Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 stycznia 2017r.

Sąd Okręgowy w Płocku, IV Wydział Cywilny - Odwoławczy

w składzie:

Przewodnicząca SSO Renata Wanecka

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 11 stycznia 2017r. w P.

sprawy z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W.

przeciwko A. Z. (1)

o zapłatę

na skutek apelacji powoda od wyroku zaocznego Sądu Rejonowego w Płocku

z 11 maja 2016r., sygn. I C 2610/15 upr.

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 2 i zasądzoną w punkcie 1 od A. Z. (1) na rzecz (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. kwotę podwyższa do 2.285,69 zł (dwóch tysięcy dwustu osiemdziesięciu pięciu złotych, sześćdziesięciu dziewięciu groszy) oraz zasądzone w punkcie 3 koszty procesu podwyższa do 717,30 zł (siedmiuset siedemnastu złotych, trzydziestu groszy);

2.  oddala apelację w pozostałej części;

3.  zasądza od A. Z. (1) na rzecz (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. kwotę 210 zł (dwieście dziesięć złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu za II instancję.

SSO Renata Wanecka

Sygn. akt IV Ca 850/16

UZASADNIENIE

W pozwie złożonym 24 lipca 2015 roku (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. wniosła przeciwko A. Z. (1) o zapłatę 2.301,69 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wytoczenia powództwa oraz zwrot kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu żądania powódka wskazała, iż wierzytelność dochodzona pozwem wynika z umowy odnawialnej nr (...), zawartej w 21 marca 2014 roku w formie elektronicznej przez stronę www.euroloan.pl.

Postanowieniem z 17 sierpnia 2015 roku w sprawie o sygn. akt VI Nc-e 1422545/15 Sąd Rejonowy Lublin - Zachód w Lublinie - VI Wydział Cywilny przekazał rozpoznanie sprawy do Sądu Rejonowego w Płocku.

Pozwana nie zajęła stanowiska w sprawie.

Wyrokiem zaocznym z 11 maja 2016r. Sąd Rejonowy w Płocku w sprawie I C 2610/15 upr zasądził od A. Z. (1) na rzecz (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. kwotę 1.456,19 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 24 lipca 2015r. do dnia zapłaty, oddalając powództwo w pozostałej części oraz zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 545,14 zł tytułem zwrotu kosztów procesu oraz nadał wyrokowi w punkcie 1 i 3 rygor natychmiastowej wykonalności.

Sąd Rejonowy ustalił:

W dniu 21 marca 2013 r. (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. zawarła z A. Z. (2) umowę pożyczki odnawialnej. Na mocy umowy powódka udostępniła w formie limitu pozwanej kwotę 1.500 złotych, który został przyznany na czas nieokreślony. Na mocy umowy oprocentowaniu ulegała każda wypłacona kwota.

W dniu 21 marca 2013 roku pozwanej została wypłacona suma wynikająca z umowy pożyczki.

W dniach 2 maja 2014 roku, 18 maja 2014 roku i 1 czerwca 2014 roku pozwana została wezwana pisemnie do zapłaty zaległej kwoty.

W dniu 8 lipca 2014 roku C., działający na podstawie pełnomocnictwa i umowy o obsługę wierzytelności, wezwał pozwaną do zapłaty.

Dokonując oceny prawnej, Sąd I instancji wskazał, że zgodnie z art. 339 § 1 kpc, jeżeli pozwany nie stawił się na posiedzenie wyznaczone na rozprawę albo mimo stawienia się nie bierze udziału w rozprawie, sąd wyda wyrok zaoczny. Jak stanowi § 2 tegoż artykułu, w tym wypadku przyjmuje się za prawdziwe twierdzenie powoda o okolicznościach faktycznych przytoczonych w pozwie lub w pismach procesowych doręczonych pozwanemu przed rozprawą, chyba że budzą one uzasadnione wątpliwości albo zostały przytoczone w celu obejścia prawa.

Jednocześnie Sąd podkreślił, że z orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika, że domniemanie wynikające z art. 339 § 2 kpc, nie zwalnia powoda od przytoczenia faktów, które są niezbędne do dokonania subsumpcji materialnoprawnej, stanowiącej faktyczną i materialnoprawną podstawę wyroku. Sąd nawet przy uznaniu twierdzeń powoda za prawdziwe, jest zobowiązany dokonać prawidłowej oceny zasadności żądania pozwu opartego na tych twierdzeniach z punktu widzenia prawa materialnego

Ponadto Sąd Rejonowy wskazał, że zgodnie z brzmieniem art. 6 kc, ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne.

W ocenie Sądu, powód wykazał zasadność swojego roszczenia w zakresie należności głównej tj. kwoty 1.500 zł oraz niespłaconych odsetek od pożyczki w kwocie 256,19 zł, przedstawiając stosowne dokumenty. Umowa pożyczki łącząca strony jest umową o kredyt konsumencki statuowaną w ustawie z 20 lipca 200 l r. o kredycie konsumenckim (Dz. U. 2001.100. 1081 ze zm.). W tej umowie powód, w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej, polegającej na udzielaniu pożyczek i kredytów, udzielił pozwanemu pożyczki. Pozwany zobowiązał się zaś do jej spłaty. Niespłacenie zobowiązania uprawnia kredytodawcę do wypowiedzenia umowy i dochodzenia zwrotu udzielonej pożyczki wraz z odsetkami.

Pozwana nie wywiązała się z umowy nie spłacając pożyczki, co spowodowało szkodę w postaci utraty określonych środków pieniężnych przez powódkę, która to utrata pozostaje w związku adekwatnym z zachowaniem pozwanej.

Jednocześnie Sąd I instancji nie znalazł podstaw do uwzględnienia powództwa w zakresie kosztów nazwanych przez powoda w pozwie, jako opłaty i prowizje + odsetki od daty wymagalności. W ocenie Sądu, koszt sporządzenia i wysłania monitu obejmującego jedną kartkę papieru nie wynosi 45 zł i 10 zł. Ponadto nie ma racjonalnego uzasadnienia, dla którego koszt i wysłanie wezwań do zapłaty jest ustalony w kwocie pięć razy wyższej niż koszt wysłania wezwania do zapłaty z wypowiedzeniem, powyższe koszty wysłania tych dokumentów jest podobny u każdego operatora pocztowego. Te argumenty przemawiają za ustaleniem, iż wysokość tych kosztów została ustalona arbitralnie w celu uzyskania dodatkowego źródła dochodu z tytułu udzielonej pożyczki, w oderwaniu od rzeczywistych kosztów poniesionych w związku z tymi czynnościami.

Także wątpliwości budzi obciążenie pozwanej kosztami utrzymywania konta w wysokości 50 złotych miesięcznie oraz opłatą za wypłatę środków 240 złotych. Wysokość kosztów z tego tytułu – zdaniem Sądu Rejonowego – budzi wątpliwości w kontekście klauzul abuzywnych.

Wskazać należy, iż powódka jest podmiotem wyspecjalizowanym, działającym na rynku jako przedsiębiorca, w prowadzonej działalności gospodarczej trudni się udzielaniem pożyczek, korzysta ze stałej obsługi prawnej. Powódka posługuje się przygotowanym przez siebie wzorcem umownym w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej. Pozostaje w pozycji nadrzędnej wobec konsumenta.

Sąd uznał, że co do zasady powódka była uprawniona do obciążenia swojego kontrahenta kosztami manipulacyjnymi i windykacyjnymi związanymi z dochodzeniem przysługującej jej należności. Nie ulega jednak wątpliwości, że postanowienia zawarte w umowie pożyczki, dotyczące zasad, sposobu i wysokości kosztów windykacyjnych, nie zostały uzgodnione indywidualnie. Strona powodowa arbitralnie narzuciła pozwanej zawyżony taryfikator opłat, kierując się w tej sferze wyłącznie własnym partykularnym interesem.

Ponadto Sąd Rejonowy podniósł, że nie jest zrozumiałe wyliczenie kwoty 545,50 złotych, bowiem matematyczne zliczenie wskazanych przez powódkę kwot nie daje tej sumy.

O kosztach procesu Sąd orzekł zgodnie z art. 100 kpc.

Na podstawie art. 333 § 1 pkt 3) kpc Sąd nadał z urzędu wyrokowi w punkcie 1 i 3 rygor natychmiastowej wykonalności.

Apelację od wyroku złożyła powódka, zaskarżając go w części, tj. w punkcie 2 i w punkcie 3 i zarzuciła:

- naruszenie art. 233 § 1 kpc poprzez dokonanie błędnych ustaleń faktycznych, polegających na przyjęciu, że powódka nie poniosła kosztów i opłat prowizji, których domaga się od pozwanej (za utrzymanie konta, wysyłanie pisemnych upomnień), podczas gdy zarówno tytuł, jak i wysokość należności wynika z załącznika nr 3 do umowy – tabeli opłat i prowizji, która została przez pozwaną zaakceptowana. Powódka stale ponosi koszty związane z udzielaniem i obsługą pożyczek, w tym koszty windykacji zewnętrznej realizowanej przez (...) spółkę z o.o.;

- naruszenie art. 385 ¹ kc poprzez jego niewłaściwe zastosowanie oraz uznanie, że postanowienia umowy pożyczki w zakresie naliczania opłat i prowizji za wypłatę środków, stanowią niedozwolone postanowienia umowne i nie wiążą pozwanej.

Mając na uwadze powyższe zarzuty, (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i zasądzenie również kwoty 545,50 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie wraz z kosztami procesu za obie instancje, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Płocku.

Pozwana nie zajęła stanowiska w przedmiocie apelacji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja w przeważającej części zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy nie podziela opinii Sądu Rejonowego, że postanowienia dotyczące obowiązku zwrotu kosztów zawartych w Tabeli Opłat i Prowizji, w tym za wypłatę środków, za utrzymanie konta i pisemne upomnienia, mają charakter niedozwolonych.

Zgodnie z art. 385 ¹ § 1 kc, postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Przesłanki „sprzeczności z dobrymi obyczajami” i „rażącego naruszenia interesów konsumenta” muszą być spełnione łącznie. Za sprzeczne z dobrymi obyczajami należy uznać wprowadzenie do umowy klauzul godzących w równowagę kontraktową. Rażące naruszenie interesów konsumenta polega natomiast na nieusprawiedliwionej dysproporcji praw i obowiązków na jego niekorzyść. W wyroku z 13 października 2010 r. (I CSK 694/09, Legalis) Sąd Najwyższy zauważył, że z reguły rażące naruszenie interesu konsumenta jest naruszeniem dobrych obyczajów, ale nie zawsze zachowanie sprzeczne z dobrymi obyczajami, rażąco narusza ten interes.

Istotą dobrego obyczaju jest szeroko rozumiany szacunek dla drugiego człowieka. Sprzeczne z dobrymi obyczajami są zatem takie działania, które zmierzają do niedoinformowania, dezorientacji, wywołania błędnego przekonania u klienta, wykorzystania jego niewiedzy lub naiwności, ukształtowania stosunku zobowiązaniowego niezgodnie z zasadą równorzędności stron. Za naruszenie równowagi kontraktowej, jako na przejaw naruszenia dobrych obyczajów, należy przyjąć takie działania, które potocznie określane są, jako nieuczciwe, nierzetelne, odbiegające in minus od przyjętych standardów postępowania.

Ocena rzetelności określonego postanowienia wymaga zatem rozważenia indywidulanego rozkładu obciążeń, kosztów i ryzyka, jakie wiążą się z przyjętymi rozwiązaniami oraz zbadania, jak wyglądałyby prawa lub obowiązki konsumenta w sytuacji, w której postanowienie to nie zostałoby zastrzeżone. W mechanizmie kontroli klauzul, istotny jest charakter stosunku prawnego regulowanego umową, który usprawiedliwiać może zastosowaną konstrukcję i odejście od typowych reguł wyznaczonych przepisami dyspozytywnymi.

Przenosząc te uwagi na grunt niniejszej sprawy, Sąd Okręgowy uznał, że fakt, iż wysokość opłat i prowizji wskazanych w załączniku do umowy, stanowi dość istotne obciążenie dla pożyczkobiorcy, nie oznacza, iż postanowienia te są niedozwolone. Biorąc pod uwagę wysokość udzielonej pożyczki, opłaty i prowizje, zwłaszcza za wypłatę środków czy prowadzenie konta, być może są zawyżone, ale nie na tyle, by można był stwierdzić, iż ich pobieranie stanowi „rażące naruszenie interesów konsumenta”. (...) spółka z o.o. udzieliła A. Z. (1) pożyczki bez uprzedniego badania jej możliwości finansowych. Uzyskała ona świadczenie natychmiast, bez żadnych formalności. Zabezpieczenie swoich interesów na wypadek braku spłaty pożyczki w terminie poprzez obciążenie kontrahenta kosztami windykacji, które stanowią nie tylko koszty przesyłki, ale również wynagrodzenie dla osób wykonujących te zadania, jest w tych okolicznościach świadczeniem ekwiwalentnym. Dlatego też – zdaniem Sądu Okręgowego - w tym wypadku nie można powódce zarzucać działania sprzecznego z dobrymi obyczajami.

Jednocześnie, Sąd II instancji podziela zastrzeżenia apelującej, że Sąd Rejonowy, dokonując oceny postanowień umowy, jako niedozwolonych w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 kc, w istocie nie skonkretyzował, na czym polega ich sprzeczność z dobrymi obyczajami i w jaki sposób rażąco naruszają one interesy pozwanej.

Z tych względów, Sąd Okręgowy co do zasady uznał, że zarzut naruszenia art. 385 ¹ § 1 kc jest trafny. W związku z tym, należało uwzględnić apelację, podwyższając zasądzoną w I instancji kwotę do 2.285,69 zł.

Wyliczenie należności z tytułu zwrotu opłat i prowizji przedstawia się następująco: 240 zł (opłata za wypłatę środków) + 50 zł x 2 (opłaty za utrzymanie konta) + 45 zł x 3 + 10 zł (opłaty za upomnienia, w tym jedno z wypowiedzeniem) = 485 zł.

Sąd nie uwzględnił dwóch opłat po 8 zł za przesłanie rachunku listem zwykłym, ponieważ powódka dopiero na etapie postępowania odwoławczego wskazała na fakt ich poniesienia. Zgodnie z art. 381 kpc Sąd II instancji może pominąć nowe fakty i dowody, jeżeli strona mogła je powołać w postępowaniu przed sądem I instancji, chyba że potrzeba powołania się na nie wynikła później. Niewykluczone, że pominięcie tych opłat w uzasadnieniu pozwu jest następstwem zwykłego przeoczenia, niemniej okoliczność ta obciąża stronę powodową. Dlatego Sąd II instancji pominął twierdzenia, jako spóźnione.

Z kolei odsetki maksymalne od tej sumy za okres od 6 września 2014r. do dnia poprzedzającego wytoczenie powództwa, tj. do 23 lipca 2015r. wynoszą 68,03 zł. Jednak, z uwagi na to, że powódka domagała się z tego tytułu jedynie 44,50 zł, Sąd uwzględnił tę należność zgodnie z żądaniem pozwu.

Suma opłat, o których mowa wyżej i skapitalizowanych odsetek wynosi 529,50 zł (485 zł + 44,50 zł). Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok i podwyższył kwotę zasądzoną przez Sąd I instancji do 2.285,69 zł (1.756,19 zł + 529,50 zł).

Konsekwencją uwzględnienia powództwa niemal w całości, było zasądzenie od pozwanej kosztów procesu zgodnie z art. 98 kpc. (...) spółka z o.o. w W. poniosła w I instancji opłatę od pozwu w wysokości 100 zł, wynagrodzenie pełnomocnika – 600 zł, opłatę skarbową od pełnomocnictwa - 17 zł i opłatę manipulacyjną dla dostawcy usług płatności za pozew w elektronicznym postępowaniu upominawczym w wysokości 30 gr, łącznie: 717,30 zł. Wysokość wynagrodzenia radcy prawnego została ustalona zgodnie z § 6 pkt. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.

Z tych wszystkich względów, Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji wyroku, stosując art. 386 § 1 kpc.

O kosztach procesu za II instancję Sąd orzekł także w oparciu o zasadę odpowiedzialności za wynik procesu (art. 98 kpc). W postepowaniu odwoławczym strona powodowa poniosła opłatę od apelacji w wysokości 30 zł i wynagrodzenie pełnomocnika – 180 zł (§ 10 ust. 1 pkt. 1 w zw. z § 2 pkt. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych w brzmieniu obowiązującym do 27 października 2016r.).

Renata Wanecka