Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 listopada 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach V Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 8 listopada 2012 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa M. K.

przeciwko Skarbowi Państwa - Dyrektorowi Zakładu Karnego w R.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Gliwicach

z dnia 13 czerwca 2012 r., sygn. akt II C 299/11

1.  oddala apelację;

2.  przyznaje radcy prawnemu B. Ż. od Skarbu Państwa (Sądu Okręgowego w Gliwicach) 1107 zł (jeden tysiąc sto siedem), w tym 207 zł podatku od towarów i usług, tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt V ACa 556/12

U z a s a d n i e n i e.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy oddalił powództwo M. K., skierowane przeciwko Skarbowi Państwa - Dyrektorowi Aresztu Śledczego w R. o zasądzenie na jego rzecz od pozwanego kwoty 5.000 złotych z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu tytułem zadośćuczynienia za naruszenie jego godności poprzez niezapewnienie mu należytych warunków odbywania kary pozbawienia wolności oraz o zobowiązanie pozwanego do zaniechania dalszego naruszania jego dóbr osobistych ustalając, co następuje.

Powód od lipca 2009 roku odbywa karę pozbawienia wolności za kradzieże, których się dopuścił. Koniec odbywania kary przypada na dzień 17 lipca 2012 roku. Wcześniej powód skazywany był już na karę pozbawienia wolności i w różnych zakładach karnych spędził w sumie 14 lat. W Zakładzie Karnym w R. powód przebywał od dnia 31 sierpnia 2009 roku do 18 lutego 2010 roku, a następnie od 26 października 2010 roku do chwili obecnej. Podczas pobytu w Zakładzie Karnym w R. powód przebywał głównie w celach przeznaczonych dla dwóch osób (cele nr: (...) - 7,03 m ², (...)- 6,74 m ², (...) - 6,85 m ²,(...)- 7,03 m ², (...)- 7,15 m ², (...)- 7,13 m ²), ponadto osadzony był w celi nr (...) o powierzchni 52,51 m ², która przeznaczona jest dla 17 osób, nr (...)o powierzchni 26,41 m ² przeznaczonej dla 8 osób i celi nr (...)o powierzchni 18,06 m ² dla 6 osób. Do dnia 6 grudnia 2009 roku powód okresowo przebywał w celach, w których norma 3 m ² na osobę nie była zachowana. Zgłaszał wówczas wychowawcy, że cele są przeludnione, ale pisemnych skarg w tym zakresie nie składał. Pozwana o przeludnieniu informowała sędziego penitencjarnego, a przeludnienie występowało w skali całego kraju, co pozwala tę sytuację uznać za szczególnie uzasadniony wypadek. Ponadto, jak wynika to z dokumentacji przedstawionej przez pozwanego, próbowano pozyskiwać dodatkowe miejsca adoptując na ten cel inne pomieszczenia, m.in. świetlice w kilku pawilonach zakładu. Później powód zakwaterowany był wyłącznie w pomieszczeniach, gdzie zachowana była norma powierzchni 3 m ² na jedną osobę. W okresie od 26 października 2010 roku do kwietnia 2012 roku M. K. nie przebywał w warunkach przeludnienia nawet przez jeden dzień.

Również zarzuty powoda dotyczące nieodpowiednich warunków socjalno - bytowych są okazały się nieuzasadnione. Kąciki sanitarne usytuowane są wewnątrz cel mieszkalnych i od reszty pomieszczenia oddziela je parawan z dykty o wysokości 120 - 130 cm, co zapewnia minimum intymności. Pełne zabudowanie tych pomieszczeń nie jest możliwe ze względów architektonicznych, a organy nadzoru sanitarnego podczas licznych i niezapowiedzianych kontroli nigdy nie kwestionowały rozwiązań dotyczących rozmieszczenia urządzeń sanitarnych. Cele posiadają wentylację grawitacyjną, która jest sprawna i spełnia swoją funkcję. Ponadto każda cela posiada pełnowymiarowe, dające się otworzyć okno, którego uchylenie daje możliwość zwiększenia cyrkulacji powietrza i lepszą wentylację. Za utrzymanie czystości i porządek w celi odpowiadają osadzeni i na początku miesiąca oraz każdorazowo w przypadku zgłoszenia potrzeby w tym zakresie, otrzymują odpowiednie środki czystości. Osadzeni otrzymują też odpowiednie środki higieny - zgodnie z należnymi normami, korzystają z kąpieli, sanitariatów oraz wymiany bielizny pościelowej i odzieży. Mogą korzystać z łaźni, a oprócz tego w celach mają grzałki do podgrzania wody. W celach znajdują się standardowe łóżka metalowe, które nie są zaopatrzone w drabinki i osłony boczne, często jednak sami osadzeni piętrują je, nawet wówczas, gdy nie zachodzi taka potrzeba. Powód nie wskazał kiedy rzekomo miało zajść zdarzenie, które opisał w pozwie (upadek z taboretu) i nikomu tego faktu nie zgłosił.

Podstawą prawną dochodzonego przez powoda zadośćuczynienia za złe, uciążliwe warunki pobytu w Zakładzie Karnym w R. jest art. 448 k.c., zgodnie z którym w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia.

W pozwanym Zakładzie Karnym w wymienionym wyżej okresie (niespełna 5 miesięcy) panowało przeludnienie, ale należy pamiętać, że do dnia 5 grudnia 2009 roku w polskim porządku prawnym obowiązywał przepis art. 248 § 1 Kodeksu karnego wykonawczego, który pozwalał przy spełnieniu warunków w nim opisanych tj. przy zawiadomieniu sędziego penitencjarnego w szczególnie uzasadnionych wypadkach na odstąpienie od stosowania normy 3 m ² powierzchni mieszkalnej na więźnia. Przepis art. 248 § 1 kkw został uchylony wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 26 maja 2008 roku (sygn. akt SK 25/07) i stracił moc po upływie 18 miesięcy od ogłoszenia wyroku, co nastąpiło w dniu 6 grudnia 2009 roku. W okresie do 5 grudnia 2009 roku, nie można zatem tymczasowego przebywania powoda w celach, których powierzchnia była mniejsza niż 3 m ² uznać za bezprawne, a po tej dacie powód zakwaterowany był wyłącznie w pomieszczeniach, gdzie norma powierzchni 3 m ² na jedną osobę była zachowana. Ponadto powód nigdy oficjalnie nie skarżył się na przeludnienie w celi. Nie zgłosił też urazu klatki piersiowej, którego miał doznać podczas upadku z taboretu. Za rzekomy wypadek z pewnością jednak nie można winić pozwanego, skoro łóżka w celi były piętrowane samowolnie przez osadzonych.

Większość zarzutów powoda odnosi się do złych warunków socjalno - bytowych występujących w Zakładzie Karnym w R.. Jednakże zarzuty powoda zmierzają w istocie do zapewnienia sobie warunków życia nie gorszych od osób nie pozbawionych wolności, czasami wręcz wprowadzenia elementów, które należy ocenić jako luksusowe. Postępowanie dowodowe w niniejszej sprawie wykazało, że w Zakładzie panują surowe warunki, lecz nie dochodzi do naruszenia godności ponad miarę związaną z osadzeniem.

Powód został osadzony w Zakładzie Karnym w R. jako osoba będąca już wcześniej karana w celu ochrony interesu społecznego i wartości nadrzędnych jakimi są izolacja przestępców od społeczeństwa i uzyskanie pozytywnych efektów probacji. Ponadto osadzenie powoda nie miało cech poniżającego i nieludzkiego traktowania, odbywało się w godziwych warunkach, a wszystkie warunki związane z odbywaniem przez powoda kary pozbawienia wolności były zgodne z przepisami obowiązującymi w służbie więziennej. Strona pozwana podejmowała nadto stosowne działania by poprawić warunki panujące w jednostce.

Powód nie wykazał zatem by warunki odbywania kary pozbawienia wolności miały cechy dręczenia go lub upokarzania oraz naruszały jego godność w stopniu wymagającym udzielenia mu ochrony prawnej na podstawie przepisów art. 23,24 i 448 k.c.

W apelacji od powyższego wyroku powód zarzucił Sądowi dokonanie błędnej oceny dokonanych ustaleń przez uznanie, że pozwany stwarzając odpowiednie do swoich możliwości warunki odbywania kary pozbawienia wolności nie naruszył dóbr osobistych powoda w stopniu uzasadniającym żądanie zadośćuczynienia wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i zasądzenie na rzecz powoda od pozwanego kwoty 5000 zł tytułem zadośćuczynienia.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja nie jest uzasadniona.

Wbrew zarzutom skarżącego Sąd Okręgowy dokonał prawidłowej subsumcji prawa materialnego do ustalonego, niekwestionowanego w apelacji, stanu faktycznego i brak jest podstaw do przyjęcia, że dokonując jurydycznej oceny tych ustaleń Sąd Okręgowy naruszył normy art. 448 w zw. z art. 23 i 24 k.c.

Wprawdzie na Państwie ciąży przewidziany w normach konstytucyjnych oraz umowach międzynarodowych obowiązek zapewnienia osadzonym godziwych warunków, niemniej jednak o naruszeniu godności skazanego, któremu w takich wypadkach służy prawo do ochrony prawnej, można mówić wtedy, gdy cierpienia i upokorzenie przekraczają konieczny element cierpienia wpisanego w odbywanie kary pozbawienia wolności, zwłaszcza przy bierności zakładu karnego, który nie dba o poprawę warunków odbywania kary i godzi się na nie.

Apelacja nie zawiera żadnych rzeczowych argumentów mogących podważyć zasadność zaskarżonego wyroku. Ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Okręgowy nie dają bowiem jakichkolwiek podstaw do przyjęcia, że pozwany naruszył dobra osobiste powoda i że działanie pozwanego, z którym powód łączy to naruszenie można zakwalifikować jako bezprawne. Nadto względy, które dawały mu podstawę do postawienia takiej tezy zostały wyłożone przez Sąd w sposób przekonywujący, logiczny w oparciu o przeprowadzone dowody i nie zostały przez powoda podważone.

Z tych względów apelację należało oddalić na zasadzie art. 385 k.p.c., jako pozbawioną uzasadnionych podstaw.

Orzeczenie o kosztach postępowania apelacyjnego, stosownie do jego wyniku, uzasadniają przepisy art. 98 w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. Wynagrodzenie pełnomocnika powoda za pomoc prawną udzieloną powodowi z urzędu w postępowaniu apelacyjnym zasądzono w stawce minimalnej określonej w Rozp. Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.