Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 października 2013 r.

Sąd Okręgowy w Kielcach II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Cezary Klepacz (spr.)

Sędziowie: SO Marek Boniecki

SO Teresa Strojnowska

Protokolant: Iwona Cierpikowska

po rozpoznaniu w dniu 10 października 2013 r. w Kielcach na rozprawie

sprawy z powództwa Z. J.

przeciwko A. J.

o ustalenie wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego

na skutek apelacji powoda od wyroku Sądu Rejonowego w Kielcach z dnia 9 maja 2013 r., sygn. akt III RC 234/12

zmienia zaskarżony wyrok w całości i ustala, że obowiązek alimentacyjny Z. J. wobec A. J., określony wyrokiem Sądu Okręgowego w Kielcach z dnia 14 lipca 2005 r., sygn. akt I C 2112/03, wygasł z dniem 1 marca 2012 r.; zasądza od A. J. na rzecz Z. J. kwotę 617 (sześćset siedemnaście) złotych tytułem kosztów procesu za obie instancje.

Sygn. akt II Ca 890/13

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 9 maja 2013 r., sygn. akt III RC 234/12, Sąd Rejonowy w Kielcach oddalił powództwo Z. J. przeciwko A. J. o ustalenie wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego i zasądził od powoda na rzecz pozwanej kwotę 600 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd ten ustalił, że wyrokiem z dnia 14 lipca 2005 r., sygn. akt I C 2112/03, Sąd Okręgowy w Kielcach rozwiązał przez rozwód małżeństwo A. J. i Z. J. z winy obu stron. Wykonywanie władzy rodzicielskiej nad małoletnim synem K. J. Sąd powierzył obojgu rodzicom, obciążając ich kosztami jego utrzymania i wychowania, a w związku z tym zasądził od Z. J. na rzecz K. J. alimenty w kwocie po 1.100 zł miesięcznie. Ponadto zasądzono alimenty od Z. J. na rzecz A. J. w kwocie po 400 zł miesięcznie.

Sąd Rejonowy w Kielcach wyrokiem z dnia 28 listopada 2007 r., sygn. akt III RC 559/07, oddalił powództwo Z. J. przeciwko A. J. o ustalenie wygaśnięcia alimentów oraz przeciwko K. J. o obniżenie alimentów. Wyrokiem z dnia 25 stycznia 2008 r., sygn. akt II Ca 49/08, Sąd Okręgowy w Kielcach oddalił apelację wniesioną przez powoda od orzeczenia Sądu pierwszej instancji.

Powód ma 55 lat, jest zatrudniony od 1 lutego 2002 r. na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony w Przedsiębiorstwie Produkcyjno-Handlowym (...) spółka z o.o. w K., którego jest także udziałowcem. Uzyskuje dochód z umowy o pracę w wysokości około 2.900 zł. Otrzymuje także dochód z dywidendy, choć ta nie była wypłacana w 2012 r. Od 2007 r. powód jest właścicielem samochodu V. (...), którego używa do podróży służbowych za zwrotem kosztów około 150 zł miesięcznie. W kwietniu 2007 r. otrzymał pożyczkę od pracodawcy w wysokości 100.000 zł. Z. J. jest współwłaścicielem połowy domu w K., w którym jego matka ma prawo dożywotniego mieszkania. Z tytułu umowy o podział majątku dorobkowego otrzymał połowę wskazanej nieruchomości, 25 udziałów w spółce (...) spółka z o.o. w K., samochód V. (...) i kredens stołowy Biedermeier. Dokonał spłaty na rzecz A. J. w kwocie 400.000 zł w czterech ratach. Spłata ostatniej raty nastąpiła w dniu 30 czerwca 2011 r. Powód ma oszczędności w kwocie około 16.000 zł. Wydaje na wyżywienie około 400 zł miesięcznie, na wynajem mieszkania w K. – 800 zł miesięcznie, na kosmetyki i ubrania – 200 zł miesięcznie. Na samochód wydaje 3.500 – 4.000 zł rocznie.

A. J.ma (...)lata. Z zawodu jest nauczycielem, ale nigdy w nim nie pracowała. Do roku 2000 była zatrudniona w (...) spółka z o.o.w K., potem już nigdzie nie pracowała. Schorzenia stwierdzone u pozwanej od roku 1997 ograniczają jej zdolność podjęcia pracy zarobkowej. A. J.leczy się z powodu choroby wrzodowej, przebyła operację usunięcia jelita cienkiego. Leczy się również neurologicznie, kardiologicznie, alergologicznie, dermatologicznie, ginekologicznie, endokrynologicznie i psychiatrycznie, ponadto u ortopedy, z uwagi na pękniętą łękotkę kolana i na skutek schorzeń kręgosłupa oraz u okulisty, ze względu na zwyrodnienie plamki żółtej oka. Uzyskuje rentę inwalidzką, wynoszącą aktualnie 561 zł miesięcznie. W wyniku podziału majątku wspólnego otrzymała sekretarzyk oraz spłatę od byłego męża. A. J.w 2012 r. na zakup leków wydawała około 949 zł miesięcznie. Jest właścicielką mieszkania o powierzchni 50 m ², które otrzymała w darowiźnie od swego ojca przed zawarciem małżeństwa. Obecnie zamieszkuje sama. Nie ma samochodu. Jeździ na lecznicze wyjazdy raz w roku. Pozwana na opłaty za mieszkanie wydaje 750 zł miesięcznie, na czynsz – 361 zł. Nadto wydaje na dietetyczną żywność około 600 zł miesięcznie.

Na tej podstawie Sąd Rejonowy przyjął, że od wyroku z dnia 25 stycznia 2008 r. nie nastąpiła zmiana stosunków, uzasadniająca uchylenie obowiązku alimentacyjnego powoda względem byłej żony. W zakresie majątkowych i zarobkowych możliwości Z. J., oceniając je kompleksowo, nie zaszły żadne zmiany. Także położenie pozwanej nadal jest trudne. Jest ona osobą schorowaną, wymagającą stałego leczenia i przyjmowania leków. Może ona zaspokoić swe potrzeby jedynie w części, bo dysponuje rentą w wysokości 561 zł miesięcznie. Poza tym ma jedynie znikome możliwości znalezienia pracy. W ocenie Sądu, o zmianie stosunków, pociągającej za sobą konieczność stwierdzenia wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego, nie może przesądzić powoływanie się powoda na wykonanie umowy o podział majątku dorobkowego na dzień 1 marca 2012 r., kiedy zapłacił ostatnią ratę tytułem spłaty. Otrzymanie tej należności przez pozwaną nie doprowadziło do żadnych przysporzeń majątkowych, a stanowiło jedynie wyjście ze współwłasności.

Apelację od tego wyroku wniósł powód, zarzucając naruszenie art. 60 § 1 w zw. z art. 133 § 2 i art. 138 k.r.o., poprzez ich nieprawidłową wykładnię i przyjęcie, że nie zachodzą przesłanki określone tymi przepisami, w szczególności, że pozwana pozostaje w niedostatku, a w związku z tym sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią materiału dowodowego i niewyjaśnienie wszystkich istotnych okoliczności sprawy, w szczególności stanu zdrowia pozwanej. Skarżący zarzucił nadto naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów poprzez ich dowolną ocenę oraz art. 328 § 2 k.p.c. przez brak wskazania całego materiału dowodowego i niedokonanie jego pełnej oceny.

Wskazując na to, Z. J. wnosił o zmianę wyroku przez uwzględnienie powództwa w całości, ewentualnie o uchylenie tego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.

Pozwana na rozprawie apelacyjnej w dniu 10 października 2013 r. wniosła o oddalenie apelacji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Apelacja zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 138 k.r.o., w razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego.

Przepis art. 60 § 1 k.r.o. stanowi z kolei, że małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego.

Jak zaś wynika z art. 133 § 2 k.r.o., uprawniony do świadczeń alimentacyjnych jest tylko ten, kto znajduje się w niedostatku.

Swoje roszczenie w rozpoznawanej sprawie powód wywodzi w głównej mierze z tego, iż na skutek umowy o podział majątku wspólnego zapłacił pozwanej w ratach kwotę 400.000 zł tytułem spłaty, przy czym ostatnią ratę – w wysokości 50.000 zł – w dniu 30 czerwca 2011 r. Oznacza to, według niego, że A. J. nie jest już w niedostatku, a zatem odpadła podstawa świadczeń alimentacyjnych na jej rzecz.

Należy zgodzić się z tym stanowiskiem.

Jakkolwiek podział majątku wspólnego nie prowadzi do przysporzeń dla żadnego z małżonków w porównaniu do stanu z czasu trwania małżeństwa, to jednak w niniejszej sprawie należało zbadać, czy na skutek otrzymania przez A. J. spłaty od byłego męża istnieje nadal stan niedostatku pozwanej.

Wskazana spłata wynika z zawartej przez strony w dniu 16 kwietnia 2007 r. umowy o podział majątku wspólnego. A. J. otrzymała od Z. J. z tego tytułu łączną kwotę 400.000 zł, zapłaconą w ratach, z których ostatnia, w kwocie 50.000 zł, uiszczona została 30 czerwca 2011 r.

Zasądzając alimenty w sprawie rozwodowej, Sąd Okręgowy uznał (k.245 akt sprawy I C 2112/03), że A. J. swoimi siłami, dysponując rentą w kwocie 420 zł i mając zachowaną częściowo zdolność zarobkową, jest w stanie zaspokoić jedynie część swoich usprawiedliwionych potrzeb, wobec czego zasądzono na jej rzecz od Z. J. świadczenie alimentacyjne w kwocie po 400 zł miesięcznie, brakującej do wyrównania niedostatku, z przeznaczeniem głównie na zakup lekarstw.

Po wydaniu wyroku rozwodowego pozwana nie podjęła pracy zarobkowej, a zatem uzasadnione było przyjęcie, że w pewnym zakresie pozostawały niezaspokojone jej usprawiedliwione potrzeby, szczególnie przy uwzględnieniu jej stanu zdrowia, wymagającego wydatków na leczenie i dietetyczne odżywianie. Stąd też otrzymanie przez nią części spłaty od byłego męża nie musiało oznaczać ustania jej niedostatku.

Jednakże obecnie, kiedy A. J. otrzymała spłatę w pełnej wysokości, a jak sama podała (k.199v.), ma zgromadzoną na rachunku bankowym kwotę około 300.000 zł, nie można uznać, by pozwana nadal pozostawała w niedostatku. Skoro bowiem poza rentą inwalidzką i posiadanymi składnikami majątkowym, dysponuje ona faktycznie znacznymi środkami finansowymi, to okoliczność ta musi być wzięta pod uwagę przy ocenie, czy A. J. jest nadal uprawniona do otrzymywania alimentów od byłego męża.

Rozwiedziony małżonek znajduje się w niedostatku, gdy własnymi siłami nie jest w stanie zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb w całości lub w części, jako że nie ma żadnych lub wystarczających możliwości zarobkowych lub majątkowych (por. wyroki Sądu Najwyższego z 16 lipca 1998 r., I CKN 524/98 i z dnia 5 maja 1999 r., III CKN 146/99). Pozwana otrzymuje rentę inwalidzką w kwocie 561 zł miesięcznie i ma własne mieszkanie. Skoro niezależnie od tego dysponuje kwotą pieniężną w wysokości 300.000 zł, to środki te pozwalają na zaspokojenie jej usprawiedliwionych potrzeb. Tym samym nie można uznać, aby A. J. w dalszym ciągu była w niedostatku, co oznacza, iż odpadła podstawa świadczeń na jej rzecz od byłego męża (art. 60 § 1 w zw. z art. 133 § 2 k.r.o.).

Biorąc to pod uwagę, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmieniono zaskarżony wyrok w ten sposób, że w uwzględnieniu w całości powództwa, ustalono, iż obowiązek alimentacyjny Z. J. wobec A. J., określony wyrokiem Sądu Okręgowego w Kielcach z dnia 14 lipca 2005 r., sygn. akt I C 2112/03, wygasł z dniem 1 marca 2012 r., tj. w dacie wskazanej w pozwie z dnia 28 lutego 2012 r. (k.2), bowiem z pewnością już wówczas pozwana, po otrzymaniu ostatniej raty spłaty od powoda, nie znajdowała się w niedostatku.

O kosztach procesu za obie instancje, na które złożyły się poniesione przez powoda: opłata od pozwu – 240 zł (k.2), opłata od pełnomocnictwa – 17 zł (k.6), opłata od apelacji – 240 zł i wynagrodzenie pełnomocnika będącego adwokatem – 2 x 60 zł, zgodnie z § 7 ust. 1 pkt 11 w zw. z § 13 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r., poz. 461), orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 w zw. z art. 108 § 1 zdanie pierwsze k.p.c.

SSO C. Klepacz SSO M. Boniecki SSO T. Strojnowska