Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 lutego 2017 r.

Sąd Okręgowy w Siedlcach IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 14 lutego 2017 r. w S.

odwołania H. O.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

z dnia 26 maja 2015 r. Nr (...)

w sprawie H. O.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o wysokość emerytury

I.  oddala odwołanie;

II.  zasądza od Skarbu Państwa (kasa Sądu Okręgowego w Siedlcach) na rzecz adwokat J. S. kwotę 73,80 zł (słownie: siedemdziesiąt trzy i 80/100) obejmującą podatek VAT tytułem wynagrodzenia za pomoc prawną świadczoną z urzędu.

Sygn. akt IV U 812/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 26 maja 2015 r. Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. na podstawie art. 111 ust. 1 pkt 2 i 3 oraz art. 15 i 21 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013 poz. 1440) odmówił ubezpieczonej H. O. prawa do ponownego ustalenia wysokości świadczenia z uwzględnieniem wskaźnika wysokości podstawy wymiaru z 10 i 20 lat kalendarzowych. Organ rentowy dokonał ustalenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne na podstawie zaświadczeń o zatrudnieniu i wynagrodzeniu – znajdujących się już w aktach emerytalnych – wystawionych przez Zakłady (...) obejmujących okresy: od 1 stycznia 1981 r. do 31 grudnia 1983 r., od 1 stycznia 1968 r. do 31 grudnia 1989 r. i od 1 stycznia 1968 r. do 31 grudnia 1990 r. Natomiast za okresy pracy od 3 marca 1959 r. do 24 lutego 1963 r. oraz od 1 marca 1963 r. do 31 grudnia 1967 r. za podstawę wymiaru składek przyjęto kwoty obowiązującego w tym czasie minimalnego wynagrodzenia. Tym samym, ustalony wskaźnik podstawy wymiaru z 10 kolejnych lat kalendarzowych wybranych z okresu od 1970 r. do 1989 r. (tj. z lat 1974-1983), wyniósł 104,93%. Wskaźnik ten nie jest wyższy niż obecnie obowiązujący- 110,94%. Powyższe uzasadniało zastosowanie normy wyrażonej w art. 111 ust. 1 pkt 2 i 3 przywołanej ustawy. ZUS stwierdził również, iż ubezpieczona nie przedstawiła żadnych nowych dokumentów dotyczących posiadanych przez nią okresów składkowych.

Od decyzji tej odwołanie złożyła H. O. wnosząc o jej zmianę poprzez ponowne ustalenie wysokości emerytury przy uwzględnieniu wynagrodzenia uzyskiwanego w okresie zatrudnienia oraz o wyrównanie zaniżonej dotąd emerytury za wszystkie lata. W ocenie H. O., należna jej emerytura powinna być ustalona wg wskaźnika wynoszącego 118,75.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. ZUS wskazał, iż z akt sprawy wynika, że ubezpieczona jest uprawniona do emerytury od dnia 20 stycznia 1995 r. Uprzednio zaś pobierała rentę z tytułu niezdolności do pracy. Dlatego też jako podstawę wymiaru emerytury H. O. przyjęto podstawę wymiaru renty z tytułu niezdolności do pracy. Najkorzystniejszym dla wnioskodawczyni jest wariant podstawy wymiaru emerytury ustalony z 3 lat kalendarzowych z okresu od 1 stycznia 1981 r. do 31 grudnia 1983 r., tj. 110,94%. Tymczasem wskaźnik podstawy wymiaru z 10 kolejnych lat kalendarzowych wybranych z okresu 20 lat przed przyznaniem prawa do renty (tj. z lat 1970-1989), wynosi 104,93%. Organ rentowy podał także, iż poprzednio dokonywał wyliczeń (k. 69-71 akt rentowych) wskaźnika wysokości podstawy wymiaru emerytury, biorąc za podstawę 10 kolejnych lat kalendarzowych (1981-1990) wybranych z ostatnich 20 lat przed przyznaniem prawa do emerytury (1975-1994) i wskaźnik podstawy wymiaru emerytury wyniósł wówczas 100,28%. Wskaźnik w oparciu o 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniom społecznym wyniósł 104,74 %. Wskaźniki te są zatem niższe od przyjętego do ustalenia wysokości emerytury.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

W okresie od 3 marca 1959r. do 8 września 1990r. ubezpieczona H. O. była zatrudniona w Zakładach (...) Spółdzielni Pracy w D. (świadectwo pracy z 7 lutego 1991r. k.20 akt rentowych).

Decyzją z 14 listopada 1990r. organ rentowy przyznał ubezpieczonej od 12 września 1990r. rentę inwalidzką trzeciej grupy. Do ustalenia podstawy wymiaru świadczenia organ rentowy przyjął podstawę wymiaru składek z kolejnych trzech lat kalendarzowych, tj. z okresu od 1 stycznia 1981r. do 31 grudnia 1983r. Ustalony wskaźnik wysokości wyniósł 105,97% (decyzja k.18-19 akt rentowych).

W dniu 20 stycznia 1995r. ubezpieczona ukończyła 55. rok życia. W dniu 7 kwietnia 1995r. wystąpiła do organu rentowego z wnioskiem o przyznanie tzw. wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach (wniosek k.1 akt emerytalnych). Decyzją z 10 maja 1995r. organ rentowy przyznał ubezpieczonej od 20 stycznia 1995r., tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego emeryturę. Do ustalenia wysokości emerytury organ rentowy przyjął wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wynoszący po rewaloryzacji 110,94% (decyzja k.3 akt emerytalnych).

Decyzjami z 31 marca 2000r. i 14 sierpnia 2007r. organ rentowy odmówił ubezpieczonej ponownego ustalenia wysokości świadczenia (w oparciu o przedkładane przez nią zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu wystawione przez Zakłady (...) w D.) wskazując, że ustalone w oparciu o złożoną dokumentację wskaźniki wysokości podstawy wymiaru z 10 i 20 lat kalendarzowych są niższe od ustalonego wskaźnika wynoszącego 110,94% (decyzje k.34 i k.59-60 akt emerytalnych). Kolejna odmowna decyzja w tym przedmiocie zapadła w dniu 10 stycznia 2012r. (decyzja k.74 akt emerytalnych).

W dniu 25 września 2012r. wpłynął do organu rentowego kolejny wniosek ubezpieczonej o ustalenie wysokości emerytury przy uwzględnieniu wskaźnika wysokości podstawy wymiaru wynoszącego 104,93%, tj. ustalonego z 10 kolejnych lat kalendarzowych, tj. z lat 1974-1983 (wniosek k.129 akt emerytalnych). W rozpoznaniu powyższego wniosku decyzją z 31 stycznia 2013r. organ rentowy odmówił ubezpieczonej ponownego ustalenia wysokości emerytury wskazując, że wskaźniki wysokości podstawy wymiaru wyliczone z 10 i 20 lat kalendarzowych (w tym wskaźnik podany przez ubezpieczoną we wniosku) są niższe od obecnie obowiązującego wskaźnika wynoszącego 110,94% (decyzja k.131 akt emerytalnych).

Od decyzji tej odwołanie złożyła ubezpieczona, na skutek czego sprawę rozpatrywał Sąd Okręgowy w Siedlcach (sygn. akt IV U 246/13). Sąd ten zlecił biegłej z zakresu księgowości sporządzenie opinii w oparciu o dane wynikające z wystawionych przez byłego pracodawcę ubezpieczonej- Zakłady (...) w D.- zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu ubezpieczonej obejmujące lata 1968-1990 (zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z 31 stycznia 2000r. k.30-32 i z 3 sierpnia 2007r. k.50-53 akt emerytalnych). Biegła wskazała, iż ustalone w oparciu o dane wynikające z powyższych dokumentów wskaźniki wysokości podstawy wymiaru wynoszą:

-z 10 kolejnych lat kalendarzowych wybranych z ostatnich 20 lat przed przyznaniem prawa do renty, tj. z okresu od 1970r. do 1989r. – 104,93 %,

-z 10 kolejnych lat kalendarzowych wybranych z ostatnich 20 lat przed przyznaniem prawa do emerytury, tj. z okresu od 1975r. do 1994r. - 100,28%,

-z 20 najkorzystniejszych lat kalendarzowych wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu, tj. z lat 1959-1990 – 104,74% (opinia k. 27-30 i opinia uzupełniająca tej biegłej k.48-49 akt sprawy IV U 246/13).

W konsekwencji, mając na uwadze, iż wskaźniki te są niższe obowiązujący wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury ubezpieczonej, Sąd Okręgowy w Siedlcach wyrokiem z dnia 18 listopada 2014 r. oddalił odwołanie ubezpieczonej. Wyrok ten ubezpieczona zaskarżyła do Sądu wyżej instancji. Sąd Apelacyjny w Lublinie w wyroku z 18 marca 2015 r. uchylił wyżej wymieniony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję (...) Oddział w S. i przekazał sprawę temu organowi do ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu wymienionego wyroku Sąd Apelacyjny wskazał, iż nie zostało ustalone w postępowaniu przed organem rentowym, co było treścią żądania H. O. zawartego we wniosku z dnia 25 września 2012 roku. Zdaniem tego Sądu, zawarte we wniosku sformułowanie „uprzejmie proszę o wyliczenie mojej emerytury ze wskaźnika 104,93 z zestawienia nr 3 pani biegłej” nie jest jednoznaczne z żądaniem ponownego ustalenia wysokości świadczenia z uwzględnieniem wskaźnika wysokości podstawy wymiaru z 10 i 20 lat kalendarzowych, jak przyjął to organ rentowy wydając zaskarżone rozstrzygnięcie. W odwołaniu od decyzji z dnia 31 stycznia 2013 roku ubezpieczona domagała się wyliczenia emerytury „z zarobków” a nie z renty. Z treści kolejnego wniosku wynika, że ubezpieczona domagała się wyliczenia emerytury na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 października 1991 roku. W zaistniałej sytuacji, w ocenie Sądu Apelacyjnego, H. O. zachowała prawo do wyliczenia emerytury na podstawie art. 7 ustawy z dnia 17 października 1991 roku o rewaloryzacji emerytur i rent, zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 104, poz. 450)-wyrok wraz z uzasadnieniem k.104, 107-110 akt sprawy IV U 246/13 SO Siedlce.

Po przekazaniu sprawy do rozpoznania (...) Oddział w S., ubezpieczona została zobowiązania do sprecyzowania roszczenia (k. 188 akt emerytalnych). H. O. wskazała, iż powinna otrzymywać emeryturę w kwocie 2.274 zł miesięcznie, a aktualnie otrzymuje 1.480 zł miesięcznie. Ubezpieczona domagała się również wyrównania z tytułu emerytury w należnej wysokości za 15 lat wstecz (pismo z 12 maja 2015 r. k. 192 akt emerytalnych). H. O. nie przedstawiła żadnych nowych dokumentów dotyczących wymiaru okresów składkowych lub nieskładkowych. Następnie, zaskarżoną decyzją z dnia 26 maja 2015 r., organ rentowy odmówił ubezpieczonej prawa do ponownego ustalenia wysokości świadczenia z uwzględnieniem wskaźnika wysokości podstawy wymiaru z 10 oraz 20 lat kalendarzowych (decyzja k. 194 akt emerytalnych).

W toku postępowania odwoławczego, Sąd zobowiązał organ rentowy do dokonania wyliczenia wysokości emerytury ubezpieczonej w oparciu o przepisy art. 7 ust. 1 pkt 4 ustawy z 14 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, na dzień 1 września 2012 r. ZUS wyliczył, iż wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury z 6 najkorzystniejszych lat wybranych z 15-lecia poprzedzającego przyznanie prawa do emerytury (lata 1980-1994), ustalony z lat 1980-1985 wynosi 101,09%. Emerytura obliczona o ten wskaźnik wyniosłaby 1320,06 zł (k. 94-95 a. s.).

W ocenie Sądu Okręgowego, odwołanie ubezpieczonej jest niezasadne.

Zauważyć należy, iż w toku postępowania ubezpieczona była reprezentowana przez pełnomocnika z wyboru- jej męża oraz pełnomocnika z urzędu w osobie adwokata. Mimo powyższego, ubezpieczona nie potrafiła sprecyzować swojego żądania. Twierdziła, iż kwota należnej jej emerytury powinna być wyższa oraz, że powinna otrzymać wyrównanie za 250 miesięcy. Ubezpieczona przedstawiała własne wersje wyliczeń wysokości jej emerytury. Przedstawiając te wersje, H. O. nie wskazywała jednak dokładnej podstawy prawnej pozwalającej na dokonanie stosownych wyliczeń. Tymczasem, nie sposób uznać, by zaskarżona decyzja została wydana w oparciu o niewłaściwie zastosowane przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS.

Stosownie do treści art. 21 ust. 1 przywołanej ustawy podstawę wymiaru emerytury dla osoby, która wcześniej miała ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, stanowi: 1) podstawa wymiaru renty – w wysokości uwzględniającej rewaloryzację oraz wszystkie kolejne waloryzacje przypadające w okresie następującym po ustaleniu prawa do renty, z zastrzeżeniem art.15 ust.5, albo 2) podstawa wymiaru ustalona na nowo w myśl art.15.

Zgodnie z art. 15 ust. 1 i 4 wyżej wymienionej ustawy, podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę. W celu ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty:

1) oblicza się sumę kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w ust. 3, w okresie każdego roku z wybranych przez zainteresowanego lat kalendarzowych; 2) oblicza się stosunek każdej z tych sum kwot do rocznej kwoty przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonej za dany rok kalendarzowy, wyrażając go w procentach, z zaokrągleniem do setnych części procentu;

3) oblicza się średnią arytmetyczną tych procentów, która, z zastrzeżeniem ust. 5, stanowi wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury lub renty, oraz 4) mnoży się przez ten wskaźnik kwotę bazową, o której mowa w art. 19.

Podkreślić należy, iż w myśl art. 111 ust. 1 tej ustawy, wysokość emerytury lub renty oblicza się ponownie (…) jeżeli wskaźnik wysokości podstawy wymiaru jest wyższy od poprzednio obliczonego. Norma ta jest kluczowa dla rozstrzygnięcia niniejszego postępowania. A zatem, warunkiem prawa do ponownego obliczenia emerytury, jest istnienie wyższego wskaźnika wysokości podstawy wymiaru, który zostałby obliczony według reguł wyrażonych w art. 111 ust. 1 pkt 2 i 3 oraz ust. 2 w zw. z art. 15 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Z akt sprawy natomiast wyraźnie wynika, iż do ustalenia wysokości emerytury przyznanej ubezpieczonej decyzją z 10 maja 1995r. (k.3 akt emerytalnych), organ rentowy przyjął wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wynoszący po rewaloryzacji 110,94%, który został ustalony na podstawie danych z 3 lat kalendarzowych z okresu od 1 stycznia 1981 r. do 31 grudnia 1983 r. Rozwiązanie to jest najkorzystniejsze dla ubezpieczonej. Jak bowiem wynika z wyliczeń dokonanych przez ZUS, wskaźnik podstawy wymiaru z 10 kolejnych lat kalendarzowych wybranych z okresu 1970-1989 (czyli 20 lat przed przyznanie prawa do renty- tj. 1974-1983) wynosi 104,93%, wskaźnik podstawy wymiaru z 10 kolejnych lat kalendarzowych jest (1981-1990) wybranych z ostatnich 20 lat przed przyznaniem prawa do emerytury (1975-1994) wyniósł 100,28%, zaś wskaźnik podstawy wymiaru z 20 lat wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniom społecznym wyniósł 104,74% (k. 69-71 akt emerytalnych). W ocenie Sądu, nie ma podstaw do twierdzenia, by wyliczenia te były niezgodne z prawem. Na marginesie jedynie dodać należy, iż prawidłowość tych wyliczeń została potwierdzona przez biegłą z zakresu księgowości, która opiniowała w postępowaniu IV U 246/13 toczącym się przed Sądem Okręgowym Siedlcach.

Podkreślić również należy, iż przyjęty przez organ rentowy w decyzji z dnia 10 maja 1995r. wskaźnik podstawy wymiaru emerytury jest również wyższy niż wskaźnik obliczony w oparciu o art. 7 ust. 1 pkt 4 ustawy z 14 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent (Dz.U. Nr 104, poz. 450). Przypomnieć należy, iż przepis ten wyraża zasadę, zgodnie z którą podstawę wymiaru emerytury lub renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 5 i 6, z uwzględnieniem art. 8 i 9, przeciętna, zwaloryzowana kwota wynagrodzenia lub dochodu, która stanowiła podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego, w okresie kolejnych 6 lat kalendarzowych wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 15 lat kalendarzowych, jeżeli wniosek o świadczenie zostanie zgłoszony do dnia 31 grudnia 1995 r. Z kolei art. 8 ust. 1 pkt 1 i 2 tej samej ustawy reguluje, iż podstawę wymiaru emerytury dla osoby, która wcześniej miała ustalone prawo do renty inwalidzkiej na podstawie przepisów wymienionych w art. 1, stanowi: 1) podstawa wymiaru renty inwalidzkiej– w wysokości uwzględniającej rewaloryzację oraz wszystkie kolejne waloryzacje przypadające w okresie następującym po ustaleniu prawa do renty inwalidzkiej albo 2) podstawa wymiaru ustalona na nowo w myśl art.7.

Organ rentowy dokonał obliczenia wskaźnika podstawy wymiaru emerytury w oparciu o przywołaną normę (k. 94-95 a. s.). Pod uwagę wzięte zostały zarobki uzyskiwane przez ubezpieczoną przez 6 kolejnych lat kalendarzowych, tj. lata 1980-1985. Wskaźnik ten wyniósł 101,09%, a zatem był niższy niż uprzednio ustalony w drodze decyzji z dnia 10 maja 1995r., a wysokość emerytury obliczonej na dzień 1 września 2012 r. wyniosła 1.320,06 zł. A zatem, również po zastosowaniu przywołanej normy wskaźnik podstawy wymiaru emerytury nie będzie wyższy niż ten, w oparciu o który ustalono wysokość emerytury ubezpieczonej. Innymi słowy, emerytura otrzymywana przez ubezpieczoną została ustalona w oparciu o najkorzystniejszy wariant. Zaznaczyć należy, iż po dokonaniu powyższego wyliczenia ubezpieczona przedstawiała własną propozycję wyliczeń, biorąc za podstawę lata 1975, 1981-1984 oraz 1989 (pismo k. 100 a. s.). Wyliczenie to, jak i inne podawane przez ubezpieczoną w trakcie postępowania nie mają oparcia w przepisach prawa. W tym miejscu przypomnieć należy, iż art. 7 ust. 1 pkt 4 ustawy z 14 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent stanowi o kolejnych latach kalendarzowych, tymczasem lata wskazane przez ubezpieczoną nie następują po sobie. Podobną uwagę poczynić należy odnośnie wyliczeń zawartych w piśmie H. O. z karty 104 akt sprawy. W zestawieniu tym, dotyczącym 10 kolejnych lat kalendarzowych wybranych z okresu ostatnich 20 lat, tj. lat 1968-1979 pominięto bowiem lata 1971-1972. W ocenie Sądu, nie mają podstaw prawnych prezentowane przez ubezpieczoną wyliczenia dotyczące zmiany wysokości wskaźnika podstawy emerytury (zarówno wskazywany w odwołaniu od zaskarżonej decyzji wskaźnik 118,75 jak i następnie podawane m. in. 147 czy 149,26).

Reasumując, stwierdzić należy, iż nie ma podstaw do zmiany wysokości emerytury ubezpieczonej jak również wypłaty wyrównania otrzymanej dotąd emerytury.

W tej sytuacji Sąd Okręgowy, z mocy art. 477 ¹⁴ par. 1 kpc, oddalił odwołanie.