Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 grudnia 2016 r.

Sąd Rejonowy w Lęborku I Wydział Cywilny w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 22 grudnia 2016 r. w Lęborku sprawy

z powództwa R. K., K. K.

przeciwko B. (...) Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty z siedzibą w G., (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W.

o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym

1.  usuwa niezgodność między treścią księgi wieczystej nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Lęborku V Wydział Ksiąg Wieczystych, a rzeczywistym stanem prawnym nieruchomości położonej w L. przy Placu (...) poprzez wykreślenie z działu IV księgi wieczystej hipoteki umownej zwykłej w wysokości 48.000 zł (czterdzieści osiem tysięcy złotych) wraz z odsetkami 122,4% w stosunku rocznym począwszy od dnia 26 kwietnia 1991 roku wpisanej na rzecz (...) Bank Spółka Akcyjna Oddział w G. udzielonej C. M., a wpisanej postanowieniem Sądu Rejonowego w Lęborku w dniu 29 kwietnia 1991 roku dotyczącej 2/4 udziału w nieruchomości Z. D., której to treść hipoteki została uzgodniona prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Słupsku z dnia 26 lutego 2001 roku w sprawie I C 179/00;

2.  zasądza od pozwanego (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. solidarnie na rzecz powodów R. K., K. K. kwotę 4.817 zł tytułem zwrotu kosztów procesu;

3.  zasądza solidarnie od powodów R. K., K. K. na rzecz pozwanego B. (...) Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty z siedzibą w G. kwotę 2.417 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt I C 1239/16

UZASADNIENIE

Powodowie R. K. i K. K. (reprezentowani przez profesjonalnego pełnomocnika) złożyli w tut. Sądzie pozew przeciwko B. (...) Niestandaryzowanemu Sekurytyzacyjnemu Funduszowi Inwestycyjnemu Zamkniętemu z siedzibą w G., domagając się:

⚫

uzgodnienia stanu prawnego ujawnionego w księdze wieczystej o nr (...), prowadzonej dla nieruchomości położonej w L. przy Placu (...) z rzeczywistym stanem prawnym poprzez wykreślenie z działu IV księgi wieczystej hipoteki umownej zwykłej udzielonej C. M. w wysokości 48.000,00 zł wraz z odsetkami w wysokości 122,4 % w stosunku rocznym, począwszy od dnia 26.04.1991 roku, wpisanej na mocy postanowienia Sądu Rejonowego w Lęborku z dnia 29.04.1991 roku na rzecz (...) Banku SA Oddział w G.;

ewentualnie:

⚫

uzgodnienia stanu prawnego ujawnionego w księdze wieczystej o nr (...), prowadzonej dla nieruchomości położonej w L. przy Placu (...) z rzeczywistym stanem prawnym poprzez wpisanie w dziale IV księgi wieczystej hipoteki umownej zwykłej w wysokości 30.000,00 zł (trzydzieści tysięcy złotych) bez odsetek na rzecz wierzyciela hipotecznego B. (...) Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego z siedzibą w G.;

oraz

⚫

zasądzenia od strony przeciwnej solidarnie na rzecz Powodów kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm prawem przepisanych.

W uzasadnieniu pierwszego pisma procesowego w sprawie wskazano, że opisana hipoteka została wpisana do księgi wieczystej, mimo że zgodnie z wówczas obowiązującymi przepisami prawa nie mogła i nie powinna być wpisana do takiej księgi. W tym zakresie zwrócono uwagę na fakt, że omawiane ograniczone prawo rzeczowe zostało wpisane w dniu 29.04.1991 roku, a umowa kredytu, której spłatę zabezpieczono została zawarta w dniu 30.04.1991 roku. W ocenie strony czynnej w stanie faktycznym sprawy dopuszczalne było ewentualne ustanowienie hipoteki kaucyjnej, która miałaby zabezpieczyć przyszłe roszczenia wierzyciela, w tym roszczenie o zapłatę odsetek umownych o różnej wysokości stopy procentowej. W związku z tym należało usunąć istniejącą niezgodność pomiędzy treścią księgi wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym. Powodowie zastrzegli również, że w pierwszej kolejności wnoszą o wykreślenie z księgi wieczystej wpisanej hipoteki, a w dalszej kolejności zażądali na wypadek nieuwzględnienia pierwszego żądania o wpisanie hipoteki zwykłej dotyczącej samej kwoty należności głównej bez odsetek i na rzecz nowego wierzyciela hipotecznego.

Pozwany B. (...) Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty z siedzibą w G. (dalej też (...)) w odpowiedzi na pozew /zob. k. 45- 47/ wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie stosownych kosztów procesu. Pozwany podniósł, że nie posiada legitymacji biernej do wytoczenia przeciwko niemu powództwa, albowiem w jego ocenie – pomimo skutecznego przelania na jego rzecz wierzytelności wynikającej z treści umowy kredytu udzielonego C. M. przez (...) Bank SA – nie doszło do skutecznego przelewu samej wierzytelności hipotecznej. W pierwszej kolejności pozwany powołał się na okoliczność, że jego poprzednik prawny nie uzyskał wpisu do księgi wieczystej na swoją rzecz, a po wtóre wskazał, iż przejście wierzytelności hipotecznej na nabywcę wierzytelności następuje dopiero z chwilą wpisu do księgi wieczystej, przy czym wpis ten ma charakter konstytutywny.

Powodowie w piśmie procesowym z dnia 31.10.2016 roku zmodyfikowali treść żądania poprzez wezwanie do udziału w sprawie w charakterze pozwanego (...) Bank (...) SA z siedzibą w W., wskazując że wskutek zmian strukturalnych banków oraz kolejnych sukcesji singularnych na ten podmiot przeszła wierzytelność hipoteczna. Co więcej, w dalszym piśmie procesowym z dnia 15.11.2016 roku czynnie legitymowani wnieśli o nieobciążanie kosztami sądowymi w stosunku do B. (...) Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego z siedzibą w G..

W piśmie procesowym z dnia 02.12.2016 roku pozwany (...) Bank (...) SA z siedzibą w W. nie odniósł się szczegółowo do treści żądania, wskazując jedynie, że nie jest on w posiadaniu żadnych informacji oraz dokumentów, odnoszących się do wyżej wspomnianych zdarzeń /tu zob. pismo k. 164 – 164v/.

Ostatecznie na rozprawie w dniu 22.12.2016 roku pełnomocnik powodów sprostował żądanie pozwu poprzez dookreślenie ewentualnego żądania wpisania do księgi wieczystej hipoteki zwykłej w wysokości 48.000,00 zł, a nie jak to wskazano w pierwszym piśmie procesowym 30.000,00 zł / zob. k. 182/.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Sąd Rejonowy w Lęborku V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o nr (...), dla nieruchomości położonej w L. przy Placu (...). W dziale IV tej księgi wpisana jest hipoteka umowna zwykła udzielona C. M. w wysokości 48.000,00 zł wraz z odsetkami w wysokości 122,4 % w stosunku rocznym, począwszy od dnia 26.04.1991 roku, wpisana na mocy postanowienia Sądu Rejonowego w Lęborku z dnia 29.04.1991 roku na rzecz (...) Banku SA Oddział w G.. Hipoteka została wpisana w celu zabezpieczenia umowy kredytu bankowego nr (...) – 1R/91 zawartej w dniu 30.04.1991 roku pomiędzy C. M. a (...) Bank SA Oddział w G.. Podstawą wpisu było zaświadczenie wystawione przez (...) Bank SA z dnia 24.04.1991 roku. Z treści tego dokumentu wynika, że hipoteka powyższa zabezpiecza wierzytelność z umowy kredytu z dnia 26.04.1991 roku.

W dniu 26.02.2001 roku Sąd Okręgowy w Słupsku w sprawie o sygn. akt I C 179/00 wydał wyrok na mocy którego uzgodnił treść ww. księgi wieczystej poprzez ustalenie, że udzielona hipoteka dotyczy jedynie 2/4 udziału Z. D. w nieruchomości.

Na mocy umowy sprzedaży zawartej w dniu 14.03.2005 roku w formie aktu notarialnego, sporządzonego przez asesora notarialnego J. M. (rep. A nr 1347/2005) A. P. nabył od K. D. udział w wysokości ¼ w części opisanej nieruchomości, a na podstawie kolejnej umowy sprzedaży zawartej w dniu 06.04.2006 roku w formie aktu notarialnego, sporządzonego przez notariusza E. M. (rep. A nr 2170/2006) A. P. nabył od Z. D. udział w wysokości 2/4 w części tej nieruchomości.

R. K. i K. K. nabyli na postawie umowy sprzedaży zawartej w dniu 04.02.2014 roku od A. P. nieruchomość, której księgi wieczystej dotyczy przedmiotowe postępowanie.

W dniu 02.08.2013 roku do Sądu Rejonowego w Lęborku wpłynął wniosek o wpis o dokonanie zmiany wierzyciela hipotecznego na B. (...) z siedzibą w G.. Na mocy postanowienia z dnia 25.09.2013 roku Referendarz Sądowy w Sądzie Rejonowym w Lęborku oddalił ww. wniosek, albowiem pomiędzy treścią zaświadczenia (...) Bank SA Oddział w G., stanowiącego podstawę wpisu a treścią wyciągu z ksiąg rachunkowych wnioskodawcy istnieje rozbieżność w zakresie daty zawarcia umowy kredytu. Z treści dokumentu znajdującego się w aktach księgi wieczystej wynikało, że umowa została zawarta w dniu 26.04.1991 roku, natomiast z treści przedłożonego wyciągu z ksiąg rachunkowych funduszu wynika, iż zawarto ją w dniu 30.04.1991 roku.

W 2001 roku (...) Bank SA zmienił nazwę na (...) Bank SA, którego większościowym akcjonariuszem był wówczas (...) Bank SA. Z kolei w 2003 roku (...) Bank SA sprzedał akcje (...) Banku SA na rzecz (...) Bank plc i w tym samym roku Polski (...) Bank zmienił nazwę na (...) Bank (...) SA.

(...) Banku SA w dniu 28.09.2001 roku na podstawie Walnego Zgromadzenia Akcjonariuszy został zbyty na rzecz (...) Banku SA. W dniu 04.01.2013 roku, zgodnie z postanowieniem Sądu Rejonowego dla Wrocławia Fabrycznej we Wrocławiu do rejestru przedsiębiorców KRS zostało wpisane połączenie (...) Banku SA oraz Banku (...) SA. Połączenie to nastąpiło poprzez przeniesienie całego majątku pierwszego z ww. podmiotów na rzecz drugiego. W dniu 01.03.2013 roku Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy w W. dokonał wykreślenia wszystkich wpisów z KRS w odniesieniu do (...) Banku SA.

W dniu 09.06.2006 roku (...) Bank SA zawarł z B. (...) umowę przelewu wierzytelności, obejmującą także wierzytelności z tytułu umowy kredytu nr (...) – 1r/91 zawartej przez C. M. z (...) Bank SA w dniu 30.04.1991 roku.

/częściowo bezsporne, dowód: dokumenty k. 9 – 39, 49 – 58, 83 – 137, 148 – 160, dokumenty w aktach księgi wieczystej nr (...)/.

Sąd zważył, co następuje:

W ocenie Sądu, powództwo zasługiwało na uwzględnienie.

Tytułem wstępu godzi się zauważyć, że w zasadzie większość okoliczności przedmiotowego postępowania była pomiędzy stronami bezsporna. Postępowanie dowodowe Sąd ograniczył tylko do zbadania dokumentów przedłożonych przez strony – o charakterze prywatnym oraz urzędowym, a także treści dokumentacji, znajdującej się w księdze wieczystej prowadzonej przez tut. Sąd dla nieruchomości położonej w L. przy Placu (...) o nr (...). Strony nie kwestionowały dokumentów w aktach sprawy, w związku z tym należało uznać, że są one autentyczne. Z kolei dokumenty urzędowe zostały ocenione przez Sąd zgodnie z rygorami wynikającymi z treści art. 244 § 1 kpc.

Dla wydania prawidłowego rozstrzygnięcia w przedmiotowej sprawie konieczne było zbadanie dwóch zasadniczych kwestii:

⚫

legitymacji biernej pozwanych;

⚫

prawidłowości dokonania wpisu hipoteki do księgi wieczystej.

W pierwszej kolejności należy przypomnieć, że powodowie wytoczyli pierwotnie swoje powództwo przeciwko B. (...) z siedzibą w G., R. K. i K. K. sprecyzowali żądanie pozwu i wnieśli o wezwanie do udziału w sprawie w charakterze pozwanego (...) Bank SA z siedzibą w W..

W ocenie Sądu było to zachowanie prawidłowe, albowiem temu podmiotowi przysługuje roszczenie związane z wpisem hipoteki do księgi wieczystej. Jak wskazano w części historycznej uzasadnienia, w 2001 roku (...) Bank SA zmienił nazwę na (...) Bank SA, którego większościowym akcjonariuszem był wówczas (...) Bank SA. Z kolei w 2003 roku (...) Bank SA sprzedał akcje (...) Banku SA na rzecz (...) Bank plc i w tym samym roku Polski (...) Bank zmienił nazwę na (...) Bank (...) SA.

(...) Banku SA zaś w dniu 28.09.2001 roku na podstawie Walnego Zgromadzenia Akcjonariuszy został zbyty na rzecz (...) Banku SA. W dniu 04.01.2013 roku, zgodnie z postanowieniem Sądu Rejonowego dla Wrocławia Fabrycznej we Wrocławiu do rejestru przedsiębiorców KRS zostało wpisane połączenie (...) Banku SA oraz Banku (...) SA. Połączenie to nastąpiło poprzez przeniesienie całego majątku pierwszego z ww. podmiotów na rzecz drugiego. W dniu 01.03.2013 roku Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy w W. dokonał wykreślenia wszystkich wpisów z KRS w odniesieniu do (...) Banku SA.

Przed przystąpieniem do dalszych rozważań konieczne będzie poczynienie kilku uwag wprowadzających. Należy wskazać, że zgodnie z art. 492 § 1 kodeksu spółek handlowych, połączenie spółek handlowych może być dokonane przez przeniesienie całego majątku spółki (przejmowanej) na inną spółkę (przejmującą) za udziały lub akcje, które spółka przejmująca wydaje wspólnikom spółki przejmowanej (łączenie się przez przejęcie) lub przez zawiązanie spółki kapitałowej, na którą przechodzi majątek wszystkich łączących się spółek za udziały lub akcje nowej spółki (łączenie się przez zawiązanie nowej spółki).

Podstawowym skutkiem połączenia się spółek jest to, że spółka przejmująca albo spółka nowo zawiązana wstępuje z dniem połączenia we wszystkie prawa i obowiązki spółki przejmowanej albo spółek łączących się przez zawiązanie nowej spółki, co oznacza że dochodzi do sukcesji uniwersalnej praw i obowiązków. Na spółkę przejmującą albo spółkę nowo zawiązaną przechodzą z dniem połączenia w szczególności zezwolenia, koncesje oraz ulgi, które zostały przyznane spółce przejmowanej albo którejkolwiek ze spółek łączących się przez zawiązanie nowej spółki, chyba że ustawa lub decyzja o udzieleniu zezwolenia, koncesji lub ulgi stanowi inaczej. Ujawnienie w księgach wieczystych lub rejestrach przejścia na spółkę przejmującą albo na spółkę nowo zawiązaną praw ujawnionych w tych księgach lub rejestrach następuje na wniosek tej spółki. Z dniem połączenia wspólnicy spółki przejmowanej lub spółek łączących się przez zawiązanie nowej spółki stają się wspólnikami spółki przejmującej bądź spółki nowo zawiązanej. Skutek sukcesji uniwersalnej następuje w dniu połączenia się spółek i nie jest tu konieczne dokonywanie jakichkolwiek dodatkowych czynności. Ewentualne wpisy do określonych rejestrów lub do ksiąg wieczystych mają w tym momencie charakter jedynie deklaratoryjny, co oznacza, że od ich wykonania nie jest uzależniony generalny transfer praw i obowiązków na drugi podmiot lub podmiot nowo powstały. Jednakże należy pamiętać, że dla wykonywania przez nową spółkę praw ujawnionych w księgach wieczystych konieczne będzie dokonanie określonych wpisów (o charakterze deklaratoryjnym).

W przedmiotowej sprawie – jak już podkreślono powyżej – w istocie nie doszło do zmian podmiotowych po stronie (...) Banku SA, gdyż w 2001 roku zmieniła się jedynie nazwa tego banku na (...) Bank SA, gdzie większościowym akcjonariuszem był (...) Bank SA. Akcje jako ułamek kapitału zakładowego oraz ogół praw i obowiązków akcjonariusza podlegają obrotowi i są zbywalne, poza przypadkami ograniczenia w ich obrocie (tzw. winkulacja). W związku z tym bez zmiany podmiotowej po stronie banku – tj. bez jego przekształcenia w inny podmiot – w roku 2003 doszło do sprzedaży pakietu większościowego akcji, które posiadał (...) Bank SA na rzecz (...) Bank plc, a w konsekwencji do kolejnej zmiany nazwy tego podmiotu na (...) Bank (...) SA z siedzibą w W.. W związku z tym po stronie tego banku istniała legitymacja bierna w niniejszym postępowaniu. Jednocześnie należy pamiętać, że (...) Bank SA zbył jedynie Oddział w G. na rzecz (...) banku SA (ostatecznie przejętego przez Bank (...)), w tym wierzytelność, która została zabezpieczona hipotecznie w przedmiotowym postępowaniu. Jednakże zbycie zorganizowanej części przedsiębiorstwa (art. 55(1) kc) nie stanowi w tym wypadku sukcesji uniwersalnej /por. w tym zakresie słusznie powołane przez powodów orzecznictwo SN, w tym zwłaszcza wyrok z dnia 04.04.2007 roku, sygn. V CSK 3/07/. Trzeba tu jedynie wyjaśnić, że najbardziej uzasadnionym poglądem jest uznanie zbycia przedsiębiorstwa za szereg sukcesji singularnych, pociągających za sobą konieczność przeprowadzenia odrębnej oceny prawnej każdej z nich. Przyjęcie takiego zapatrywania prowadzi skądinąd do wniosku, że aby przenieść na rzecz (...) Banku SA, a finalnie na (...) SA wierzytelność hipoteczną zabezpieczającą umowę kredytu bankowego nr (...) – 1R/91, konieczne było dokonanie konstytuowanego wpisu w księdze wieczystej, gdyż (...) Bank SA nie wszedł w ogół praw i obowiązków (...) Banku SA, a nabył określony wycinek tych uprawnień. Z kolei, jak stanowi art. 79 ust. 1 ustawy z dnia 06.07.1982 roku o księgach wieczystych i hipotece (t.j. Dz. U. z 2016 roku, poz. 790), w razie przelewu wierzytelności hipotecznej na nabywcę przechodzi także hipoteka, chyba że ustawa stanowi inaczej. Do przelewu wierzytelności hipotecznej niezbędny jest wpis w księdze wieczystej. Dlatego też przejście wierzytelności hipotecznej na nabywcę wierzytelności następuje dopiero z chwilą wpisu do księgi wieczystej, przy czym wpis ten ma charakter konstytutywny /zob. wyrok SN z dnia 21.05.2004, V CK 505/2003/.

Reasumując dotychczasowe rozważania, wskazać należy, że pomimo przelewu wierzytelności z umowy kredytowej zawartej między C. M. a (...) Bank SA najpierw na rzecz (...) Banku SA (sprzedaż), później w stosunku do (...) SA (sukcesja generalna), a finalnie na rzecz B. (...) (kolejna sprzedaż), nie nastąpiło skuteczne przeniesienie samej hipoteki, albowiem w księdze wieczystej nie dokonano wpisu konstytutywnego na rzecz tych podmiotów. W związku z tym jawi się konstatacja, że roszczenie hipoteczne w dalszym ciągu przysługuje (...) Bank (...) SA, czyli podmiotowi funkcjonującemu pod nową nazwą i nowym kapitałem na bazie dawnego (...) Banku SA.

Przechodząc do rozważań dotyczących usunięcia samej niezgodności w księdze wieczystej należy zauważyć, że zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece w razie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym, osoba której prawo nie jest wpisane lub jest wpisane błędnie albo jest dotknięte wpisem nieistniejącego obciążania lub ograniczenia, może żądać usunięcia niezgodności. Księga wieczysta powinna w zasadzie dawać pełny i wierny obraz stanu prawnego nieruchomości w zakresie praw, które mogą być w niej ujawnione. Przez stan prawny nieruchomości należy zaś rozumieć prawa i roszczenia wpisane w działach II-IV księgi wieczystej. Oprócz praw rzeczowych w księdze wieczystej mogą być wpisane także prawa osobiste i roszczenia, gdyż są one objęte domniemaniem prawdziwości i chronione rękojmią wiary publicznej ksiąg wieczystych. Wpisy w dziale I-O, dotyczące oznaczenia nieruchomości, jej położenia, obszaru i konfiguracji, nie tworzą stanu prawnego nieruchomości. Podlegają one natomiast sprostowaniu w trybie art. 27 u.k.w.h. i art. 626 (13) § 2 k.p.c.

Przez rzeczywisty stan prawny nieruchomości należy rozumieć taki stan, który jest zgodny z prawem materialnym. Przyczyny niezgodności mogą być tutaj wielorakie, jak choćby dokonanie wpisów nieistniejącego prawa lub bez podstawy prawnej czy zmiany stanu prawnego nieruchomości zachodzących „pozaksięgowo” i nieodnotowane przez wpisy. Błędny wpis w księdze wieczystej odnoszący się do hipoteki może dotyczyć bądź samej treści wpisu, bądź jego podstawy. Błędne wpisanie hipoteki będzie miało miejsce gdy nastąpi niezgodnie z dokumentem złożonym w postępowaniu, a także gdy nie było podstawy prawnej do wpisania hipoteki do księgi wieczystej. Należy w tym miejscu podkreślić, iż ciężar dowodu, że rzeczywisty stan prawny nieruchomości jest inny niż ujawniony w księdze wieczystej, spoczywał na powodach i polegał na wykazaniu rzeczywistego stanu prawnego nieruchomości.

Jak już podkreślono uprzednio, Sąd Rejonowy w Lęborku V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o nr (...), dla nieruchomości położonej w L. przy Placu (...). W dziale IV tej księgi wpisana jest hipoteka umowna zwykła udzielona C. M. wysokości 48.000,00 zł wraz z odsetkami w wysokości 122,4 % w stosunku rocznym, począwszy od dnia 26.04.1991 roku, wpisana na mocy postanowienia Sądu Rejonowego w Lęborku z dnia 29.04.1991 roku na rzecz (...) Banku SA Oddział w G.. Hipoteka została wpisana w celu zabezpieczenia zawartej w dniu 30.04.1991 roku pomiędzy C. M. a (...) Bank SA Oddział w G. umowy kredytu bankowego nr (...) – 1R/91. Podstawą wpisu było zaświadczenie wystawione przez (...) Bank SA z dnia 24.04.1991 roku. Z treści tego dokumentu wynika, że hipoteka powyższa zabezpiecza wierzytelność z umowy kredytu z dnia 26.04.1991 roku.

W przedmiotowej sprawie hipoteka wpisania w badanej księdze wieczystej miała postać hipoteki zwykłej. Zgodnie z art. 65 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece w brzmieniu wynikającym z treści ustawy z chwili sporządzenia wpisu, w celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności można nieruchomość obciążyć prawem, na mocy którego wierzyciel może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości bez względu na to czyją stała się własnością i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości (hipoteka). Prima facie analiza rzeczonego przepisu prowadzi do wniosku, że prawidłowy wpis do księgi wieczystej mógł dotyczyć tylko wierzytelności, która istniała w dacie dokonania wpisu w księdze wieczystej, bowiem zabezpieczenie takie musi dotyczyć wierzytelności oznaczonej, tzn. konkretnej i wynikającej z określonego stosunku prawnego, a nie jakiejkolwiek wierzytelności przyszłej. Do zabezpieczenia wierzytelności przyszłych stosowano inną instytucję prawną jaką była hipoteka kaucyjna (art. 102 ustawy o księgach wieczystych i hipotece), zabezpieczającą wierzytelności o nieustalonej wysokości do oznaczonej sumy pieniężnej. W tym wypadku wpis hipoteki kaucyjnej nie decyduje o rzeczywistej wysokości należności z określonego stosunku prawnego, a oznacza tylko najwyższą sumę odpowiedzialności dłużnika. Z kolei hipoteka umowna (zwykła) służy zabezpieczeniu aktualnie istniejącej wierzytelności.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy należy wskazać, że pierwotny wierzyciel, tj. (...) Bank SA złożył w dniu 26.04.1991 roku wniosek o wpisanie do księgi wieczystej hipoteki mającej zabezpieczyć jego roszczenie z umowy kredytu z C. M.. Sąd Rejonowy w Lęborku orzekł o wpisie tej hipoteki w dniu 29.04.1991 roku. Hipotekę wpisano jako hipotekę zwykłą umowną. Jak się później okazało umowa kredytu między ww. stronami została zawarta dopiero w dniu 30.04.1991 roku, a zatem w chwili dokonania wpisu jeszcze nie istniała wierzytelność, która podlegałaby zabezpieczeniu hipoteką zwykłą. Co więcej z analizy wniosku oraz treści wpisu nie wynika, aby intencją ówczesnego wierzyciela było wpisanie hipoteki kaucyjnej, a właśnie hipoteki zwykłej. Mając powyższe na uwadze, Sąd doszedł do przekonania, że w realiach tamtej sprawy niedopuszczalne było wpisanie takiej hipoteki, albowiem wpis może zostać dokonany z chwila zawarcia umowy o ustanowienie hipoteki, gdyż umowa ta stanowi materialną podstawę wpisu /zob. S. Rudnicki, Hipoteka jako zabezpieczenie wierzytelności, Warszawa 2003, s. 55/. Jeśli więc w chwili dokonania wpisu nie istniała taka umowa, wpis należy uznać za pozbawiony podstawy prawnej, co pociąga za sobą konieczność uzgodnienia księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym i wykreślenie tego rodzaju błędnego wpisu.

Biorąc powyższe pod uwagę, orzeczono jak w pkt 1 w sentencji.

Zgodnie z art. 98 § 1 kpc strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego adwokata, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony (art. 98 § 3 kpc).

Stawki wynagrodzenia adwokackiego zostały określone w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 roku, poz. 1800), które weszło w życie z dniem 01.01.2016 roku.

Nie ulegało wątpliwości, że spór wygrali powodowie, ponieważ uwzględniono w całości ich powództwo.

Sąd ustalił, że byli oni reprezentowani przez profesjonalnego pełnomocnika (adwokata). W ocenie Sądu, w poczet kosztów procesu, zasądzonych na rzecz powodów, należało zaliczyć koszty zastępstwa procesowego. Stawkę wynagrodzenia adwokackiego w wysokości 2.400,00 złotych ustalono w oparciu o § 5 pkt 8 w zw. § 2 pkt 5 przywołanego wyżej rozporządzenia. Na rzecz czynnie legitymowanych zasądzono także zwrot uiszczonych opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w wysokości 17,00 zł , a nadto zwrot opłaty od pozwu w wysokości 2.400,00 z.

Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd zasądził od pozwanego (...) Bank (...) SA na rzecz powodów kwotę 4817,00 zł tytułem kosztów procesu (pkt 2 wyroku).

Jednocześnie w zakresie w jakim powodowie wnieśli pozew przeciwko B. (...) z siedzibą w G., należało uznać ich za przegrywających sprawę i zasądzić od nich na rzecz tego z pozwanych kwotę 2.417,00 zł z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa prawnego w oparciu o analogiczne przepisy o wynagrodzeniu radców prawnych zawarte w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 roku, poz. 1804) . Wskazano powyżej strona pozwana od samego początku kwestionowała swoje racio legis do występowania w niniejszej sprawie w charakterze strony pozwanej, kwestionując tym samym istnienie legitymacji biernej po tej stronie. Pomimo wyrażonego w sposób jednoznaczny swojego stanowiska w piśmie procesowym zatytułowanym odpowiedź na pozew – powodowie zgłaszali w dalszym ciągu roszczenia alternatywne przeciwko temu pozwanemu. Tym samym Sąd nie znalazł podstaw do zastosowania dobrodziejstwa instytucji wyrażonej w art. 102 k.p.c. Przepis art. 102 k.p.c. reguluje rozliczenie kosztów procesu według zasady słuszności. Według tej zasady sąd może w wypadkach szczególnie uzasadnionych m.in. nie obciążyć strony pozwanej w ogóle kosztami. Sąd orzekając w niniejszej zakresie miał na uwadze również i tą okoliczność, iż już na rozprawie w dniu 14 listopada 2016 roku zwracał pełnom. powodów uwagę na wysokość kosztów zastępstwa procesowego jakie mogą być zasądzone od powodów na rzecz któregokolwiek z pozwanych w przypadku uwzględnienia zarzutu braku legitymacji biernej i z tego względu Sąd zobligował pełnom. powodów jak w pkt 7 postanowienia sygnalizując rozwagę w zakresie wzywania do udziału w sprawie kolejnych pozwanych (k. 138verte).

Ustawodawca nie konkretyzuje pojęcia wypadków szczególnie uzasadnionych, pozostawia ich kwalifikację, przy uwzględnieniu całokształtu okoliczności danej sprawy, sądowi. Do okoliczności branych pod uwagę przez sąd przy ocenie przesłanek zastosowania dyspozycji omawianego przepisu według doktryny zaliczyć można nie tylko te związane z samym przebiegiem postępowania, lecz także dotyczące stanu majątkowego i sytuacji życiowej strony. Za trafny należy natomiast uznać pogląd, zgodnie z którym sama sytuacja ekonomiczna strony przegrywającej, nawet tak niekorzystna, że strona bez uszczerbku dla utrzymania własnego i członków rodziny nie byłaby w stanie ponieść kosztów, nie stanowi podstawy zwolnienia - na podstawie art. 102 - z obowiązku zwrotu kosztów przeciwnikowi, chyba że na rzecz tej strony przemawiają dalsze szczególne okoliczności, które same mogłyby być niewystarczające, lecz łącznie z trudną sytuacją ekonomiczną wyczerpują znamiona wypadku szczególnie uzasadnionego (por. postanowienie SN z dnia 8 grudnia 2011 r.,IV CZ 111/11, LEX nr 1119554. W niniejszej sprawie Sąd nie dopatrzył się takich okoliczności, stąd też orzekł jak w pkt 3 wyroku.

SSR Aleksandra Sobczak – Michalak

ZARZĄDZENIE

1.  odnotować;

2.  odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnom. powoda i pełnom. pozwanego B. (bez pouczenia)

3.  przedłożyć z wpływem lub za 21 dni

L., dnia 16 stycznia 2017 roku

SSR Aleksandra Sobczak-Michalak