Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 października 2013 r.

Sąd Okręgowy w Gdańsku

VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA w SO w Gdańsku Ewa Downar-Zapolska

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Małgorzata Wronkowska

po rozpoznaniu w dniu 28 października 2013 r. w Gdańsku

sprawy Z. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o prawo do emerytury

na skutek odwołania Z. W.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

z dnia 18 stycznia 2013 r. nr (...)

I. zmienia zaskarżoną decyzję i przyznaje ubezpieczonemu Z. W. prawo do emerytury od dnia 1 stycznia 2013 r. i ustala, że organ emerytalny nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji

II. zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. na rzecz Z. W. kwotę 120,00 zł ( sto dwadzieścia złotych ) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt VII U 969/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 18 stycznia 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił ubezpieczonemu Z. W. prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnym warunkach z uwagi na niespełnienie warunków nabycia tego prawa, przewidzianych przepisami ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. nr 153 poz. 1227 ze zm.), dalej: ustawa. Organ rentowy podał, iż nie uwzględnił ubezpieczonemu do stażu pracy wykonywanej w szczególnych warunkach okresów pracy wykonywanej w szczególnych warunkach w okresie od dnia 01 kwietnia 1983 r. do dnia 31 maja 1988 r. w ramach zatrudnienia w Stoczni (...) S.A. w G. na stanowisku malarza konserwatora oczyszczacza mechanicznego – w ocenie bowiem pozwanego brak jest dowodów, na podstawie których można by stwierdzić, że praca wykonywana w w/w okresie była wykonywana w warunkach szczególnych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy; nie uwzględniono również zatrudnienia od dnia 01 lipca do dnia 30 września 1990 r. w ramach zatrudnienia w (...) S.A. w W. i wykonywania pracy eksportowej w ówczesnej NRD na stanowisku murarza piaskarza w związku z faktem, iż na świadectwie wykonywania pracy w warunkach szczególnych z dnia 19 grudnia 2012 r. charakter wykonywanej pracy nie został określony ściśle według wykazu, działu i pozycji rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. nr 8 poz. 43), dalej: rozporządzenie, zaś z przedłożonych dokumentów wynika, że w spornym okresie wnioskodawca zajmował stanowisko malarza piaskarza, zaś z przywołanego zarządzenia nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 1 sierpnia 1983 r. w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy nadzorowanych przez Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach uprawniające do wcześniejszego przejścia na emeryturę oraz do wzrostu emerytury lub renty (Dz. Urz. MB. z 1983 r. nr 3 poz. 6) wykazu A dział V pozycja 6 punkt 1 wynika stanowisko monter instalacji sanitarnych i ogrzewczych (k. 56 akt rentowych).

Odwołanie z dnia 21 lutego 2013 r. od powyższej decyzji pozwanego organu rentowego wniósł ubezpieczony Z. W., żądając przyznania wnioskowanego świadczenia, w tym o dopuszczenie dowodu z zeznań świadków na okoliczność ustalenia charakteru i rodzaju wykonywanej przez niego w spornym okresie pracy. Wyjaśnił, iż niewątpliwie legitymuje się wymaganym okresem stażu pracy w warunkach szczególnych, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy (k. 2-4 akt sprawy).

W odpowiedzi z dnia 24 kwietnia 2013 r. na odwołanie ubezpieczonego pozwany organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji (k. 9-10 akt sprawy).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczony Z. W., urodzony dnia (...), mistrz produkcji, w dniu 21 listopada 2012 r. złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. wniosek o emeryturę w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnym warunkach. Ubezpieczony nie jest członkiem Otwartego Funduszu Emerytalnego. Wymagany wiek 60 lat ubezpieczony ukończył w dniu 21 listopada 2012 r. Ubezpieczony nie pozostaje w stosunku pracy od dnia 20 lutego 2013 r. (tj. po dacie złożenia wniosku).

okoliczności bezsporne, vide: wniosek ubezpieczonego o emeryturę – k. 1-3 akt rentowych, świadectwo pracy z dnia 19 lutego 2013 r. – k. 88 akt rentowych

W toku postępowania przed organem rentowym ubezpieczony udowodnił według stanu na dzień 01 stycznia 1999 r. staż sumaryczny 27 lat, 2 miesięcy i 16 dni, równy ilości okresów składkowych, jednakże nie udowodnił wymaganych 15 lat pracy w warunkach szczególnych – a jedynie 11 lat, 7 miesięcy i 3 dni.

Na skutek przeprowadzonego przez Sąd postępowania dowodowego (opierając się na kartotekach zarobkowych i wynikającym z nich dodatku za pracę w szczególnych warunkach, przyznawanym przez większość miesięcy zatrudnienia) uznać należało jednak, iż ubezpieczony łącznie udowodnił przeszło 19 lat pracy w warunkach szczególnych.

dowód: karta przebiegu zatrudnienia ubezpieczonego – k. 32 akt rentowych

Zaskarżoną w sprawie decyzją z dnia 18 stycznia 2013 r. pozwany organ rentowy odmówił ubezpieczonemu prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnym warunkach z uwagi na niespełnienie warunków nabycia tego prawa, tj. wobec nie udowodnienia wymaganego 15–letniego okresu pracy w szczególnych warunkach.

dowód: decyzja pozwanego o odmowie prawa do emerytury z dnia 18 stycznia 2013 r. – k. 56 akt rentowych

Następnie zaś decyzją z dnia 14 lutego 2013 r. pozwany organ rentowy również odmówił ubezpieczonemu prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnym warunkach z uwagi na niespełnienie warunków nabycia tego prawa, tj. nie udowodnienia wymaganego 15–letniego okresu pracy w szczególnych warunkach.

dowód: decyzja pozwanego o odmowie prawa do emerytury z dnia 14 lutego 2013 r. – k. 64 akt rentowych

Dodatkowo zaś już w toku niniejszego postępowania odwoławczego pozwany zaliczył pozwanemu do stażu pracy w warunkach szczególnych okres zatrudnienia od dnia 05 listopada 1995 r. do dnia 31 grudnia 1998 r. w przedsiębiorstwie (...) w G. na stanowisku mistrza produkcji – ustalając, iż posiada on staż pracy w warunkach szczególnych w wymiarze 14 lat i 9 miesięcy.

dowód: pismo procesowe pozwanego z dnia 25 czerwca 2013 r. – k. 32 akt sprawy

W spornym okresie od dnia 01 kwietnia 1983 r. do dnia 31 maja 1988 r. ubezpieczony Z. W. był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w Stoczni (...) S.A. w G. na stanowiskach malarza konserwatora oczyszczacza mechanicznego. W powyższym okresie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace wykonywane bezpośrednio przy budowie i remoncie statków na stanowiskach znajdujących się na tych statkach, pochylniach, i przy nabrzeżach.

Łącznie w powyższym zakładzie pracy ubezpieczony był zatrudniony od dnia 17 lutego 1969 r. do dnia 29 października 1990 r., w tym od dnia 17 lutego 1969 r. do dnia 15 grudnia 1969 r. jako uczeń monter rurociągów okręgowych.

W spornym okresie ubezpieczony wykonywał zawód malarza konserwatora okrętowego na wydziale K3 oddziale konserwacji stoczni – zajmował się czyszczeniem, piaskowaniem pod ciśnieniem oraz wyrzucaniem zużytego w ten sposób piasku, malowaniem. Powyższe prace wykonywał on w statkach: w zbiornikach (dennych na dnie statku, o wysokości 1,4-1,5 m, niekiedy nie dało się w nich wyprostować; burtowych umieszczonych na burtach statków, o większych wymiarach), ładowniach, poszczególnych pomieszczeniach statków, na jednostkach budowanych przez Stocznię (...). Brygada wnioskodawcy specjalizowała się w pracach w zbiornikach. W jednej brygadzie pracowało zwykle po 3-4 osoby. Osoby te zmieniały się – jednego dnia wnioskodawca zajmował się piaskowaniem, a inna osoba malowanie, zaś kolejnego dnia na odwrót. Oczyszczanie zbiorników polegało na piaskowaniu, następnie wykorzystany piasek należało ze zbiorników wyciągnąć (wówczas wynoszono go wiadrami, nie było specjalistycznego sprzętu). Następnie następowało malowanie – najpierw pędzlami, a w późniejszych okresach pistoletami malarskimi, a także specjalnymi aparatami malarskimi. W niektórych pomieszczeniach, przy dużej ilości zabudowań lub rur, oczyszczanie wykonywano szlifierką mechaniczną. Praca zawsze była wykonywana na statkach. Prace wykonywane były nie pojedynczo przez pracowników, ale w ramach całej brygady. Nie było w brygadzie osób, które wykonywały by jedynie prace malarskie.

Praca ubezpieczonego wykonywała była w odzieży ochronnej oraz w maskach z uwagi na szkodliwy poziom zapylenia – spełnianie powyższych wymogów było stale w czasie pracy kontrolowane na statkach przez pracowników służby BHP pracodawcy. Opary wywoływały łzawienie oczu. Do piaskowania korzystano z masek z dopływem tlenu i kasków, a przy malowaniu – w innych maskach ochronnych. Występował hałas na poziomie ponad 100 dB. Prace wykonywane były przy bardzo słabej wentylacji – w formie węża z powietrzem, który miał wyciągać pył z pomieszczenia. Wiele osób chorowało na chorobę zawodową – pylicę. Wnioskodawca zaś cierpiał z powodu zapalenia kości, w związku z którym odbywał leczenie sanatoryjne.

W zakładzie pracy nie różnicowano stanowisk malarza okrętowego oraz oczyszczacza mechanicznego – bowiem osoby zatrudnione na obydwu w/w stanowiskach pracy zajmowały się zarówno oczyszczaniem powierzchni metalowych, jak i jej malowaniem. Nie było tak, że oczyszczacz tylko oczyszczał elementy, a następnie malarz konserwator zajmował się ich malowaniem. Zmiana nazewnictwa zawodu (z „malarz konserwator” na „malarz konserwator oczyszczacz mechaniczny”) nastąpiła w związku ze zmianą numeru zawodu, przy jednoczesnej tożsamości wykonywanych w ich ramach prac – do lat 70. bowiem nie funkcjonował w stoczni zawód malarza, a jedynie mechanicznego oczyszczacza, po czym nie wszystkim pracownikom potem ujednolicono nazewnictwo stanowisk pracy. Każdy malarz był jednocześnie piaskarzem, konserwatorem. Równocześnie, pracodawca formułował jak najszersze nazwy stanowiska pracowników, aby mogli oni w razie czego wykonywać szerszy zakres prac – także w ramach tzw. łączonych stanowisk pracy.

Praca ubezpieczonego najczęściej wykonywana była przeważnie w ramach nocnej zmiany, po 12 godzin, od godziny 18:00 począwszy do rana. Wynikało to ze specyfiki pracy – w ramach dziennej zmiany pracowali spawacze, zaś jednoczesne wykonywanie prac piaskowania oraz spawalniczych groziło wybuchem. Zdarzały się prace na poranne zmiany, od godz. 6:00, kiedy armator odbierał całość prac.

Ubezpieczony w spornym okresie korzystał z urlopu bezpłatnego w okresie od dnia 24 lipca 1989 r. do dnia 29 października 1990 r., kiedy na wniosek (...) w G. za pośrednictwem ubezpieczony wykonywał pracę eksportową w NRD za pośrednictwem (...) S.A. w W..

Pracownicy, którzy wykonywali w zakładzie pracy analogiczne prace przy oczyszczaniu i pracach malarskich uzyskali od pozwanego uprawnienia do emerytury w obniżonym wieku z tytułu pracy w warunkach szczególnych.

dowód: świadectwo pracy z dnia 29 października 1990 r. – k. 12 akt rentowych, świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych z dnia 19 listopada 2011 r. – k. 20 akt rentowych, pismo pracodawcy z dnia 13 lutego 2013 r. – k. 65 akt rentowych, zeznania wnioskodawcy – protokół skrócony k. 41-42 i 58 akt sprawy, protokół elektroniczny k. 44 i 59 akt sprawy, zeznania świadka R. K. – protokół skrócony k. 42 akt sprawy, protokół elektroniczny k. 44 akt sprawy, zeznania świadka E. M. – protokół skrócony k. 43 akt sprawy, protokół elektroniczny k. 44 akt sprawy, zeznania świadka A. P. – protokół skrócony k. 57-58 akt sprawy, protokół elektroniczny k. 59 akt sprawy, akta rentowe świadka R. K., akta osobowe wnioskodawcy – koperta na k. 30 akt sprawy, pismo pracodawcy z dnia 28 stycznia 2013 r. – k. 7 akt sprawy, świadectwo pracy z dnia 12 listopada 2012 r. – k. 14 akt rentowych, świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych dnia 12 listopada 2012 r. – k. 22 akt rentowych

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentacji zgromadzonej w aktach niniejszej sprawy, aktach rentowych pozwanego organu w zakresie zarówno ubezpieczonego, oraz aktach osobowych ubezpieczonego ze spornego okresu, których prawdziwość i rzetelność nie była przez żadną ze stron kwestionowana. Sąd również nie znalazł podstaw do podważenia jej wiarygodności z urzędu.

Podstawę ustaleń stanu faktycznego stanowiły także zeznania świadków R. K., E. M. oraz A. P., bowiem jako osoby obce, nie zainteresowane wynikiem postępowania, a jednocześnie zatrudnione w spornym okresie w tym samym zakładzie pracy, w ocenie Sądu zasługuje na walor wiarygodności, tym bardziej, że jego zeznania razem z pozostałym zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym, w tym wyjaśnieniami wnioskodawcy, tworzą zwartą i logiczną całość.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W świetle poczynionych ustaleń faktycznych odwołanie skarżącego Z. W. jest zasadne i z tego tytułu zasługuje na uwzględnienie.

Przedmiotem niniejszego postępowania była kwestia ustalenia prawa ubezpieczonego do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnych warunkach. Wyniki przeprowadzonego przez Sąd postępowania dowodowego wykazały, że wnioskodawca legitymuje się wymaganym 15–letnim stażem pracy w szczególnych warunkach, co sprawia, iż stanowisko organu emerytalnego odmawiające wnioskodawcy prawa do wcześniejszej emerytury, nie jest słuszne.

Ogólne zasady nabywania prawa do emerytury dla ubezpieczonych urodzonych po 1948 r. zostały uregulowane w treści art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 nr 153 poz. 1227 ze zm.), dalej: ustawa, zgodnie z którym ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, tj. spełniają łącznie następujące warunki:

1) legitymują się okresem zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż: 65 lat dla mężczyzn, 60 lat dla kobiet,

2) mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej: 25 lat dla mężczyzn, 20 dla kobiet,

3 ) nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Podkreślenia wymaga, iż art. 184 ust 2 powyższej ustawy zmieniony został przez art. 1 pkt 20 ustawy z dnia 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2012 r. nr 637) z dniem 01 stycznia 2013r., co skutkuje tym iż od 01 stycznia 2013 r. celem uzyskania uprawnienia do emerytury w warunkach szczególnych nie ma konieczności spełniania przez ubezpieczonych przesłanki rozwiązania stosunku pracy.

Aktem wykonawczym, do którego odsyła ustawa, jest rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Stosownie do treści § 4 tego rozporządzenia pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

W wykazie A – prac w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego – stanowiącym załącznik do rozporządzenia w dziale III (W hutnictwie i przemyśle metalowym) pod pozycją 90 wskazano prace wykonywane bezpośrednio przy budowie i remoncie statków na stanowiskach znajdujących się na tych statkach, pochylniach, dokach i przy nabrzeżach.

Wskazać również należy, iż zgodnie z przepisem § 2 ust. 1 i 2 powołanego wyżej rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Okresy pracy natomiast, o których mowa w ust. 1, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy (§ 2 ust. 2).

Trzeba jednak zwrócić uwagę, że zgodnie z utartą praktyką i orzecznictwem w postępowaniu przed sądem okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przewidziane rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze mogą być ustalane także innymi środkami dowodowymi niż dowód z zaświadczenia z zakładu pracy (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 1984 r., III UZP 6/84 oraz uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 września 1984 r. III UZP 48/84), a więc wszelkimi dopuszczalnymi przez prawo środkami dowodowymi.

Bezspornym jest, iż ubezpieczony w dniu 21 listopada 2012 r. osiągnął 60 rok życia. Wnioskodawca na dzień złożenia wniosku udokumentował okres składkowy i nieskładkowy w wymiarze 25 lat, nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego. Niewątpliwie ubezpieczony do dnia 19 lutego 2013 r. pozostawał w stosunku pracy (świadectwo pracy – k. 88 akt rentowych) – co przez pozwanego nie było kwestionowane, a biorąc pod uwagę brzmienie art. 184 ust. 2 ustawy od dnia 01 stycznia 2013 r. pozostaje okolicznością w sprawie bez znaczenia.

Przedmiotem sporu pozostawało jedynie ustalenie, czy za zatrudnienie w szczególnych warunkach przy pracach przy budowie i remoncie statków na stanowiskach znajdujących się na tych statkach, pochylniach, dokach i przy nabrzeżach uznać można było sporny okres zatrudnienia ubezpieczonego od dnia 01 kwietnia 1983 r. do dnia 31 maja 1988 r. w ramach zatrudnienia w Stoczni (...) S.A. w G. na stanowisku malarza konserwatora oczyszczacza mechanicznego – w ocenie bowiem pozwanego brak jest dowodów, na podstawie których można by stwierdzić, że praca wykonywana w w/w okresie była wykonywana w warunkach szczególnych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy; jak również zatrudnienie od dnia 01 lipca do dnia 30 września 1990 r. w ramach zatrudnienia w (...) S.A. w W. i wykonywania pracy eksportowej w ówczesnej NRD na stanowisku murarza piaskarza w związku z faktem, iż na świadectwie wykonywania pracy w warunkach szczególnych z dnia 19 grudnia 2012 r. charakter wykonywanej pracy nie został określony ściśle według wykazu, działu i pozycji rozporządzenia, zaś z przedłożonych dokumentów wynika, że w spornym okresie wnioskodawca zajmował stanowisko malarza piaskarza, zaś z przywołanego zarządzenia nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 1 sierpnia 1983 r. w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy nadzorowanych przez Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach uprawniające do wcześniejszego przejścia na emeryturę oraz do wzrostu emerytury lub renty (Dz. Urz. MB. z 1983 r. nr 3 poz. 6) wykazu A dział V pozycja 6 punkt 1 wynika stanowisko monter instalacji sanitarnych i ogrzewczych.

W ocenie Sądu Okręgowego, fakt wykonywania przez ubezpieczonego pracy w szczególnych warunkach w spornych okresach znajduje potwierdzenie w zebranym w sprawie materiale dowodowym (świadectwo pracy, świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych, akta osobowe). Niewątpliwie faktyczny rodzaj pracy ubezpieczonego został potwierdzony zeznaniami świadków – współpracowników ubezpieczonego ze spornych okresów zatrudnienia – którzy zgodnie wskazali, iż wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał w warunkach szczególnych prace przy budowie i remoncie statków na stanowiskach znajdujących się na tych statkach, pochylniach, dokach i przy nabrzeżach. Należy wskazać, iż świadkowie ci stanowili wiarygodne osobowe źródła dowodowe dla Sądu, ponieważ pracowali w zakładzie pracy okresach pokrywających się z zatrudnieniem tam ubezpieczonego (świadek R. K. – w latach 1977-1990, świadek E. M. – w latach 1966-1990, świadek A. P. – od 1972 r.). Świadkowie K. oraz M. – co jest niezwykle istotne – zajmowali identyczne co do charakteru wykonywanej pracy prace malarza piaskarza (bo tak w ocenie Sądu należało by nazwać i zakwalifikować prace ich oraz wnioskodawcy, mając na uwadze faktyczny zakres i charakter tychże prac), a dodatkowo prace wykonywali w tej samej ze Z. W. brygadzie u pracodawcy. Wszyscy oni zgodnie podkreślali, iż prace wykonywane były zawsze na statkach – przy nabrzeżach i na pochylniach (świadek P. wyjaśnił, iż stocznia nie posiadała doków), w sposób wiarygodny, zbieżny ze sobą i zasługujący na uwzględnienie opisywali rodzaj prac wykonywanych przez nich i wnioskodawcę w spornym okresie. Także świadek P. (brygadzista, zabezpieczający malarzom piaskarzom sprzęt do pracy oraz widzący ich przy pracy) zeznawał na powyższe okoliczności i Sąd dał mu wiarę, przy czym wyjaśnił on w sposób rozbudowany rozbieżności w nazewnictwie stanowisk pracy poszczególnych pracowników Stoczni w spornym okresie, dobitnie wskazując na tożsamość stanowiska mechanicznego oczyszczacza ze stanowiskami piaskarza malarza czy też malarza konserwatora.

W spornym okresie ubezpieczony wykonywał zawód malarza konserwatora okrętowego na wydziale K3 oddziale konserwacji stoczni – zajmował się czyszczeniem, piaskowaniem pod ciśnieniem oraz wyrzucaniem zużytego w ten sposób piasku, malowaniem. Powyższe prace wykonywał on w statkach: w zbiornikach (dennych na dnie statku, o wysokości 1,4-1,5 m, niekiedy nie dało się w nich wyprostować; burtowych umieszczonych na burtach statków, o większych wymiarach), ładowniach, poszczególnych pomieszczeniach statków, na jednostkach budowanych przez Stocznię (...). Brygada wnioskodawcy specjalizowała się w pracach w zbiornikach. W jednej brygadzie pracowało zwykle po 3-4 osoby. Osoby te zmieniały się – jednego dnia wnioskodawca zajmował się piaskowaniem, a inna osoba malowanie, zaś kolejnego dnia na odwrót. Oczyszczanie zbiorników polegało na piaskowaniu, następnie wykorzystanych piasek należało ze zbiorników wyciągnąć (wówczas wynoszono go wiadrami, nie było specjalistycznego sprzętu). Następnie następowało malowanie – najpierw pędzlami, a w późniejszych okresach pistoletami malarskimi, a także specjalnymi aparatami malarskimi. W niektórych pomieszczeniach, przy dużej ilości zabudowań lub rur, oczyszczanie wykonywano szlifierką mechaniczną. Praca zawsze była wykonywana na statkach. Prace wykonywane były nie pojedynczo przez pracowników, ale w ramach całej brygady. Nie było w brygadzie osób, które wykonywały by jedynie prace malarskie. Niewątpliwie praca wykonywana była w warunkach szczególnych - w odzieży ochronnej oraz w maskach z uwagi na szkodliwy poziom zapylenia; spełnianie powyższych wymogów było stale w czasie pracy kontrolowane na statkach przez pracowników służby BHP pracodawcy. Opary wywoływały łzawienie oczu. Do piaskowania korzystano z masek z dopływem tlenu i kasków, a przy malowaniu – w innych maskach ochronnych. Występował hałas na poziomie ponad 100 dB. Prace wykonywane były przy bardzo słabej wentylacji – w formie węża z powietrzem, który miał wyciągać pył z pomieszczenia. Wiele osób chorowało na chorobę zawodową – pylicę. Wnioskodawca zaś cierpiał z powodu zapalenia kości, w związku z którym odbywał leczenie sanatoryjne. Jak w ramach postępowania dowodowego ustalił Sąd Okręgowy, w zakładzie pracy nie różnicowano stanowisk malarza okrętowego oraz oczyszczacza mechanicznego – bowiem osoby zatrudnione na obydwu w/w stanowiskach pracy zajmowały się zarówno oczyszczaniem powierzchni metalowych, jak i jej malowaniem. Nie było tak, że oczyszczacz tylko oczyszczał elementy, a następnie malarz konserwator zajmował się ich malowaniem. Zmiana nazewnictwa zawodu (z „malarz konserwator” na „malarz konserwator oczyszczacz mechaniczny”) nastąpiła w związku ze zmianą numeru zawodu, przy jednoczesnej tożsamości wykonywanych w ich ramach prac – do lat 70. bowiem nie funkcjonował w stoczni zawód malarza, a jedynie mechanicznego oczyszczacza, po czym nie wszystkim pracownikom potem ujednolicono nazewnictwo stanowisk pracy. Każdy malarz był jednocześnie piaskarzem, konserwatorem. Równocześnie, pracodawca formułował jak najszersze nazwy stanowiska pracowników, aby mogli oni w razie czego wykonywać szerszy zakres prac – także w ramach tzw. łączonych stanowisk pracy. Praca ubezpieczonego najczęściej wykonywana była przeważnie w ramach nocnej zmiany, po 12 godzin, od godziny 18:00 począwszy do rana. Wynikało to ze specyfiki pracy – w ramach dziennej zmiany pracowali spawacze, zaś jednoczesne wykonywanie prac piaskowania oraz spawalniczych groziło wybuchem. Zdarzały się prace na poranne zmiany, od godz. 6:00, kiedy armator odbierał całość prac. Tym samym należało uznać, iż de facto wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace piaskarskie oraz malarskie.

Co było także nie bez znaczenia dla rozstrzygnięcia – pracownicy (świadek R. K.), którzy wykonywali w zakładzie pracy analogiczne prace przy oczyszczaniu i pracach malarskich uzyskali od pozwanego uprawnienia do emerytury w obniżonym wieku z tytułu pracy w warunkach szczególnych – co Sąd ustalił na podstawie akt rentowych tego świadka, z których wynika, iż legitymował się świadectwem pracy (k. 22 akt rentowych świadka) oraz świadectwem wykonywania pracy w warunkach szczególnych na stanowiskach malarza konserwatora (k. 11 akt rentowych świadka), zatem prac tożsamych z wykonywanymi przez Z. W., na podstawie których to dokumentów pozwany organ rentowy decyzją z dnia 19 września 2005 r. przyznał świadkowi emeryturę w obniżonym wieku z tytułu pracy w warunkach szczególnych od dnia 14 października 2005 r. tj. od ukończenia wymaganego wieku 60 lat (k. 217 akt rentowych świadka). Niezasadne zatem w ocenie Sądu było różnicowanie sytuacji prawnej osób, co do których – jak ustalono – wykonywały one te same czynności pracownicze, które w wypadku świadka K. stanowiły podstawę przyznania świadczenia, zaś w wypadku wnioskodawcy nie zostały do jego przyznania zaliczone.

Jak ustalił również Sąd Okręgowy na podstawie dokumentacji w aktach osobowych (koperta – k. 30 akt sprawy) ubezpieczony w spornym okresie korzystał z urlopu bezpłatnego w okresie od dnia 24 lipca 1989 r. do dnia 29 października 1990 r., kiedy na wniosek (...) w G. za pośrednictwem ubezpieczony wykonywał pracę eksportową w NRD za pośrednictwem (...) S.A. w W.. W związku z brakiem danych na temat faktycznie wykonywanej w tym okresie pracy – w tym faktu, iż w/w świadkowie w powyższym zakresie nie posiadali wiedzy – Sąd powyższego okresu do wyliczenia świadczenia emerytalnego nie uwzględnił. Sąd zwrócił uwagę także na rozbieżność dokumentów – ze świadectwa pracy (k. 14 akt rentowych) wynika bowiem eksportowa praca wnioskodawcy na stanowisku murarza piaskarza, zaś świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych (k. 22 akt rentowych) mówi o stanowisku malarza piaskarza – zatem dokumenty te mówią o całkowicie odmiennych stanowiskach pracy, przywołując jedynie jako podstawę stanowisko malarza konstrukcji metalowych i urządzeń przemysłowych (wykaz A dział V pozycja 6 punkt 1 zarządzenia nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 1 sierpnia 1983 r. w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy nadzorowanych przez Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach uprawniające do wcześniejszego przejścia na emeryturę oraz do wzrostu emerytury lub renty [Dz. Urz. MB. z 1983 r. nr 3 poz. 6], dalej: zarządzenie resortowe). Niemniej jednak, uznany przez Sąd Okręgowy w ramach przeprowadzonego postępowania dowodowego pierwszy okres zatrudnienia ubezpieczonego oznacza bowiem przyjęcie, iż prace w warunkach szczególnych wykonywał on stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przesz przeszło 19 lat – zatem w zakresie wystarczającym do przyznania wnioskowanego świadczenia w postaci emerytury w obniżonym wieku z tytułu pracy w warunkach szczególnych.

Za całkowicie chybiony natomiast należy uznać zarzut pozwanego, iż w/w przepis zarządzenia resortowego (wykaz A dział V pozycja 6 punkt 1) mówi o stanowisku montera instalacji sanitarnych i ogrzewczych – bowiem wynika ono z wykazu A dział V pozycja 7 punkt 9, więc zapisu w żadnym miejscu w dokumentacji wnioskodawcy nie przytaczanego. Wykaz A dział V pozycja 6 punkt 1 zarządzenia nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 1 sierpnia 1983 r. w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy nadzorowanych przez Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach uprawniające do wcześniejszego przejścia na emeryturę oraz do wzrostu emerytury lub renty (Dz. Urz. MB. z 1983 r. nr 3 poz. 6) mówi zaś o pracy malarzy konstrukcji metalowych i urządzeń przemysłowych – zatem zbieżnej z tym, w jakim kontekście przywołano ten przepis w świadectwie wykonywania pracy w warunkach szczególnych z dnia 12 listopada 2012 r. (k. 22 akt rentowych) lub z dnia 19 grudnia 2012 r. (k. 46 akt rentowych).

Sąd Okręgowy pragnie przy tym jednoznacznie podkreślić, iż nawet przy ustaleniu jak powyżej, iż wnioskodawca wykonywał w części wymiaru czasu pracy prace piaskarskie (jak to wskazał świadek P. – ok. 40% czasu pracy), a w pozostałej części wymiaru czasu pracy prace malarskie – także całokształt tak przepracowanego czasu pracy podlega uwzględnieniu do stażu pracy w warunkach szczególnych, bowiem wszelkie prace zostały wprost wskazane w cytowanym powyżej załączniku do rozporządzenia – wykaz A dział III pozycja 90 – nie tyle ze względu na swoją specyfikę, co środowisko i miejsce ich wykonywania: prace wykonywane bezpośrednio przy budowie i remoncie statków na stanowiskach znajdujących się na tych statkach, pochylniach, dokach i przy nabrzeżach.

W ocenie Sądu Okręgowego, wobec udowodnienia wykonywania stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych, ubezpieczony Z. W. spełnił wszystkie przesłanki dla nabycia emerytury w obniżonym wieku, ponieważ osiągnął 60 rok życia, na dzień złożenia wniosku udokumentował okres składkowy i nieskładkowy w wymiarze 25 lat, nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego, a także spełnił przesłankę udokumentowania stażu co najmniej 15 lat pracy wykonywanej w szczególnych warunkach.

W tym miejscu zwrócić także należy uwagę na to, iż zgodnie z brzmieniem art. 118 ust. 1a ustawy, w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nie ustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Organ odwoławczy, wydając orzeczenie, stwierdza odpowiedzialność organu rentowego.

Należy podkreślić, że zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11 września 2007 r. OTK-A 2007/8/97 powyższy przepis należy rozumieć w ten sposób, że za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uznaje się dzień wpływu prawomocnego orzeczenia tylko w sytuacji, gdy za nie ustalenie tych okoliczności nie ponosi odpowiedzialności organ rentowy.

Zdaniem Sądu, w niniejszej sprawie okoliczności, na podstawie których Sąd uznał odwołanie ubezpieczonego za zasadne zostały ostatecznie wyjaśnione w drodze uzupełnienia materiału dowodowego o zeznania świadków i ubezpieczonego wyjaśniające zakres obowiązków i charakter pracy ubezpieczonego, co uzasadnia zastosowanie dyspozycji art. 118 ust. 1a ustawy poprzez wnioskowanie a contrario.

W konkluzji z wyżej przytoczonych względów Sąd Okręgowy na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. w związku z cytowanymi wyżej przepisami, w punkcie I wyroku zmienił zaskarżoną decyzję organu rentowego z dnia 18 stycznia 2013 r. i przyznał ubezpieczonemu Z. W. prawo do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach od dnia 01 stycznia 2013 r. (tj. od dnia wejścia w życie regulacji art. 184 ust. 2 ustawy w brzmieniu nie wymagającym od ubiegającego się o świadczenie emerytalne rozwiązania stosunku pracy, w którym pozostawał on do dnia 19 lutego 2013 r. – k. 88 akt rentowych). Sąd Okręgowy wziął pod uwagę fakt, iż wniosek o emeryturę ubezpieczony złożył w dniu 21 listopada 2012 r. oraz dyspozycję art. 129 ust. 1 cyt. ustawy, zgodnie z którym świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstawania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca w którym zgłoszono wniosek.

Działając zaś na podstawie art. 118 ust. 1a ustawy, Sąd wnioskując a contrario, nie stwierdził odpowiedzialności pozwanego organu rentowego za nie ustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, mając na uwadze fakt, iż dopiero wyniki niniejszego postępowania dowodowego pozwoliły na poczynienie wiążących ustaleń co do charakteru zatrudnienia ubezpieczonego, mającego wpływ na jego prawo do wnioskowanego świadczenia.

W punkcie II wyroku Sąd Okręgowy, kierując się zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, na podstawie art. 98 k.p.c. w związku z art. 108 § 1 k.p.c. w związku z § 2 ust. 1 i 2 w związku z § 3 ust. 1 w związku z § 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2013 r. poz. 490 z późn. zm.), zgodnie z wnioskiem ubezpieczonego (punkt 4 odwołania – k. 3 akt sprawy), obciążył pozwanego Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. jako stronę przegrywającą, kosztami zastępstwa procesowego ubezpieczonego w wysokości 120 zł, zasądzając je w stawce podwojonej, biorąc pod uwagę rodzaj i stopień zawiłości sprawy, nakład pracy pełnomocnika szczególnie w zakresie inicjatywy w trakcie obydwu rozpraw oraz jego wkład pracy w przyczynienie się do wyjaśnienia sprawy i dokonania jej rozstrzygnięcia.

SSA w SO Ewa Downar-Zapolska