Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 lipca 2006r. Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów W składzie:

Przewodniczący: SSO Wanda Czajkowska

Protokolant: Marcin Piotrowski po rozpoznaniu w dniu 26 lipca 2006r. w Warszawie na rozprawie sprawy z powództwa Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów przeciwko Zachodniej (...) w Z.

o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone

I. Uznaje za niedozwolone i zakazuje wykorzystywania w obrocie z konsumentami postanowień wzorca umowy o nazwie:

1)  „Umowa Uczelnia-Student (studia dzienne)" oraz „Umowa Uczelnia-Student (studia zaoczne)" o treści:

a) § 7 ust. 3 „Student skreślony w trakcie semestru z listy studentów ma
obowiązek wnieść należne czesne oraz pozostałe opłaty za ten semestr w
pełnej wysokości".

b)§ 9 ust. 2 „Student rezygnujący z własnej woli ze studiów w trakcie semestru,

ma obowiązek wniesienia całości opłat za dany semestr".

2)  „Regulamin Studiów w Zachodniej (...) w Z." o treści:

a)  § 6 ust. 4 „Przedstawiona na piśmie rezygnacja ze studiów w trakcie semestru nie jest podstawą do zwrotu żądanej części czesnego".

b)  § 6 ust. 5 „Rezygnacja ze studiów w trakcie semestru nie zwalnia y obowiązku uiszczenia należnych opłat do końca semestru przez osoby, którym udzielono zgody na opłaty w ratach miesięcznych".

II. Zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 360 zl tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

III.  Uznaje wpis tymczasowy w kwocie 500 zł za wpis ostateczny.

IV.  Nakazuje pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa kasy Sądu Okręgowego w Warszawie kwotę 500 zł tytułem wpisu od pozwu, od którego uiszczenia powód był zwolniony.

V. Zarządza publikację prawomocnego wyroku w Monitorze Sądowym i Gospodarczym na koszt pozwanego.

SSO Wanda Czajkowska

UZASADNIENIE

Powód - Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, w dniu 21 kwietnia 2005 roku wniósł pozew, w którym domagał się uznania, za niedozwolone i zakazania stosowania przez pozwaną - Zachodnią Wyższą Szkołę Handlu i Finansów (...) w Z., następujących postanowień wzorców umów zawieranych z konsumentami:

1.  Postanowienia zawartego w § 7 ust. 3 „Umowy Uczelnia-Student (studia dzienne)" oraz „Umowy Uczelnia-Student (studia zaoczne)" o treści: „Student skreślony w trakcie semestru z listy studentów ma obowiązek wnieść należne czesne oraz pozostałe opłaty za ten semestr w pełnej wysokości".

2.  Postanowienia zawartego w § 9 ust. 2 „Umowy Uczelnia-Student (studia dzienne)" oraz „Umowy Uczelnia-Student (studia zaoczne)"o treści: „Student rezygnujący z własnej woli ze studiów w trakcie semestru, ma obowiązek wniesienia całości opłat za dany semestr".

3.  Postanowienia zawartego w § 6 ust. 4 „Regulaminu Studiów w Zachodniej (...) w Z." o treści: „Przedstawiona na piśmie rezygnacja ze studiów w trakcie semestru nie jest podstawą do zwrotu żądanej części czesnego".

4.  Postanowienia zawartego w § 6 ust. 5 „Regulaminu Studiów w Zachodniej (...) w Z." o treści: „Rezygnacja ze studiów w trakcie semestru nie zwalnia z obowiązku uiszczenia należnych opłat do końca semestru przez osoby, którym udzielono zgody na opłaty w ratach miesięcznych".

Powód wniósł o zasądzenie od pozwanego kosztów procesu według norm przepisanych.

W ocenie powoda postanowienie zawarte w „Umowie Uczelnia-Student (studia dzienne)" oraz w „Umowie Uczelnia-Student (studia zaoczne)" o treści „Student skreślony w trakcie semestru z listy studentów ma obowiązek wnieść należne czesne oraz pozostałe opłaty za ten semestr w pełnej wysokości" oraz „Student rezygnujący z własnej woli ze studiów w trakcie semestru, ma obowiązek wniesienia całości opłat za dany semestr" jest postanowieniem niedozwolonym w rozumieniu art. 385 pkl 17 k.c, natomiast postanowienie zawarte w „Regulaminie Studiów w Zachodniej (...) w Z." o treści; „Przedstawiona na piśmie rezygnacja ze studiów w trakcie semestru nie jest podstawi) do zwrotu żądanej części czesnego" oraz „Rezygnacja ze studiów w trakcie semestru nie zwalnia z obowiązku uiszczenia należnych opłat do końca semestru przez osoby, którym udzielono zgody na opłaty w ratach miesięcznych" jest postanowieniem niedozwolonym w rozumieniu art. 385 ³, odpowiednio: pkt 12 i 17.

Pozwana w odpowiedzi na pozew wniosła o oddalenie powództwa. Wyjaśniła, że zasady prowadzenia działalności edukacyjnej w zakresie szkolnictwa wyższego uregulowane zostały w ustawie z dnia 12 września 1990r. o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 65, poz. 385 z późn. zm.) oraz w przepisach wykonawczych do tej ustawy a także przez ustawę z dnia 26 czerwca 1997r. o wyższych szkołach zawodowych (Dz U. Nr 96, poz. 590 z póź. zm.). Pozwana ma status niepaństwowej szkoły wyższej. Zasady gospodarki finansowej szkoły reguluje rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 17 sierpnia 199 lr. w sprawie zasad gospodarki finansowej uczelni (Dz. U. nr 84, poz. 380 z późn. zm.). Powołując się na § 10 i 11 w/w rozporządzeniu, pozwana podniosła, że kwestia opłat za zajęcia dydaktyczne jest uregulowana kompleksowo i nie może być przenoszona na grunt prawa cywilnego.

Pozwana zarzuciła, iż w takiej sytuacji do prowadzonej przez nią działalności nie mają zastosowania przepisy związane z ochroną konsumentów a w szczególności art. 385 ¹ § 1 kc w związku z art. 385 ³ pkt 17 kc.

Sąd Okręgowy Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów ustalił następujący stan faktyczny sprawy:

Pozwana - (...) Wyższa Szkoła Handlu i Finansów (...) w Z. jest niepaństwową wyższą uczelnią zawodową. W ramach prowadzonej działalności świadczy odpłatnie i systematycznie usługi edukacyjne na podstawie umów zawieranych ze studentami - konsumentami. Pozwana stosuje w obrocie z konsumentami wzorce umowy o nazwie „Umowa Uczelnia-Student (studia dzienne)", „Umowa Uczelnia-Student (studia zaoczne)" ora2 „Regulamin Studiów w Zachodniej (...) w Z." (k. 5, k. 9 i k. 13). W w/w wzorcach a załączonych do pozwu zawarte są zakwestionowane przez powoda postanowienia o treści: „Student skreślony w trakcie semestru z listy studentów ma obowiązek wnieść należne czesne oraz pozostałe opłaty za ten semestr w pełnej wysokości", „Student rezygnujący z własnej woli ze studiów w trakcie semestru, ma obowiązek wniesienia całości opłat za dany semestr", „Przedstawiona na piśmie rezygnacja ze studiów w trakcie semestru nie jest podstawą do zwrotu żądanej części czesnego" oraz „Rezygnacja ze studiów w trakcie semestru nie zwalnia z obowiązku uiszczenia należnych opłat do końca semestru przez osoby, którym udzielono zgody na opłaty w ratach miesięcznych".

Wyżej dokonane ustalenia są w sprawie niesporne.

Sąd Okręgowy Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów zważył, co następuje: Powództwo jest zasadne.

Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 3 lipca 2003 roku sygn. akt III CZP 38/03 (OSNP 2005/3/46) niepaństwowe szkoły wyższe posiadają na gruncie prawa cywilnego status przedsiębiorcy. W uzasadnieniu w/w uchwały Sąd Najwyższy przyjął, że odpłatne i systematyczne wykonywanie przez uczelnię zajęć dydaktycznych jest wykonywaniem we własnym imieniu, zawodowo działalności usługowej w sposób zorganizowany i ciągły. Działalność taka, wykonywana przez uprawnionych pracowników uczelni, charakteryzuje się profesjonalnym charakterem. Jest podporządkowana regułom opłacalności i racjonalnego gospodarowania i jest działaniem wykonywanym na własny rachunek uczelni jako odrębnej osoby prawnej a nie na rachunek jej założyciela. Charakteryzuje się powtarzalnością działań i uczestnictwem w obrocie gospodarczym. Tym samym Sąd Najwyższy przesądził, iż działalność polegającą na świadczeniu przez uczelnię niepaństwową odpłatnych usług edukacyjnych spełnia wymogi uznania tej działalności za działalność gospodarczą w rozumieniu art. 2 ust. 1 ustawy y dnia 19 listopada 1999 roku - Prawo działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 101, poz. 1178 ze zm.). To z kolei umożliwia uznanie niepublicznej szkoły wyższej za przedsiębiorcę w rozumieniu powołanych wyżej przepisów.

Przedstawione stanowisko Sądu Najwyższego w kwestii przymiotu przedsiębiorcy wyższej szkoły niepublicznej pozostaje aktualne również w świetle obowiązujących przepisów prawnych. Mimo wejścia w życie art. 43 ¹ k.c. oraz ustawy z dnia 2 lipca 2004 roku o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 173, poz. 1807 ze zm.), kryteria uznania podmiotu za przedsiębiorcę nie uległy zasadniczej zmianie. Stąd wskazane przez Sąd Najwyższy elementy charakteryzujące działalność niepublicznych szkół wyższych uzasadniają uznanie tych podmiotów za przedsiębiorców również na gruncie definicji przedsiębiorcy zawartej w art. 43 ¹ k.c. w zw. z art. 2 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej.

Pozwana jest wyższą szkołą niepaństwową świadczącą odpłatnie usługi edukacyjne, należy zatem przyjąć, że ma status przedsiębiorcy a prowadzona przez niq działalność ma charakter działalności gospodarczej.

Pozwana w prowadzonej działalności edukacyjnej stosuje wzór umowy o nazwie „Umowa Uczelnia-Student (studia dzienne)" oraz „Umowa Uczelnia-Student (studia zaoczne)" a także regulamin o nazwie „Regulamin Studiów w Zachodniej (...) w Z.".

Stosownie do art. 384 k.c. i następnych, wzór umowy czy regulamin stanowi wzorzec umowny, a ci wobec których jest stosowany są konsumentami w rozumieniu art. 22 ¹ k.c. W związku z tym, iż niepaństwowe szkoły wyższe posiadają na gruncie prawa cywilnego status przedsiębiorcy, uzasadnione jest poddawanie wzorców umownych stosowanych przez te podmioty w obrocie z konsumentami kontroli przestrzegania przepisów art. 384-385 kc. Kontrola ta ma charakter abstrakcyjny i dotyczy wyłącznie postanowień zakwestionowanych we wzorcach umownych w zakresie, czy jest ono niedozwolone czy nie.

Przedmiotem oceny Sądu w niniejszej sprawie jest ustalenie, czy zakwestionowane przez powoda postanowienia umowne, które były stosowane przez pozwaną w obrocie z konsumentami - klientami szkoły, której to okoliczności pozwana nie zakwestionowała, mają charakter niedozwolonych postanowień umownych.

W myśl przepisu art. 385 ¹ k.c. § 1 za niedozwolone postanowienia umowne uznaje się postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione

indywidualnie, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Nie dotyczy to jednak postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę i wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. W ocenie Sądu, zakwestionowane przez powoda postanowienia nie dotyczą głównych świadczeń stron i nie były z konsumentami uzgadniane indywidualnie.

Postanowienia zawarte w § 7 ust. 3 oraz w § 9 ust. 2 „Umowy Uczelnia-Student (studia dzienne)" oraz „Umowy Uczelnia-Student (studia zaoczne)" wypełniają dyspozycję art. 385 ³ pkt. 17 k.c. Nakładają bowiem na konsumenta skreślonego z listy studentów lub rezygnującego z własnej woli, obowiązek zapłaty czesnego oraz pozostałych opłat za semestr w pełnej wysokości, co w ocenie Sądu, ma charakter rażąco wygórowanego odstępnego. Ponadto, powyższe postanowienia wprowadzają bardzo dotkliwe skutki dla konsumenta, gdyż nie uwzględniają możliwości rozwiązania przez konsumenta umowy z ważnych przyczyn leżących po jego stronie.

Postanowienia zawarte w § 6 ust. 4 oraz w § 6 ust. 5 „Regulaminu Studiów w Zachodniej (...) w Z." wypełniają dyspozycję art. 385 ³ pkt 12 i 17. Postanowienia te wyłączają obowiązek zwrotu konsumentowi uiszczonej zapłaty za świadczenie nie spełnione w całości lub części, w przypadku gdy konsument zrezygnuje z wykonania umowy. W oparciu o zakwestionowane postanowienie wzorca umowy, osoba rezygnująca z kursu, czyli odstępująca od umowy, może ponieść zatem koszty świadczenia, z którego nie korzystała. Pozwana natomiast może zatrzymać część świadczenia klienta, sama będąc zwolniona z wykonania własnego świadczenia. Pozwana może otrzymać zatem świadczenie pieniężne o wartości przewyższającej wartość własnego świadczenia a jednocześnie sama zostaje zwolniona z jego wykonania. Postanowienia te są określone rażąco niekorzystnie w stosunku do konsumenta w porównaniu z sytuacją przedsiębiorcy. Dają mu bowiem szerokie uprawnienie żądania opłaty za trwający semestr w przypadku, gdy klient odstąpi od umowy lub wyłączają obowiązek zwrotu konsumentowi uiszczonego czesnego.

Powyższe postanowienia umowne, stosowane przez pozwanego w obrocie z konsumentami są, w ocenie Sądu, sprzeczne z zasadą ekwiwalentności wzajemnych świadczeń i powodują nierównomierne rozłożenie praw i obowiązków stron umowy.

Podkreślić też należy, że skoro pozwana prowadzi działalność gospodarczą nastawiona na zysk, to ponosi również ryzyko gospodarcze z tą działalnością związane. Trudno więc zaakceptować przenoszenie tego ryzyka gospodarczego na konsumenta w zakwestionowanych postanowieniach umownych.

Z tych względów Sąd uznał, że kwestionowane przez powoda w pozwie postanowienia wzorców umownych stosowanych przez pozwanego w obrocie z konsumentami spełniają przesłanki z art. 385 ³ pkt. 12 i 17, bowiem kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając ich interesy i zakazał ich stosowania na podstawie art. 479 ⁴² k.p.c.

O kosztach postępowania postanowiono stosownie do wyniku sporu na podstawie art. 98 k.p.c.

Publikację prawomocnego wyroku zarządzono na podstawie art. 479 ⁴⁴ k.p.c.

SSO Wanda Czajkowska