Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 stycznia 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie, II Wydział Karny w składzie:

przy udziale prokuratora Prokuratury Regionalnej Magdaleny Blank

po rozpoznaniu w dniu 19 stycznia 2017 r. sprawy

A. O.

o zadośćuczynienie

na skutek apelacji wniesionej przez pełnomocnika wnioskodawcy

od wyroku Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp.

z dnia 10 października 2016 r., sygn. akt II Ko 345/16

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że na podstawie art. 8 ust. 1 Ustawy
z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego, zasądza od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawcy A. O. kwotę 5.000 (pięciu tysięcy) złotych tytułem zadośćuczynienia,

II.  w pozostałym zakresie apelację oddala,

III.  kosztami procesu obciąża Skarb Państwa.

Stanisław Stankiewicz Maciej Żelazowski Bogumiła Metecka-Draus

Sygn. akt II AKa 195/16

UZASADNIENIE

A. O. był uczniem III klasy (...) Szkoły Zawodowej, kiedy został w dniu 8 listopada 1982 r. zatrzymany, a następnie 9 listopada 1982r. aresztowany przez prokuratora Prokuratury Okręgowej w Gorzowie Wlkp. W sprawie I Ds. 1282/82/s/Dor wobec podejrzenia o popełnienie przestępstwa z art. 282 kk. 19 listopada 1982 r. prokurator Wojskowej prokuratury Garnizonowej w Z., który prowadził postępowanie karne w wymienionej sprawie, uchylił wobec A. O. tymczasowe aresztowanie, a zastosował dozór milicji. 9 lutego 1983r. A. O. został uznany za winnego tego, że w styczniu 1982r. wraz z innymi osobami był inicjatorem założenia w G. Związku o nazwie „(...)”, którego istnienie, ustrój i cele miały pozostać tajemnicą wobec organów państwowych, kolportując jednocześnie w okresie od stycznia do listopada 1982r. ulotki nawołujące do organizowania demonstracji i przeciwdziałania aktom prawnym stanu wojennego wprowadzonego dekretem Rady Państwa tj. popełnienia przestępstwa z art. 278 § 2 k.k. i skazano go na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem wykonania na okres dwóch lat. 20 sierpnia 1993 r. Sąd Najwyższy- Izba Wojskowa zmienił wyrok Wojskowego Sądu Garnizonowego w Zielonej Grze z dnia 9 lutego 1983r. w ten sposób, że uniewinnił A. O. od popełnienia przypisanego mu czynu.

W dniu 7 czerwca 1999 r. A. O. złożył wniosek o zasądzenie od Skarbu Państwa kwoty 50 000 zł w związku ze skazaniem go przez Wojskowy Sąd Garnizonowy oraz pobytem w areszcie.

W dniu 4 stycznia 2000 r., Wojskowy Sąd Okręgowy w Poznaniu zasądził od Skarbu Państwa na rzecz A. O. kwotę 3.517,78 zł w tym 1.017,78 zł tytułem odszkodowania oraz 2.500 zł tytułem zadośćuczynienia za krzywdę w związku ze skazaniem go i bezprawnym pozbawienia wolności oraz uciążliwości toczącego się postępowania.

Dalej idące żądanie wnioskodawcy oddalono i kosztami postępowania obciążono Skarb Państwa.

W uzasadnieniu swego stanowiska, Wojskowy Sąd Okręgowy w Poznaniu stwierdził, iż brak było podstaw do zasądzenia odszkodowania bowiem wnioskodawca był uczniem i nie pracował, ale poniósł straty materialne wskutek ustanowienia pełnomocnika, co wraz z opłatą i kosztami postępowania po zwaloryzowaniu wyniosło kwotę 1.017,78 zł i taka kwota tytułem odszkodowania była mu należna. Odnośnie zadośćuczynienia Sąd ten miał na uwadze okres stosowania aresztu jako niebędący znaczny oraz psychiczne i fizyczne uciążliwości śledztwa dla młodego człowieka, a także ustanowiony okres próby warunkowego zawieszenia kary i dozór kuratora.

W dniu 28 października 2015 r., A. O. złożył kolejny wniosek o zasądzenie na jego rzecz dodatkowego zadośćuczynienia w kwocie 100 000 zł za doznaną krzywdę z tytułu niesłusznego zatrzymania i aresztowania w okresie od 8 listopada 1982 r. do 19 listopada 1982 r. powołując się na przepisy art. 552 § 1 kpk w zw. z art. 8 ust 4 ustawy z dnia 23.02.1991r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego w brzmieniu nadanym art. 1 ustawy z dnia 19.09.2007r. nowelizującej wymieniony akt prawny.

Orzekając w oparciu o przepisy znowelizowanej ustawy lutowej, wyrokiem z dnia 10 października 2016 r. ( sygn.. akt II Ko 345/16), Sąd Okręgowy w Gorzowie Wlkp. oddalił wniosek A. O..

W pisemnych motywach swojej decyzji Sąd Okręgowy podał, iż wnioskodawca otrzymał zadośćuczynienie, na uzasadnienie swojego żądania w rozpoznawalnej sprawie powołał te same okoliczności, które zostały uwzględnione w wyroku Sądu Okręgowego z dnia 4 stycznia 2000r. Natomiast podnoszona jako nowa okoliczność odnosząca się do leczenia psychiatrycznego wnioskodawcy w 1985 r. i 1987 r. była związana z wezwaniem go do odbycia zasadniczej służby wojskowej, a zatem leczenie to nie było związane z wcześniejszym pobytem A. O. w areszcie.

Wyrok Sądu Okręgowego został zaskarżony przez pełnomocnika wnioskodawcy, który zarzucił obrazę prawa materialnego tj. art. 8 ust. 1 i 4 Ustawy z 23 lutego 19991 r. poprzez niewłaściwe zastosowanie w sytuacji, gdy w sprawie wystąpiły wskazane w tym przepisie względy słuszności uzasadniające zasądzenie dodatkowego zadośćuczynienia za poniesioną krzywdę oraz obrazę przepisów postępowania tj. art. 168 i 410 k.p.k. i błąd w ustaleniach faktycznych wyrażający się w uznaniu, że w sprawie toczącej się przed Wojskowym Sądem Okręgowym w Poznaniu zbadano wszystkie okoliczności mające wpływ na doznaną przez wnioskodawcę krzywdę.

Autor apelacji wniósł o zmianę wyroku przez zasądzenie od Skarbu Państwa na rzecz A. O. kwoty 100 000 zł oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego. We wniosku ewentualnym domagał się uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja wniesiona przez pełnomocnika wnioskodawcy A. O. zasługuje na częściowe uwzględnienie.

Ma rację skarżący, że orzekając o należnym A. O. zadośćuczynieniu, Wojskowy Sąd Okręgowy w Poznaniu czynił to w oparciu o przepisy art. 552 § 1 k.p.k. Po tej dacie, Ustawą z dnia 19 września 2007 r. o zmianie ustawy lutowej wprowadzono uprawnienia do dochodzenia dodatkowych roszczeń w sytuacji, gdy przemawiają za tym zasady słuszności ( art. 8 ust. 8 cyt. Ustawy). Zatem reguł tych nie rozważał orzekając o zadośćuczynieniu, Wojskowy Sąd Okręgowy

w Poznaniu.

W ocenie Sądu Apelacyjnego słusznie podnosi skarżący, że właśnie zasady słuszności przemawiają za zasądzeniem na rzecz A. O. dodatkowego zadośćuczynienia ponad kwotę zasądzoną mu z tego tytułu wyrokiem z dnia 4 stycznia 2000 r. w sprawie o sygn. Żo 28/99. W wyroku tym Wojskowy Sąd Okręgowy bardzo ogólnie wskazał, iż przy miarkowaniu wysokości zadośćuczynienia uwzględniono psychiczne i fizyczne uciążliwości śledztwa dla młodego osiemnastoletniego wnioskodawcy. Tymczasem nie sposób pominąć, iż osadzenie niespełna osiemnastoletniego kształtującego swoją osobowość człowieka w celi wespół z dorosłymi, karanymi osobami, odizolowanie od najbliższych, wzywanie go na częste długotrwałe przesłuchania bezsprzecznie pozostawia trwałe ślady w psychice, a więc okoliczności te nie mogą zostać pominięte przy miarkowaniu wysokości zadośćuczynienia. Z pisemnych motywów wyroku Wojskowego Sądu Okręgowego nie wynikało, by towarzysząca aresztowaniu A. O. trauma, pozostawiająca zwykle trwałe ślady w pamięci i psychice tak młodego człowieka, została przez ten Sąd należycie dostrzeżona i uwzględniona przy kształtowaniu wysokości należnego mu zadośćuczynienia. Podkreślić należy i to, że A. O. został skazany za działalność w obronie praw i wolności obywatelskich oraz zasad demokracji co potęguje doznaną przezeń krzywdę wynikającą z podjętych przeciwko niemu działań (zatrzymanie i aresztowanie oraz skazanie). Skoro te okoliczności nie były rozważane przez Wojskowy Sąd Okręgowy przy zasądzeniu zadośćuczynienia to zasadnie skarżący podnosi, że wnioskodawca winien otrzymać dodatkowe zadośćuczynienie w oparciu o zasady słuszności. Jednakże w ocenie Sądu Odwoławczego żądana kwota 100 000 zł jest zdecydowanie wygórowana. Wbrew temu co twierdzi apelujący, Sąd pierwszej instancji rozważał kwestię dotyczącą pobytu wnioskodawcy w placówkach psychiatrycznych i słusznie, w oparciu o stosowną dokumentację medyczną (k. 166 - k. 175), skonstatował, iż pomoc psychiatryczna została udzielona wnioskodawcy w związku z faktem, iż był wzywany do odbycia zasadniczej służby wojskowej, a więc nie było to związane z toczącym się przeciwko niemu wcześniej postępowaniem karnym i stosowanym aresztem. Także wbrew temu co zawarto w apelacji, wnioskodawca po opuszczeniu aresztu, powrócił do szkoły, którą ukończył. W późniejszym czasie ukończył także Liceum Ogólnokształcące, założył rodzinę i pracował zawodowo najpierw w (...), a następnie w (...) i (...) Agencjach (...). Zatem należy przyjąć, iż przeżycia wnioskodawcy związane z toczącym się postępowaniem przeciwko niemu w 1982 r. – aresztowaniem i skazaniem, nie spowodowały znaczących negatywnych następstw w jego życiu rodzinnym

i zawodowym.

Mając na uwadze podniesione wyżej okoliczności – nieuwzględnione w orzeczeniu Wojskowego Sądu Okręgowego, Sąd Odwoławczy uznał, iż należało zasądzić wnioskodawcy dodatkową kwotę z tytułu zadośćuczynienia w wysokości

5 000 zł. Dlatego Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że zasądził wnioskodawcy A. O. kwotę 5 000 zł tytułem zadośćuczynienia, w pozostałej części apelację pełnomocnika oddalił, a kosztami procesu obciążył Skarb Państwa.

Wprawdzie autor apelacji wnosił o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego na rzecz wnioskodawcy za postępowanie w pierwszej instancji to jednak zdaniem Sądu Odwoławczego taki wniosek winien on złożyć do Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp. W rozprawie odwoławczej ani wnioskodawca, ani jego pełnomocnik nie wzięli udziału i w związku z tym nie było podstaw do zasądzenia wnioskodawcy kosztów związanych z reprezentowaniem go przez pełnomocnika procesowego za drugą instancję.

Stanisław Stankiewicz Maciej Żelazowski Bogumiła Metecka-Draus