nadawałyby się do użytkowania. Prace naprawcze wymagały ingerencji przy określonej ekipie remontowej, dlatego też nie mógł zakresem obowiązków obejmować całego okręgu, jak to podała biegła, tylko poszczególne odcinku drogi wymagające remontu. Prace ekip naprawczych, pomimo występowania w ich składzie majstrów drogowych wymagały interwencji, gdyż mieli do czynienia z materiałem o znacznej wartości, którego układanie wymagało stałego i nieustannego nadzoru (k. 55 a.s.).

Biorąc powyższe zarzuty pod uwagę, Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy J. D.(k 89 a.s.).

Biegły z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy J. D. w swojej opinii szczegółowo przeanalizował cały materiał dowodowy zgromadzony w sprawie. Przedstawił definicje prac nadzoru inżynieryjno – technicznego w rozumieniu rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983r. (Wykaz A, dział XIV, poz. 24). Pełna treść przepisu w poz. 24 brzmi: .... Kontrola międzyoperacyjna, kontrola jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno - techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie (czytaj: prace w szczególnych warunkach). Powyższą treść precyzuje pkt l poz. 24 wykazu A, działu XIV stanowiący załącznik Zarządzenie nr. 64 z dnia Ministra Komunikacji 29.06.1983r. w sprawie prac w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu komunikacji, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego oraz emerytury lub renty inwalidzkiej, tj. - stanowiska pracy, na których prace wykonywane są stale i bezpośrednio przy stanowiskach wymienionych w wykazie. Ponadto przesłanka ta koresponduje z §2.1 Rozporządzenia RM z dnia 07.02.1983r., a mianowicie: „... okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Biegły podniósł, że w odniesieniu do drogownictwa były to prace przypisane do takich stanowisk jak brygadzista, technik drogowy czy też majster drogowy, pod jednym istotnym warunkiem, że dotyczyły tylko osobistego i bezpośredniego nadzoru wykonywanego stale w pełnym wymiarze czasu pracy przy naprawach i konserwacjach nawierzchni bitumicznych i betonowych a o których mowa jest w dziale IX - gospodarka komunalna w poz. 4 - prace asfalciarzy i w poz. 6 - prace brukarzy. Wykazu A stanowiącego załącznik nr 1 do Rozporządzenia.

Biorąc pod uwagę cały materiał dowodowy, zawarty w aktach osobowych, a w nich min. zakresy obowiązków odwołującego w świetle Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, biegły ustalił, że praca odwołującego w spornym okresie na takich stanowiskach, jak stanowiskach: technik drogowo - mostowy i majster drogowy - przyjmując przy tym za wiarygodne wyjaśnienia odwołującego jak i świadków, fakt, że bezpośrednio nadzorował on tylko prace remontowo - konserwacyjne nawierzchni drogowych bitumicznych to wówczas, można przyjąć, że taka praca porównywalna byłaby do kryteriów pracy w warunkach szczególnych o których to mowa jest w przepisie działu XIV wykazu A, poz. 24 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983r., tj. kontroli międzyoperacyjnej, kontroli jakości produkcji oraz dozoru inżynieryjno - technicznego na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe są wykonywane były prace wymienione w wykazie. Czasookres takiej pracy to: 1 rok, 2 miesiące i 12 dni.

Natomiast praca odwołującego na stanowisku: Kierownika Obwodu (...) nie jest wymieniona w branżowych wykazach stanowisk pracy w warunkach szczególnych zarówno Ministra Komunikacji jak i Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych i nie posiada istotnych przesłanek pracy o której mowa jest w wykazie A, działu XIV, poz. 24 stanowiącego załącznik nr. 1 do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w warunkach szczególnych.

Znajdujące się w materiale dowodowym świadectwo pracy w warunkach szczególnych sporządzone zostało z naruszeniem przepisu §2, ust. 2 rozporządzenia i to z kilku powodów:

1) treść świadectwa pracy w warunkach szczególnych nie ma odzwierciedlenia w dokumentach odwołującego zawartych w jego aktach osobowych;

1) w świadectwie nie uwzględniono np. stanowiska stażysty jak również praca Kierownika Obwodu (...) nie odpowiadała istotnym kryterium pracy w warunkach szczególnych w rozumieniu przepisu rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983r.

Zdaniem biegłego J. D., nie ulega wątpliwości, że praca odwołującego należała do pracy w warunkach szkodliwych - uciążliwych dla zdrowia. Niemniej pracy w warunkach szkodliwych nie można utożsamiać z pracą w warunkach szczególnych w rozumieniu rozporządzenia. Z definicji pracy nadzoru inżynieryjno - technicznego odpowiadającego pracom w warunkach szczególnych w porównaniu do dokumentacji osobowej odwołującego na stanowisku Kierownika Obwodu (...) jednoznacznie wynika, że odwołujący wykonywał szereg czynności, które nie były wykonywane bezpośrednio, stale i tylko przy stanowiskach związanych z naprawą i konserwacją nawierzchni drogowych bitumicznych.

Biegły podniósł, że do obowiązków kierownika Obwodu (...), jako samodzielnej jednostki organizacyjnej (...) należało nadzorowanie pracy brygad asfalciarzy, czy też betoniarzy i do tego nie bezpośrednio, a tylko za pośrednictwem brygadzisty majstra drogowego, czy też nawet swojego zastępcy. Zdaniem biegłego, nie ulega wątpliwości, że odwołujący dysponował odpowiednią kadrą inżynieryjno –techniczną, przy pomocy której realizował wszystkie nałożone na niego obowiązki. Funkcje techniczne w budownictwie drogowym obarczone były odpowiedzialnością całej kadry kierowniczej przy realizacji zadań na poszczególnych odcinkach i taką też kadrę posiadał również odwołujący jako Kierownik Obwodu (...) samodzielnej jednostki organizacyjnej, tj. brygadzistów, techników drogowo – mostowych, majstrów drogowo - mostowych czy też Zastępcy Kierownika Obwodu (...) (np. świadek T. S.) - przy czym nie można zaprzeczyć, że odwołujący nie kontrolował pracy poszczególnych brygad, niemniej czynności takie były tylko jedne z wielu innych czynności nie posiadających kryteriów pracy w warunkach szczególnych. Nie można zgodzić się z wyjaśnieniem odwołującego, że według niego szkodliwość pracy polegała na tym, że wykonywał ją w zmiennych warunkach. Praca odwołującego w spornym okresie na stanowisku kierownika Obwodu (...) nie była związana z bezpośrednim i stałym nadzorem inżynieryjno - technicznym nad pracownikami wykonującymi pracę w szczególnych warunkach i nie można uznać jej za pracę w warunkach szczególnych, o której mowa jest w wykazie A, działu XIV, poz. 24 stanowiącym załącznik do rozporządzenia RM z dnia 07.02.1983r. Według §4, ust 1, pkt 3 rozporządzenia odwołujący na dzień 31.12.1998r. nie legitymuje się wymaganym stażem pracy w warunkach szczególnych i nie nabył uprawnień ubiegania się o świadczenie emerytalne z tego tytułu. (k. 93 – 115 a.s.)

Do powyższej opinii zastrzeżeń nie wniosła żadna ze stron.

Zdaniem Sądu materiał zgromadzony w sprawie, w szczególności opinie wydane przez biegłych z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy I. M. i J. D. nie pozwala na uznanie odwołania za zasadne. Sąd uznał, że w szczególności opinia biegłego J. D. może stanowić podstawę wydania orzeczenia w niniejszej sprawie. Biegły dysponował szerszym materiałem dowodowym niż biegła I. M. – wzbogaconym o zeznania świadka T. S.. Opinia jest rzetelna i prawidłowa. W sposób szczegółowy biegły uzasadnia swoje stanowisko, odmienna ocena swojej pracy przez odwołującego się nie może podważyć wniosków płynących z opinii, które Sąd podziela. Za takimi wnioskami przemawia również orzecznictwo - pełnienie funkcji kierownika grupy robót drogowych, będącego przełożonym kierowników robót, uniemożliwia uznanie tego stanowiska za pracę w szczególnych warunkach w myśl wykazu A poz. 24 działu XIV załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983r. – takie stanowisko wyraził Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z dnia 707.11.2012r., III AUa 451/12). Należy zatem przyjąć, iż T. D. wykonywał pracę w warunkach szczególnych o których w przepisie działu XIV wykazu A, poz. 24 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983r., tj. kontrolę międzyoperacyjną, kontrolę jakości produkcji oraz dozoru inżynieryjno - technicznego na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe są wykonywane były prace wymienione w wykazie w wymiarze 1 roku, 2 miesięcy i 12 dni.

Reasumując odwołujący się nie udokumentował na dzień 01.01.1999r. wymaganych 15 lat pracy w szczególnych warunkach. I odwołanie od zaskarżonej decyzji należało w oparciu o art. 477 ¹⁴ §1 k.p.c. oddalić.

Mając powyższe na względzie orzeczono jak w sentencji.