Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 grudnia 2016r.

Sąd Okręgowy w Elblągu Wydział IV Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Tomasz Koronowski

Protokolant: st. sekr. sądowy Anna Tomaszewska

po rozpoznaniu w dniu 21 grudnia 2016r. w Elblągu na rozprawie

sprawy z odwołania A. C.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 16 września 2016r. znak: (...)

o emeryturę

I.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje wnioskodawcy A. C. prawo do emerytury od dnia 1 lipca 2016r.;

II.  nie stwierdza odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Sygn. akt IV U 1283/16

UZASADNIENIE

Ubezpieczony A. C. wniósł odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. z dnia 16 września 2016r. znak (...), którą to decyzją organ rentowy odmówił wnioskodawcy prawa do emerytury.

W uzasadnieniu odwołania skarżący wskazał, że osiągnął wiek 60 lat oraz przepracował 15 lat w szczególnych warunkach, dlatego też niezasadny jest zarzut pozwanego, iż skarżący nie osiągnął wieku 67 lat. Nadto skarżący wskazał, że w okresie od 30 kwietnia 1978r. do 17 października 1982r. pracował w gospodarstwie rolnym rodziców, wykonując wszystkie prace związane z prowadzeniem gospodarstwa. W tym okresie matka skarżącego była objęta ubezpieczeniem emerytalnym jako rolnik, na którą to okoliczność skarżący wniósł o przesłuchanie wskazanych przez niego świadków.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany wniósł o jego oddalenie. Pozwany powołał przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (obecnie Dz.U. z 2016r., poz. 887 ze zmianami; dalej: ustawa emerytalna) oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8 poz. 43 ze zmianami; dalej również: rozporządzenie RM z lutego 1983r.) wskazując, iż skarżący co prawda nie jest członkiem OFE oraz wykazał 15 letni okres zatrudnienia w szczególnych warunkach, to jednak nie wykazał on co najmniej 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych na dzień 1 stycznia 1999r., a jedynie 22 lata i 10 miesięcy takich okresów. Pozwany nie uwzględnił wnioskowanego przez skarżącego okresu pracy w gospodarstwie rolnym, ponieważ nie przedłożył on zaświadczenia o opłacaniu składek na ubezpieczenie rolników przez jego rodziców od 1 lipca 1977r. W związku z powyższym brak jest podstaw do przyznania mu prawa do emerytury.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Skarżący A. C. ur. (...), zatem w dniu (...) 1972r. ukończył 16 rok życia, zaś w dniu (...) 2016r. osiągnął wiek 60 lat.

Od urodzenia skarżący mieszkał w gospodarstwie rolnym rodziców w P.. Po ukończeniu szkoły podstawowej skarżący podjął naukę w szkole średniej, której jednak nie ukończył. Rodzice skarżącego posiadali prawie 20 ha gospodarstwo. Zajmowali się uprawą zbóż, ziemniaków, buraków, chowali krowy w ilości ok. 15 – 20 szt., trzodę chlewną oraz drób. Ojciec skarżącego J. C. zmarł w dniu 4 sierpnia 1963r. Od tej pory gospodarstwo prowadziła matka skarżącego wraz z siedmiorgiem dzieci. Skarżący był najmłodszym z rodzeństwa. W momencie ukończenia przez wnioskodawcę 16. roku życia, w gospodarstwie prócz niego zamieszkiwali już tylko matka i brat K..

Skarżący od dziecka pomagał w gospodarstwie, z czasem wykonywał praktycznie wszystkie prace w gospodarstwie, zarówno prace polowe, jak i w obrządku. Zajmował się orką, siewem, bronowaniem, brał udział w wykopkach i sianokosach. Nadto rozrzucał obornik, przygotowywał sieczkę dla bydła, doił krowy, odwoził mleko do mleczarni. Praca zajmowała mu do kilkunastu godzin dziennie, a w okresie zimowym około 10 godzin dziennie.
Z uwagi na ogrom prac gospodarskich, oprócz domowników w gospodarstwie pracowali również sąsiedzi w ramach pomocy sąsiedzkiej lub na tzw. odrobek. Z czasem gospodarstwo wyposażone zostało w podstawowe maszyny, takie jak ciągnik czy cyklop.

W okresie od 23 kwietnia 1976r. do 29 kwietnia 1978r. skarżący odbył zasadniczą służbę wojskową. Po powrocie z wojska nadal pracował w gospodarstwie matki. Od dnia 7 września 1979r. do 10 czerwca 1980r. skarżący pracował w Spółdzielni (...) w P., po czym ponownie pracował w gospodarstwie rolnym aż do dnia 18 października 1982r., kiedy to podjął zatrudnienie w Wojewódzkim Zakładzie (...) w C. – Zajezdnia w D. na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego, gdzie pracował do dnia 31 grudnia 1989r. Od dnia 1 stycznia 1990r. pracował w (...) Spółdzielni (...) w D. utworzonej na bazie (...).

Do dnia 9 maja 1983r. skarżący był zameldowany na pobyt stały w P.. Matka wnioskodawcy podlegała obowiązkowemu ubezpieczeniu rolniczemu i opłacała należne składki na (...). Z dniem 19 listopada 1984r. przekazała gospodarstwo synowi
K..

(świadectwa pracy k. 3, 4, zaświadczenie (...) k. 5 – plik KP, oświadczenie wnioskodawcy k. 14, 15, zaświadczenie k. 20 – pilik emerytalny akt ZUS, zeznania świadków J. N., B. L., D. S., M. K. – protokół rozprawy z dnia 21 grudnia 2016r., odpis aktu notarialnego z dn. 19 listopada 1984r. rep. A nr (...), odpis zaświadczenia Urzędu Gminy w P. z dnia (...) 1984r. – koperta k. 18 a.s.)

Wnioskiem z dnia 5 lipca 2016r. skarżący wystąpił do pozwanego organu rentowego o ustalenie uprawnień do emerytury. Z oświadczenia zawartego we wniosku wynikało, że skarżący nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego.

Na podstawie przedłożonych dokumentów organ rentowy przyjął za udowodniony przypadający na dzień 1 stycznia 1999r. staż ubezpieczenia skarżącego w łącznym wymiarze 22 lat i 10 miesięcy, w tym okres uzupełniający pracy w gospodarstwie rolnym rodziców od (...) 1972r. do 22 kwietnia 1976r. (3 lata, 10 miesięcy i 5 dni). Nadto pozwany uwzględnił ponad piętnastoletni staż pracy skarżącego w szczególnych warunkach.

Zaskarżoną decyzją z dnia 16 września 2016r. organ rentowy odmówił wnioskodawcy prawa do emerytury, gdyż nie spełniła on przesłanki co najmniej 25 letniego okresu ubezpieczenia na dzień 1 stycznia 1999r.

bezsporne, ponadto wniosek k. 1-4, karta przebiegu zatrudnienia k. 42, decyzja k. 43 – plik emerytalny akt ZUS)

Sąd zważył, co następuje:

W pierwszej kolejności należy przybliżyć przepisy prawa, które miały zastosowanie w niniejszej sprawie, co pozwoli na wskazanie okoliczności spornych, istotnych dla rozstrzygnięcia i omówienie postępowania dowodowego w tym tylko zakresie. Z art. 184 ustawy emerytalnej wynika, iż ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli po pierwsze okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa
do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz po drugie okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27, tj. w niniejszej sprawie wynoszący 25 lat. Przy tym emerytura taka przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu. Stosownie do §4 rozporządzenia RM z lutego 1983r. pracownik, który wykonywał pracę w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla mężczyzn oraz ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Zgodnie z § 2 ust. 1 tego rozporządzenia, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku. Do tego typu prac należy bezspornie m.in. praca świadczona przez wnioskodawcę w okresie od dnia 18 października 1982r. do dnia 31 grudnia 1999r. (i dalej do 1 kwietnia 2011r.)., na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym pow. 3,5 tony.

Skarżący bezspornie spełnia kryterium ukończenia 60. roku życia i wymaganego na dzień 1 stycznia 1999r. okresu 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Nie jest też członkiem otwartego funduszu emerytalnego. Pozwany kwestionował natomiast, aby na dzień 1 stycznia 1999r. wnioskodawca legitymował się łącznym stażem ubezpieczeniowym w wymiarze 25 lat – z przyczyn wskazanych w części wstępnej uzasadnienia.

W ocenie Sądu ogólny staż ubezpieczenia skarżącego (22 lata 10 miesięcy) winien być uzupełniony wnioskowanym przez niego okresem pracy w gospodarstwie rolnym matki, w zakresie niezbędnym do otrzymania sumy 25 lat okresu uprawniających do emerytury, tj. 2 lat i 2 miesięcy. Skarżący wnosił o uznanie okresu od 30 kwietnia 1978r. do 17 października 1982r., przy czym zauważyć należy, że jak już wyżej wskazano, skarżący pozostawał w zatrudnieniu w Spółdzielni (...) w P. od 7 września 1979r. do 10 czerwca 1980r., tak więc rozważeniu podlegał okres od 30 kwietnia 1978r. do 6 września 1979r. i od 11 czerwca 1980r. do 17 października 1982r.

Zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej przy ustalaniu prawa do emerytury uwzględnia się również przypadające przed dniem 1 stycznia 1983r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia, traktując je jak okresy składkowe, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu. Utrwalone są w tym względzie poglądy, które wskazują, że takie uzupełnienie umożliwia praca w wymiarze nie mniejszym niż 4 godzin dziennie (np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 lutego 1997r. w sprawie II UKN 96/96 – OSNAPiUS 23/97 poz. 473).

Dowody zaproponowane przez wnioskodawcę i pozyskane przez Są z urzędu potwierdziły okoliczność pracy skarżącego w gospodarstwie rolnym jego matki w P. w wymiarze i o sumie okresów niezbędnych dla przyjęcia, że na dzień 1 stycznia 1999r. skarżący legitymuje się sumą 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych. Okoliczności takiej właśnie pracy po odbyciu przez skarżącego służby wojskowej do 17 października 1982r. (z przerwą na zatrudnienia w SW (...)) i w wymiarze znacznie przekraczającym 4 godziny dziennie dały wyraz zeznania wszystkich przesłuchanych w sprawie świadków. Z zeznań świadków wynikało jednoznacznie, że w spornym okresie skarżący mieszkał już tylko z matką i bratem K., że matka zajmowała się głównie obowiązkami domowymi oraz drobnymi pracami w obrządku. To skarżący i jego brat byli główną siłą roboczą gospodarstwa, wykonywali w nim wszystkie prace. Świadkowie szczegółowo opisali wykonywane w tym czasie przez skarżącego czynności. Nadto z zeznań świadków wynikało, że skarżący był bardzo sumiennym i pracowitym rolnikiem, a mimo to front robót w gospodarstwie był na tyle duży, że często wymagał korzystania z pomocy sąsiedzkiej. Świadkowie ci potwierdzili również fakt podlegania matki skarżącego ubezpieczeniu rolniczemu oraz opłacania przez nią należnych z tego tytułu składek, co znalazło również odzwierciedlenie w dokumentacji pozyskanej z akt księgi wieczystej gospodarstwa rolnego matki wnioskodawcy (od śmierci ojca wnioskodawcy gospodarstwo do 1984r. należało tylko do niej) o numerze (...), którą Sąd otrzymał od Sądu Rejonowego w Działdowie Wydziału IV Ksiąg Wieczystych. W dokumentacji tej znalazł się między innymi akt notarialny z dnia 19 listopada 1984r. (rep. A nr (...)) w sprawie przekazania gospodarstwa należącego do matki wnioskodawcy jego bratu K. C. oraz odpis zaświadczenia Urzędu Gminy w P. z dnia (...) 1984r. o braku zaległości matki ubezpieczonego w zakresie zobowiązań pieniężnych i składki na (...).

W ocenie Sądu zeznania wszystkich przesłuchanych w sprawie świadków były zbieżne z twierdzeniami wnioskodawcy o jego pracy w gospodarstwie rolnym matki w spornym okresie. Zeznania świadków są spójne, wzajemnie się uzupełniają, nie nasuwają wątpliwości co do ich wiarygodności. Świadkowie nie są spokrewnieni ze skarżącym, od urodzenia lub wczesnego dzieciństwa mieszkali we wsi, w której urodził się mieszkał skarżący i dobrze znają realia życia poszczególnych mieszkańców wsi. Dlatego też Sąd nie znalazł podstaw do kwestionowania powyższych zeznań. Pozwany organ rentowy nie naprowadził przy tym żadnych kontrdowodów na okoliczność niewykonywania przez skarżącego pracy w gospodarstwie rolnym matki, a jego aktywność sprowadziła się do sporządzenia odpowiedzi na odwołanie. Dodać też trzeba, że przywołane wyżej zaświadczenie Urzędu Gminy w P. z dnia (...) 1984r. obala zarzut organu rentowego co do niewykazania przez ubezpieczonego, że jego matka nie opłacała składek na ubezpieczenie społeczne rolników.

Konsekwencją dokonanych ustaleń co do ogólnego stażu skarżącego na dzień 1 stycznia 1999r. musiało być przyjecie, że spełnia on wszystkie przesłanki przyznania mu wnioskowanego prawa do emerytury. Skutkowało to zmianą zaskarżonej decyzji na podstawie art. 477 ¹⁴§2 kpc i przepisów powołanych wyżej oraz art. 129 ust. 1 ustawy emerytalnej przez przyznanie prawa do emerytury od pierwszego dnia miesiąca, w którym złożono wniosek, tj. od dnia 1 lipca 2016r. (pkt I. wyroku).

Wykazanie przez skarżącego dopiero na etapie postępowania sądowego wszystkich przesłanek niezbędnych do przyznania mu prawa do emerytury, skutkowało stwierdzeniem - na podstawie art. 118 ust. 1a a contrario, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji (pkt II. wyroku).