Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 lutego 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 2 lutego 2017 r. w Lublinie

sprawy M. C.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w R.

o wysokość emerytury

na skutek apelacji pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału
w R.

od wyroku Sądu Okręgowego w Radomiu

z dnia 31 maja 2016 r. sygn. akt VI U 853/15

oddala apelację.

Małgorzata Rokicka-Radoniewicz Elżbieta Gawda Barbara Hejwowska

III AUa 845/16

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 31 maja 2016 r. Sąd Okręgowy w Radomiu zmienił decyzję pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w R. i ustalił M. C. wysokość emerytury na dzień 1 czerwca 2015 r. przy przyjęciu podstawy emerytury, na którą składa się zwaloryzowany kapitał początkowy oraz suma:

1.  kwoty składek ustalonej po ostatniej rocznej waloryzacji przeprowadzonej dnia
1 czerwca 2014 roku,

2.  kwoty składek należnych za 2014 rok poddanych w waloryzacji kwartalnej,

3.  nominalnej kwoty składek należnych po zakończeniu IV kwartału 2014 roku do dnia 31 maja 2015 roku.

Sąd Okręgowy oparł swoje rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach
i rozważaniach prawnych:

Organ rentowy decyzją z 20 maja 2015 r. przyznał wnioskodawcy emeryturę
w kwocie zaliczkowej 2.737,66 zł. Ostateczna wysokość miała być ustalona w dacie podjęcia wypłaty emerytury. Wypłata emerytury została zawieszona, gdyż wnioskodawca kontynuował zatrudnienie.

Z dniem 31 maja 2015 r. wnioskodawca rozwiązał stosunek pracy i w dniu
1 czerwca 2015 r. złożył w ZUS świadectwo pracy wraz z wnioskiem o wypłatę świadczenia. Zaskarżoną decyzją pozwany ustalił ponownie wysokość emerytury i podjął jej wypłatę. Wysokość świadczenia uległa obniżeniu i wyniosła 2.502,62 zł.

Wysokość emerytury wnioskodawcy została obliczona przy uwzględnieniu składki zaewidencjonowanej na koncie ubezpieczonego z uwzględnieniem waloryzacji, kwoty zwaloryzowanego kapitału początkowego i średniego dalszego trwania życia. W decyzji z 20 maja 2015 r. powyższe składniki wysokości emerytury zostały wyliczone na dzień nabycia prawa do emerytury czyli na 18 maja 2015 r., zaś decyzją z 15 czerwca 2015 r. zostały ponownie wyliczone na dzień podjęcia wypłaty emerytury czyli na 1 czerwca 2015 r.

Zdaniem pozwanego organu różnica w wysokości emerytury w obu decyzjach wynika ze sposobu waloryzacji zarówno składki jak i kapitału początkowego. Decyzją z 20 maja 2015 r. obliczono emeryturę przy kwartalnym zwaloryzowaniu składki i kapitału początkowego wskaźnikiem waloryzacyjnym za I kwartał 2014r. - 112,02 % zaś decyzją z 15 czerwca 2015 r. obliczono emeryturę dokonując przeliczenia wartości kapitału początkowego i oraz składki ubezpieczonego zgodnie z waloryzacją roczną wskaźnikiem 102,06 %. Ta różnica w wysokości wskaźnika waloryzującego spowodowała różnicę w wysokości emerytury w pierwszej i drugiej decyzji.

Stan faktyczny sprawy był bezsporny. Spór dotyczy interpretacji przepisów mających zastosowanie w sprawie.

Sąd Okręgowy uwzględnił odwołanie, przywołując przepisy ustawy z dnia
17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2016 r., poz. 887). Wnioskodawca nabył prawo do emerytury na podstawie przepisu art. 24 cyt. ustawy i w związku z tym wyliczenie świadczenia następuje w oparciu o przepis art. 25 i 26 tej ustawy.

W myśl art. 26 ust.1 emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183. Podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185. Waloryzację składek przeprowadza się corocznie, od dnia 1 czerwca każdego roku, poczynając od waloryzacji za rok 2000, z uwzględnieniem art. 25a. W wyniku przeprowadzonej waloryzacji stan konta nie może ulec obniżeniu. Waloryzacji podlega kwota składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego na dzień 31 stycznia roku, za który jest przeprowadzana waloryzacja, powiększona o kwoty z tytułu przeprowadzonych waloryzacji. Waloryzacja składek polega na pomnożeniu zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego składek przez wskaźnik waloryzacji (art. 25 ust.1 i 3-5ustawy).

Zgodnie z art. 25 a ust 1 pkt 2 cyt. ustawy przy ustalaniu wysokości emerytury kwota składek na ubezpieczenie emerytalne zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego po dniu 31 stycznia roku, za który przeprowadzono ostatnią waloryzację, o której mowa w art. 25, jest waloryzowana kwartalnie. W przypadku ustalania wysokości emerytury w drugim kwartale danego roku - ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za czwarty kwartał poprzedniego roku.

Waloryzacji kwartalnej podlega kwota składek zewidencjonowanych na ostatni dzień pierwszego miesiąca kwartału, za który przeprowadzana jest waloryzacja, powiększona o kwoty uzyskane w wyniku poprzednich waloryzacji kwartalnych. Waloryzacja kwartalna składek polega na pomnożeniu zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego składek przez wskaźnik waloryzacji określony w ust. 5. W wyniku przeprowadzonej waloryzacji stan konta nie może ulec obniżeniu. Według takich samych zasad waloryzowany jest kapitał początkowy ponieważ przepis art. 173 ust. 5a odsyła do przepisu art. 25 ust. 3-8 i 10 oraz art. 25a.

W ocenie Sądu Okręgowego waloryzację roczną przeprowadza się od dnia
1 czerwca każdego roku i dotyczy ona składek zaewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do 31 stycznia roku, za który jest przeprowadzona waloryzacja. Natomiast składki zaewidencjonowane na koncie po 31 stycznia roku, za który przeprowadzono ostatnią waloryzację roczną są waloryzowane kwartalnie. Przy ustalaniu wysokości emerytury w drugim kwartale roku, jak u wnioskodawcy, ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za kwartał poprzedniego roku. Przepisy art. 25 i 25a ustawy nie wykluczają się lecz wzajemnie uzupełniają, regulując całościowo sposób ustalenia wysokości emerytury w zależności od czasu, w którym jest ona ustalana. Pierwszy z nich dotyczy składek zaewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego na dzień 31 stycznia danego roku, a drugi składek zaewidencjonowanych po dniu 31 stycznia danego roku. Nie ma żadnego uzasadnienia prawnego, aby do wniosków o emeryturę złożonych w czerwcu danego roku stosować inny niż przytoczony powyżej sposób ustalania wysokości świadczenia. Taka praktyka prowadziłaby do niedopuszczalnego zróżnicowania sposobu ustalenia wysokości emerytury w trakcie jednego kwartału, ze skutkiem nierównego traktowania wszystkich ubezpieczonych. Sąd Okręgowy przywołał poglądy sądów powszechnych - wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z 18.03.2015r. III AUa 933/14 LEX nr 1667616, wyrok SA we Wrocławiu z 12.08 2015r. III AUa 156/15 LEX 1808845, wyrok SA w Lublinie III AUa 447/15). Sąd Okręgowy zważył, że taka sytuacja zaistniała w przypadku wnioskodawcy, którego emerytura obliczona przez organ rentowy w zaskarżonej decyzji okazała się świadczeniem mniej korzystnym niż ustalona decyzją z dnia 20 maja 2015 r.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję.

Apelację od powyższego wyroku złożył pozwany organ rentowy zaskarżając wyrok w całości i zarzucając naruszenie art. 25 i 25a w zw. z art. 26 ust. 1 i ust. 2 cyt. ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych poprzez błędne ustalenie podstawy emerytury.

Wskazując na powyższy zarzut pozwany wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu.

W uzasadnieniu apelacji organ rentowy przedstawił własną koncepcję obliczenia wysokości emerytury w związku z waloryzacją składek.

Opierając się na ustaleniach faktycznych a w szczególności na rozważaniach prawnych poczynionych przez Sąd I instancji Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja jest bezzasadna i podlega oddaleniu. Sąd Okręgowy dokonał prawidłowych ustaleń i wydał trafne, odpowiadające prawu rozstrzygnięcie. Sąd Apelacyjny akceptuje w całości ustalenia faktyczne jak i wywody prawne poczynione przez Sąd pierwszej instancji, zatem nie zachodzi konieczność ich powtarzania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 października 1998 r. II CKN 923/97, OSNC 1999/3/60).

Zarzuty naruszenia prawa materialnego, wskazanego w apelacji są bezzasadne. Sąd Apelacyjny w pełni aprobuje wykładnię przepisów art. 26 ust. 1 i 2 oraz art. 25 i 25a cyt. ustawy, przedstawioną przez Sąd Okręgowy. Dodać należy, że wysokość emerytury jest obliczana raz - w decyzji ustalającej prawo do świadczenia – w przypadku wnioskodawcy w decyzji z dnia 20 maja 2015 r. Wykładnia art. 25a ust. 1 w związku z art. 25a ust. 2 i 3 cyt. ustawy prowadzi do wniosku, że przy ustalaniu prawa do emerytury w danym roku pomija się waloryzację roczną przeprowadzaną 1 czerwca tego roku, w którym świadczenie jest przyznawane.

W niniejszej sprawie istotnym jest, że na mocy zaskarżonej decyzji, nastąpiło podjęcie wypłaty emerytury wnioskodawcy z uwagi na zakończenie zatrudnienia. Zaskarżona decyzja z dnia 15 czerwca 2015 r. r., nie była decyzją przyznającą prawo do świadczenia, lecz była to decyzja ustalająca wysokość i podejmująca wypłatę emerytury.

W tym stanie rzeczy składki zaewidencjonowane na koncie wnioskodawcy po 31 stycznia 2014 r. powinny zostać zwaloryzowane w oparciu o przepis art. 25a ust. 2 pkt 2 ustawy emerytalno-rentowej, tj. przy zastosowaniu waloryzacji kwartalnej. Regulacja ta została wprowadzona w celu zapewnienia osobom nabywającym prawo do emerytury w różnych miesiącach roku (w przypadku wnioskodawcy w maju 2015 roku), że nie będą wyłączone z waloryzacji te okresy, które nie są objęte waloryzacją roczną.

W uchwale z dnia 3 listopada 2015 roku (IIIUZP12/15) Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że kwotę emerytury w systemie zdefiniowanej składki ustala się tylko raz. Tak ustalona emerytura może być już tylko powiększona w przypadku dalszego opłacania składek w sposób podany w art. 108 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.
W odniesieniu do emerytury nabytej na podstawie art. 24 ustawy ryzykiem emerytalnym było osiągnięcie wieku emerytalnego zatem wypłata emerytury następowała bez konieczności rozwiązania stosunku pracy. Decyzja wydawana była tylko raz i w ustawie nie przewidziano przepisu ustalającego tryb przeliczenia podstawy wymiaru emerytury w systemie zdefiniowanej składki. W tym kontekście wysokość emerytury ubezpieczonego w systemie zdefiniowanej składki została ustalona prawidłowo w dniu 20 maja 2015 r. tj. w dniu nabycia przez niego prawa do emerytury.

Podobny pogląd wyraził Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 6 października 2015 roku (III UZP9/15), gdzie nadto dokładnie zilustrował mechanizm ustalania podstawy obliczenia świadczenia.

Na podstawę obliczenia emerytury przyznanej wnioskodawcy w II kwartale 2015 roku składa się (obok zwaloryzowanego kapitału początkowego) suma:

1)  kwoty składek ustalonej po ostatniej rocznej waloryzacji przeprowadzonej
1 czerwca 2014 roku (kwoty zwaloryzowanych składek należnych do końca 2013 roku),

2)  kwoty składek należnych za 2014 rok poddanych waloryzacji kwartalnej
w myśl art. 25 a ust 1 pkt 2 ustawy, obejmująca – stan konta po pierwszym kwartale 2014 roku ( kwota składek zaewidencjonowanych do końca kwietnia tego roku) zwaloryzowany wskaźnikiem waloryzacji za pierwszy kwartał 2014; stan konta po drugim kwartale 2014 roku (kwota składek zaewidencjonowanych do końca lipca tego roku) zwaloryzowany wskaźnikiem waloryzacji za drugi kwartał 2014, stan konta po trzecim kwartale 2014 roku (kwota składek zaewidencjonowanych do końca października tego roku) zwaloryzowany wskaźnikiem waloryzacji za trzeci kwartał 2014 roku oraz stan konta po czwartym kwartale 2014 roku (kwota składek zaewidencjonowanych do końca stycznia 2015 roku) zwaloryzowany wskaźnikiem waloryzacji za czwarty kwartał 2014 r.,

3)  nominalnej kwoty składek należnych za okres po zakończeniu czwartego kwartału 2014 roku do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc wypłaty emerytury, która w świetle art. 25 a ust 1 pkt 2 ustawy nie podlega waloryzacji kwartalnej, gdyż ta kończy się wraz z czwartym kwartałem 2014 roku, a jednocześnie nie zostaną objęte kolejną waloryzacją roczną przypadającą na dzień 1 czerwca 2015 roku.

Aprobując w pełni przywołane poglądy Sąd Apelacyjny nie uwzględnił apelacji organu rentowego, oddalając ją jako bezzasadną w trybie art. 385 k.p.c.