Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 listopada 2016 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Bożena Chłopecka

Protokolant: protokolant sądowy Karolina Ostasiuk

po rozpoznaniu w dniu 25 października 2016 roku w Warszawie na rozprawie

sprawy z powództwa W. F.

przeciwko Miastu S. W., M. W. (1) i U. W.

o zapłatę

1.  oddala powództwo;

2.  zasądza od powoda W. F. na rzecz pozwanego Miasta S. W. kwotę 7200 zł /siedem tysięcy dwieście złotych/ tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

3.  obciąża Skarb Państwa nieuiszczonymi kosztami sądowymi od ponoszenia których powód był zwolniony.

Sygn. akt: IC 760/15

UZASADNIENIE

W pozwie wniesionym w dniu 21 grudnia 2012 roku powód W. F. domagał się zasądzenia solidarnie od pozwanych U. W. i M. W. (1) oraz miasta (...) W. kwoty 247 925,94 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty za bezumowne korzystanie z nieruchomości lokalowej nr 2 położonej przy ul. (...) w W. /pozew k. 3 – 10/.

Pozwani U. W. i M. W. (1) w dniu 31 marca 2013 roku złożyli odpowiedź na pozew, w której wnieśli o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda W. F. kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego /odpowiedz na pozew k. 44 – 47/.

W piśmie pozwanego stanowiącym odpowiedź na pozew złożonym na rozprawie w dniu 21 sierpnia 2013 roku pozwane miasto (...) W. nie uznało powództwa i wniosło o jego oddalenie oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu wraz z kosztami zastępstwa procesowego /odpowiedź na pozew k. 185 – 187/.

Wyrokiem z dnia 10 kwietnia 2014 roku Sąd Okręgowy w Warszawie oddalił powództwo oraz zasądził od powoda W. F. na rzecz miasta (...) W. kwotę 7200 zł i orzekł o kosztach sądowych /wyrok k. 297/.

Na skutek apelacji powoda Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 19 lutego 2015 roku uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu w Warszawie do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego /apelacja k. 316-324, wyrok k. 390/.

W uzasadnieniu wyroku z dnia 19 lutego 2015 roku Sąd Apelacyjny wskazał, iż nieprzyznanie powodowi legitymacji czynnej w zakresie roszczeń z art. 224 i art. 225 k.c. skutkowało nierozpoznaniem istoty sprawy i uchyleniem zaskarżonego wyroku do ponownego rozpoznania. Sąd Apelacyjny wskazał, iż ponownie rozpoznając sprawę Sąd pierwszej instancji będzie miał na uwadze min. fakt, iż posiadaczem samoistnym w okresie spornym było miasto (...) W., zaś powód jest następcą prawnym byłych właścicieli nieruchomości położonej przy ul. (...) w W. , w części ustalonej przez Sąd I instancji /uzasadnienie wyroku k. 393-397/.

W dalszym toku postępowania strony podtrzymywały swoje stanowiska w sprawie, z tym że pozwany (...) W. kwestionował powództwo co do zasady i co do wysokości wskazując ponadto, iż powodowi nie przysługuje legitymacja czynna i prawo własności powoda do lokalu nr (...), a także nie przysługuje mu legitymacja bierna w zakresie dochodzenia przez niego roszczenia o bezumowne korzystanie z nieruchomości przeciwko (...) W. jako posiadaczowi samoistnemu, podnosząc także zarzut przedawnienia roszczenia /pismo k. 539-542, protokół rozprawy k. 543-544/.

Ponownie rozpoznając sprawę Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny: Nieruchomość położona przy ul. (...) w W. stanowiła przed wojną współwłasność Ł. R. w 14%, S. W. (1) w 31%, J. i M. małżonków W. w 15,5%, M. W. (2) w 19,5%, A. W. w 12,5%, J. G. w 7,5% i podlegała działaniom dekretu z 26 października 1945 roku o własności i użytkowaniu gruntów na terenie m. st. Warszawy (Dz. U. 1945 nr 50 poz. 279) /dowód: zaświadczenie k. 14; bezsporne/.

Po rozpoznaniu wniosku dotychczasowych właścicieli nieruchomości Prezydium Rady Narodowej miasta (...) W. orzeczeniem administracyjnym z 27 kwietnia 1953 roku odmówiło przyznania prawa własności czasowej do gruntu, co spowodowało przejście na własność (...) W., a od 1950 roku Skarbu Państwa również własności posadowionego na gruncie budynku mieszkalnego / okoliczność bezsporna/.

Powód W. F. w dniu 9 lutego 2001r. zakupił od H. R. udział wynoszący (...) części w prawach i roszczeniach wynikających z dekretu z 26 października 1946 r. o własności i użytkowaniu gruntów na terenie m. st. Warszawy do przedmiotowej nieruchomości za kwotę 4500 zł, zaś aktem notarialnym z dnia 4 marca

2003 r. - udział wynoszący (...) części za kwotę 4000 zł / dowód: postanowienia Sądu Powiatowego dla miasta (...) W. z 8 kwietnia 1961 roku o stwierdzenie nabycia spadku po S. W. (2), postanowienie Sądu Rejonowego dla miasta (...) Warszawy 22 lutego 2000 roku o stwierdzeniu nabycia spadku po M. W. (2) k. 15 – 16; umowy sprzedaży k. 17 – 27; zaświadczenie k. 13/.

Decyzją Wojewody (...) z dnia 25 września 1991 roku własność nieruchomości położonej przy ul. (...) w W. wraz z posadowionym na niej budynkiem w częściach niesprzedanych, w którym to budynku znajduje się lokal mieszkalny nr (...), została nabyta przez Gminę D. (...) z dniem 27 maja 1990 roku, a obecnie stanowi własność miasta (...) W.. Dla opisanej wyżej nieruchomości gruntowej wraz z posadowionym na niej budynkiem Sąd Rejonowy dla Warszawy – Mokotowa w Warszawie prowadzi księgę wieczystą o nr (...) / dowód: decyzja k. 137 – 138; wydruk z księgi wieczystej k. 141 – 147/.

W dniu 15 grudnia 1997 roku Prezes Urzędu Mieszkalnictwa i (...) Miast wydał decyzję, w której stwierdził wydanie z naruszeniem prawa orzeczenia administracyjnego z dnia 27 kwietnia 1953 roku w zakresie sprzedanych lokali mieszkalnych nr (...), oraz stwierdził że w pozostałym zakresie decyzja z dnia 27 kwietnia 1953 roku jest nieważna /bezsporne/.

Pozwani U. W. i M. W. (1) od dnia 21 lipca 1997 roku do dnia 23 marca 2012 roku zamieszkiwali w lokalu nr (...) znajdującym się w budynku położonym przy ul. (...) w W., początkowo na podstawie umowy najmu zawartej z miastem stołecznym W. / dowód: okoliczność bezsporna, umowa najmu lokalu mieszkalnego z dnia 21 lipca 1997 roku k. 72-76, protokół zwrotu- przyjęcia lokalu mieszkalnego z dnia 23 marca 2012 roku k. 57-67/.

W dniu 12 grudnia 2000 roku m. st. W. wypowiedziało pozwanym U. i M. W. (1) stosunek najmu z uwagi na zadłużenie. Następnie Sąd Rejonowy dla Warszawy Śródmieścia Wydział VI Cywilny w sprawie o sygn. akt VI C 386/05 w dniu 02 listopada 2005 roku w sprawie z powództwa (...) W. wydał wyrok, w którym nakazał eksmisję pozwanych U. W. i M. W. (1) z zajmowanego lokalu mieszkalnego nr (...) przy ul. (...) w W. / dowód: wypowiedzenie umowy najmu z dnia 12 grudnia 2000 roku k. 78, wyrok Sądu Rejonowego dla Warszawy Śródmieścia Wydziału VI Cywilnego pod sygn. akt VI C 386/05 z dnia 02 listopada 2005 roku k. 86/.

W grudniu 2004 roku powód W. F. za pośrednictwem swojego pełnomocnika skierował do pozwanych wezwania do przedstawienia tytułu do lokalu nr (...) oraz uiszczania odszkodowania. Następnie pismem z dnia 04 października 2005 roku powód wypowiedział pozwanym W. umowę najmu przedmiotowego lokalu. Pozwani nie zwolnili lokalu / dowód: wypowiedzenie umowy najmu z dnia 4 października 2005 roku k. 31, pismo z dnia 06 grudnia 2004 roku k. 32-33/.

Wyrokiem z dnia 12 sierpnia 2010 roku Sąd Rejonowy dla Warszawy – Śródmieścia w Warszawie w sprawie o sygn. akt I C 82/10 uwzględnił powództwo W. F. i nakazał eksmisję pozwanych W., oraz orzekł iż przysługuje im uprawnienie do otrzymania lokalu socjalnego / dowód: wyrok Sądu Rejonowego dla Warszawy Śródmieścia pod sygn. akt IC 82/10 z dnia 12 sierpnia 2010 roku k. 34, protokół zwrotu- przyjęcia lokalu mieszkalnego z dnia 23 marca 2012 roku k. 57-67/.

Pozwani U. W. i M. W. (1) opuścili lokal nr (...) zdając klucze do administracji (...) protokolarnie w dniu 23 marca 2012 roku po otrzymaniu lokalu socjalnego / dowód: protokół zwrotu – przyjęcia lokalu mieszkalnego z dnia 23 marca 2012 roku k. 57 – 67/.

W dniu 19 lutego 2013 roku U. i M. W. (1) zawarli z miastem stołecznym W. ugodę dotyczącą spłaty zaległych opłat czynszowych za użytkowanie lokalu mieszkalnego nr (...) do dnia 23 marca 2012 roku według stanu zaległości na dzień 27 września 2012 roku / dowód : ugoda k. 68 – 70/.

Po przekazaniu lokalu nr (...) przez najemców (tj. małżonków W.) pozwanemu (...) W. w kwietniu 2012 roku powód objął lokal w posiadanie /okoliczności bezsporne/.

Wartość rynkowa wynagrodzenia za korzystanie z lokalu nr (...) położonego w W. przy ul. (...) za okres od 1 stycznia 2002 roku do 1 stycznia 2012 roku wynosi 392.719 zł brutto / dowód: opinia biegłego S. O. k. 462-491, k. 507-510/.

Powyższy stan faktyczny został ustalony przez Sąd na podstawie okoliczności bezspornych oraz na podstawie wymienionych wyżej dowodów z dokumentów, które nie były kwestionowane w toku postępowania przez strony.

Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Zgodnie z art. 386 § 6 k.p.c. ocena prawna i wskazania co do dalszego toku postępowania wyrażone w uzasadnieniu wyroku Sądu II instancji wiążą Sąd, któremu sprawa została przekazana do ponownego rozpoznania. Sąd Apelacyjny w Warszawie częściowo podzielił ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd Okręgowy w wyroku z dnia 10 kwietnia 2014 r., wydanym w sprawie o sygn. akt I C 33/13, a ponadto jednoznacznie stwierdził, iż powód jest współwłaścicielem nieruchomości położonej przy ul. (...). Nie ma potrzeby powtarzania czy uzupełniania obszernej argumentacji Sądu Apelacyjnego, którą Sąd Okręgowy jest związany.

Tak więc mając przesądzoną kwestię następstwa prawnego powoda należy stwierdzić, iż powództwo w dalszym ciągu nie zasługuje na uwzględnienie.

Okoliczności faktyczne w sprawie były w istocie bezsporne. Sporna pomiędzy stronami postępowania pozostawała natomiast ocena prawna faktów co do istnienia legitymacji czynnej powoda.

Zarówno pozwani M. i U. małż. W. oraz pozwane Miasto S. W. twierdzili, że powodowi nie przysługuje legitymacja czynna w niniejszej sprawie, a przynajmniej nie zostało to przez powoda wykazane.

Pozwani zakwestionowali żądanie pozwu i wnieśli o jego oddalenie. Wobec sporności okoliczności podniesionych w pozwie, wymagały one udowodnienia. Zgodnie zaś z art. 6 k.c., ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. W postępowaniu sądowym oznacza to, że to na powodzie leży ciężar udowodnienia faktów uzasadniających jego roszczenie (orz. Sądu Najwyższego z dnia 3 października 1969 r., II PR 313/69, OSNCP 9/70/147). Zaprzeczenie okolicznościom dokonane przez stronę procesową wywołuje natomiast ten skutek, że istotne dla rozstrzygnięcia sprawy fakty stają się sporne i muszą być udowodnione (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 kwietnia 1975 r., III CRN 26/75, niepubl.). W razie zaś ich nieudowodnienia sąd oceni je na niekorzyść strony, na której spoczywał ciężar dowodu, chyba że miał możność przekonać się o prawdziwości tych twierdzeń na innej podstawie. W sprawie niniejszej takiej możności nie było.

Powód dochodzi w niniejszym postępowaniu roszczenia uzupełniającego (w stosunku do roszczenia windykacyjnego) – o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości. Czynna legitymacja do dochodzenia takiego roszczenia przysługuje właścicielowi, ewentualnie osobie, która od właściciela nabyła roszczenie w drodze czynności prawnej (art. 224 i 225 k.c. w zw. z art. 222 k.c.).

Podstawową kwestią w niniejszym postępowaniu jest to, że powód powoływał się na nabycie określonych praw na podstawie umów, a więc pod tytułem szczególnym (sukcesja singularna). W sprawie nie ma następstwa prawnego pod tytułem ogólnym (sukcesja uniwersalna) a powód – wbrew twierdzeniom podnoszonym także w toku postępowania – nie jest następcą ogólnym dawnych właścicieli hipotecznych.

Przy sukcesji uniwersalnej nabywca wskutek jednego stanu faktycznego wstępuje w ogół praw stanowiących majątek poprzednika, przy czym nabyciu towarzyszy z reguły wstąpienie przez nabywcę także w długi, które ten majątek obciążają. Sukcesja uniwersalna jest instytucją wyjątkową, dopuszczalną tylko w wypadkach przez ustawę wyraźnie przewidzianych. Następstwo takie w przypadku osób fizycznych ma miejsce w razie śmierci i uregulowane jest przepisami prawa spadkowego. Powód nie jest zaś spadkobiercą właścicieli przedwojennych.

Powód wywodzi swe roszczenia z nabycia pod tytułem szczególnym; powołuje się bowiem na zawarte z H. R. umowy sprzedaży. Przy takim następstwie nie przechodzi na nabywcę ogół praw i obowiązków przysługujących poprzednikowi. Przedmiotem takiej sukcesji jest jedno czy więcej konkretnych praw, ściśle określonych umową.

Złożone przez powoda (jedynie w kopii) umowy nie obejmowały przeniesienia na rzecz powoda własności nieruchomości – wskazywanego udziału. Nie przenosiły też na powoda roszczeń z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości.

Zgodnie z ich treścią, przedmiotem umów złożonych przez powoda była sprzedaż na rzecz powoda praw i roszczeń wynikających z dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze (...) Warszawy. Z dekretu tego wynikają zaś roszczenia o przyznanie prawa wieczystej dzierżawy lub prawa zabudowy (art. 7; obecnie – o ustanowienie prawa wieczystego użytkowania) oraz o odszkodowanie za grunty i budynki w razie nieprzyznania prawa bądź niezgłoszenia wniosku (art. 7 ust. 5, 8 i 9).

Roszczenie o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości nie jest roszczeniem wynikającym z dekretu, ale z Kodeksu cywilnego. Sprzedaży, czy przeniesienia na rzecz powoda takiego roszczenia złożone przez powoda umowy nie obejmowały.

Powyższe oznacza, że powód nie wykazał, aby przysługiwała mu legitymacja czynna w niniejszej sprawie.

Konstatacja taka czyni zbędnym szczegółowe odnoszenie się do twierdzeń powoda dotyczących konsekwencji wydania decyzji komunalizacyjnej w niniejszej sprawie, wpisu pozwanego miasta (...) W. do księgi wieczystej oraz stosowania zasady superficies solo cedit. Z dokumentów bowiem przedstawionych przez powoda – wbrew jego twierdzeniom – nie wynika, by nabył od współwłaściciela roszczenia z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości.

Z powyższych względów nie jest zasadne żądanie powoda oparte na art. 222 § 1 k.c. w zw. z art. 224 § 2 k.c.. W myśl bowiem tych przepisów, uzupełniające roszczenia z tytułu posiadania rzeczy przysługują właścicielowi (lub nabywcy tych roszczeń), którym powód nie jest. Ciężar zaś wykazania powyższego spoczywał na powodzie. Biorąc zaś pod uwagę stan istniejący w chwili zamknięcia rozprawy oraz oceniając całokształt zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, brak było podstaw do odmiennej oceny kwestii legitymacji czynnej powoda w niniejszej sprawie (jej braku). Co do istnienia legitymacji czynnej powoda w sprawie o analogicznym stanie faktycznym (dotyczącym innego lokalu) wypowiedział się również Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 3 grudnia 2014 roku wydanego w sprawie I ACa 784/14.

Należy również przywołać treść wyroku Sądu Najwyższego z dnia 17 grudnia 2015 roku wydanego w sprawie ICSK 1033/14, w uzasadnieniu którego wskazano, że ,,przysługujące (…) roszczenia uzupełniające, w tym wynagrodzenie za korzystanie przez (...) W. bez tytułu prawnego z budynków objętych dekretem (...), następnie odzyskanych przez przedwojennych właścicieli lub spadkobierców dzięki zmienionym realiom ustrojowym, społecznym, gospodarczym, mają służyć naprawieniu krzywd dziejowych poniesionych przez te osoby. Nie jest więc obojętne, kto z tych roszczeń korzysta, a także komu i na jakich zasadach przypadają ostatecznie należności z tego tytułu obciążające fundusze publiczne. (…) należy ocenić, czy z punktu widzenia ogółu ludzi uczciwych i rozumnych jest zgodna z elementarnymi zasadami uczciwości i przyzwoitości umowa, na mocy której obrotna i przedsiębiorcza osoba, znakomicie obeznana z zagadnieniami dotyczącymi nieruchomości objętymi dekretem (...), kupuje za 50 zł od spadkobierczyni przedwojennych właścicieli budynku w centrum W., osoby schorowanej, w podeszłym wieku, skromnie sytuowanej, roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie z tego budynku przez pozwanego, w sytuacji, w której nabywca tej wierzytelności doskonale zdaje sobie sprawę, że wierzytelność ta przedstawia dużą wartość. Niewątpliwie (…) rozważenia wymaga, czy moralne jest aby osoba, która nie tylko nigdy nie została pokrzywdzona działaniem dekretu (...), ale która roszczenie (…) nabyła za 50 zł (…) odniosła korzyści z tego tytułu, kosztem środków publicznych (…)”.

Tak wiec, żądanie powoda który kupił roszczenie dekretowe, a nie roszczenie o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości budynkowej, uprawnia do stwierdzenia, iż żądanie przez niego zapłaty z tego tytułu stanowi nadużycie prawa w rozumieniu art. 5 k.c. , a zatem również w tym zakresie powództwo podlegało oddaleniu.

Mając te wszystkie względy na uwadze, Sąd uznał, że zgłoszone przez powoda roszczenie jest niezasadne, bez konieczności szerszego omawiania dalszych zarzutów podniesionych przez stronę pozwaną, w tym zarzutu przedawnienia .

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. Na zasądzone koszty procesu składało się wynagrodzenie pełnomocników pozwanego miasta (...) W. w kwocie 7200 zł zgodnie z § 6 ust. 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. 2013, poz. 490 j.t.) (pkt II wyroku).

Stosownie zaś do treści art. 113 ust. 4 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz. U. z 2010 roku, Nr 90, poz. 594 ze zm.) Sąd nie obciążył powoda kosztami sądowymi w zakresie, w jakim był od ich pokrycia zwolniony (pkt III wyroku).