Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 grudnia 2016 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący : SSO Andrzej Żelazowski

Protokolant: st. prot. Anna Żarczyńska-Ziobro

po rozpoznaniu w dniu 13 grudnia 2016 r. w Krakowie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Sp. z o.o. w K.

przeciwko H. P., P. P., J. P.

o zapłatę

I.  utrzymuje częściowo w mocy nakaz zapłaty wydany przez Sąd Okręgowy w Krakowie w postępowaniu nakazowym w dniu 8 lipca 2016r., sygn. akt INc 685/16, co do kwoty 155.807,59 zł (słownie złotych: sto pięćdziesiąt pięć tysięcy osiemset siedem 59/100) oraz odsetek ustawowych od tej kwoty od dnia 1 czerwca 2016r. do dnia zapłaty i kosztów postępowania w kwocie 7.387,00 zł (słownie złotych: siedem tysięcy trzysta osiemdziesiąt siedem);

II.  umarza postępowanie co do kwoty 1.786,59 zł (słownie złotych: jeden tysiąc siedemset osiemdziesiąt sześć 59/100) oraz odsetek ustawowych od kwoty 157.594,18zł (słownie złotych: sto pięćdziesiąt siedem tysięcy pięćset dziewięćdziesiąt cztery 18/100) od dnia 1 marca 2016r. do dnia 31 maja 2016r. oraz od kwoty 1.786,59zł (słownie złotych: jeden tysiąc siedemset osiemdziesiąt sześć 59/100) od dnia 1 czerwca 2016r.;

III.  zasądza od pozwanych solidarnie na rzecz strony powodowej kwotę 1.800,00 zł (słownie złotych: jeden tysiąc osiemset) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

IV.  nieuiszczonymi kosztami sądowymi, od których uiszczenia pozwani byli zwolnieni obciąża Skarb Państwa.

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 13 grudnia 2016 r.

Strona powodowa - (...) Sp. z o.o. z siedzibą w K. w pozwie złożonym w dniu 1.06.2016 r. ( data nadania pozwu na poczcie) wniosła o zasądzenie na jej rzecz w postępowaniu nakazowym, solidarnie od pozwanych B. P., H. P., J. P. i P. P., kwoty 157.594,18 zł z weksla wraz z odsetkami karnymi w wysokości odsetek ustawowych, liczonymi od dnia 1.03.2016 r. do dnia zapłaty oraz kosztów postępowania nakazowego według norm przepisanych.

Na uzasadnienie zgłoszonego żądania powódka wskazała, iż na podstawie umowy pożyczki nr (...) z dnia 28.05.2014 r. udzieliła pozwanej B. P., zwrotnej pożyczki gotówkowej w kwocie 220.000 zł na cel gospodarczy. Zabezpieczeniem spłaty zaciągniętego zobowiązania był weksel in blanco wystawiony przez pozwaną, poręczony przez pozwanych J. P., H. P. i P. P.. Ponieważ pozwana B. P. nie dotrzymała warunków umowy, strona powodowa wezwała pozwanych do spłaty zobowiązania, a następnie wobec jego braku, uzupełniła weksel z terminem płatności na dzień 29.02.2016 r. w kwocie 163.894,18 zł. Powódka podała, iż pomimo wysłania zawiadomienia o uzupełnieniu weksla, weksel ten nie został wykupiony we wskazanym terminie w całości; pozwani jedynie zapłacili powódce łącznie kwotę 6.300 zł. Strona powodowa wyjaśniła, iż obecnie na dochodzoną kwotę składa się: kapitał – 155.979,41 zł, odsetki liczone wg § 3 umowy pożyczki – 566,51 zł, odsetki karne liczone wg zasad określonych w § 5 umowy – 398,26 zł oraz koszty korespondencji – 650 zł.

W dniu 8.07.2016 r. Sąd Okręgowy w Krakowie Wydział I Cywilny w sprawie do sygn. akt I Nc 685/16, wydał nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym, w którym uwzględnił w całości żądanie strony powodowej, a nadto zasądził na jej rzecz od pozwanych solidarnie koszty postępowania w kwocie 7.387 zł.

W zarzutach od nakazu zapłaty (k. 39-45), pozwani H. P., J. P. i P. P. zaskarżyli przedmiotowy nakaz w całości, wnosząc o jego uchylenie w stosunku do nich i oddalenie powództwa w całości. Pozwani wnieśli także o zasądzenie na ich rzecz od powoda solidarnie kosztów procesu.

Pozwani nie kwestionowali okoliczności związanych z zawarciem przez B. P. umowy pożyczki, a także faktu, iż zabezpieczeniem terminowej spłaty pożyczki stanowił weksel in blanco zawierający ich poręczenie. Nie zaprzeczali też okolicznościom w jakich doszło do wypowiedzenia umowy pożyczki przez stronę powodową i wezwania pozwanej do wykupienia weksla. Tym samym nie podważali co do zasady istnienia po stronie powodowej dochodzonego roszczenia.

Natomiast zarzucili, iż powództwo wobec nich jest obecnie przedwczesne. Wyjaśnili, że po wypowiedzeniu umowy pożyczki i wezwaniu pożyczkobiorcy do wykupu weksla, pozwany J. P. w imieniu własnym oraz w imieniu H. P. i P. P., zwrócił się do powódki o udzielenie prolongaty w spłacie wierzytelności wekslowej i rozłożenia jej na raty, deklarując wolę uregulowania należności w ratach miesięcznych po 2000 zł, na co wierzyciel wyraził zgodę. Powódka zaś przed wytoczeniem powództwa w niniejszej sprawie nie wezwała pozwanych do zapłaty całości dochodzonej wierzytelności i nie sygnalizowała, że odstępuje od dotychczasowych uzgodnień poczynionych z poręczycielami w przedmiocie prolongaty w spłacie zadłużenia wynikającego z weksla. Tym samym nie umożliwiła im zajęcia stanowiska w sprawie. Zdaniem pozwanych, fakt odroczenia przez powódkę terminu zapłaty całości w/w należności sprawia, że dochodzona pozwem kwota wierzytelności nie uzyskała w całości przymiotu wymagalności i nie może być skutecznie względem pozwanych poręczycieli dochodzona. Co więcej, z uwagi na ustaloną wysokość miesięcznych spłat i dokonaną do chwili wniesienia zarzutów od nakazu zapłaty sumę wpłat 12600 zł, wymagalne po dacie wytoczenia powództwa raty jako spłacone nie mogą być przez powódkę skutecznie dochodzone. Pozwani podali, iż począwszy od lutego 2016 r. dokonali spłaty długu w łącznej kwocie 12.600 zł. Co więcej z uwagi na wolę możliwie najszybszego spłacenia całości zadłużenia, dokonywali znacznie wyższych wpłat aniżeli po 2000 zł, stąd też zarówno na datę wytoczenia powództwa jak i obecnie po stronie pozwanych istnieje znacząca nadpłata. W związku z dokonywanymi wpłatami na łącznie w/w kwotę, pozwani zakwestionowali też wysokość wierzytelności objętej zaskarżonym nakazem, wskazując, iż do spłaty pozostała kwota 151.294,18 zł.

Nadto podali, iż nie dali podstaw powódce do wytoczenia powództwa albowiem swoją postawą udowodnili, że bez kierowania sprawy na drogę sądową powódka była w stanie uzyskać od nich zaspokojenie dochodzonego przez siebie roszczenia. Poza tym, w przypadku ewentualnego uznania roszczenia powódki, w stosunku do pozwanych w zakresie kosztów procesu, winien mieć zastosowanie art. 102 k.p.c.

Na koniec pozwani z uwagi na przytoczone okoliczności ( tj. aktywne dążenie pozwanych do zaspokojenia roszczenia dochodzonego przez powódkę), oraz ich sytuację majątkową, uniemożliwiającą pozwanym jednorazową spłatę długu, na wypadek uwzględnienia powództwa wnieśli o rozłożenie ewentualnie zasadzonego na rzecz powódki świadczenia na równe miesięczne raty, w wysokości nie większej niż 1600 zł.

W piśmie z dnia 2.11.2016 r. ( k. 74-80), strona powodowa wyjaśniła, iż między stronami były prowadzone rozmowy w przedmiocie zmian terminu i sposobu spłaty zobowiązania, jednakże do wiążących ustaleń w tym zakresie nie doszło. Wskazała, iż zmiana taka wymagała bowiem zmiany treści umowy pożyczki, wyrażonej w formie pisemnej i to zastrzeżonej pod rygorem nieważności. Podkreśliła, iż zobowiązanie nie zostało uregulowane w terminie określonym umową, skutkiem czego jest wystąpienie przeciwko pozwanym na drogę sądową. Podała, iż wysokość dochodzonej kwoty wykazana na dzień sporządzenia pozwu obejmowała wszelkie – bez żadnego wyjątku – dokonane spłaty bez świadczeń uiszczonych po tej dacie.

Na rozprawie w dniu 13.12.2016 r. pełnomocnik strony powodowej podał, iż ostatecznie wnosi o zasądzenie kwoty 155.807,59 zł z odsetkami ustawowymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty przy uwzględnieniu wpłat dokonanych przez pozwanych na poczet spornej należności.

Bezsporne w sprawie jest, że:

Strona powodowa – (...) Sp. z o.o. z siedzibą w K. na podstawie zawartej umowy pożyczki nr (...) z dnia 28.05.2014 r. udzieliła pozwanej B. P. zwrotnej pożyczki gotówkowej w kwocie 220.000 zł z przeznaczeniem na cel gospodarczy.

Udzielona pożyczka podlegała spłacie w 58 równych ratach, łącznie z oprocentowaniem stałym w wysokości 2% w stosunku rocznym oraz kosztami jej udzielenia. Zabezpieczenie spłaty zaciągniętego zobowiązania stanowił weksel in blanco wystawiony przez B. P., poręczony przez pozwanych J. P., H. P. i P. P.. Zgodnie z deklaracją wekslową, stanowiącą integralną część podpisanej przez strony umowy, pozwana upoważniła stronę powodową do uzupełnienia weksla na sumę odpowiadającą aktualnemu zadłużeniu wobec powódki z tytułu udzielonej pożyczki, w każdym czasie, w przypadku niedotrzymania warunków umowy, terminów płatności którejkolwiek rat, odsetek od kapitału , odsetek karnych oraz prowizji.

Przedmiotowa umowa odnosiła się do postanowień Regulaminu Funduszu (...), obowiązującego w powodowej spółce. Strony umowy uzgodniły, że odsetki karne o których mowa w § 9 w/w Regulaminu, wynosić będą 5 % od kwoty raty pożyczki aktualnie wymagalnej.

Z kolei sam Regulamin przewidywał, m.in. że:

- pożyczkodawca zawiadomi pożyczkobiorcę i poręczycieli o zamiarze wypełnienia weksla listem poleconym wysłanym co najmniej na siedem dni przed terminem jego płatności, (§ 12 ust. 2 Regulaminu),

- pożyczkodawca może wypowiedzieć umowę i zażądać niezwłocznej spłaty pożyczki wraz z odsetkami tak zaległymi jak i bieżącymi, karnymi, kosztami postępowania ( w tym kosztami obsługi prawnej) a także przystąpić do realizacji zabezpieczenia pożyczki jeżeli m.in. pożyczkobiorca lub którykolwiek z poręczycieli naruszył postanowienia umowy lub Regulaminu, a w szczególności: nie dotrzymał terminu spłaty którejkolwiek z rat pożyczki lub należnych odsetek albo odsetek karnych, ( § 14 ust. 1. a. I. Regulaminu),

- wszelkie zmiany lub uzupełnienia umowy, będą dokonywane w formie pisemnej pod rygorem nieważności ( § 19 ust.1 Regulaminu).

W związku z brakiem spłaty rat pożyczki nr (...) z dnia 28.05.2014 r., strona powodowa kilkakrotnie wzywała pozwaną B. P. do natychmiastowego uregulowania zaległych należności. O wezwaniach tych byli informowali także poręczyciele wekslowi.

Z kolei pismem z dnia 17 lutego 2016 r., wysłanym listem poleconym do wszystkich pozwanych, strona powodowa wypowiedziała w/w umowę pożyczki oraz zawiadomiła strony o uzupełnieniu weksla in blanco i wyznaczeniu terminu płatności sumy wekslowej na dzień 29.02.2016 r., na kwotę 163.894,18 zł. Kwota ta odpowiadała całkowitemu zadłużeniu z tytułu zaciągniętej pożyczki na dzień wypowiedzenia umowy, łącznie z odsetkami i odsetkami karnymi oraz dotychczasowymi kosztami windykacji należności. Jako miejsce płatności weksla strona powodowa wskazała swoją siedzibę tj. K..

Weksel we wskazanym terminie nie został wykupiony przez pozwanych. Pozwani w okresie od lutego 2016 r. do czerwca 2016 r. wpłacili jedynie na rzecz strony powodowej łącznie kwotę 12.600 zł, tj. w dniu 22.02.2016 r. – 1600 zł, w dniu 29.02.2016 r. – 1400 zł, w dniu 24.03.2016 r. – 2000 zł, w dniu 31.03.2016 r. – 1000 zł, w dniu 29.04.2016 r. – 300 zł., 23.06.2016 r. – 2000 zł oraz 24.06.2016 r. – 4300 zł.

Nadto Sąd ustalił:

Na dzień 1.12.2016 r. zadłużenie pozwanych wobec strony powodowej wynosiło kwotę 155.807,59 zł.

Dowód: zestawienie spłat, k. 86-87

Powyższy stan faktyczny ( w zasadzie bezsporny), Sąd Okręgowy ustalił w oparciu o powołane przez strony dokumenty, których strony nie kwestionowały i którym Sąd w całości dał wiarę.

Sąd zważył, co następuje:

W niniejszej sprawie, powodowa spółka dochodziła należności z weksla in blanco, który zabezpieczał należność powódki wynikającą z zawartej przez powódkę z pozwaną B. P. umowy pożyczki, domagając się ostatecznie zasądzenia solidarnie od pozwanej B. P. oraz pozwanych J. P., H. P. i P. P. jako poręczycieli wekslowych na rzecz powódki kwoty 155.807,59 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 1.06.2016 r. do dnia zapłaty. Pozwani poręczyciele co do zasady nie kwestionowali roszczenia strony powodowej. Podnieśli jedynie, iż jest ono przedwczesne z uwagi na zawarcie przez strony, po wypowiedzeniu umowy pożyczki, porozumienia wprowadzającego prolongatę spłaty długu poprzez jego rozłożenie na raty. Ponadto zakwestionowali wysokość roszczenia, wskazując na dokonane pomiędzy lutym a czerwcem 2016 r. wpłaty na rzecz strony powodowej w łącznej kwocie 12.600 zł. Powołali się także na ich trudną sytuację majątkową, iż nie są w stanie spłacić należności jednorazowo, z tego też względu wnieśli o rozłożenie spłaty zadłużenia na raty.

Podstawę odpowiedzialności pozwanych, jako poręczycieli wekslowych stanowi art. 32 ustawy Prawo wekslowe, zgodnie z którym poręczyciel wekslowy odpowiada tak samo, jak ten, za kogo poręczył. Zobowiązanie poręczyciela jest ważne, chociażby nawet zobowiązanie, za które poręcza, było nieważne z jakiejkolwiek przyczyny z wyjątkiem wady formalnej.

W orzecznictwie dotyczącym kwestii poręczenia wekslowego ukształtował się pogląd, że odpowiedzialność pozwanego jako poręczyciela wekslowego ma charakter abstrakcyjny i bezwarunkowy, jest to odpowiedzialność „samodzielna materialnie, niesubsydiarna, solidarna i w ograniczonym jedynie stopniu uzależniona od zobowiązania głównego. (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 24 listopada 2009 r. V CSK 129/09 oraz z dnia 13 lutego 2009 r. II CSK 452/08 a także z dnia 18 listopada 1970 r. I PR 407/70) Zwrócić należy też uwagę, że gwarancyjny charakter poręczenia wekslowego jako formy wykonania zobowiązania pieniężnego sprawia, że awalista zobowiązuje się nie względem awalanta, lecz względem jego wierzyciela. Instytucja awalu służy zatem przede wszystkim zabezpieczeniu interesów wierzyciela.

Zdaniem Sądu, skoro zatem pozwani złożyli jako poręczyciele podpis na wekslu in blanco stanowiącym zabezpieczenie wykonania umowy pożyczki z dnia 28.05.2014 r., stali się zobowiązanymi z tytułu udzielonego poręczenia wekslowego. Okoliczności tej pozwani nie kwestionowali. Niesporny był w świetle zarzutów pozwanych również zakres złożonego przez niech poręczenia wekslowego.

Nie zasługuje na uwzględnienie zarzut pozwanych, iż roszczenie strony powodowej nie jest wymagalne, co skutkuje przedwczesnością wytoczonego powództwa. Strona powodowa skutecznie bowiem tj. zgodnie z umową pożyczki i obowiązującym strony Regulaminem wypowiedziała umowę, której spłata zabezpieczona była wekslem. Jednocześnie w wypowiedzeniu tym strony zostały poinformowane o wypełnieniu weksla i wezwane do zapłaty sumy wekslowej. Nie można zatem zgodzić z zarzutem, iż dalsze pertraktacje między stronami zmierzające do prolongaty spłaty zadłużenia w systemie ratalnym odnoszą skutek do w/w wypowiedzenia. Przede wszystkim należy zwrócić uwagę, na fakt, iż strony nie zawarły ( a przynajmniej nie zostało to wykazane przez pozwanych) aneksu do umowy w zakresie zmian dotyczących spłaty zobowiązania, co mogło nastąpić tylko i wyłącznie pisemnie pod rygorem nieważności. Odroczenie terminu płatności bądź rozłożenie na raty spłaty należności stanowi w tym stanie rzeczy wyłączne uprawnienie strony powodowej, stanowiąc przejaw jej ewentualnej dobrej woli i nie ma wpływu na możliwość dochodzenia obecnie roszczenia przed sądem, jeżeli nie doszło do zmiany w odpowiedniej formie łączącej strony umowy. Zdaniem Sądu działania pozwanych zmierzają do uzyskania dogodnych warunków spłaty, które w istocie poprzez rozłożenie spłaty należności na długi czas sprowadzają się do dalszego kredytowania przez powódkę ich zobowiązań.

W części zasadny okazał się zarzut pozwanych dotyczący wysokości dochodzonego przez powódkę roszczenia z weksla, jednakże pozwani nie wykazali należycie zasadności tego zarzutu przedstawiając np. szczegółowe rozliczenia co do zarachowania wpłat dokonywanych przez nich w okresie od lutego do czerwca 2016 r. na poczet wierzytelności stwierdzonej wekslem, w tym w szczególności na poczet należności ubocznych, tj. odsetek i kosztów. Z tych przyczyn za wiarygodne uznał Sąd w tym zakresie rozliczenie przedłożone przez powoda na rozprawie w dniu 13.12.2016 r.

Ograniczenie żądania pozwu przez stronę powodową należy traktować jako częściowe cofniecie pozwu, co skutkuje częściowym umorzeniem postępowania ( art. 203 §1 i 4 i art. 355 k.p.c.). Umorzenie to odnosi się do różnicy między kwotą dochodzoną pierwotnie przez powódkę a żądaną ostatecznie oraz co do odsetek.

W przepisie art. 320 k.p.c. zawarta została szczególna zasada wyrokowania, dająca sądowi możliwość zasądzenia zgłoszonego przez powoda roszczenia z uwzględnieniem interesu pozwanego w zakresie czasu wykonania wyroku. To upoważnienie sądu do konstytutywnej ingerencji w treść istniejącego stosunku prawnego przez przekształcenie objętego nim świadczenia jednorazowego na świadczenie o charakterze ratalnym przemawia nie tylko za procesową, ale i materialnoprawną naturą przepisu art. 320 k.p.c. Sąd podejmuje z urzędu lub na wniosek pozwanego decyzję o rozłożeniu zasądzonego świadczenia na raty, po stwierdzeniu, że przemawiają za tym, ujawnione w sprawie, szczególnie uzasadnione wypadki, leżące po stronie pozwanego.

W niniejszej sprawie pozwani domagając zastosowania względem nich art. 320 k.p.c. wskazują przede wszystkim na swój stan majątkowy, nie pozwalający im na jednorazowe spełnienie świadczenia, a jednocześnie na wolę i aktywność ich w dążeniu do zaspokojenia wierzytelności powódki. Sąd Okręgowy objął swoimi ustalenia wszystkie powyższe okoliczności, uznał jednakże, iż nie stanowią one dostatecznej podstawy do rozłożenia zasądzonej na rzecz powódki kwoty 155.807,59 zł wraz z odsetkami na raty.

Ustanowiona w art. 320 k.p.c. norma ma bowiem charakter wyjątkowy, gdyż może być zastosowana jedynie w szczególnie uzasadnionych wypadkach. W zasadzie chodzi o okoliczności dotyczące pozwanego dłużnika, jego sytuację osobistą, majątkową, finansową, rodzinną, które powodują, że nierealne jest spełnienie przez niego od razu i w pełnej wysokości zasądzonego świadczenia. Przyjmuje się np., że za zastosowaniem omawianego przepisu przemawia sytuacja, w której pozwany uznaje powództwo i podnosi, że nieuregulowanie długu jest spowodowane wyłącznie jego złą sytuacją majątkową. Rozważając rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty, sąd orzekający nie może jednak nie brać pod rozwagę sytuacji wierzyciela. Okoliczności rozpoznawanej sprawy nie uzasadniają zaś tak znaczącego uprzywilejowania pozwanych kosztem powódki. Utrwalony jest bowiem w orzecznictwie sądowym pogląd, że rozłożenie na raty świadczenia jest racjonalne wówczas, gdy dłużnik wykaże, że dysponuje środkami umożliwiającymi wykonanie tak zmodyfikowanego obowiązku w sposób ekonomicznie odczuwalny przez wierzyciela ( zob. wyrok SA w Krakowie z dnia 27.04.2016 r., sygn. I ACa 72/16). W okolicznościach niniejszej sprawy pozwani wykazują obecnie wolę i możliwość spełnienia świadczenia ratalnie, uiszczając po ok. 1600 zł miesięcznie. Żądanie rozłożenia świadczenia na ok 8 lat świadczy więc o tym, że pozwani zupełnie tracą z pola widzenia interes powodowej spółki. Takie rozwiązanie w sposób oczywisty byłoby krzywdzące dla powódki, jako pozbawione znaczenia ekonomicznego, a tym samym narażałoby ją na szkodę.

Sąd, stosownie do art. 217 §3 k.p.c., oddalił wnioski pozwanych o przeprowadzenie dowodów z przesłuchania stron i świadka K. G. na okoliczność „prolongaty” umowy pożyczki, a tym samym przedwczesności powództwa. Pominął Sąd nadto dowód z przesłuchania pozwanych na okoliczność zasadności rozłożenia świadczenia na raty. Jak wykazano wyżej, zmiana zasad spłaty wymagała zmiany treści umowy pożyczki wyrażonej w formie pisemnej pod rygorem nieważności. A zatem dowód z przesłuchania strony czy świadka uznać należało w tym zakresie za bezprzedmiotowy. Dodatkowo należy wskazać, iż dowód z przesłuchania stron ma charakter subsydiarny i dokonywany jest w przypadkach gdy przebieg postępowania to uzasadnia, np. gdy nie wyjaśniono okoliczności dla rozstrzygnięcia sprawy istotnych, co nie miało miejsca w niniejszej sprawie.

Mając powyższe na względzie Sąd, na zasadzie art. 496 k.p.c. oraz powołanych przepisów, orzekł jak w punkcie I. i II. sentencji.

O kosztach procesu pomiędzy stronami orzekł Sąd na zasadzie art. 98 §1 i 3 k.p.c., oraz §3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie ( Dz. U z 2015 r. poz. 1800).

O nieuiszczonych kosztach sądowych orzekł Sąd na zasadzie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28.07.2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t. jednol. Dz. U. z 2016 r., poz. 623).