Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 grudnia 2016 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXIII Wydział Gospodarczy Odwoławczy w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 15 grudnia 2016 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W.

przeciwko S. B.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy w Warszawie

z dnia 26 kwietnia 2016 r., sygn. akt XVII GC 358/15

1.  zmienia zaskarżony wyrok i uchyla w całości nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym z dnia 12 lutego 2013r. wydany przez Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi – Północ w Warszawie w sprawie VII GNc 354/13 oraz oddala powództwo i ustala, że całość kosztów postępowania ponosi (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W., pozostawiając szczegółowe wyliczenie tych kosztów referendarzowi sądowemu w Sądzie Rejonowym dla m. st. Warszawy w Warszawie,

2.  ustala, że całość kosztów postępowania apelacyjnego ponosi (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W., pozostawiając szczegółowe wyliczenie tych kosztów referendarzowi sądowemu w Sądzie Rejonowym dla m. st. Warszawy w Warszawie,

SSO Bernard Litwiniec SSO Bolesław Wadowski SSO Alicja Dziekańska

Sygn. akt XXIII Ga 1129/16

UZASADNIENIE

(...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W. domagała się od R. B. zapłaty z weksla 73 844,56 zł z odsetkami oraz kosztów procesu.

W zarzutach od wydanego w sprawie nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu nakazowym z weksla pozwany wniósł o uchylenie nakazu i oddalenie powództwa oraz o zasądzenie na jego rzec kosztów postępowania sądowego. Pozwany nie kwestionując zawarcia z powodem umowy akwizycji oferowanych przez siebie produktów zarzucił nie udowodnienie roszczenia co do wysokości oraz wypełnienie weksla niezgodnie z deklaracją wekslową wskazując, iż wynagrodzenie prowizyjne którego domaga się powód dotyczyło umowy zawartej bez pośrednictwa powoda.

Wyrokiem z dnia 26 kwietnia 2016r. Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie utrzymał w mocy w całości nakaz zapłaty wydany w postępowaniu nakazowym.

Sąd Rejonowy ustalił, iż strony sporu łączyła Umowa Akwizycyjna z dnia 6 grudnia 2010r., na podstawie której powód zobowiązał się do poszukiwania oraz wskazywania pozwanemu klientów na oferowane przez pozwanego towary (gazy sprężone i ciekłe ) i usługi oraz do przygotowywania ofert cenowych dla tych klientów. Umowa była odpłatna i powodowi przysługiwało wynagrodzenie prowizyjne od każdej usługi i dostawy zrealizowanej przez pozwanego na rzecz wskazanego przez powoda klienta. Umowa została zawarta na czas nieoznaczony, z 3-miesięcznym okresem wypowiedzenia. Pomimo jej rozwiązania prowizje miały być jednak wypłacane „od wszystkich klientów pozyskanych” przez powoda, „aż do ich wygaśnięcia – (do zakończenia realizacji tych transakcji)”. W aneksie do umowy strony postanowiły, że stawka procentowa wskazana w § 2 Umowy stanowiąca wynagrodzenie prowizyjne od każdej zrealizowanej usługi i dostawy wyniesie 85%. Na zabezpieczenie roszczeń powoda z tytułu prowizji pozwany wystawił weksel in blanco, który mógł zostać wypełniony na warunkach wskazanych w podpisanym przez strony Porozumieniu Wekslowym.

Następnie Sąd Rejonowy ustalił, iż pozwany jako dostawca 27 października 2010r. zawarł z zamawiającym Samodzielnym Publicznym Zakładem Opieki Zdrowotnej w N. umowę na dostawę gazów medycznych z terminem realizacji 12 miesięcy lub do czasu wyczerpania wartości brutto umowy, nie dłużej niż na 3 lata. Wartość zamówienia wynosiła 175 560zł netto. Umowa ta została zawarta za pośrednictwem powoda.

Po wygaśnięciu tejże umowy, w dniu 5 listopada 2011r. pozwany zawarł zgodnie ze swoją ofertą z 14 października 2011r. drugą umowę na dostawę gazów medycznych z Samodzielnym Publicznym Zakładem Opieki Zdrowotnej w N. - umowa ta została zawarta bez pośrednictwa powoda.

Po wygaśnięciu tej umowy pozwany realizował dostawy gazów medycznych na warunkach umowy z 27 października 2010r.

Sąd Rejonowy ustalił również, iż od usług i dostaw zrealizowanych w okresie od 5 listopada 2010r. do 4 listopada 2011r. pozwany wypłacił powodowi z tytułu prowizji 72 895,92zł. W okresie od 5 listopada 2011r. do 4 listopada 2012r. pozwany wystawił na rzecz Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w N. faktury na 78 229,97zł, a w okresie od 5 listopada do 3 grudnia 2012r. pozwany dostarczył Samodzielnemu Publicznemu Zakładowi Opieki Zdrowotnej w N. towary o wartości 195 431,91zł.

Sąd ustalił następnie, iż łączącą strony sporu Umowa Akwizycyjna z dnia 6 grudnia 2010r. została rozwiązana w dniu wniesienia niniejszego pozwu, tj. 21 grudnia 2012r. i nie wcześniej niż z dniem 30 kwietnia 2013r. W dniu 8 listopada 2012r powód tytułem prowizji z Umowy Akwizycji wystawił pozwanemu fakturę na 72 895,93zł, a 3 grudnia 2012r. wypełnił weksel na kwotę 73 844,56zł.

Rozpoznając spór Sąd Rejonowy zważył, iż powód wywodził swe roszczenie ze zobowiązania wekslowego łączącego powodową spółkę z pozwanym, z uwagi jednak na podniesione przez pozwanego zarzuty dotyczące uzupełnienia weksla niezgodnie z zawartym porozumieniem wekslowym spór pomiędzy stronami z płaszczyzny prawa wekslowego został przeniesiony na płaszczyznę łączącej je Umowy Akwizycyjnej. Sąd wskazał, iż wypełnienie weksla in blanco niezgodnie z porozumieniem nie unieważnia weksla, ale odpowiedzialność dłużnika który podpisał się na takim wekslu ograniczać się będzie do zakresu wykazanego zobowiązania ze stosunku podstawowego, gdyż wierzyciel nie może z mocy weksla uzyskać w zasadzie więcej praw, niż przysługuje mu w ramach stosunku z którego wynika podlegająca wekslowemu zabezpieczeniu wierzytelność. Powołując art. 10 prawa wekslowego oraz uchwałę Sądu Najwyższego wydaną w sprawie III CZP 19/66 Sąd wskazał natomiast, iż ciężar dowodu wypełnienia weksla niezgodnie z umową ciąży co do zasady na zobowiązanym wekslowo. Ażeby pozwany mógł taki dowód przeprowadzić, musi natomiast wiedzieć, z jakiego tytułu powód wywodzi swoją wierzytelność. Tak więc w przypadku zakwestionowania prawidłowości uzupełnienia weksla in blanco wierzyciel ma obowiązek wskazać z jakiego tytułu domaga się zapłaty oraz przedstawić stosowne wyliczenie (tak wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 9 marca 2011 r. w sprawie I ACa 122/11).

Na podstawie zaoferowanych przez strony dowodów łączącą strony umowę z dnia 6 grudnia 2010r. Sąd zakwalifikował jako umowę agencyjną o której stanowi przepis art. 758 § 1 k.c., zgodnie z którym przyjmujący zlecenie (agent) zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, do stałego pośredniczenia za wynagrodzeniem przy zawieraniu z klientami umów na rzecz dającego zlecenie przedsiębiorcy albo do zawierania ich w jego imieniu. Zgodnie z art. 761 § 1 k.c. agent może żądać prowizji od umów zawartych w czasie trwania umowy agencyjnej, jeżeli do ich zawarcia doszło w wyniku jego działalności lub jeżeli zostały one zawarte z klientami pozyskanymi przez agenta poprzednio dla umów tego samego rodzaju.

W sprawie niniejszej powód wskazał z jakiego stosunku podstawowego wywodzi swoje roszczenie oraz co składa się na dochodzoną kwotę. Dowody przeprowadzone w sprawie pozwoliły też na ustalenie przez Sąd, że choć powód nie pośredniczył w zawarciu umowy z dnia 5 listopada 2011r, to umowa ta została zawarta z klientem pozyskanym uprzednio przez powoda. Ponadto, po rozwiązaniu umowy z dnia 5 listopada 2011 r. pozwany nadal dostarczał do SPZOZ w N. gazy medyczny na warunkach określonych w umowie z dnia 6 grudnia 2010 r., zawartej za pośrednictwem powoda.

Sąd wskazał następnie, iż pozwany nie wykazał się natomiast inicjatywą dowodową w zakresie podniesionego przez niego zarzutu wypełnienia weksla niezgodnie z deklaracją, gdyż nie wykazał, że powodowi nie przysługuje prowizja za kolejny okres. Odnośnie zaś żądanej przez powoda kwoty prowizji pozwany ograniczył się do twierdzeń nie znajdujących odzwierciedlenia w zgromadzonych w aktach sprawy dowodach, w tym w fakturach złożonych przez SPZOZ w N..

Jako nie mające znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy Sąd wskazał datę rozwiązania łączącej strony umowy. Mając bowiem na uwadze, że powód dochodzi prowizji za okres 12 miesięcy począwszy od 5 listopada 2011 r., wystarczające było dla oceny zasadności roszczenia ustalenie, że umowa została rozwiązana po wniesieniu pozwu, tj. po dniu 21 grudnia 2012r. i nie wcześniej niż z dniem 30 kwietnia 2013 r.

Niezasadny okazał się również zarzut pozwanego, iż nie zostało mu wskazane miejsce w którym mógł się zapoznać z treścią weksla, gdyż w wezwaniu do wykupu weksla z dnia 3 grudnia 2012 r. powód wskazał bowiem, iż wzywa do wykupu weksla w siedzibie (...) sp. z o.o. przy ul. (...) w W..

Sąd Rejonowy przyjął też, iż transakcją, o której mowa w Umowie Akwizycyjnej jest dostawa gazów na rzecz szpitala w N. z obu umów, skoro to powód sporządził ofertę, która została wybrana w przetargu, a kolejna umowa nie różniła się warunkami dostaw. Uznać zatem należało, iż pozwany dostarczał gazy szpitalowi dzięki staraniom powoda.

Podsumowując, w związku z tym, że pozwany nie wykazał, iż wierzytelność określona wekslem nie istnieje bądź istnieje w innej wysokości wskutek wypełnienia weksla niezgodnie z deklaracją, Sąd Rejonowy na podstawie art. 496 k.p.c. utrzymał w całości nakaz zapłaty wydany w postępowaniu nakazowym przez Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi-Północ w Warszawie w dniu 12 lutego 2013 r. w sprawie o sygn. akt VII GNc 354/13.

O kosztach procesu Sąd Rejonowy orzekł stosownie do wyniku sporu na zasadzie przepisu art. 98 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku złożył pozwany zaskarżając wyrok w całości, zarzucając naruszenie przepisów prawa materialnego i postępowania oraz błąd w ustaleniach stanu faktycznego sprawy, wnosząc o zmianę wyroku poprzez uchylenie nakazu zapłaty i oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie na jego rzecz kosztów procesu.

Zarzucając naruszenie przepisu art. 233§1 k.p.c. poprzez wybiórczą, a nie wszechstronną ocenę materiału dowodowego pozwany wskazał na pominięcie §2 ust 2, 3 ust 1 zapisów umowy stron poprzez przyjęcie, iż wskazane tam warunki konieczne dla powstania roszczenia zaistniały oraz pominięcie §3 ust 2 umowy stanowiącego, iż prowizja będzie uzgadniana osobno dla każdej transakcji przy uwzględnieniu współudziału powoda przy zawieraniu umowy, co nie miało miejsca. Zarzucając naruszenie art. 761 k.c. pozwany wskazał na błędną wykładnię tego przepisu i przyjęcie, iż przekazanie informacji o przetargu i opracowanie oferty cenowej jest równoznaczne z pozyskaniem klienta.

Odnośnie zarzutów błędu w ustaleniu stanu faktycznego sprawy apelujący podniósł błąd polegający na przyjęciu, iż strony sporu w zakresie wskazania klienta - SPZOZ w N. łączyła Umowa Akwizycyjna z 6 grudnia 2010r. w sytuacji, gdy umowa z SPZOZ w N. została zawarta 27 października 2010r., a więc półtora miesiąca przed zawarciem Umowy Akwizycyjnej. Ponadto apelujący zarzucił, iż powód (...) sp. z o.o. swój byt prawny rozpoczął, jak wynika z KRS w dniu 19 listopada 2010r., nie mógł zatem być stroną jakiejkolwiek umowy z 27 października 2010r., a zatem zastosowanie art. 761§k.c. do umowy z 5 listopada 2011r. było niezasadne, a w konsekwencji niezasadnym było powództwo o zapłatę 73 844,56 zł.

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o jej oddalenie i zasądzenie na jego rzecz kosztów procesu w szczególności podnosząc, iż strony sporu zgodnie ustaliły, iż pierwsza z umów z SPZOZ w N. została już zawarta przez pozwanego w wyniku działań strony powodowej, co jest też oczywistym z uwagi na akceptację i zapłatę przez powoda faktur za wykonane przez powoda obowiązki z Umowy Akwizycyjnej.

Rozpoznając apelację Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

Sąd Okręgowy podziela ustalenia faktycznego Sądu Rejonowego co do okoliczności wystawienia przez pozwanego weksla in blanco i jego uzupełnienia, w tym wynikające z podniesionych zarzutów z zobowiązania podstawowego ustalenia dotyczące dat i treści umów: agencyjnej zawartej pomiędzy stronami niniejszego sporu oraz umów pozwanego na dostawę gazów medycznych z SPZOZ w N.. Powyższe ustalenia Sąd Okręgowy przyjmuje też jako własne. Prawidłowo też Sąd Rejonowy dokonał wywodów dotyczących ciężaru dowodu w niniejszej sprawie wskazując, iż uzupełnienie weksla niezgodnie z porozumieniem co do zasady pozostaje bez wpływu na istnienie i ważność zobowiązania wekslowego, ciężar udowodnienia nieprawidłowego wypełniania weksla obciąża zatem zobowiązanego z weksla. Pozwany w celu uwolnienia się od obowiązku zapłaty winien wykazać zatem (tj. udowodnić, co wynika z art. 10 prawa wekslowego oraz art. 6 k.c.), iż jego zobowiązanie nie istnieje lub istnieje, ale w innej wysokości, nie wystarczy bowiem samo twierdzenie, że suma wekslowa jest niezgodna z łączącym strony zobowiązaniem.

Wskazać tu też należy, iż powyższe okoliczności dotyczące ustaleń stanu faktycznego okazały się nie być spornymi pomiędzy stronami niniejszego sporu, strony z okoliczności tych, w świetle reprezentowanych przez nie stanowisk, wywodziły jednak odmienne skutki prawne.

Apelujący zarzucił jednak Sądowi Rejonowemu błąd w ustaleniach stanu faktycznego sprawy polegający na pominięciu ustaleń i wniosków które wywieść należało z dat zawarcia przez strony tego sporu Umowy Akwizycyjnej, co nastąpiło dnia 6 grudnia 2010r. oraz zawarcia – jak wywodził powód – na podstawie tejże Umowy Akwizycyjnej przez pozwanego umowy z SPZOZ w N., co miało miejsce 27 października 2010r., a więc półtora miesiąca przed zawarciem tejże Umowy Akwizycyjnej. Apelujący zarzucił też Sądowi Rejonowemu błąd w ustaleniach stanu faktycznego sprawy polegający na pominięciu ustaleń i wniosków które wywieść należało z dat zawarcia pierwszej umowy z SPZOZ w N., tj.27 października 2010r. z datą powstania bytu prawnego powoda, co nastąpiło już po zawarciu tej umowy, w dniu 19 listopada 2010r.

Powyższe zarzuty dotyczące ustaleń stanu faktycznego sprawy wymagały dokonania przez Sąd Okręgowy dodatkowych ustaleń, w świetle których Sąd Okręgowy dokonał odmiennej niż Sąd Rejonowy oceny zasadności dochodzonego przez powoda roszczenia. Dokonując uzupełnienia ustaleń stanu faktycznego sprawy wskazać zatem należało, iż powód roszczenie swoje wywodził z Umowy Akwizycyjnej zawartej z pozwanym dnia 6 grudnia 2010r., gdyż to w postanowieniach tej umowy zawarty został zapis o przysługującym powodowi wynagrodzeniu z tytułu poszukiwania oraz wskazywania pozwanemu klientów na oferowane przez pozwanego towary, tj. gazy sprężone i ciekłe i usługi oraz za przygotowywanie ofert cenowych dla tych klientów. Powód roszczenie swoje wywodzi też z zawartej na podstawie powyższej Umowy Akwizycyjnej – umowy zawartej przez pozwanego z SPZOZ w N. w dniu 27 października 2010r. oraz z kolejnych umów zawartych z tym klientem wskazując, iż przysługuje mu wynagrodzenie prowizyjne jako od dostawy zrealizowanej przez pozwanego na rzecz wskazanego przez powoda klienta.

Zauważyć tu jednak należało, iż nie została udowodniona okoliczność „wskazania przez powoda” przed dniem 27 października 2010r. klienta, jakim był SPZOZ w N., skoro powód swój byt prawny rozpoczął dopiero z dniem 19 listopada 2010r. Jak wynika bowiem z wypisu z KRS powodowej (...) sp. z o.o., w tym dniu została zawarta w formie aktu notarialnego umowa tej spółki, która to spółka została wpisana do KRS za nr (...) w dniu 17 stycznia 2011r. Zgodnie natomiast z przepisem art. 161 k.s.h. dopiero z chwilą zawarcia umowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością powstaje spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji mogąca – zgodnie z przepisem art. 11 k.s.h. we własnym imieniu nabywać prawa i zaciągać zobowiązania. Niezależnie już zatem od okoliczności, iż zgodnie z przepisem art. 163k.s.h. spółka z ograniczoną odpowiedzialnością powstaje dopiero po spełnieniu przesłanek wskazanych w tym przepisie, w tym po jej wpisie do KRS, powodowa spółka nie mogła być podmiotem praw i obowiązków przed zawarciem umowy spółki, a zatem przed 19 listopada 2010r. Podnoszona zatem przez powoda okoliczność, iż wskutek podejmowanych przez niego działań pozwanemu został wskazany SPZOZ w N. jako klient – nie mogło nastąpić wskutek działań powoda. O ile zatem z zeznań wysłuchanych w sprawie świadków wynikało, iż podejmowali oni działania w celu pozyskania SPZOZ w N. jako klienta i wskazali go powodowi, to wobec daty rozpoczęcia bytu prawnego powoda – nie były to działania powoda.

Jednocześnie nie zostało udowodnione, ani nie zostały nawet przedstawione takie twierdzenia, aby powód uzyskał uprawnienie do dochodzenia objętej tym pozwem wierzytelności na podstawie jakiejkolwiek umowy cesji lub innego zdarzenia prawnego. W konsekwencji o ile zatem istniałyby jakiekolwiek roszczenia osób trzecich, to nie zostało udowodnione, by zostały one przeniesione na spółkę, a uznanie i zrealizowanie przez pozwanego roszczeń powoda z tytułu prowizji za umowę z 27 października 2010r. nie stanowi o zasadności dochodzonego tym pozwem roszczenia, skoro zgodnie z postanowieniami §2 i 3 Umowy Akwizycyjnej akwizytorowi przysługuje wynagrodzenie prowizyjne od każdej usługi i dostawy zrealizowanej do klienta wskazanego zleceniodawcy, a wskazanie przez powoda pozwanemu SPZOZ w N. jako klienta przed dniem 27 października 2010r. (zawarcia pierwszej umowy przez pozwanego z SPZOZ w N. ) nie mogło mieć miejsca. W konsekwencji zarzuty apelacji okazały się zasadne.

Mając zatem na uwadze całokształt powyższych okoliczności, na podstawie art. 386 § 1 kpc, Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok i uchylił w całości nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym wydany przez Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi – Północ w Warszawie w sprawie VII GNc 354/13 i powództwo oddalił.

O kosztach postępowania Sąd Okręgowy orzekł zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu na podstawie art. 98 § 1 kpc w zw. z art. 108 § 1 kpc, pozostawiając ich wyliczenie referendarzowi sądowemu w Sądzie Rejonowym dla m. st. Warszawy w Warszawie.

SSO Alicja Dziekańska SSO Bolesław Wadowski SSO Bernard Litwiniec