Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 stycznia 2010 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów

W składzie:

Przewodniczący: SSO Witold Rękosiewicz

Protokolant: Piotr Grzywacz

po rozpoznaniu w dniu 15 stycznia 2010 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) z/s w P.

przeciwko (...) sp. z o.o. z/s w W.

o uznanie postanowienia wzorca umowy za niedozwolone.

I.  Uznaje za niedozwolone i zakazuje (...) spółce z o.o.
z/s w W. wykorzystywania postanowienia wzorca umownego
o treści:

„Klient nie może dochodzić odszkodowania za niewykonanie umowy od Organizatora w przypadku (…) zgłoszenia się mniejszej liczby uczestników niż liczba wymagana dla danej imprezy, która wynosi 40 % zakontraktowanych miejsc w przewozie pasażerskim i odnosi się do każdego państwa, do którego Organizator oferuje pakiet”

II.  Zasądza od (...) sp. z o.o. z/s w W. na rzecz (...) z/s w P. kwotę 360 zł (trzysta sześćdziesiąt) tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

III.  (...) sp. z o.o. z/s w W. kwotą 600 zł (sześćset) tytułem opłaty sądowej stałej od pozwu i nakazuje pobranie tej kwoty od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Kasa Sądu Okręgowego w Warszawie.

IV.  Zarządza publikację prawomocnego wyroku w Monitorze Sądowym i Gospodarczym na koszt (...) sp. z o.o. z/s w W..

SSO Witold Rękosiewicz

sygn. akt XVII AmC 631/09

UZASADNIENIE

Powód (...) z siedzibą w P. pozwem z dnia 22 maja 2009 r. wniósł o uznanie za niedozwolone i zakazanie pozwanemu Biuru (...) z o.o. z siedzibą w W. wykorzystywania w umowach z konsumentami postanowienia wzorca umowy stosowanego przez pozwanego przy wykonywaniu działalności gospodarczej o treści:

„Klient nie może dochodzić odszkodowania za niewykonanie umowy od Organizatora w przypadku (…) zgłoszenia się mniejszej liczby uczestników niż liczba wymagana dla danej imprezy, która wynosi 40% zakontraktowanych miejsc w przewozie pasażerskim i odnosi się do każdego państwa, do którego Organizator oferuje pakiet”, (pkt V.3. Regulaminu – Ogólne warunki uczestnictwa w imprezach organizowanych przez spółkę pod firmą (...) sp zo.o.).

Zdaniem powoda zakwestionowane postanowienie jest sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco narusza uzasadnione interesy konsumentów, a zatem stanowi niedozwoloną klauzulę umowną w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. Powód wskazał, że wyłącza ona w sposób sprzeczny z prawem odpowiedzialność odszkodowawczą pozwanego względem konsumentów w przypadku odwołania imprezy turystycznej z powodu zgłoszenia się zbyt małej liczby uczestników. Stwierdził ponadto, że jeśli organizator zastrzega sobie prawo do odwołania imprezy z takiej przyczyny bez ponoszenia odpowiedzialności odszkodowawczej wobec konsumentów to powinien liczbowo określić jaka ilość uczestników jest minimalna aby wycieczka się odbyła. Sformułowane w sposób przedstawiony w pozwie postanowienie umowne jest bowiem zdaniem powoda zbyt ogólnikowe i w związku z powyższym klient w rzeczywistości nie zna ilości uczestników imprezy.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości i wskazał, że art. 14 ust 7 pkt 1 ustawy o usługach turystycznych z dnia 29 sierpnia 1997 r. (tekst jedn. Dz.U. z 2001 r. nr 55, poz. 578 ze zm.) stanowi, iż „W wypadkach określonych w ust 6 klient może dochodzić odszkodowania za niewykonanie umowy chyba, że odwołanie imprezy turystycznej nastąpiło z powodu zgłoszenia się mniejszej liczby uczestników niż liczba minimalna określona w umowie, a organizator powiadomił o tym klienta na piśmie w uzgodnionym terminie”. Wskazał nadto, iż minimalna liczba uczestników imprezy została podana przez organizatora poprzez podanie wartości procentowej odnoszącej się do zakontraktowanych miejsc w przewozie pasażerskim. Podkreślił, że liczba ta jest zależna od tego jakim środkiem transportu ma odbywać się podróż, jak również jakiej wielkości jest ten środek transportu. Każdy klient pozwanego zostaje poinformowany jakim środkiem transportu ma odbywać podróż, a zatem wiadome jest wówczas jaka ilość uczestników stanowi liczbę minimalną dla danej imprezy.

Pozwany nie zgodził się również z twierdzeniem powoda, który wskazywał na fakt, że liczba minimalna podana w przedmiotowym postanowieniu jest zbyt ogólnikowa albowiem klientom zawierającym umowę o świadczenie usług turystycznych z pozwanym znana jest ilość uczestników stanowiąca liczbę minimalną. Ponadto w przypadku zgłoszenia się mniejszej liczby osób niż wymagana pozwany informuje o tym fakcie klientów na piśmie oraz zwraca wszystkie wpłacone przez klienta kwoty.

Pozwany powołał się również na fakt, że klienci pozwanej spółki każdorazowo zawierając umowę o świadczenie usług turystycznych organizowanych przez spółkę (...) sp zo.o. otrzymują wraz z egzemplarzem umowy, aktualne, obowiązujące w danym czasie OWU. Następnie są oni zobowiązani do zapoznania się z treścią OWU i złożenia oświadczenia, że zapoznali się z treścią OWU, zrozumieli ich treść oraz je akceptują.

W piśmie procesowych z dn.3.08.2009 r. powód wskazał, iż w art. 14 ust 7 ustawy o usługach turystycznych jest mowa o minimalnej liczbie uczestników. Zatem zdaniem powoda wyraz liczba należy rozumieć jako wynik liczenia wyrażany najczęściej za pomocą cyfr, a nie jak chce pozwany jako sposób liczenia. Powyższe jest zdaniem powoda krzywdzące dla konsumentów albowiem nie posiadają oni wiedzy na temat liczby uczestników niezbędnych do dojścia imprezy do skutku. Zdaniem powoda takie określenie liczby minimalnej uzależnione jest de facto od decyzji organizatora turystyki, gdyż to właśnie on decyduje jaką liczbę miejsc kontraktuje.

Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów ustalił i zważył co następuje:

Bezspornym jest, iż pozwany w prowadzonej działalności gospodarczej wykorzystywał przytoczone w pozwie postanowienie umowne. Pozwany temu nie zaprzeczył. Nie zarzucił też niezgodności cytowanych postanowień z treścią stosowanego wzorca umownego. W związku z tym, okoliczności te należało uznać za przyznane w świetle art. 230 kpc.

W postępowaniu o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone przedmiotem oceny Sądu jest, czy zawarte we wzorcach, kwestionowane postanowienia kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami oraz czy skutkiem tego dochodzi do rażącego naruszenia interesów konsumentów. Nie dotyczy to jednak postanowień regulujących główne świadczenia stron, jak cena lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Decydujące znaczenie dla abuzywności tych postanowień ma fakt, czy zostały uzgodnione w sposób indywidualny. W przedmiotowej sprawie, jak wskazano powyżej, nie mamy do czynienia z uzgodnieniem indywidualnym.

Przesłankami abuzywności postanowień wzorca umownego jest ich sprzeczność z dobrymi obyczajami, rażące naruszenie interesów konsumenta. Istotą dobrych obyczajów jest szeroko rozumiany szacunek do drugiego człowieka. Sprzeczne z dobrymi obyczajami są m. in. działania wykorzystujące niewiedzę, brak doświadczenia konsumenta, naruszające zasadę równorzędności stron umowy, działania zmierzające do dezinformacji, wywoływanie błędnego przekonania konsumenta, wykorzystania jego niewiedzy lub naiwności (tak M. Śmigiel – Wzorce s. 360). Chodzi więc o działania nieuczciwe, nierzetelne, odbiegające in minus od przyjętych standardów postępowania.

Klauzula generalna wyrażona w art. 385 ¹ § 1 k c uzupełniona została listą niedozwolonych postanowień umownych zamieszczoną w art. 385 ³ k c Obejmuje ona najczęściej spotykane w praktyce klauzule uznane za sprzeczne z dobrymi obyczajami zarazem rażąco naruszające interesy konsumenta. Ich wspólną cechą jest nierównomierne rozłożenie praw, obowiązków czy ryzyka między stronami prowadzące do zachwiania równowagi kontraktowej. Są to takie klauzule, które jedną ze stron (konsumenta) z góry w oderwaniu od konkretnych okoliczności stawiają w gorszym położeniu. Wyliczenie to ma charakter niepełny, przykładowy i pomocniczy. Funkcja jego polega na tym, że zastosowanie we wzorcu umowy postanowień odpowiadających wskazanym w katalogu znacząco ułatwić ma wykazanie, że spełniają one przesłanki niedozwolonych postanowień umownych objętych klauzulą generalną art. 385 ¹ § 1 k c. W razie wątpliwości ciężar dowodu, że dane postanowienia nie spełniają przesłanek klauzuli generalnej spoczywa na przedsiębiorcy. – art. 385 ¹ § 4 k c . Aby uchylić domniemanie, że klauzula umowna zgodna z którąś z przykładowych klauzul wymienionych w art. 385 ³ k c. jest niedozwolonym postanowieniem umownym należy wykazać, że została ona uzgodniona indywidualnie lub, że nie kształtuje praw i obowiązków konsumentów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami rażąco naruszając ich interesy mimo swego „niedozwolonego” brzmienia tzn nie spełnia przesłanek z art. 385 ¹ § 1 k c . Dopiero po wykazaniu tej drugiej okoliczności może dojść do uchylenia domniemania abuzywności.

Analizując w świetle powyższego kwestionowane w pozwie postanowienie wzorca umownego stosowanego przez pozwanego należy stwierdzić, że spełnia ona przesłanki klauzuli niedozwolonej wymienione w art.385 ¹§1 kc. Dopuszcza bowiem sytuację, w której wyłączona zostaje odpowiedzialność odszkodowawcza pozwanego względem konsumentów w przypadku odwołania imprezy turystycznej z powodu zgłoszenia się zbyt małej liczby uczestników co spełnia przesłanki z art. 385 ³ pkt 2 kc, a także przesłanki z art. 385 ³ pkt 11 kc, gdyż tylko kontrahentowi konsumenta przyznaje jednostronne uprawnienie do stwierdzenia zgodności świadczenia z umową.

Zdaniem Sądu wskazany w kwestionowanym postanowieniu sposób określenia minimalnej liczby osób biorących udział w imprezie jest nieprecyzyjny i może budzić u konsumentów wrażenie niepewności co do tego czy impreza turystyczna, w której postanowili uczestniczyć zostanie zrealizowana. Należy wskazać, że umowa powinna jasno i precyzyjnie określać minimalną liczbę uczestników, której nieosiągnięcie powoduje odwołanie imprezy turystyczny. Słusznie wskazuje powód, że zastrzeżenie, iż impreza turystyczna może zostać odwołana z powodu braku bliżej nieokreślonej wymaganej liczby uczestników jest niedopuszczalne.

W odpowiedzi na pozew pozwany argumentował, że każdy klient zostaje poinformowany jakim środkiem transportu ma odbywać podróż, a zatem wiadome jest wówczas jaka ilość uczestników stanowi liczbę minimalną dla danej imprezy. W ocenie Sądu twierdzenie to nie zasługuje na uwzględnienie albowiem klienci nie muszą znać i nie znają liczby miejsc znajdujących się w zakontraktowanym przez organizatora środku transportu, a środki transportu, nawet jeśli są tego samego rodzaju różnią się często między sobą ilością miejsc.

Zapis w tym brzmieniu prowadzić może do ograniczenia odpowiedzialności względem konsumenta za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania. Należy bowiem podkreślić, że pozwany odwołując imprezę z powodu braku wymaganego minimum uczestników, nie wskazując jednocześnie jakie to minimum powinno być, może pozbawić tym samym konsumenta prawa do dochodzenia do odszkodowania z tytułu niewykonania umowy.

W tym miejscu należy zauważyć, iż przepis art. 14 ust 6 Ustawy o usługach turystycznych stanowi, że jeżeli organizator odwołuje imprezę turystyczną z przyczyn niezależnych od klienta, ten ostatni ma prawo, według swojego wyboru:

1.  uczestniczyć w imprezie zastępczej o tym samym lub wyższym standardzie, chyba że zgodzi się na imprezę o niższym standardzie za zwrotem różnicy w cenie;

2.  żądać natychmiastowego zwrotu wszystkich wniesionych świadczeń

Natomiast zgodnie z art. 14 ust. 7 ustawy w wypadkach określonych w art. 14 ust 6 powołanej ustawy klient może dochodzić odszkodowania, chyba że odwołanie imprezy turystycznej nastąpiło z powodu:

a)  zgłoszenia się mniejszej liczby uczestników niż liczba minimalna określona w umowie, a organizator powiadomił o tym klienta na piśmie w uzgodnionym terminie lub

b)  siły wyższej

Jedynie zatem w tych dwóch wypadkach organizator turystyki jest zwolniony z odpowiedzialności odszkodowawczej względem klienta za odwołanie imprezy, przy cytowany przepis mówi o minimalnej liczbie uczestników a nie o jej równoważniku wyrażonym procentowo, który jest nieczytelny dla konsumentów.

Konstrukcja powołanego przepisu wskazuje w sposób jednoznaczny na uprawnienia konsumenta w sytuacji, gdy impreza zostaje odwołana z powodu zgłoszenia się mniejszej niż minimalna liczby uczestników niż określona w umowie liczba a nie procent ogółu uczestników . Sąd zważył, iż w sytuacji gdy taka liczba nie jest podana konkretnie liczbowo tylko organizatorowi imprezy służy uprawnienie do stwierdzenia zgodności świadczenia z umową albowiem tylko on zna liczbę zakontraktowanych przez siebie miejsc, na podstawie której ustala liczbę stanowiącą 40% wszystkich uczestników będącą niezbędnym minimum wymaganym aby impreza turystyczna została zrealizowana. Powyższe może mieć wpływ na utratę przez konsumenta prawa do otrzymania stosownego w danych okolicznościach odszkodowania i prowadzi do sytuacji, w której konsument nie ma pewności czy impreza się odbędzie.

Z powyższych przyczyn kwestionowane postanowienie wzorca umowy należy uznać za niedozwolone. W ocenie Sądu, zakwestionowane postanowienie jest przejawem nadużywania przez pozwanego uprzywilejowanej pozycji kontraktowej profesjonalisty liczącego na brak świadomości prawnej konsumenta i nie wykazującego żadnej troski o ochronę interesów konsumenta , który przecież spełnił swój obowiązek wplacając należność za usługę . Zakwestionowany zapis bezsprzecznie zatem, ,kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając ich interesy.

Z tych względów Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów uznał, że zakwestionowane postanowienie wzorca umownego stosowanego przez pozwanego w obrocie z konsumentami spełnia przesłanki klauzuli abuzywnej w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. i na podstawie art. 479 ⁴²§ 1 kpc zakazał jego wykorzystywania przez pozwanego w prowadzonej działalności gospodarczej.

O obciążeniu pozwanego stałą opłatą sądową od pozwu orzeczono na podstawie art. 26 ust 1 pkt 6 w zw. z art. 113 ust. 1 oraz art. 96 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 28.07.2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. nr 167, poz. 1398).

O kosztach zastępstwa procesowego orzeczono na podstawie art. 98 i 99 kpc stosownie do wyniku sporu.

O publikacji prawomocnego wyroku w Monitorze Sądowym i Gospodarczym na koszt pozwanego zarządzono na zasadzie art. 479 ⁴⁴ kpc

SSO Witold Rękosiewicz