Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 listopada 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący : SSA Krystyna Golinowska

Sędziowie : SA Anna Cesarz ( spr .)

SA Jacek Pasikowski

Protokolant: stażysta Iga Kowalska

po rozpoznaniu w dniu 25 listopada 2016 r. w Łodzi na rozprawie

sprawy z powództwa M. M.

przeciwko Skarbowi Państwa - Zakładowi Karnemu w Ł.

o odszkodowanie, zadośćuczynienie oraz sumy pieniężne na cele społeczne

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi

z dnia 16 grudnia 2015 r. sygn. akt I C 1204/13

I.  zmienia zaskarżony wyrok w pkt 2 . w ten tylko sposób, że zasądza od Skarbu Państwa - Zakładu Karnego w Ł. na rzecz M. M. kwotę 5.000 ( pięć tysięcy) złotych z odsetkami ustawowymi od dnia 13 sierpnia 2013 r., oddalając powództwo w pozostałej części;

II.  oddala apelację w pozostałym zakresie;

III.  nie obciąża powoda kosztami zastępstwa procesowego na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa;

IV.  przyznaje i nakazuje wypłacić ze Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Łodzi radcy prawnemu P. S. kwotę 6.642 ( sześć tysięcy sześćset czterdzieści dwa) złotych brutto tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt I ACa 283/16

UZASADNIENIE

M. M. pozwem skierowanym przeciwko Skarbowi Państwa - Zakładowi Karnemu w Ł. wniósł o zasądzenie następujących kwot: 200.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu tytułem odszkodowania za nieodbytą w dniu 10 marca 2013 r. operację ortopedyczną, 250.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu tytułem zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych powoda, tj. brak leczenia ortopedycznego w pozwanej jednostce oraz narażenie na ból, cierpienie
i pogłębianie się choroby, a także kwot po 20.000 zł na rzecz Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka w W. i Stowarzyszenia (...) w W. oraz 50.000 zł na rzecz Domu Dziecka w S..

Powód w piśmie procesowym z dnia 21 listopada 2013 r. wyjaśnił,
że żądana pozwem kwota 250.000 zł zadośćuczynienia dochodzona jest
tytułem naruszenia dóbr osobistych powoda w postaci zdrowia przez niezapewnienie należytej opieki medycznej oraz doprowadzenie przez pozwanego do niewykonania u powoda w dniu 10 marca 2013 r. zabiegu operacyjnego
i utraty wyznaczonego przez powoda terminu operacji, niezapewnienie
dostępu do ambulatorium w niedziele i związany z tym brak możliwości uzyskania pomocy medycznej w te dni, a także z tytułu naruszenia tajemnicy korespondencji powoda z jego pełnomocnikiem wskutek doręczenia mu przesyłek z dnia 18 września oraz 4 listopada 2013 r. w stanie otwartym.

Powód w piśmie procesowym z dnia 9 lipca 2015 r. rozszerzył podstawę faktyczną pozwu w zakresie zadośćuczynienia o okoliczność niezapewnienia powodowi dokumentów koniecznych do szpitala i faktyczne uniemożliwienie
mu przeprowadzenia zaplanowanego na lipiec 2014 r. zabiegu operacyjnego,
w konsekwencji czego doszło do naruszenia dobra osobistego powoda w postaci zdrowia, w tym prawa do korzystania z opieki zdrowotnej.

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 16 grudnia 2015 r. Sąd Okręgowy w Łodzi oddalił wniosek pozwanego o częściowe odrzucenie pozwu (pkt 1), oddalił powództwo (pkt 2), nie obciążył powoda kosztami zastępstwa procesowego Skarbu Państwa (pkt 3), a także przyznał i nakazał wypłacić ze Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Łodzi radcy prawnemu P. S. kwotę 8.949,30 zł tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu, w tym kwotę 8.856 zł brutto tytułem opłaty oraz kwotę 93,30 zł tytułem wydatków (pkt 4).

Powyższe rozstrzygnięcie zostało wydane na podstawie ustaleń, które Sąd Apelacyjny w całości podzielił i przyjął za własne. Z ustaleń tych wynikało,
że powód w 2007 r. doznał urazu skrętnego stawu kolanowego prawego.

W 2008 r. usunięto powodowi artrospokopowo łąkotkę przyśrodkową
z prawego kolana. W obrazie artroskopowym stwierdzono zastarzałe, całkowite przerwanie więzadła krzyżowego przedniego.

W okresie od 19 do 20 lipca 2010 r. powód przebywał w Klinice (...) w W. z rozpoznaniem uszkodzenia więzadła krzyżowego przedniego stawu kolanowego prawego w celu operacji artroskopowej rekonstrukcji więzadła krzyżowego przedniego kolana prawego, przy czym termin zabiegu odroczono z przyczyn technicznych, a mianowicie niekompletnego instrumentarium.

W lipcu i w listopadzie 2011 r. powód był badany z powodu bólów lewego stawu biodrowego; rozpoznano niewielkiego stopnia zmiany zwyrodnieniowe biodra, niewymagające leczenia operacyjnego i powoda zakwalifikowano do leczenia rehabilitacyjnego.

W dniu 24 listopada 2012 r. powód został osadzony w pozwanej jednostce Skarbu Państwa.

W następstwie odroczenia zabiegu powoda zaplanowanego na dzień
19 czerwca 2010 r., datę zabiegu rekonstrukcji kolana wyznaczono na dzień
10 marca 2013 r. W tym czasie powód odbywał karę pozbawienia wolności
w Zakładzie Karnym w Ł.. Kierownik Zakładu Opieki Zdrowotnej przy Zakładzie Karnym w Ł. zwrócił się do Szpitala (...) imienia Dzieciątka J. w W. z zapytaniem, czy ze względu na termin zakończenia kary powoda, przypadający na dzień 23 listopada 2013 r., istnieje możliwość przesunięcia terminu zabiegu na inny termin po odbyciu kary. Zakład Karny w Ł. uzyskał odpowiedź ze szpitala, że ze względu na zastarzały charakter urazu zabieg rekonstrukcji więzadła krzyżowego prawego może się odbyć po odbyciu przez powoda kary.

W dniu 26 marca 2013 r. wykonano u powoda badanie RTG stawu kolanowego, nie stwierdzono cech zwyrodnienia, opisano obecność dodatkowej kostki w bocznej części dołu podkolanowego. Powód zgłaszał okresowe bóle kręgosłupa, w związku z czym otrzymał środki zmniejszające napięcie mięśniowe. W badaniu rezonansu magnetycznego kręgosłupa lędźwiowego opisano uwypuklenie tarcz międzykręgowych od L2 do SI z modelowaniem worka oponowego bez ucisku na struktury nerwowe. W dniu 12 czerwca 2013 r. powód był konsultowany przez ortopedę w ZOZ przy Areszcie Śledczym
w W.. Zalecono konsultację w Klinice (...) w W. i po ewentualnym ustaleniu terminu operacji sugerowano wystąpić o przerwę
w odbywaniu kary. W badaniu RTG stawów biodrowych wykonanym w dniu
24 lipca 2013 r. opisano obecność zmian zwyrodnieniowych w lewym
stawie biodrowym z niewielkim zwężeniem szpary stawu biodrowego. W dniu
24 listopada 2013 r. powód odmówił leczenia usprawniającego w Zakładzie Karnym numer 2 w Ł.. W dniu 14 sierpnia 2013 r. wystosowano pismo do Wojewódzkiego Szpitala (...) w P. z prośbą o informację na temat możliwości leczenia operacyjnego pacjenta pod konwojem. W dniu 29 sierpnia 2013 r. otrzymano odpowiedź odmowną. Podobne pismo wystosowano w dniu 11 września i 11 grudnia 2013 r. do kierownika Kliniki (...) w Ł.. Zawarto w nim prośbę o ustalenie możliwości przyjęcia do leczenia operacyjnego powoda. Z otrzymanej odpowiedzi wynika, że najwcześniejszy termin to styczeń lub kwiecień 2014 r. Kolejne pismo w sprawie daty przyjęcia powoda do leczenia operacyjnego w Klinice (...) w Ł. zostało wysłane z Zakładu Karnego
w Ł. w dniu 11 grudnia 2013 r. Z odpowiedzi kierownika Kliniki wynika, że przyjęcie pacjenta w warunkach konwoju nie może mieć miejsca, natomiast wyznaczono choremu termin przyjęcia na dzień 1 lipca 2014 r., w trakcie uzyskania przerwy w odbywaniu kary.

Kierownik Katedry Ortopedii (...) w Ł., wyznaczając termin przyjęcia powoda do Kliniki (...) na dzień 1 lipca
2014 r., poinformował Zakład Karny w Ł., że powód powinien zgłosić się do Kliniki z następującymi dokumentami: skierowanie do szpitala, badanie ogólne moczu i krwi, wymaz z nosogardzieli, badanie stomatologiczne poświadczające brak ognisk zapalnych w obrębie zębów.

Zwartość stawu kolanowego warunkują między innymi więzadła krzyżowe przednie i tylne. Przy uszkodzeniu więzadła krzyżowego przedniego dochodzi do tak zwanej destabilizacji przedniej, która powoduje, że pacjent ma uczucie chwiejności kończyny podczas niekontrolowanego biegu, szybkiego chodzenia
po nierównym terenie, może doznać skręcenia kolana, występują bolesne przeskakiwania w stawie. Niedogodności te można częściowo zmniejszać wykonując ćwiczenia wzmacniające mięsień czworogłowy - najważniejszy dynamiczny stabilizator kolana, czy też wykorzystując ortezy, które biernie zabezpieczają staw kolanowy przed destabilizacją. Wykonanie operacyjnej rekonstrukcji uszkodzonego więzadła krzyżowego w większości przypadków poprawia wydolność lokomocyjną chorego, ale jak każda interwencja operacyjna, niesie ze sobą możliwość różnorakich powikłań. Przebywając w warunkach izolacji więziennej, powód nie znajdował się w opisanych wyżej sytuacjach obciążenia lokomocyjnego, predysponujących do doznawania dodatkowych urazów stawu kolanowego. W dokumentacji medycznej nie opisano dodatkowych epizodów skręceń stawu kolanowego wynikających z jego destabilizacji, natomiast powód nie skorzystał z możliwości leczenia rehabilitacyjnego, ćwiczeń wzmacniających mięsień czworogłowy, jakie miał zaproponowany w lipcu 2013 r.

Zabieg rekonstrukcji więzadła krzyżowego nie jest zabiegiem z rodzaju operacji pilnych, to znaczy takich, których natychmiastowe wykonanie warunkuje ratowanie życia, czy też przywrócenie pełnej sprawności kończyny. Nie zawsze rekonstrukcja więzadła krzyżowego jest niezbędna dla prowadzenia normalnego trybu życia bez nadmiernych przeciążeń kończyny. Charakter izolacji w Zakładzie Karnym z założenia eliminuje konieczność prowadzenia aktywnego trybu życia, wykonywania czynności związanych z ciężką pracą fizyczną, chodzeniem na długie dystanse, czy też bieganiem. W tym kontekście nieprzeprowadzenie rekonstrukcji więzadła krzyżowego przedniego w marcu 2013 r. nie miało istotnego wpływu na zdrowie powoda. Wielu pacjentów prowadzi normalny tryb życia bez rekonstrukcji więzadła krzyżowego,
z wyłączeniem gier sportowych oraz wykonywania ciężkiej pracy fizycznej połączonej z dźwiganiem ciężarów. Powód nie wymagał stosowania specjalnego sprzętu rehabilitacyjnego, powinien natomiast wykonywać ćwiczenia izometryczne mięśnia czworogłowego uda i prostowanie kolana z oporem dla wzmocnienia tego mięśnia. Ćwiczenia te powód mógł wykonywać w warunkach izolacji więziennej. Uszkodzenie więzadła krzyżowego samo w sobie nie jest przyczyną dolegliwości bólowych i leczenie farmakologiczne nie jest stosowane
w przypadku tego urazu. Dolegliwości bólowe mają miejsce w przypadku incydentów skręceń stawu kolanowego, powodujących nagłe dolegliwości bólowe, przy czym w historii choroby powoda nie ma opisów takich
urazów.

Brak możliwości podania powodowi zastrzyków przeciwbólowych
w ambulatorium pozwanej jednostki w niedzielę, w dniach 15 września
i 2 września 2013 r. nie miał wpływu na stan ortopedyczny powoda.

W badaniu klinicznym powoda stwierdzono dostateczną stabilizację stawu kolanowego, brak zaników mięśnia czworogłowego, pełen zakres ruchomości stawu kolanowego i sprawny chód, co oznacza, że mimo nie wykonania
operacji rekonstrukcyjnej więzadła krzyżowego u powoda nie nastąpiło istotne pogorszenie stanu ortopedycznego. Obecnie wskazania do rekonstrukcji operacyjnej są co najmniej względne, a jedynie rozpoznanie artroskopowe uszkodzenia więzadłowego, postawione w szpitalu w 2012 r., i obecne pojawianie się incydentów niestabilności pozwalają prognozować dalszą poprawę po leczeniu operacyjnym.

Powód uzyskał przerwę w karze celem wykonania w dniu 1 lipca 2014 r. zabiegów w Klinice (...) w Ł., jednakże więzienna służba zdrowia nie wystawiła powodowi skierowania do szpitala i nie przeprowadziła badań, o których mowa w piśmie kierownika katedry ortopedii
z karty 167, w związku z czym powód nie zgłosił się do kliniki na zabieg.

W czasie osadzenia powoda w Zakładzie Karnym w Ł., począwszy od 24 listopada 2012 r. personel medyczny pozwanej jednostki nie dopuścił się wobec powoda żadnych zaniedbań.

Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do uwzględnienia powództwa, które zostało skoncentrowane wokół roszczenia wywiedzionego z naruszenia dóbr osobistych powoda w postaci zdrowia oraz tajemnicy korespondencji. Kierując się treścią art. 442 ¹ § 1 k.c. oraz datą wniesienia pozwu (17 lipca 2013 r.), Sąd Okręgowy za chybiony uznał zarzut przedawniania roszczeń dochodzonych
za okres od listopada 2012 r. Zdaniem Sądu Okręgowego powód, mimo spoczywającego na nim ciężaru dowodu, nie wykazał okoliczności naruszenia jego dóbr osobistych. W szczególności, wobec treści opinii biegłego lekarza ortopedy J. F. (1) powód nie udowodnił, że nie przeprowadzenie
u niego w dniu 10 marca 2013 r. zabiegu ortopedycznego spowodowało naruszenie jego dobra osobistego w postaci zdrowia. Co do zabiegu ortopedycznego, który miał zostać przeprowadzony u powoda w czasie przerwy
w odbywaniu kary, tj. w dniu 1 lipca 2014 r. Sąd Okręgowy stanął na stanowisku, że nie dojście do skutku tego zabiegu nie wpłynęło negatywnie na stan zdrowia powoda, wobec czego bez znaczenia było wykazanie przez powoda, że nie otrzymał od personelu medycznego pozwanej jednostki skierowania
do szpitala. Powyższe znalazło potwierdzenie w opinii biegłego J. F. (1) sporządzonej po dacie tego zabiegu, tj. w dniu 25 marca 2015 r., z której wynika, że u powoda stwierdzono dostateczną stabilizację stawu kolanowego bez zaników mięśnia czworogłowego, pełen zakres ruchomości stawu kolanowego, sprawny chód, czyli poprawę stanu ortopedycznego. Sąd Okręgowy wykluczył także zasadność roszczeń powoda dotyczących naruszenia jego dóbr osobistych w postaci zdrowia przez niemożność korzystania z ambulatorium więziennego
w niedziele. Twierdzenia w tym zakresie Sąd Okręgowy uznał za gołosłowne. Podobnie Sąd Okręgowy ocenił roszczenia dotyczące naruszenia tajemnicy korespondencji, gdyż nie zostały one potwierdzone dowodem z przesłuchania powoda, który nie stawił się na przesłuchanie, a wyjaśnienia powoda złożone
w trybie artykułu 212 k.p.c. nie miały mocy dowodowej z punktu widzenia
art. 233 § 1 k.p.c., jak również roszczenia dotyczące nieprawidłowości leczenia powoda przez więzienną służbę zdrowia, które nie zostały potwierdzone obiektywnym dowodem (opinie biegłego J. F. (1) dowodu tego nie stanowiły). Wreszcie, Sąd Okręgowy za nieudowodnione uznał twierdzenia pozwu zgłoszone na poparcie żądania zasądzenia kwoty 200.000 zł tytułem odszkodowania – powód nie wykazał ani sprawstwa pozwanego w zakresie uszkodzenia ciała lub rozstrój zdrowia w następstwie nie przeprowadzenia operacji ortopedycznej, ani ewentualnie wynikających z tego kosztów leczenia.

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego wywiódł powód, zaskarżając go w części oddalającej powództwo oraz podnosząc następujące zarzuty:

1. naruszenia prawa procesowego, tj.:

- art. 217 w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez pominięcie wniosku
o przesłuchanie świadków zgłoszonych w pkt. 7 petitum pisma procesowego
z dnia 15 listopada 2013 r. z powodu nieprzydatności osobowych źródeł dowodowych do udowodnienia zarzutów powoda, podczas gdy zachodziła potrzeba procesowa przeprowadzenia tych dowodów, w szczególności w celu wykazania zarzutów dotyczących leczenia powoda w ZK w Ł., braku dostępu do ambulatorium ZK w Ł. w niedziele oraz niezapewnienia powodowi sprzętu rehabilitacyjnego,

- art. 208 § 1 w zw. z art. 248 k.p.c. poprzez:

a. zaniechanie zobowiązania strony pozwanej do wskazania danych osobowych funkcjonariuszy SW o numerach oznaczonych w pkt. 2 pisma procesowego z dnia 20 listopada 2013 r., podczas gdy powód nie miał możliwości samodzielnego zidentyfikowania tych funkcjonariuszy celem sprecyzowania wniosku dowodowego o przesłuchanie ich w charakterze świadków,

b. zaniechanie zobowiązania strony pozwanej do podania numeru PESEL zgłoszonego w charakterze świadka Ł. W. celem ustalenia przez pełnomocnika powoda jego adresu zameldowania na podstawie zbioru danych Centrum Personalizacji Dokumentów MSW w sytuacji, w której adres podany
w piśmie ZK w Ł. z dnia 29 września 2015 r. okazał się nieprawidłowy,

- art. 258 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku dowodowego o przesłuchanie funkcjonariuszy SW o numerach oznaczonych w pkt. 2 pisma procesowego
z dnia 20 listopada 2013 r. ze względu na brak wskazania ich imion i nazwisk, podczas gdy art. 258 k.p.c. nakłada na stronę wnioskującą o dowód wyłącznie obowiązek takiego wskazania świadków, aby wezwanie ich do sądu było możliwe, a strona powodowa z tego obowiązku się wywiązała na tyle, na ile było to możliwe w okolicznościach sprawy,

- art. 217 § 3 k.p.c. poprzez:

a. oddalenie wniosku dowodowego o przesłuchanie funkcjonariuszy SW
o wskazanych numerach ze względu na to, że strona, która powołuje dowody nie może wyręczać się stroną przeciwną przy zgłaszaniu dowodów, podczas gdy przepis ten nie może stanowić podstawy do oddalenia wniosku dowodowego z tej przyczyny, a zachodziła potrzeba przesłuchania tych świadków,

b. oddalenie wniosku dowodowego o przesłuchanie świadka Ł. W. ze względu na nieustalenie jego prawidłowego adresu, podczas gdy przepis ten nie może stanowić podstawy do oddalenia wniosku dowodowego z tej przyczyny, a zachodziła potrzeba przesłuchania tego świadka,

- art. 278 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. i art. 217 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego lekarza internisty, podczas gdy z ustnej uzupełniającej opinii biegłego ortopedy dr J. F. wynikała potrzeba przeprowadzenia takiego dowodu w celu oceny prawidłowości farmakoterapii stosowanej wobec powoda w ZK w Ł.,

- art. 286 w zw. z art. 217 § 3 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku
o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego lekarza ortopedy w sytuacji,
w której opinia biegłego ortopedy dr. J. F. zawierała ustalenia, że nieprzeprowadzenie operacji rekonstrukcji (...) w dniu 10 marca 2013 r. nie miało istotnego wpływu na stan zdrowia powoda, a jednocześnie biegły nie wyjaśnił, na czym polegał wpływ nieistotny i na jakiej zasadzie dokonuje rozgraniczenia między wpływem istotnym a nieistotnym, co czyni tę opinię niekonkluzywną,

- art. 227 k.p.c. poprzez brak ustalenia faktycznego, że powód wnioskował o zapewnienie mu ortezy (stabilizatora) stanu kolanowego, oczekiwanie to było uzasadnione, lecz ortezy pozwany nie zapewnił przez okres około jednego roku,

- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez bezkrytyczne przyjęcie ustalenia biegłego ortopedy, że personel medyczny pozwanego nie dopuścił się wobec powoda żadnych zaniedbań, podczas gdy pozostały materiał dowodowy wskazuje na istnienie takich zaniedbań, oraz że niedojście do skutku zabiegu rekonstrukcji (...) zaplanowanego na dzień 1 lipca 2014 r. nie wpłynęło negatywnie na stan zdrowia powoda, co jest niezgodne z zasadami doświadczenia życiowego,

- art. 214 § 1 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku pełnomocnika powoda
o odroczenie rozprawy w dniu 18 września 2015 r. w sytuacji, w której powód nie został doprowadzony na rozprawę ze względu na opuszczenie Zakładu Karnego i z tego powodu mógł nie uzyskać informacji o terminie tej rozprawy, co w konsekwencji doprowadziło do jego niestawiennictwa i braku możliwości zadania pytań przesłuchiwanemu świadkowi oraz biegłemu,

2. naruszenia prawa materialnego, tj.:

- art. 448 w zw. z art. 24 k.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, że uniemożliwienie powodowi przeprowadzenia zabiegu rekonstrukcji (...) zaplanowanej na dzień 1 lipca 2014 r. poprzez zaniechanie wydania mu niezbędnych dokumentów nie stanowi naruszenia dóbr osobistych powoda - zdrowia i prawa do korzystania z opieki zdrowotnej,

- art. 448 w zw. z art. 24 k.c. poprzez ich niezastosowanie jako podstawy zasądzenia na rzecz powoda zadośćuczynienia i sum pieniężnych na cele społeczne na skutek błędnego ustalenia stanu faktycznego w rezultacie wyżej opisanych naruszeń przepisów postępowania,

- art. 444 w zw. z art. 417 § 1 k.c. poprzez ich niezastosowanie jako podstawy zasądzenia na rzecz powoda odszkodowania na skutek błędnego ustalenia stanu faktycznego w rezultacie wyżej opisanych naruszeń przepisów postępowania.

W konkluzji skarżący wniósł o uchylenie wyroku w zaskarżonej części
i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania, a także
o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania w drugiej instancji według norm przepisanych.

Pozwany odpowiadając na apelację wniósł o jej oddalenie, a także o zwrot kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zaskarżony wyrok podlegał zmianie jedynie w wyniku uwzględnienia tej części apelacji, która została wymierzona w dokonaną przez Sąd Okręgowy ocenę roszczenia o zasądzenie zadośćuczynienia dochodzonego w związku
z niezapewnieniem powodowi możliwości odbycia zabiegu rekonstrukcji więzadła krzyżowego prawego kolana.

Pismem kierownika Katedry Ortopedii (...) w Ł., wyznaczającym termin przyjęcia powoda do Kliniki na dzień 1 lipca 2014 r., pozwany Zakład Karny w Ł. został poinformowany, że powód powinien zgłosić się do Kliniki z dokumentami w postaci skierowania do szpitala
oraz wynikami szczegółowo wymienionych badań (k. 167, 276). Powyższe pismo stanowiło odpowiedź na działania pozwanego, który wielokrotnie występował
o stworzenie możliwości poddania powoda przedmiotowej operacji w warunkach wolnościowych. Było jednocześnie wyrazem obowiązków pozwanego przewidzianych w art. 167a § 2 k.k.w., zgodnie z którym przy zwolnieniu
z zakładu karnego skazany jest informowany o potrzebie dalszego leczenia
oraz otrzymuje wyniki wykonanych badań diagnostycznych niezbędnych do dalszego postępowania leczniczego lub diagnostycznego, potwierdzonych
w ustnej opinii uzupełniającej biegłego J. F. (1), zawierającej stwierdzenie, że powodowi powinny zostać zapewnione dokumenty, o jakich mowa w piśmie znajdującym się na karcie 167, 276 akt sprawy. Tymczasem,
jak wynika z poczynionych przez Sąd Okręgowy ustaleń, pozwany mimo świadomości spoczywających na nim obowiązków nie wystawił powodowi, który uzyskał przerwę w odbywaniu kary, skierowania do szpitala i nie przeprowadził badań, o których mowa w piśmie kierownika Katedry Ortopedii, w związku
z czym powód nie zgłosił się do Kliniki na zabieg. Jako, że obowiązki pozwanego były unormowane ustawą i nie zostały wykonane, takie zaniechanie należało uznać za noszące cechy bezprawności.

Za udowodniony należało również uznać fakt samego naruszenia dobra osobistego powoda w postaci zdrowia, w tym prawa do korzystania z opieki zdrowotnej. Sam zabieg, choć nie służył ratowaniu życia, ani nie należał do kategorii zabiegów pilnych, miał doprowadzić do usprawnienia i stabilizacji stawu kolanowego, dając powodowi szansę na pełny powrót do zdrowia,
a także na odzyskanie możliwości wykonywania czynności obciążających
prawy staw kolanowy. Powód miał prawo korzystać ze świadczeń zdrowotnych
z uwzględnieniem pominiętej przez Sąd Okręgowy perspektywy opuszczenia zakładu karnego.

Z tych przyczyn Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok i zasądził na rzecz powoda kwotę 5.000 zł tytułem dochodzonego zadośćuczynienia. Okoliczności niniejszej sprawy nie przemawiały za przyznaniem wyższego świadczenia, które w określonej pozwem wysokości 250.000 zł jawiło się jako rażąco wygórowane. Przede wszystkim uszkodzenie więzadła krzyżowego samo w sobie nie było przyczyną dolegliwości bólowych
wymagających leczenia farmakologicznego. Dolegliwości bólowe mogłyby powstać w przypadku incydentów skręceń stawu kolanowego, których nie odnotowano w historii choroby powoda i na których wystąpienie powód nie był szczególnie narażony w warunkach izolacji penitencjarnej. Nie stwierdzono
przy tym istotnego pogorszenia stanu ortopedycznego u powoda (biegły J. F. (1) stwierdził dostateczną stabilizację stawu kolanowego, brak zaników mięśnia czworogłowego, pełen zakres ruchomości stawu kolanowego i sprawny chód – mimo braku operacji, wyjaśniając w sposób wystarczający i nie wymagający dalszego dowodzenia, na czym polegał brak owej istotności pogorszenia stanu zdrowia powoda). W tej sytuacji kwota 5.000 zł jawiła się jako adekwatna do rozmiaru krzywdy powoda w rozumieniu art. 448 k.c., niwecząc dalej idące roszczenia, w tym te, które dotyczyły zasądzenia zadośćuczynienia na rzecz podmiotów oznaczonych w pozwie w związku z realizacją upatrywanego przez powoda celu społecznego.

Apelacja w pozostałej części podlegała oddaleniu po myśli art. 385 k.p.c., bowiem powód nie zdołał podważyć oceny Sądu Okręgowego uznającej
dalsze roszczenia za nieudowodnione. Wprawdzie powód przejawił inicjatywę dowodową, wnosząc o dopuszczenie dowodu z zeznań świadków wskazanych
w piśmie z dnia 15 listopada 2013 r. oraz 20 listopada 2013 r., lecz dowody
te trafnie zostały pominięte przez Sąd Okręgowy. Zakreślona w powyższych wnioskach teza dowodowa wskazywała, że celem przesłuchania świadków będzie ustalenie dolegliwości zdrowotnych powoda, podjętego w stosunku do niego leczenia w Zakładzie Karnym, ustalenie okoliczności zapewnienia mu sprzętu rehabilitacyjnego, okoliczności składania skarg oraz wyjaśnienie przyczyn odmowy udzielenia zgody na zabieg. Do akt sprawy została jednak załączona obszerna dokumentacja medyczna obrazująca proces diagnostyki i leczenia powoda, wobec czego nie było potrzeby odwoływania się w tym zakresie do innych dowodów, zwłaszcza z osobowych źródeł dowodowych, których walor dowodowy byłby wątpliwy. Z obiektywnego i nadal aktualnego dowodu
z opinii biegłego J. F. (1) wynikało, że powód nie wymagał stosowania specjalnego sprzętu rehabilitacyjnego, więc o potrzebie jego stosowania nie mogli wypowiadać się zgłoszeni świadkowie (głównie więźniowie oraz funkcjonariusze SW) i to w sposób rozstrzygający. Określona w pozwie podstawa faktyczna żądań nie wiązała się z okolicznością odmowy wyrażenia zgody na zabieg; problem sprowadzał się za to do zagadnienia zaniedbań pozwanego w dostarczeniu powodowi dokumentacji niezbędnej do przyjęcia powoda do szpitala w celu wykonania wcześniej zaplanowanej operacji. Przedmiotowy dowód zmierzałby zatem do wykazania twierdzeń w ogóle nie podnoszonych przez powoda i z tej przyczyny nie było podstaw do jego przeprowadzenia. Kwestia składania skarg przez powoda nie została natomiast sprecyzowana i nie była istotna na tyle, by niezbędne było jej dowodzenie.

Dowód z zeznań świadków wskazanych w piśmie z dnia 20 listopada
2013 r. służyć miał również wykazaniu twierdzeń powoda o naruszeniu tajemnicy korespondencji, którą wymieniał ze swoim pełnomocnikiem.
Nie sposób jednak przyjąć, że byłby on w tym celu przydatny. Wszelkie
działania w Zakładzie Karnym są ściśle dokumentowane, w związku z czym udokumentowana powinna zostać również okoliczność otrzymania przez powoda otwartej przesyłki pocztowej, której był adresatem. Stosowny zapis zostałby poczyniony w reakcji na zgłoszenie ze strony powoda. Dowodu z dokumentów nie mógł w tej sytuacji zastąpić dowód z zeznań funkcjonariuszy SW, zwłaszcza gdy powód nie podnosił, że zgłoszenia naruszenia tajemnicy adresowanej do niego korespondencji w ogóle dokonał.

Teza dowodowa zakreślona w omawianych pismach nie odnosiła się do twierdzeń o naruszeniu dóbr osobistych powoda wskutek nie zapewnienia mu
w niedziele dostępu do znajdującego się w pozwanym Zakładzie Karnym ambulatorium. Sąd Okręgowy miał w związku z tym podstawy do przyjęcia, że twierdzenia te były wyłącznie gołosłowne. Nie przemawiał za nimi również
stan faktyczny sprawy, z którego nie wynikało, by powód doświadczał cierpienia zmuszającego go do poszukiwania pomocy ambulatoryjnej i to we wskazywane przez niego dni. Ambulatorium w pozwanym Zakładzie Karnym istotnie
nie funkcjonowało w niedziele, ale otwarta pozostawała możliwość skorzystania przez osadzonych z pomocy medycznej poprzez wezwanie pogotowia. Nic
nie wskazuje na to, że powód poszukiwał tej formy pomocy, doświadczając dolegliwości, których nie był w stanie uśmierzyć wcześniej uzyskiwanymi lekami.

W konsekwencji należało uznać, że za przeprowadzeniem dowodu
z przesłuchania wnioskowanych przez powoda świadków nie przemawiał
ani stan sprawy, ani względy ekonomiki procesowej, co odpowiadało określonym
w art. 217 § 3 k.p.c. i zastosowanym przez Sąd Okręgowy podstawom oddalenia wniosku dowodowego. Wobec tego powoływane przez Sąd Okręgowy motywy takiego działania były uzasadnione, także z pozostałych przyczyn, które wymienił w uzasadnieniu.

Zważywszy na to, że według oceny biegłego J. F. (1) uszkodzenie więzadła krzyżowego, z którym związane były roszczenia pozwu w niniejszej sprawie samo w sobie nie jest przyczyną dolegliwości bólowych i stosowania leczenia farmakologicznego, trafne pozostawało oddalenie wniosku powoda
o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego lekarza internisty w celu oceny prawidłowości stosowanej wobec powoda farmakoterapii. Sam zaś brak ustaleń w przedmiocie występowania przez powoda o zapewnienie mu ortezy nie stanowił o wadliwej rekonstrukcji stanu faktycznego sprawy, skoro według opinii biegłego J. F. (1) stosowanie przez powoda ortezy stawu kolanowego nie było konieczne, a nawet znajdowało przeciwwskazania z uwagi na ryzyko zaniku czworogłowego prostownika kolana.

Niezależnie od powyższego apelujący nie zdołał wykazać wadliwości zaskarżonego rozstrzygnięcia w części oddalającej roszczenie o zapłatę odszkodowania, które było nienależne z uwagi na brak dowodów świadczących
o doznaniu przez powoda szkody majątkowej (koszty leczenia powoda ponosił
w warunkach osadzenia Skarb Państwa). Skarżący nie podniósł przy tym zarzutu nieważności postępowania, by fakt oddalenia wniosku o odroczenie rozprawy z uwagi na jego niestawiennictwo w dniu 18 września 2015 r. mógł uchodzić za przekładający się na możliwość obrony jego praw, których naruszenia Sąd Apelacyjny nie stwierdził w obliczu zapewnienia powodowi fachowej pomocy prawnej w toku całego postępowania.

Kierując się nadal aktualnymi przesłankami stosowania art. 102 k.p.c., Sąd Apelacyjny odstąpił od obciążenia powoda kosztami postępowania apelacyjnego.

Wynagrodzenie na rzecz pełnomocnika reprezentującego powoda z urzędu Sąd Apelacyjny przyznał stosownie do § 6 pkt 7 w zw. z § 12 ust. 1 pkt 2 in principio w zw. z § 2 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia
28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U.2013.490 j.t.).