Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 października 2016 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu Wydział XII Cywilny

w składzie:

Przewodniczący SSO Maria Prusinowska

Protokolant p.o. stażysty J. W.

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 20 października 2016 r. w P.

sprawy z powództwa M. M. PESEL (...)

przeciwko M. J. PESEL (...)

o zapłatę

1.  oddala powództwo;

2.  zasądza od powoda na rzecz pozwanej 9000 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

SSO Maria Prusinowska

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 4 grudnia 2015 r. powód M. M. na podstawie art. 415 k.c. wniósł o zasądzenie od pozwanej M. J. kwoty 684.386,87 zł. W uzasadnieniu wniosku powód wskazał, że prowadząc jednoosobową działalność gospodarczą w 2011 roku świadczył usługi budowlane związane z rozbiórką budowli na nieruchomości położonej we W., dla której Sąd Rejonowy we Wrześni prowadzi księgę wieczystą nr (...), której właścicielem jest M. J.. Powód wykonywał roboty na podstawie umowy podpisanej 28 lutego 2011 roku z R. J., mężem M. J.. Dnia 1 marca 2011 roku M. J. i R. J. sporządzili umowę dzierżawy, na mocy której M. J. wydzierżawiała ww. nieruchomość R. J..

Zdaniem powoda, umowa dzierżawy z dnia 1 marca 2011r. zawarta pomiędzy małżonkami J. jest nieważna, bowiem nie określa czynszu dzierżawnego. Chodziło w niej o pozorowanie istnienia pomiędzy małżonkami J. stosunku prawnego, który dawałby R. J. tytuł prawny do nieruchomości po to by ostatecznie uwolnić M. J. od odpowiedzialności za zobowiązania powstałe w związku z nią. Argumentację tę wspiera okoliczność, że strony nie uzgodniły w umowie czynszu dzierżawy, odpowiedniego z zestawieniem kosztów dzierżawcy.

Jak wskazał powód, R. J. jest całkowicie niewypłacalny. Nie posiada on oficjalnie żadnego majątku, za to posiada liczne zobowiązania na rzecz szerokiego kręgu osób. W przekonaniu powoda, małżonkowie J. od lat działają według ściśle ustalonego schematu, w którym R. J. wprowadza w błąd ich kontrahentów i bierze na siebie odpowiedzialność finansową za prowadzone działania, zaś M. J. występuje jedynie przy czynnościach, które nie łączą się z odpowiedzialnością finansową i jest tą osobą z pary małżonków, na którą zapisane są wszystkie aktywa, lecz wobec której tylko nieliczni wierzyciele małżonków J. posiadają tytuły prawne do egzekwowania roszczeń. Chociaż M. i R. J. są już byłymi małżonkami, to cały czas jednak wspólnie mieszkają, prowadzą wspólne interesy, wspólne życie towarzyskie i wspólnie spędzają wakacje.

W przekonaniu powoda, M. J. celowo posługując się działalnością gospodarczą zarejestrowaną na swojego męża, bezprawnie i w sposób zawiniony wyrządziła M. M. szkodę majątkową, na którą składają się koszty poniesione przez niego w związku z wykonaniem zlecenia na jej nieruchomości oraz utracone korzyści, które wnioskodawca osiągnąłby gdyby nie wykonywał prac na rzecz M. J.. W związku z wykonywaniem prac rozbiórkowych na nieruchomości M. J. powód wskazał, iż poniósł wydatki w kwocie 394.386,87 zł netto. Dodatkowo z uwagi na powyższe okoliczności, stracił płynność finansową, przez co nie mógł podjąć się kolejnego zlecenia na rzecz (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P. i w ten sposób utracił z tego tytułu korzyść w kwocie co najmniej 290.000 zł.

Powód podniósł, że istnieje związek przyczynowy pomiędzy zachowaniem M. J. a szkodą ponieważ gdyby nie jej nieuczciwe działania podejmowane przy posłużeniu się działalnością gospodarczą zarejestrowaną na jej męża, powód nigdy nie poniósłby straty a następnie przystąpiłby do realizacji robót, z których osiągnąłby dochód. Powód podpisał umowę wierząc, że zawiera ją z właścicielem gruntu i w dobrej wierze wykonywał prace, których koszty ponosił, tak długo jak nie stało się oczywiste, że nie dostanie za nie zapłaty.

W odpowiedzi na pozew, pozwana M. J. wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na swoją rzecz zwrotu kosztów procesu, podnosząc m.in. zarzut przedawnienia roszczenia.

W toku dalszego postępowania strony podtrzymały swoje stanowiska w sprawie.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

W dniu 28 lutego 2011 r. powód M. M. prowadzący przedsiębiorstwa pod nazwą PHU (...) zawarł z R. J., prowadzącym Przedsiębiorstwo (...), umowę o nr (...) na mocy której, M. M. zobowiązał się, w zamian za wynagrodzenie określone w umowie, do wykonywania robót polegających na dokonaniu kompletnej rozbiórki wszystkich budynków, budowli i urządzeń budowlanych i innych obiektów zlokalizowanych na nieruchomości położonej we W. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy we Wrześni prowadzi księgę wieczystą nr (...), w której jako właściciel uwidoczniona jest M. J..

W § 1 ust. 1 umowy, R. J. złożył oświadczenie, że posiada prawo do dysponowania terenem którego dotyczy umowa oraz, że uzyskał zgodę na dokonywanie wszelkich prac budowlanych i rozbiórkowych na podstawie umowy – co zostało potwierdzone dołączonym do umowy załączniku z dnia 1 lutego 2011 r. stanowiącym zgodę pozwanej M. J. na dysponowanie nieruchomością.

Bezsporne, dowód: kserokopia umowy nr (...) z dnia 28.02.2011 r. (k.9-12), wydruk z księgi wieczystej nr (...) (k. 20-28), załącznik do umowy z dnia 1.02.2011 r. „zgoda na dysponowanie nieruchomością” (k.189-190), zeznania powoda (k.413 e-protokół), zeznania pozwanej (k. 413 e-protokół)

W dniu 1 marca 2011 r. pomiędzy R. J. jako prowadzącym Przedsiębiorstwo (...), a pozwaną M. J., zawarta została umowa dzierżawy na mocy której pozwana jako wydzierżawiający oddała R. J. w dzierżawę opisaną wyżej nieruchomość.

Bezsporne, dowód: umowa dzierżawy z dnia 1.03.2011 r. (k.8), zeznania powoda (k.413 e-protokół), zeznania pozwanej (k. 413 e-protokół)

Z tytułu prac prowadzonych na podstawie ww. umowy z dnia 28 lutego 2011 r. przeciwko R. J. z żądaniem zapłaty kwoty 394.386,87 zł, przedstawiając faktury VAT dokumentujące poniesione przez niego koszty w ramach częściowego wykonania robót objętych przedmiotem umowy. Termin zapłaty określony w najpóźniejszej z tych faktur (tj. z dnia 21 maja 2011 r., termin zapłaty 14 dni) upływał dnia 4 czerwca 2011 r.

Bezsporne, dowód: faktury VAT (k.13-19), zeznania powoda (k.413 e-protokół), zeznania pozwanej (k. 413 e-protokół)

Powód przerwał prace w kwietniu 2011 r. z powodu nie otrzymania zapłaty jak również niezbędnej do dalszych prac dokumentacji. Roszczenie powoda względem R. J. wynikające z przedmiotowej umowy zostało stwierdzone sądowym nakazem zapłaty z dnia 23 października 2013 r., jednak egzekucja okazała się bezskuteczna.

Bezsporne, zeznania powoda (k.413 e-protokół), zeznania pozwanej (k. 413 e-protokół)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o dokumenty zgromadzone w aktach sprawy, których wiarygodność ani moc dowodowa nie były kwestionowane przez żadną ze stron, Sąd także nie znalazł podstaw by czynić to z urzędu, w także w oparciu o zeznania stron. Sąd przyznał przymiot wiarygodności zeznaniom stron w zakresie w jakim były zgodne z pozostałym materiałem dowodowym.

Stan faktyczny w zakresie ustalonym przez Sąd był co do zasady bezsporny, strony pozostawały w sporze jedynie co do jego prawnej oceny. Sąd w pierwszej kolejności poczynił ustalenia faktycznie w zakresie niezbędnym do ustalenia charakteru prawnego roszczenia oraz oceny zgłoszonego przez stronę pozwaną zarzutu jego przedawnienia, uznając natomiast zarzut ten za w całości skuteczny, Sąd zaniechał dokonywania dalszych ustaleń faktycznych. Jak podkreśla się bowiem w orzecznictwie, zarzut przedawnienia roszczenia jest jedną z tzw. przesłanek negatywnych jurysdykcyjnych, skutkujących oddaleniem powództwa bez konieczności merytorycznego rozpatrzenia istoty sporu, a więc zasadności roszczenia, jego treści oraz wysokości. Uwzględnienie zarzutu przedawnienia usuwa obowiązek szczegółowego badania przez sąd, czy i jakie roszczenie rzeczywiście przysługuje powodowi i jaka jest jego wysokość. Z punktu widzenia ekonomii procesowej takie badanie byłoby pozbawione jakiegokolwiek uzasadnienia (por. tak postanowienie SN z dnia 10.01.2013 r. IV Cz 170/12). Z tego powodu uznając przedłożone przez strony dowody w zakresie przekraczającym ustalony powyżej stan faktyczny za nieistotne dla sprawy (art. 227 k.p.c.) Sąd zaniechał ich oceny i dokonywania na ich podstawie jakichkolwiek dalszych ustaleń faktycznych, skoro powództwo okazało się bezzasadne z innych przyczyn.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Jak wynika z uzasadnienia pozwu M. M. podstawy dochodzonego względem M. J. roszczenia o zapłatę 684.387 zł upatruje w fakcie wyrządzenia mu przez pozwaną szkody (świadczenie z tytułu odpowiedzialności deliktowej - art. 415 k.c.). Zgodnie z art. 415 k.c. kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia.

Konstrukcja odpowiedzialności deliktowej stanowiącej odpowiedzialność odszkodowawczą za czyn niedozwolony, opiera się na trzech przesłankach: zdarzenie, z którym system prawny wiąże odpowiedzialność na określonej zasadzie, oraz szkoda i związek przyczynowy między owym zdarzeniem, a szkodą. Ciężar dowodu istnienia przesłanek przewidzianych w wyżej przywołanym przepisie spoczywa na poszkodowanym. Przepis ten nakazuje sprawcy naprawienie szkody wyrządzonej poszkodowanemu w sposób zawiniony, a podstawowe znaczenie dla stosowania postanowień w/w art. ma określenie zdarzenia, za które podmiotowi przypisywana jest odpowiedzialność oraz jakie okoliczności pozwalają lub uniemożliwiają uznanie go za czyn zawiniony. Wprawdzie ustawodawca nie definiuje pojęcia winy, ale w judykaturze i piśmiennictwie szczególnie tym nowszym przeważa pogląd iż za zachowania zawinione mogą być uznane wyłącznie zachowania bezprawne (por. M. Sośniak – Bezprawność zachowania jako przesłanka odpowiedzialności cywilnej za czyny niedozwolone Kraków 1959 s.78 in. A. Szponar Nadużycie prawa podmiotowego Kraków 1947 s. 112 i n., B.Lewaszkiewicz- Petrykowska Wina jako podstawa odpowiedzialności z tytułu czynów niedozwolonych SPE 1969 Vol IIs90. Z. Radwański, A. Olejniczak Zobowiązania 2008r. s 498 E. Gniewek Komentarz 2008 do art. 415). Za bezprawne należy kwalifikować czyny zakazane przez przepisy prawne obowiązujące w Polsce, czyli mogą to być przepisy Konstytucji RP inne ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe, rozporządzenia, akty prawa miejscowego. Za bezprawne uznaje się także zachowania sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i albo dobrymi obyczajami, czyli normami moralnymi powszechne akceptowanymi czy to w całym społeczeństwie, czy określonej grupie społecznej a nakazując lub zakazujące określone zachowanie. Warunkami koniecznymi statuującymi odpowiedzialność z tytułu czynu niedozwolonego są zatem: fakt wystąpienia szkody, wyrządzenie tejże szkody przez działanie lub zaniechanie konkretnego osoby (podmiotu) oraz bezprawność działania.

Przed przejściem do zbadania merytorycznych przesłanek spełnienia dyspozycji przepisu art. 415 k.c. w rozpatrywanej sprawie, na wstępie wskazać należy, że zdarzenie które według powoda miało wywołać szkodę nastąpiło jeszcze w 2011r. Umowa o prace rozbiórkowe nr 01/02/2011 została zawarta w dniu 28 lutego 2011r. (k. 9-12), natomiast umowa dzierżawy nieruchomości w dniu 1 marca 2011r. (k. 8). Prace rozbiórkowe na nieruchomości pozwanej prowadzone były do kwietnia 2011r., kiedy to powód z braku płatności zaprzestał realizacji umowy. Ostatnia faktura VAT nr FV nr 11/05/11 została wystawiona w dniu 21 maja 2011r., przy czym termin płatności określono w niej na 14 dni (k. 103). W przedmiotowym stanie rzeczy, jak słusznie podniosła pozwana w odpowiedzi na pozew, powód co najmniej od czerwca 2011r. miał świadomość, że w związku z realizacją umowy o prace rozbiórkowe, wykonując przewidziane tą umową świadczenie doznał szkody. Od tego też czasu powinien był liczyć się z koniecznością wystąpienia ze stosownym roszczeniem. To zaś w świetle treści art. 442 ¹ § 1 k.c. wskazuje na zasadność podniesionego w odpowiedzi na pozew zarzutu przedawnienia żądania odszkodowawczego. Roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem trzech lat od dnia w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. W świetle znajdujących się obecnie w aktach sprawy materiałów, zakładając najkorzystniejszy dla powoda wariant, ewentualne roszczenie postrzegać należy za przedawnione z dniem 5 czerwca 2014r. tj. z dniem w którym zakończył bieg trzyletni termin, liczony od dnia płatności ostatniej z wystawionych przez powoda faktur. Z zebranego w postępowaniu materiału wynika, że w przedmiotowym dniu powód wiedział, iż za wykonane przez niego prace nie zostało mu wypłacone wynagrodzenie, jednocześnie miał świadomość co do okoliczności podniesionych w pozwie stanowiących podstawę do wystąpienia względem pozwanej z żądaniem zapłaty. Zdaniem Sądu początkowego biegu terminu przedawnienia nie sposób obecnie liczyć od wydania nakazu zapłaty względem R. J.. Jak zauważył sam powód roszczenie względem pozwanej nie jest roszczeniem tożsamym z żądaniem zapłaty za prace wykonane na podstawie umowy z dnia 28 lutego 2011r. Skoro więc powództwo wniesione zostało w dniu 4 grudnia 2015r., a więc ponad rok po upływie terminu trzech lat od dowiedzenia się przez niego o szkodzie oraz osobie za nią odpowiedzialnej, a z akt sprawy nie wynika, aby przed wniesieniem pozwu do sądu były podejmowane czynności przerywające bieg terminu przedawnienia, to dochodzone pozwem roszczenie uznać należało za przedawnione. Już z tej przyczyny powództwo podlegało oddaleniu.

Dodatkowo, abstrahując od zasadności zarzutu przedawnienia zgłoszonego przez pozwaną, wskazać należy, że nie sposób przyjąć, aby dochodzone przez powoda roszczenie mogło zasługiwać na uwzględnienie. Z lakonicznego uzasadnienia pozwu, odpowiedzi na zażalenie czy też załączonych do akt sprawy dokumentów w żadnej mierze nie wynika, żeby pozwana na skutek zawinionego zachowania miała doprowadzić do powstania szkody po stronie powoda. Jak wcześniej już wskazano, umowę o prace rozbiórkowe powód zawarł wyłącznie z R. J. prowadzącym działalność gospodarczą pod firmą Przedsiębiorstwo (...). Pozwana nie była stroną tej umowy. Ponadto z powodem nie łączył jej żaden inny stosunek obligacyjny, który mógłby przemawiać za zasadnością oczekiwania od niej partycypacji w wykonaniu umowy zawartej w dniu 28 lutego 2011r. Fakt, że jest ona właścicielem nieruchomości na której były prowadzone prace zlecone przez przedsiębiorstwo (...), w świetle zgromadzonego w sprawie materiału, uznać należy za okoliczność niewystarczającą do uznania, że roszczenie oparte na treści art. 415 k.c. zostało udowodnione. Powód w chwili zawarcia umowy miał świadomość, jak wynika to z § 1 ust. 1 umowy, że działka na której będzie prowadził rozbiórkę nie stanowi własności kontrahenta z którym zawarł umowę, lecz została mu użyczona na cele związane z prowadzoną działalnością gospodarczą (k. 189). Tym samym nie sposób podzielić twierdzeń powoda, że podpisując umowę miał on przeświadczenie, iż zawiera ją z osobą dysponującą prawem własności do nieruchomości czy też działającą w charakterze pełnomocnika tegoż właściciela. Z postanowień umownych wyraźnie wynika, że roboty zlecone zostały przez przedsiębiorstwo (...), a nieruchomość, na której miały zostać przeprowadzone prace została mu jedynie użyczona. Stąd też, w świetle zebranego materiału, nie sposób za udowodnione przyjąć, jak czyni to powód, że pozwana swoim zawinionym działaniem doprowadziła go do zawarcia umowy nr (...) z góry zakładając jej niewykonanie przez zlecającego i tym samym uzyskanie przysporzenia kosztem szkody powoda.

W konsekwencji powyższego, Sąd Okręgowy oddalił powództwo jako niewykazane i tym samym bezzasadne (punkt 1).

O kosztach postępowania Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 i 99 k.p.c. w zw. z § 6 pkt 7 i § 12 ust. 2 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (t.j. Dz. U. z 2013 r. poz. 490 ze zm.) (punkt 2).

SSO Maria Prusinowska