Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 stycznia 2017r.

Sąd Okręgowy w Suwałkach I Wydział Cywilny w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 11 stycznia 2017 roku w Suwałkach

na rozprawie

sprawy z powództwa S. P. (1) , D. P.

przeciwko Gminie M. S.

o naruszenie posiadania

na skutek apelacji powoda S. P. (1) i powódki D. P. od wyroku Sądu Rejonowego w Suwałkach z dnia 27 października 2016r. sygn. akt I C 1389/14

I.  Oddala apelację.

II.  Zasądza od powodów na rzecz pozwanej kwotę160 zł tytułem

kosztów zastępstwa procesowego przed Sądem II-giej instancji.

SSO Alicja Wiśniewska SSO Joanna Walczuk SSO Cezary Olszewski

Sygn. akt: I. Ca. 549/16

UZASADNIENIE

Powodowie S. P. (1) i D. P. wystąpili przeciwko pozwanej Gminie M. S.. W pozwie wnieśli o przywrócenie im utraconego przez nich posiadania w części działek gruntu oznaczonych numerami (...) o powierzchni 163 m ² oraz działek gruntu w całości (...) o powierzchni 272 m ² oraz (...) o powierzchni 189 m ² położonych w S. przy ul. (...), przez nakazanie, aby pozwana zwróciła zajęte bezprawnie grunty rolne i nakazanie pozwanej, aby w przyszłości nie naruszała w/w posiadania.

Uzasadniając swe żądanie powodowie wskazali, iż są właścicielami w/w działek gruntu, które przed podziałem były oznaczone jednym numerem geodezyjnym tj.(...). W miesiącu sierpniu 2013 r. pozwana rozpoczęła prace modernizacyjne przy ul. (...) w S. i wówczas zauważyli, iż pozwana wbrew prawu wtargnęła na ich własność i urządziła na ich nieruchomości drogę wraz z rondem. Pozwana nie uczyniła zadość wezwaniom do zaprzestania naruszenia.

Pozwana Gmina M. S. wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie od powodów na jej rzecz kosztów zastępstwa procesowego według norm przypisanych.

Argumentując swoje stanowisko podniosła, iż inwestycja polegająca na rozbudowie ulicy (...) w S. w ciągu drogi wojewódzkiej nr (...) była realizowana na podstawie ostatecznej decyzji Wojewody (...) o zezwoleniu nr (...) z dnia 5.02.2010 r. Była ona realizowana na działce gruntu o nr geodezyjnym (...) stanowiącym pas drogowy i będącym własnością Województwa (...) oraz w trwałym zarządzie Zarządu Dróg i Z. w S.. Działki, których posiadanie przy realizacji tej inwestycji zostały rzekomo naruszone sąsiadują z niniejszą działką. Nie doszło do naruszenia posiadania ani tym bardziej własności nieruchomości poprzez przekroczenie granic tych działek przy realizacji inwestycji drogowej. Prawidłowość postępowania pozwanej, jak również brak naruszeń praw powodów potwierdził Wojewoda (...) Wojewódzki Inspektorat Nadzoru Budowlanego w B. w piśmie z dnia 30.08.2013 r. Przed realizacją inwestycji była przeprowadzona czynność wznowienia znaków granicznych. Nie doszło więc do naruszenia własności ani posiadania działek, które powodowie wskazują w pozwie.

Wyrokiem z dnia 27 października 2016 r. wydanym w sprawie o sygn. akt: I. C. 1389/14 Sąd Rejonowy w Suwałkach oddalił powództwo, zasądził solidarnie od powodów na rzecz pozwanej kwotę 156,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu oraz nakazał pobrać solidarnie od powodów na rzecz Skarbu Państwa (kasy Sądu Rejonowego w Suwałkach) kwotę 433,00 zł tytułem brakujących wydatków w sprawie.

Powyższe rozstrzygnięcie zapadło w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

S. P. (1) i D. P. są właścicielami działek położonych w obrębie nr (...) S. o numerach ewidencyjnych (...), dla których jest prowadzona księga wieczysta nr (...). Natomiast Województwo (...) Zarząd Dróg i Z. jest właścicielem działki geodezyjnej oznaczonej numerem ewidencyjnym (...) o powierzchni 0,0624 ha.

Decyzją Urzędu Miejskiego w S. Wydział Geodezji i Gospodarki Gruntami z dnia 31.08.1988 r. zatwierdzono podział działki nr (...) o powierzchni 0,6300 ha położonej w S. – K. i stanowiącej własność S. P. (1) i D. P. na działki nr (...) o powierzchni 0,2135 ha (pod obwodnicę) i nr (...) o powierzchni 0,4165 ha (pozostająca w dotychczasowym użytkowaniu). Za działkę o nr (...) ustalono odszkodowanie na kwotę 1.198.247,00 złotych. Wywłaszczenie, zgodnie z tą decyzją, polegało na całkowitym odcięciu prawa własności jej dotychczasowemu właścicielowi.

Następnie decyzją Prezydenta Miasta S. z dnia 17.11.1993 r. nr (...) (...) wydaną na podstawie ustawy z dnia 29.04.1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczeniu nieruchomości (Dz. U. Nr 30, poz.127) zwrócono S. P. (1) i D. P. nieruchomość położoną w S. przy ulicy (...) oznaczoną numerami geodezyjnymi(...) o powierzchni 0,1048 ha, nr (...) o powierzchni 0,0272 ha oraz nr (...) o powierzchni 0,0189 ha. Obciążono małżonków P. kwotą zrewaloryzowanego odszkodowania za wywłaszczoną nieruchomość w wysokości 31.686.405 złotych. Wydanie nieruchomości nastąpiło po uprawomocnieniu przedmiotowej decyzji i opłaceniu kwoty. Wskazana decyzja była konsekwencją niewykorzystania nieruchomości na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu. W celu wydzielenia gruntu do zwrotu byłemu właścicielowi dokonano podziału nieruchomości. Podział został zrejestrowany w Urzędzie Rejonowym w S. pod numerem (...), co zaaprobowali byli właściciele nieruchomości.

Zgodnie z w/w decyzją, S. P. (1) i D. P. otrzymali wcześniej wywłaszczoną nieruchomość (uprzednio działka nr (...)) z uwagi na niezrealizowanie celu wywłaszczenia – obwodnicy S.. Jednak przedmiotem zwrotu nie była cała nieruchomość uprzednio oznaczona nr geodezyjnym (...), a jedynie jej część. Z uwagi na zwrot uprzednim właścicielom nieruchomości dokonano jej podziału i zmianie uległy również oznaczenia numerów działek ewidencyjnych. I tak, w ramach działki oznaczonej uprzednio nr (...) wchodzą obecnie działki oznaczone numerami geodezyjnymi (...) o powierzchni 0,1048 ha, nr (...) o powierzchni 0,0272 ha oraz nr (...) o powierzchni 0,0189 ha (zwrócone uprzednim właścicielom – małżonkom P.) oraz o nr (...) o powierzchni 0,0624 ha (pas drogowy ulicy (...)). Łącznie zatem zwrócono obszar o powierzchni 1511 m ^{( 2)}, a w pasie drogowym ulicy (...) pozostała powierzchnia 624 m ^{( 2)}, co łącznie daje powierzchnię działki nr (...), uprzednio wywłaszczonej od właścicieli małżonków P. o powierzchni 0.2135 ha.

W dniu 01.10.2013 r. w miejscowości S. ul. (...) przeprowadzono czynności wznowienia znaków granicznych nieruchomości oznaczonej w ewidencji gruntów: obręb nr (...) miasto S. działki nr (...) KW nr (...) własność małżeństwa D. i S. P. (1) z działką nr (...) KW nr (...) własność Województwa (...) z działką nr (...) KW nr (...) własność Gminy M. S.. W w/w czynnościach uczestniczyli m. in. S. P. (1) i D. P., którzy kwestionowali prawidłowość dokumentacji pochodzącej z zasobów Miejskiego Ośrodka (...) w S.. Stabilizacje punktów uzupełniono znakami granicznymi, zamarkowano palami drewnianymi pomalowanymi na żółto, oznakowane taśmą biało-czerwoną. Wznowioną granicę opisano na punkty graniczne nr (...), (...), (...), (...), leżące na linii prostej stanowiące granice działek numer (...) z działką numer (...) (ulica (...)), po zachodniej stronie ulicy.

Dnia 22.08.2013 r. D. i S. J. małż. P. żądali od Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego w S. oraz Wojewódzkiego Inspektoratu Nadzoru Budowlanego wstrzymania nielegalnej budowy na działkach oznaczonych numerami: (...), (...) oraz (...).

(...) Wojewódzki Inspektor Nadzoru Budowlanego dokonał w dniu 29.08.2013 r. kontroli rozbudowy ulicy (...) w S. w ciągu drogi wojewódzkiej nr (...) od km 92+458,98 do 92+890. Rozbudowa prowadzona była przez Prezydenta Miasta S. na podstawie decyzji ostatecznej nr (...) z dnia 5.02.2010 r. o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej, znak (...). (...) (...) wydanej przez Wojewodę (...). Budowa była prowadzona przez osoby posiadające stosowne uprawnienia budowlane na działkach numer ewidencyjny gruntu: (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...) obręb (...) S. i na działkach nr (...) obręb nr (...) S.. Przed przystąpieniem do prac drogowych geodeta uprawniony wytyczył teren inwestycji. Przeprowadzone oględziny organu kontrolującego nie potwierdziły, aby w trakcie inwestycji zostały naruszone granice działek o nr (...). Wszystkie roboty, jak wskazał Wojewódzki Inspektor Nadzoru Budowlanego, prowadzone były w pasie drogi wojewódzkiej nr (...), tj. na działkach które zostały ujęte w zezwoleniu na realizację inwestycji.

Tożsamą odpowiedź udzielił małżonkom P. Naczelnik Wydziału Inwestycji Urzędu Miejskiego w S., tzn. braku naruszenia ich własności, realizacji inwestycji w granicach pasa drogowego drogi wojewódzkiej nr (...).

W tak ustalonym stanie faktycznym na gruncie art. 344 § 1 k.c. i art. 478 k.p.c. Sąd Rejonowy zważył, że prace budowlane przy rozbudowie ulicy (...) prowadzone były na działkach nr ewidencyjny: (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...) obręb (...) S. i na działkach nr (...) obręb nr (...) S., czyli nie na tych które wskazywali powodowie. W trakcie prowadzonych robót budowlanych przy ulicy (...) nie zostały naruszone granice działek o nr (...). Wszystkie roboty budowlane prowadzone były w pasie drogi wojewódzkiej nr (...) tj. na działkach, które ujęte zostały w zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej i nie doszło do naruszenia posiadania powodów. Zdaniem Sądu Rejonowego, twierdzenia powodów jakoby pozwana miała prowadzić prace na ich gruncie, a nawet urządzić tam nowy odcinek drogi i rondo, nie znalazły potwierdzenia w materiale dowodowym. W tym kontekście Sąd Rejonowy zważył, że z opinii biegłego z zakresu geodezji wynika wręcz przeciwny wniosek, że to powodowie naruszyli posiadanie pozwanej Gminy M. S., bowiem użytkowali jej grunty na działce numer (...) – obszar 0,0502 ha. Z tych przyczyn Sąd Rejonowy uznał, że roszczenie powodów nie mogło zostać uwzględnione. Nie doszło bowiem do naruszenia ich posiadania.

O kosztach procesu Sąd Rejonowy orzekł na mocy art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art.7 pkt 4 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu w zw. z § 21 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych, zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu. Natomiast o brakujących kosztach sądowych Sąd ten orzekł z mocy art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych i nakazał pobrać na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Suwałkach tytułem części brakujących kosztów sądowych solidarnie od powodów S. P. (1) i D. P. kwotę 433,00 zł.

Apelację od powyższego wyroku wywiedli powodowie: D. P. i S. P. (1), zarzucając Sądowi Rejonowemu:

1.  naruszenie przepisów prawa materialnego:

a)  art. 336 k.c. poprzez jego błędną wykładnię skutkującą przyjęciem, że powodowie nie wykazali naruszenia posiadanej przez nich części działki (...) w sytuacji, gdy dokumentacja fotograficzna przedłożona przez powodów, ich oświadczenia, niezależna dokumentacja fotograficzna z geoportal.pl, dokumentacja kartograficzna załączona z Centralnej Ewidencji z W. potwierdza posiadanie przez powodów pasa gruntu do starej drogi do ul. (...), zatem także i w/w działek, a obecnie wybudowana droga w 2013 roku wchodzi w granice działki oznaczonej (...), co bezwzględnie potwierdza, iż doszło do naruszenia posiadania działki uprawianej przez powodów do dnia naruszenia co zresztą wynika i z dokumentacji przedłożonej przez pozwaną i ustaleń sądu, że droga została wybudowana na działce (...),

2.  naruszenie przepisów prawa procesowego:

a)  naruszenie art. 478 k.p.c. poprzez zaniechanie zbadania ostatniego stanu posiadania spornego gruntu i rzeczywistych przejawów naruszenia, w tym co do poszczególnych części spornego gruntu, to jest do światła asfaltu starej drogi ul. (...) od nieruchomości powodów,

b)  art. 233 § 1 k.p.c. przez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego zebranego w sprawie i dokonania jego błędnej oceny z pominięciem istotnej części tego materiału w szczególności faktu, że strony sporu przed przystąpieniem do realizacji prac drogowych wiedziały, iż powodowie uprawiają ziemię do starej granicy starej nawierzchni drogi i kwestionowały tego faktu w trakcie prowadzonego sporu zatem i część działki (...) co potwierdza fakt posiadania nieruchomości przed przystąpieniem do realizacji inwestycji drogowej, która została zrealizowana na całej powierzchni działki (...) i działkach nr (...) została zajęta przez pozwanego i naruszono posiadanie powodów, w tym zakresie,

c)  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez błędną ocenę materiału dowodowego i niewłaściwe uznanie, że powodowie nie posiadali części działki (...) wobec czego w ocenie Sądu I instancji powodowie nie wykazali naruszenia ich posiadania, w sytuacji gdy z opinii biegłego z zakresu geodezji J. K. wynika wręcz przeciwny wniosek, że to powodowie użytkowali grunty Gminy M. S. na działce numer (...) - obszar 0,0502 ha (k.198) co powoduje, iż powodowie wykazali zgodnie z art. 6 k.c. naruszenie ich posiadania działki pozwanej,

d)  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez błędną ocenę materiału dowodowego i niewłaściwe uznanie, że powodowie nie posiadali części działki nr (...) wobec czego w ocenie Sądu I instancji powodowie nie wykazali naruszenia ich posiadania, podczas gdy ze zgromadzonego materiału dowodowego (w szczególności dokumentacji pozwanej wynika, że pozwana przyznała fakt tego posiadania poprzez uchwalenie przez radę Miejską Uchwały UM z dnia 28 stycznia 2004 roku poprzez potwierdzenie, iż działki powodów zostały zajęte przez nowo wybudowane rondo przy ul. (...) w 2013 roku na wysokości ich działek gruntu),

e)  art. 217 § 2 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. przez uznanie, że wniosek dowodowy w przedmiocie przeprowadzenia dowodu z nowo powołanego geodety, który odniesie się czy doszło do naruszenia posiadania powodów wobec uzyskanej mapy z (...) Biura Geodezji i (...) w W. wobec obecnego stanu na gruncie nie został zgłoszony na okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, chociaż przedmiotem dowodu był fakt wykazania roszczenia i w konsekwencji oddalenie tego wniosku, mimo że okoliczności sporne pomiędzy stronami nie zostały dostatecznie wyjaśnione,

f)  art. 328 § 2 k.p.c. przez lakoniczne wskazanie w uzasadnieniu wyroku przyczyn, dla których Sąd I instancji odmówił wiarygodności zeznaniom powodów i dokumentacji zdjęciowej przedłożonej przez nich i uzyskanej z (...) Biura Geodezji i (...) w W., a oparł się jedynie na twierdzeniach pozwanego, który faktycznie nie kwestionował w toku postępowania dowodowego, iż powodowie uprawiali i posiadali ziemię aż do granic starej drogi przy ul. (...), w tym działkę nr (...), a jedynie twierdził iż nie są jej właścicielami,

g)  oparcie wyroku na opinii geodety sądowego, która nie zostali wykonana przez niego osobiście a przez inne osoby w tym poruszające s ię samochodem marki F. (...) koloru żółtego co powoduje, iż opinia biegłego winna być w całości pominięta, jako sporządzona przez nieuprawniony podmiot.

Mając powyższe na uwadze, powodowie wnieśli o zmianę wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości, w tym stwierdzenie, iż doszło do naruszenia posiadania nieruchomości uprawianej przez powodów, w tym działek części nr (...) oraz części działki nr (...) oraz zasądzenie od pozwanej na ich rzez kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego w I i II instancji w całości, ewentualnie - uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania za I i II instancję.

W odpowiedzi na apelację, pozwana Gmina M. S. wniosła o jej oddalenie oraz zasądzenie na jej rzecz od powodów kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie jest uzasadniona.

Zdaniem Sądu Okręgowego, Sąd Rejonowy słusznie uznał, że powództwo powodów podlegało oddaleniu, albowiem nie doszło po stronie pozwanej do naruszenia granic działek nr (...). W tym zakresie Sąd Rejonowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne i ocenie tej nie można zarzucić dowolności, wybiórczości czy niespójności. Dokonując tych ustaleń Sąd Rejonowy wskazał na jakich dowodach się oparł oraz wyjaśnił, którym z nich dał wiarę, a ocenę tą uzasadnił. Ustalenia Sądu I instancji Sąd Okręgowy podziela w całości i przyjmuje za swoje.

W ocenie Sądu Okręgowego, brak jest podstaw do zarzucenia Sądowi Rejonowemu przekroczenia zasad swobodnej oceny dowodów. Oceniając je przeprowadzono bowiem logiczną argumentację, zaś apelujący w żadnym zakresie nie wykazali luk lub nieścisłości w tym rozumowaniu.

Już na wstępie za całkowicie chybiony należało uznać podniesiony przez skarżących zarzut naruszenia przez Sąd Rejonowy dyspozycji art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego i dokonaniu błędnej oceny z pominięciem, że przed przystąpieniem do realizacji prac drogowych powodowie uprawiają ziemię do starej granicy nawierzchni drogi, co w konsekwencji prowadzi do wniosku, że pozwana naruszyła ich posiadanie działek nr (...). Zdaniem skarżących, Sąd Rejonowy niewłaściwie uznał, iż powodowie nie posiadali części działki nr (...).

Przypomnieć należy, iż w myśl powołanego wyżej przepisu ustawy, sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Ocena dowodów polega na ich zbadaniu i podjęciu decyzji, czy została wykazana prawdziwość faktów, z których strony wywodzą skutki prawne. Celem sądu jest tu dokonanie określonych ustaleń faktycznych, pozytywnych bądź negatywnych i ostateczne ustalenie stanu faktycznego stanowiącego podstawę rozstrzygnięcia.

Ocena wiarygodności mocy dowodów przeprowadzonych w danej sprawie wyraża istotę sądzenia w części obejmującej ustalenie faktów, ponieważ obejmuje rozstrzygnięcie o przeciwnych twierdzeniach stron na podstawie własnego przekonania sędziego powziętego w wyniku bezpośredniego zetknięcia ze świadkami, stronami, dokumentami i innymi środkami dowodowymi. Powinna odpowiadać regułom logicznego rozumowania wyrażającym formalne schematy powiązań między podstawami wnioskowania i wnioskami oraz uwzględniać zasady doświadczenia życiowego wyznaczające granice dopuszczalnych wniosków i stopień prawdopodobieństwa ich występowania w danej sytuacji.

Jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.) i musi się ostać choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami, lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo-skutkowych to przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona.

W kontekście powyższych uwag należy stwierdzić, iż wbrew twierdzeniom apelujących w rozpoznawanej sprawie Sąd Rejonowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych w oparciu o cały zgromadzony materiał dowodowy i nie naruszył dyspozycji art. 233 § 1 k.p.c. Przeprowadzona przez tenże Sąd ocena materiału dowodowego jest w całości logiczna i zgodna z zasadami doświadczenia życiowego, zaś wszelkie podniesione w tym zakresie zarzuty stanowią w istocie jedynie niczym nieuzasadnioną polemikę z prawidłowymi i nieobarczonymi jakimkolwiek błędem ustaleniami Sądu pierwszej instancji.

Przede wszystkim podkreślić należy przewidziane w art. 321 k.p.c. związanie sądu żądaniem, poza wyjątkiem przewidzianym w ustawie, ma w zasadzie charakter bezwzględny (por. np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 września 2007 r., III CZP 80/07, LEX nr 345571 i wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 maja 2013 r., III CSK 268/12, LEX nr 1331308). Zgodnie z tym unormowaniem, sąd nie może wyrokować co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem, ani zasądzać ponad żądanie. Zakaz orzekania ponad żądanie, będący przejawem zasad dyspozycyjności i kontradyktoryjności, oznacza, że o treści wyroku zarówno w sensie pozytywnym, jak i negatywnym decyduje żądanie strony. Sąd nie może zasądzać czego innego od tego, czego żądał powód (aliud), więcej niż żądał powód (super), ani na innej podstawie faktycznej niż wskazana przez powoda.

Zakaz orzekania ponad żądanie odnosi się zatem, bądź do samego żądania (petitum), bądź do jego podstawy faktycznej (causa petendi). W art. 321 § 1 k.p.c. jest bowiem mowa o żądaniu w rozumieniu art. 187 § 1 k.p.c., a w myśl tego unormowania obligatoryjną treść każdego pozwu stanowi dokładnie określone żądanie oraz przytoczenie okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 czerwca 2010 r., I CSK 476/09, LEX nr 737242).

Innymi słowy, sąd jest związany granicami żądania powództwa i nie może w tym wypadku dysponować przedmiotem procesu przez określenie jego granic niezależnie od zakresu żądania ochrony określonej przez powoda. Sąd nie może zasądzić ponad żądanie, a więc uwzględnić roszczenia w większej wysokości niż żądał powód, również wtedy, gdy z okoliczności sprawy wynika, że powodowi przysługuje świadczenie w większym rozmiarze. Nie można zasądzić coś innego niż strona żądała i na podstawie, którą strona w toku procesu wyłącza (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 24 stycznia 1936 r., C II 1770/35, PPiA 1936, nr 2, s. 148).

Należy też przypomnieć, że zgodnie z art. 193 § 1 k.p.c. powód ma prawo zmiany powództwa w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji w każdym stanie sprawy, o ile tylko spełnione zostały wszelkie przesłanki formalne takiej zmiany żądania, o jakich mowa w tym unormowaniu.

Niedopuszczalne jest przy tym zgodnie z art. 383 k.p.c. rozszerzenie żądania pozwu ani wystąpienie z nowym roszczeniem na etapie postępowania apelaxcyjnego. O tym jaki jest przedmiot sprawy decyduje bowiem pozew - to, co zostało w nim zgłoszone jako roszczenie (tak: Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 2 października 2014 r., IV CSK 71/14, LEX nr 1532842). Podobne stanowisko przedstawione zostało w wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku (I ACa 385/13, LEX 1388798):

W niniejszej sprawie powodowie domagali się przywrócenia posiadania części działki nr (...) i działek (w całości) nr (...) i (...), wskazując, że są właścicielami tych działek (co raczej sugeruje, że ich roszczenie ukierunkowane było na ochronę własności niż ochronę posiadania). Roszczenie powodów nie obejmowało swym zakresem działki nr (...) i na żadnym etapie postępowania przed Sądem pierwszej instancji ich powództwo nie zostało rozszerzone o tę działkę. W konsekwencji tego należy wskazać, że wszystkie kwestie podniesione przez skarżących w odniesieniu do działki nr (...) nie mogą stanowić podstawy ustaleń faktycznych w niniejszej sprawie. Nie jest bowiem prawdą - co starali się przeforsować skarżący w apelacji - że wnieśli oni o zaniechanie naruszeń ich prawa przez przywrócenie ich posiadania również działki nr (...). Fakt posiadania części działki nr (...) wynikł dopiero podczas oględzin nieruchomości w dniu 13 maja 2015 r. i został potwierdzony w opinii biegłego sądowego J. K., jednak w związku z tą opinią powodowie nie zmodyfikowali swojego powództwa.

Zdaniem Sądu Okręgowego, powodowie błędnie zakreślili ramy swojego powództwa. Zauważyć bowiem należy, że zgodnie z art. 344 k.c., przeciwko temu, kto samowolnie naruszył posiadanie, jak również przeciwko temu, na czyją korzyść naruszenie nastąpiło, przysługuje posiadaczowi roszczenie o przywrócenie stanu poprzedniego i o zaniechanie naruszeń. Roszczenie to nie jest zależne od dobrej wiary posiadacza ani od zgodności posiadania ze stanem prawnym, chyba że prawomocne orzeczenie sądu lub innego powołanego do rozpoznawania spraw tego rodzaju organu państwowego stwierdziło, że stan posiadania powstały na skutek naruszenia jest zgodny z prawem (§ 1). Roszczenie wygasa, jeżeli nie będzie dochodzone w ciągu roku od chwili naruszenia (§ 2). Jak wynika zaś z art. 478 k.p.c., Sąd rozpoznając sprawę o naruszenie posiadania bada jedynie ostatni stan posiadania i fakt jego naruszenia, nie rozpoznając samego prawa ani dobrej wiary pozwanego. Z tego względu dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy nie ma znaczenia tytuł prawny powodów oraz pozwanej do przedmiotowych działek. Roszczenie z art. 344 k.c. dotyczy jedynie ochrony stanu faktycznego (nie prawnego), tj. posiadania, bez względu na tytuł prawny posiadacza do korzystania z nieruchomości. Żądanie przywrócenia naruszonego posiadania nie jest żądaniem skierowanym do prawa lecz dotyczy stanu faktycznego. Nie zmierza do pozbawienia naruszyciela prawa posiadania rzeczy, lecz do odzyskania przez dotychczasowego posiadacza faktycznego władztwa nad rzeczą w związku z samowolą uprawnionego w realizowaniu przysługującego mu prawa do rzeczy (art. 478 k.p.c.) (zob. np. wyrok SN z 17.12.2003r., IV CK 297/02, LEX nr 558334).

W świetle powyższego uznać należy, że rolą powodów w niniejszej sprawie stosownie do art. 6 k.c. i art. 232 k.p.c. było wykazanie, że władają nieruchomością, w jakim zakresie i do jakich granic i że ten stan faktyczny został naruszony przez pozwaną. Tymczasem takich dowodów powodowie nie zaoferowali.

Zdaniem Sądu Okręgowego, nie można podzielić zarzutów skarżących, iż udowodnili oni, że prace drogowe prowadzone na drodze przy ulicy (...) w S. miały miejsce na działkach nr (...). Nikt też nie kwestionuje, że działki te stanowią własność powodów. Co istotne jednak, dowody, na które w toku niniejszego postępowania powodowie powoływali się, tj. dokumentacja fotograficzna i kartograficzna oraz ich oświadczenia nie były wystarczające do zaaprobowania tezy, że pozwana naruszyła własność w/w działek. Fotografie złożone do akt niniejszej sprawy (k. 12, 51, 52, 74, 75, 116-125, 260-262) nie potwierdzają, iż pas drogowy przebiega przez którąkolwiek z działek wskazywanych przez powodów. Na zdjęciach tych nie są naniesione żadne oznaczenia działek i ich granice ewidencyjne. Liczne też pisma, których autorami są powodowie (k. 13, 14, 16, 18) nie mogą stanowić wystarczającej podstawy do przyjęcia, że pozwana naruszyła ich prawo własności do działek nr (...). Podobny wniosek wypływa również z dokumentacji geodezyjnej załączonej do akt niniejszej sprawy.

Sąd Rejonowy słusznie wskazał, że prace drogowe prowadzone były na działkach nr (...) (obręb nr (...)) i na działkach nr (...) (obręb nr (...)). Żadna z tych działek nie została przywołana w pozwie przez powodów. Brak jest też dowodów, aby granice ewidencyjne tych działek zostały błędnie oznaczone.

Sąd Okręgowy dostrzega, że liczne pretensje skarżących mają swój początek, kiedy nastąpiło wywłaszczenie działki nr (...) o powierzchni 0,2135 ha stanowiącej własność D. P. i jej męża S. P. (1) pod budowę obwodnicy na podstawie ostatecznej decyzji Prezydenta Miasta S. z dnia 31 sierpnia 1988 r., a następnie zwrócono powodom – również na podstawie ostatecznej decyzji z dnia 17 listopada 1993 r., co do której powód S. P. (2) zrezygnował z wniesienia odwołania (k. 283-284) - działki nr (...) o łącznej powierzchni 0,1511 ha, wcześniej wywłaszczonych i powstałych w wyniku podziału działki nr (...) dokonanej przez geodetę (...) S. w 1993 roku. Z powyższego wynika, że powodowie posiadają nieruchomość składającą się z działek nr (...) w całości w granicach prawnych i żadna z tych granic nie została naruszona przez pozwaną. W dalszym zaś ciągu we własności pozwanej pozostaje działka nr (...) (powstała również w wyniku podziału działki nr (...)), której część znajduje się w posiadaniu powodów. Z uwagi jednak na granice żądania, Sąd nie był uprawniony do oceny tej okoliczności, szczególnie jeśli powodowie nie wykazali dowodami, w jaki sposób korzystali z tej działki.

W ocenie Sądu Okręgowego, wskazać też trzeba, że nawet gdyby powodowie w niniejszej sprawie rozszerzyli zakres powództwa o działkę nr (...) i wykazali zakres swojego posiadania, to i tak niemożliwe by było uwzględnienie ich roszczenia. Zauważyć bowiem należy, że obecnie na działce nr (...) przebiega pas drogowy i usunięcie go jest nierealne. Ponadto, pozwanej jako właścicielce tej działki, przysługiwałoby roszczenie windykacyjne określone w art. 222 k.c , które w tym stanie faktycznym niweczyło by tymczasową ochronę wynikającą z posiadania.

Nie znajdując zatem podstaw do uwzględnienia apelacji powodów, Sąd Okręgowy na mocy art. 385 k.p.c. orzekł jak w sentencji.

O kosztach postępowania apelacyjnego postanowiono zgodnie z art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. i art. 391 § 1 k.p.c. Powodowie, którzy przegrali sprawę w postępowaniu odwoławczym, zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 98 § 1 k.p.c. powinni zwrócić pozwanej poniesione przez nią koszty postępowania odwoławczego, na które składa się wynagrodzenie pełnomocnika (160,00 zł), określone zgodnie ze stawkami wymienionymi w § 5 pkt 4 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015 r., poz. 1800 ze zm.).

SSO Alicja Wiśniewska SSO Joanna Walczuk SSO Cezary Olszewski