Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

  Dnia 7 października 2016 r.

  Sąd Okręgowy w Gliwicach, X Wydział Gospodarczy

w składzie

0.0.1.Przewodniczący Sędzia SO Iwona Wańczura (spr.)

0.0.2. Sędzia SO Małgorzata Korfanty

Sędzia SR (del.) Rafał Baranek

Protokolant Grzegorz Kaczmarczyk

po rozpoznaniu w dniu 7 października 2016r. w Gliwicach

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki Akcyjnej w Ł.

przeciwko (...)Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością
w G.

o zapłatę

na skutek apelacji wniesionej przez powódkę

od wyroku Sądu Rejonowego w Gliwicach

z dnia 8 września 2016r.

sygn. akt VII GC 890/15

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że utrzymuje w mocy nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym wydany przez Sąd Rejonowy dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi z dnia 3 marca 2014r. w sprawie o sygn. XIII GNc 6265/13;

2.  zasądza od pozwanej na rzecz powódki kwotę 120 (sto dwadzieścia) złotych tytułem zwrotu kosztów w postępowaniu odwoławczym.

SSO Małgorzata Korfanty SSO Iwona Wańczura SSR (del.) Rafał Baranek

Sygn. akt X Ga 524/15

UZASADNIENIE

(...) Spółka Akcyjna w Ł. domagała się zasądzenia od (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w G. kwoty 591,13 zł
z ustawowymi odsetkami od dnia wytoczenia powództwa oraz kosztów postępowania.
Od wydanego przez Sąd Rejonowy w Gliwicach w dniu , sygn. akt VII GNc nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym pozwana wniosła zarzuty, domagając się oddalenia powództwa i zasądzenia na jej rzecz kosztów procesu. Podniosła zarzuty niewłaściwości miejscowej Sądu, pozorności umowy o współpracy w zakresie zarządzenia płynnością z dnia 29 czerwca 2012 roku oraz umowy o współpracy w zakresie obsługi wierzytelności i udzielania poręczeń z dnia 9 marca 2012 roku, sprzeczności tych umów z zasadami współżycia społecznego, braku czynnej legitymacji procesowej po stronie powódki, niepoinformowania pozwanej o umowach pomimo treści § 1 ust. 5 umów, naruszenia postanowień umowy nr (...) z dnia 9 stycznia 2012 roku oraz art. 7 ust. 3 i art. 144 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 roku Prawo zamówień publicznych (tekst jednolity
Dz.U. z 2013 r. poz. 907 ze zmianami – dalej p.z.p.) oraz niewykazania zapłaty odsetek na rzecz dostawców pozwanej.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd I instancji uchylił nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym, oddalił powództwo i zasądził od powódki na rzecz pozwanej koszty procesu, ustalając na podstawie dowodów powołanych w uzasadnieniu orzeczenia następujący stan faktyczny:

W wyniku przeprowadzenia postępowania o udzielenie zamówienia publicznego
w trybie przetargu nieograniczonego pozwana zawarła umowę z (...) Spółką Akcyjną
w K. oraz umowę nr (...) z dnia 9 stycznia 2012 roku z (...) Spółką Akcyjną
w S., z których wynikał obowiązek spółek (...) do sprzedaży oraz dostawy leków do pozwanej, natomiast obowiązkiem pozwanej była zapłata wynagrodzenia. Strony ustaliły w § 9 umowy, że spółki (...) nie mogą bez pisemnej zgody pozwanej dokonywać obrotu wierzytelnościami wynikającymi z tych umów.

(...) Spółką Akcyjną w (...) Spółka Akcyjna w S. spełniły swoje świadczenie i wystawiły z tego tytułu faktury VAT nr (...).

W dniu 29 czerwca 2012 roku (...) Spółka Akcyjna w S. zawarła z powódką umowę o współpracy w zakresie zarządzenia płynnością. Na jej podstawie powódka poręczyła istniejące i niewymagalne oraz przyszłe zobowiązania szpitali, w tym pozwanej do granicy 31 019 000,00 zł. Na podstawie umowy o współpracy w zakresie zarządzenia płynnością (...) Spółka Akcyjna w S. zobowiązała się do przekazywania powódce zestawienia wszystkich faktur VAT, wystawionych w danym miesiącu kalendarzowym na koniec miesiąca w którym je wystawiono, nie później jednak niż do 10-go dnia następnego miesiąca. W wypadku niespłacenia przez pozwaną zobowiązania w terminie wymagalności, (...) Spółka Akcyjna w S. była zobowiązana poinformować powódkę o konieczności spłaty poręczonego zobowiązania. W takiej sytuacji powódka w terminie 45 dni od dnia otrzymania zawiadomienia zobowiązała się spłacić poręczone zobowiązania wraz z należnymi odsetkami naliczonymi na dzień zapłaty.

W dniu 24 sierpnia 2012 roku powódka sporządziła informację o objęciu poręczeniem faktur o numerach (...). W dniach 12 września, 27 września i 15 października 2012 roku dokonała wyliczeń płatności za pakiet nr 1 na kwotę 3 727,00 zł, pakiet nr 2 na kwotę 1 740,21 i pakiet nr 2 na kwotę 3 730,34 zł.

Powódka przelała na rachunek (...) Spółki Akcyjnej w S. kwotę 333 961,03 zł dnia 12 września 2012 roku, kwotę 477 438,60 zł dnia 27 września 2012 roku i kwotę 383 152,57 zł dnia 15 października 2012 roku. Pismem z 12 września 2012 roku powódka poinformowała pozwaną o spłacie zobowiązań wynikających z faktur o numerach (...) o łącznej wartości nominalnej 3 727,00 zł. Pismem z 27 września 2012 roku powódka poinformowała pozwaną o spłacie zobowiązań wynikających z faktury nr (...) o wartości nominalnej 1 740,21 zł. Pismem z 15 października 2012 roku powódka poinformowała pozwaną o spłacie zobowiązań wynikających z faktur o numerach (...) o łącznej wartości nominalnej 3 730,34 zł.

Pozwana przelała na rachunek (...) Spółki Akcyjnej w S. kwotę 5 455,28 dnia 12 grudnia 2012 roku i kwotę 5 470,55 zł dnia 14 grudnia 2012 roku.

W dniach 12 września, 27 września i 15 października 2012 roku powódka wystawiła noty odsetkowe nr: (...) opiewającą na kwotę 185,83 zł, (...) opiewającą na kwotę 79,33 zł i (...) opiewającą na kwotę 154,18 zł.

W dniu 9 marca 2012 roku (...) Spółką Akcyjną w K. zawarła z powódką umowę o współpracy w zakresie obsługi wierzytelności i udzielania poręczeń. Na jej podstawie powódka poręczyła istniejące i niewymagalne oraz przyszłe zobowiązania szpitali, w tym pozwanej do granicy 6 000 000,00 zł. Na podstawie umowy o współpracy w zakresie zarządzenia płynnością (...) Spółką Akcyjną w K. zobowiązała się do przekazywania powódce zestawienia wszystkich faktur VAT, wystawionych w danym miesiącu kalendarzowym na koniec miesiąca w którym je wystawiono, nie później jednak niż do 10-go dnia następnego miesiąca. W wypadku niespłacenia przez pozwaną zobowiązania w terminie wymagalności, (...) Spółką Akcyjną w K. była zobowiązana poinformować powódkę o konieczności spłaty poręczonego zobowiązania. W takiej sytuacji powódka w terminie 7 dni od dnia otrzymania zawiadomienia zobowiązała się spłacić poręczone zobowiązania wraz z należnymi odsetkami naliczonymi na dzień zapłaty.

W dniu 8 czerwca 2012 roku powódka sporządziła zestawienie faktur poręczonych.
W dniach 14 czerwca i 16 lipca 2012 roku dokonała wyliczeń płatności za pakiet nr 3 na kwotę 3 100,00 zł i pakiet nr 4 na kwotę 2 050,00 zł.

Powódka przelała na rachunek (...) Spółką Akcyjną w K. kwotę 409 388,55 zł dnia 14 czerwca 2012 roku, kwotę 406 774,77 zł dnia 16 lipca 2012 roku i kwotę 383 152,57 zł dnia 15 października 2012 roku. Pismem z dnia 14 czerwca 2012 roku powódka poinformowała pozwaną o spłacie zobowiązań wynikających z faktur o numerach (...) o łącznej wartości nominalnej 3 100,00 zł. Pismem
z 16 lipca 2012 roku powódka poinformowała pozwaną o spłacie zobowiązań wynikających
z faktury nr (...) o wartości nominalnej 2 050,00 zł.

W dniach 14 czerwca i 16 lipca 2012 roku powódka wystawiła noty odsetkowe nr: (...) opiewającą na kwotę 109,73 zł i (...) opiewającą na kwotę 62,06 zł.

Pozwana przelała na rachunek (...) Spółką Akcyjną w K. kwotę 3 100,00 zł dnia 13 września 2012 roku i kwotę 3 050,00 zł dnia 8 października 2012 roku.

Pismem z dnia 30 lipca 2013 roku powódka wezwała pozwaną do zapłaty kwoty 776,13 zł tytułem zapłaty not odsetkowych. Pozwana odmówiła zapłaty.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd I instancji zważył, że bezsporne w sprawie były zobowiązania pozwanej wobec (...) Spółki Akcyjnej w (...) Spółki Akcyjnej w S., ich wysokość, zawarcie umów poręczenia i zapłata wierzytelności pozwanej przez powódkę, sporna była natomiast ważność umów poręczenia.

Zgodnie z art. 53 ust. 6 u.z.o.z. czynność prawna mająca na celu zmianę wierzyciela, w przypadku zobowiązań samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej, może nastąpić po wyrażeniu zgody przez podmiot, który utworzył zakład. Zaznaczenia wymaga, że ustawodawcy chodziło raczej o ogólne wskazanie na takie czynności prawne z punktu widzenia ich jurydycznego celu, przewidywanego przez strony czynności, niezależnie od samych etapów jego osiągnięcia. Nie ma tu zatem znaczenia sama dogmatyczno-prawna konstrukcja tych czynności i typowa dla nich funkcja prawna. Regulacja ta ma zastosowanie do zobowiązań z.o.z. powstałych po dniu 22 grudnia 2010 r.

W okolicznościach niniejszej sprawy przepis ten nie znajduje zastosowania do zobowiązań pozwanej spółki prawa handlowego. Zważenia jednak wymaga, iż choć pozwana w pełni uczestniczy w komercyjnym obrocie gospodarczym, tym niemniej jest specyficznym podmiotem prawnym, albowiem w znacznej mierze jej działalność bazuje na finansowaniu ze środków publicznych. Nie budzi wątpliwości, że Sąd działając na podstawie i w granicach prawa (art. 7 Konstytucji) winien zastosować przepisy ustaw, które, jak stanowi art. 87 Konstytucji, są źródłem powszechnie obowiązującego prawa w Rzeczypospolitej Polskiej. Do umów zawartych przez pozwaną w następstwie przeprowadzenia postępowania o udzielenie zamówienia publicznego w trybie przetargu nieograniczonego niewątpliwie zastosowanie znajdują przepisy ustawy z 10 czerwca 1994 r. o zamówieniach publicznych. Mająca charakter bezwzględnie wiążący odrębna regulacja zamówień publicznych tworzy zespół ograniczeń względem ogólnej swobody kontraktowej, wymuszających posługiwanie się wyznaczonymi instrumentami prawno-obligacyjnymi (zwłaszcza przetargowymi sposobami kontraktowania) bądź pozbawiających zamawiającego określonych uprawnień (możności) powszechnie dostępnych. Ratio legis tej ustawy to wprowadzenie swoistego ograniczenia
w zakresie swobody działalności w odniesieniu do podmiotów korzystających z pieniędzy publicznych i stosujących dyscyplinę budżetową. Z tych względów niewątpliwie należy rozpatrywać pozycję rynkową pozwanej spółki z uwzględnieniem narzuconych ograniczeń ustawowych.

Z ustaleń faktycznych wynika, że powódka zawarła z wierzycielami pozwanej umowy poręczenia (art. 876 k.c.) i spłaciła dług. Przepis z art. 518 § 1 pkt 1 k.c. określa, że w tej sytuacji wstąpiła z mocy ustawy w prawa zaspokojonych wierzycieli. Strony umów poręczenia przewidywały i oczekiwały wystąpienia tych skutków po wykonaniu przez stronę powodową obowiązku poręczycielskiego. W wyniku dokonania wskazanych czynności prawnych pojawił się nowy wierzyciel pozwanej, dochodzący należności wynikających
z pierwotnie zawartych w trybie przetargu umów.

Jednakże zmiana podmiotu po stronie wykonawcy (strony zawartej umowy) stanowi naruszenie wyrażonej w art. 7 ust. 3 p.z.p. zasady legalizmu, w myśl której zamówienia udziela się wyłącznie wykonawcy wybranemu zgodnie z przepisami ustawy. Artykuł 7 ust. 3 p.z.p. ma charakter bezwzględnie obowiązujący i nie może być zmieniany wolą stron.
W wyroku z dnia 13 stycznia 2004 r. ( V CK 97/03, OSNC 2005, nr 2, poz. 34), Sąd Najwyższy także stwierdził, że niedopuszczalna jest zmiana podmiotowa umowy zawartej
w następstwie przetargu, umożliwiająca przejęcie zamówienia publicznego (wstąpienie nowego podmiotu po jednej ze stron umowy). Artykuł 7 ust. 3 p.z.p. jest ograniczeniem wyrażonej w art. 353 ¹ k.c. zasady swobody umów. Wprowadzenie do umowy w sprawie zamówienia publicznego zmian podmiotowych, dokonanych nawet za zgodą zamawiającego, jest czynnością mającą na celu obejście ustawy i na podstawie art. 58 § 1 k.c. będzie ona nieważna. Analiza zapisów ustawy uprawnia do postawienia tezy, iż dopuszczenie możliwości translatywnego przejęcia długu zniweczyłoby całkowicie zasadność wszystkich działań zamawiającego, podjętych podczas procedury wyboru odpowiedniego kontrahenta. Bliskość konstytucyjna i funkcjonalna cesji (art. 509 k.c.) i subrogacji poręczyciela (art. 518 § 1 pkt 1 k.c.) pozwala na wysunięcie wniosku o możliwości zastępowania efektu prawnego cesji także umową poręczenia, gdy po wykonaniu obowiązku poręczycielskiego następuje subrogacyjna zmiana wierzyciela w pierwotnym stosunku obligacyjnym i pojawia się nowy wierzyciel pozwanej. Taki skutek objęty był wolą i zamiarem stron zawierających umowę poręczenia. Istotnie, następstwo subrogacji poręczyciela w postaci obowiązku dokonania zapłaty na rzecz podmiotu, który nie był uczestnikiem procedury udzielenia zamówienia i który uprawnienie do żądania zapłaty nabył od podmiotu wyłonionego w trybie przetargowym, budzi uzasadnione wątpliwości. Ratio legis wywiedzionego z przepisu art. 7 ust. 3 p.z.p. zakazu zawierania umów o zwalniające przejęcie długu uzasadniona jest ochroną interesu publicznego, w szczególności potrzebą kontroli przepływu środków publicznych.

W oparciu o powyższe Sąd I instancji stwierdził, że umowy powódki z (...) Spółką Akcyjną w K. z dnia 9 marca 2012 roku i (...) Spółką Akcyjną w S.
z 29 czerwca 2012 roku są nieważne, gdyż doprowadziły do obejścia bezwzględnie obowiązanego przepisu art. 7 ust. 3 p.z.p. w rozumieniu art. 58 § 1 k.c. Następstwem nieważności tych umów jest niemożność korzystania przez powódkę z uprawnień mogących wynikać z subrogacji poręczyciela.

Zatem Sąd I instancji na podstawie art. 496 k.p.c. w zw. z art. 876 k.c., art. 518 § 1 k.c. i art. 7 ust. 3 p.z.p. uchylił nakaz zapłaty wydany w postępowaniu nakazowym przez Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi dnia 3 marca 2014 r. w sprawie o sygn. akt XIII GNc 6265/13 i oddalił powództwo, orzekając o kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku wniosła powódka, zarzucając mu naruszenie prawa materialnego, tj. art. 58 § 1 k.c. w zw. z art.7 ust.3 ustawy Prawo zamówień publicznych poprzez zastosowanie wskazanych przepisów w sytuacji, gdy zawarta przez stronę powodową umowa poręczenia nie jest umową, która wpływa na relacje zamawiający – wykonawca
z punktu widzenia funkcji zamówień publicznych i jako taka, może zostać zawarta przez wykonawcę w odniesieniu do wierzytelności przysługujących mu w związku z wykonaniem umowy zawartej w trybie zamówień publicznych.

Domagała się utrzymania w całości w mocy nakazu zapłaty wydanego
w postępowaniu nakazowym w dniu 3 marca 2014 r. przez Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi w sprawie o sygn. akt XIII GNc 6265/13 i zasądzenia od pozwanej kosztów procesu za II instancję.

W uzasadnieniu powódka przywołała argumenty na poparcie zarzutów apelacji, podnosząc w szczególności, że w następstwie przeprowadzenia postępowania o udzielenie zamówienia nie ma przeszkód prawnych do przeniesienia przez wykonawcę, po zwarciu umowy, jego praw, zwłaszcza prawa do wynagrodzenia, prawa do uzyskania ceny na rzecz osoby lub osób trzecich.

W odpowiedzi pozwana wniosła o oddalenie apelacji i obciążenie powódki kosztami postępowania za obie instancje. Wskazując na prawidłowość ustaleń i rozważań Sądu
I instancji, pozwana powołała się na argumentację zawartą w zarzutach od nakazu zapłaty, dotyczącą nienaruszalności postanowień umowy o udzielenie zamówienia publicznego,
w tym zwłaszcza strony podmiotowej zamówienia publicznego.

Sąd Okręgowy zważył:

Apelacja powódki zasługuje na uwzględnienie.

Sąd I instancji dokonał prawidłowych ustaleń stanu faktycznego co do zakresu
i wysokości spełnionego przez powódkę świadczenia na rzecz (...) Spółki Akcyjnej
w (...) Spółki Akcyjnej w S., właściwie też przyjął, że w przypadku pozwanej – spółki kapitałowej do zmiany wierzyciela nie jest konieczna zgoda podmiotu, który utworzył zakład. Niezasadnie jednak Sąd przyjął, że umowy poręczenia zawarte przez powódkę z tymi spółkami są nieważne ze względu na obejście bezwzględnie obowiązującego przepisu art. 7 ust. 3 p.z.p. w rozumieniu art. 58 § 1 k.c.

Art. 7 ust. 3 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 roku - prawo zamówień publicznych stanowi, że zamówienia udziela się wyłącznie wykonawcy wybranemu zgodnie z przepisami ustawy, natomiast zgodnie z art. 144 tej ustawy zakazuje się istotnych zmian postanowień zawartej umowy w stosunku do treści oferty, na podstawie której dokonano wyboru wykonawcy, chyba, że zamawiający przewidział możliwość dokonania takiej zmiany
w ogłoszeniu o zamówieniu lub w specyfikacji istotnych warunków zamówienia oraz określił warunki takiej zmiany (ust.1); zmiana umowy dokonana z naruszeniem ust.1 podlega unieważnieniu (ust.2). W okolicznościach niniejszej sprawy nie sposób dostrzec zmiany wykonawcy w realizacji zamówienia publicznego, a tym samym naruszenia przytoczonych przepisów, gdyż to wymienione wyżej spółki, nie: powódka zrealizowały umowę sprzedaży
i dostawy leków na rzecz pozwanej, Umowy poręczenia zawarte między powódką
i wykonawcami, dotyczące kwestii płatności wynikających z umowy, nie stanowią bowiem jej zmiany.

Z tych względów Sąd Okręgowy na mocy art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok, na podstawie art. 496 k.p.c. utrzymując w mocy nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym, przyjmując, że roszczenie uzasadnia przepis art. 518 § 1 k.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd orzekł w oparciu o przepis art. 98 k.p.c.

SSO Małgorzata Korfanty SSO Iwona Wańczura SSR (del.) Rafał Baranek