Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 maja 2013 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów

w następującym składzie:

Przewodniczący: S.S.O. Witold Rękosiewicz

Protokolant: sekretarz sądowy Piotr Grzywacz

po rozpoznaniu w dniu 28 maja 2013 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z odwołania: (...) S.A. z/s w W.

przeciwko: Prezesowi Urzędu Transportu Kolejowego

zainteresowany : (...) S.A. z/s w W.

o zawarcie umowy o udostępnienie infrastruktury kolejowej

na skutek odwołania powoda od decyzji Prezesa Urzędu Transportu Kolejowego z dnia 30 grudnia 2011 r. nr (...)

I.  Zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że wykreśla postanowienia zawarte w :

§ 1ust.2 ,§4 ust.7, ust.8, ust.9 i ust.12 , § 5 ust.1 pkt2 w zakresie sformułowania

w brzmieniu : „nie dłużej jednak niż w ciągu jednego dnia roboczego”,

§ 5 ust.2 pkt1, § 5 ust.5 i ust.6, § 4 ust.5 w zw. z §7 ust.10 i ust.11,

§ 7 ust.17 i §15 ust.5 i ust.7, § 9 ust.11, § 16 ust.1 i ust.3 decyzji .

II.  Oddala odwołanie w pozostałej części.

III.  Znosi wzajemnie między stronami koszty postępowania.

SSO Witold Rękosiewicz

Sygn. akt XVII AmK 1/12

UZASADNIENIE

Prezes Urzędu Transportu Kolejowego (Prezes UTK, pozwany) wydał w dniu 30 grudnia 2011r. decyzję, w której ustalił warunki udostępnienia przez (...) SA z/s w W. ( (...), powód) na rzecz (...) SA z/s w W. ((...), zainteresowany) infrastruktury kolejowej obowiązujące na rozkład jazdy funkcjonujący w dniach od 11 grudnia 2011r. do 8 grudnia 2012r.

W uzasadnieniu Prezes UTK wskazał, że przedmiot postępowania poprzedzającego wydanie decyzji został określony wnioskiem (...) o wydanie decyzji zastępującej umowę o udostępnienie infrastruktury kolejowej. Prezes UTK rozstrzygając w postępowaniu administracyjnym kwestie sporne, opierał się na stanowisku stron, kierował się kryteriami określonymi w art. 13 ustawy z dnia 28 marca 2003r. o transporcie kolejowym (Dz. U. z 2007r. nr 16, poz. 94 z późn,. zm. – dalej ustawa o transporcie kolejowym lub uotk). Przyjął również, że wcześniejsze uzgodnienia stron mają pierwszeństwo przed rozstrzygnięciami administracyjnymi, o ile nie naruszają przepisów prawa i są zgodne z wymogami określonymi w art. 13 uotk.

Zgodnie z pkt II wydanej decyzji wymienione w niej załączniki (19 pozycji) stanowią integralną część decyzji.

Na podstawie art. 13 ust. 6a uotk decyzji nadano rygor natychmiastowej wykonalności.

(...) SA w odwołaniu zaskarżyła decyzję Prezesa UTK w całości. Zaskarżonej decyzji powód zarzucił naruszenie przepisów prawa materialnego polegające na:

Ibłędnej wykładni art. 10 pkt 1 uotk w zw z art. 13 uotk i w zw z art. 29 ust. 1 uotk skutkujące niezasadnym przyjęciem, iż Prezes UTK w ramach zadań z zakresu regulacji, jest uprawniony do dowolnego kreowania praw i obowiązków licencjonowanego przewoźnika i zarządcy zamierzających zawrzeć umowę o udostępnienie infrastruktury kolejowej podczas, gdy prawidłowa interpretacja regulacji z art. 29 ust. 1i uotk winna prowadzić do wniosku, iż Prezes UTK władny jest podjąć jedynie ograniczone działania w tym zakresie, w szczególności nie naruszające integralności ekonomicznej podmiotów gospodarczych oraz nie tworzące dodatkowych zobowiązań i uzgodnień nie postulowanych przez strony w trybie negocjacji;

IIa ponadto naruszenie art. 29 ust. 1i uotk, art. 32 ust. 1 w zw z art. 384 kc, § 19 ust. 1 pkt 1 lit c rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 27 lutego 2009r. w sprawie warunków dostępu i korzystania z infrastruktury kolejowej (Dz. U. z 2009, Nr 35, poz. 274), dalej rozporządzenie w sprawie warunków dostępu, polegające na błędnym przyjęciu, iż regulamin przydzielania tras pociągów, o którym mowa w art. 32 ust. 1 uotk jest wzorcem umowy w rozumieniu art. 384 kc, co jednocześnie w odniesieniu do innych umów zawieranych przez zarządcę z licencjonowanymi przewoźnikami narusza zasadę równego traktowania wszystkich przewoźników w zakresie zawieranych z nimi umów;

IIIart. 30 uotk polegające na nałożeniu przez Prezesa UTK obowiązku wynikającego z treści § 4 ust. 7 i 8 Umowy zobowiązującego Zarządcę Infrastruktury do przekazywania „prawidłowo przygotowanego zastępczego rozkładu jazdy” i nakładającego karę umowną w wysokości 1000 zł wtedy gdy obowiązek ten przekracza nałożone na Zarządcę (przez art. 30 Ustawy oraz § 4 rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie warunków dostępu i korzystania z infrastruktury kolejowej) obowiązki związane z przygotowaniem rozkładu jazdy, wprowadzając nieostre pojęcia „prawidłowego” i penalizujące ich naruszenie przez bezprawną karę umowną;

IV art. 10 pkt 1 uotk w zw z art. 13 uotk w zw z art. 29 ust. 1 uotk skutkujące niezasadnym przyjęciem, iż Prezes UTK w ramach zadań z zakresu regulacji, jest uprawniony do dowolnego kreowania obowiązków uczestników rynku kolejowego poprzez nakładanie na nich obowiązków finansowych – stworzenia oprogramowania wartego nawet kilkanaście mln złotych wtedy gdy żaden przepis prawa nie uprawnia Prezesa UTK do nakładania obowiązku tworzenia systemów informatycznych w ramach § 4 ust. 9 Umowy (decyzji);

Vart. 10 pkt 1 uotk w zw z art. 13 uotk skutkujące niezasadnym przyjęciem, że Prezes UTK w ramach zadań z zakresu regulacji, jest uprawniony do dowolnego wskazywania którzy pracownicy Zarządcy winni zajmować się sprawami przewoźników, określając w § 7 ust. 10 umowy (decyzji), iż pracownikiem odpowiedzialnym za kontakt w sprawach niniejszego paragrafu jest (...) wtedy gdy zgodnie z powierzonymi obowiązkami w (...) odpowiedzialną została wskazanaK. O.;

VI§ 67 instrukcji Ir-1 zatwierdzonej decyzją Prezesa UTK oraz wprowadzenie sprzeczności wewnętrznej umowy (decyzji) pomiędzy § 4 ust. 12 oraz § 7 ust. 8 i 9 umowy poprzez niezasadne nałożenie na Zarządcę Infrastruktury kary w kwocie 50 zł za ograniczenie dysponowania taborem przewoźnika, wtedy gdy ograniczenie takie wypływa z zatwierdzonej przez Prezesa UTK instrukcji Ir – 1 oraz konieczności wykorzystania taboru przewoźnika do ściągnięcia innego uszkodzonego taboru linii kolejowej;

VIInaruszenie prawa materialnego poprzez nałożenie na Zarządcę obowiązku wynikającego z § 5 ust. 5 i 6 Umowy (decyzji) wtedy gdy zakres standardów został określony przez Rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budowle kolejowe i ich usytuowanie z dnia 10 września 1998r. (Dz. U. Nr 151, poz. 987) i Zarządca Infrastruktury nie jest uprawniony do jego zmiany.

VIII§ 5 Rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie warunków dostępu i korzystania z infrastruktury kolejowej z dnia 27 lutego 2009r. (Dz. U. Nr 35, poz. 274) uprawniającego Zarządcę do odmowy przydzielenia trasy pociągu w przypadkach braku możliwości korzystania z infrastruktury kolejowej zarządcy w wyniku wyłączenia z eksploatacji linii kolejowej lub jej części, lub powstania ograniczeń przepustowości wynikających z prowadzenia remontów i modernizacji linii kolejowych, poprzez wprowadzenie zapisu § 4 ust. 5 w związku z § 7 ust. 10 i 11 umowy (decyzji), przy czym Rozporządzenie nie wprowadza obowiązku ponoszenia jakichkolwiek kosztów związanych z koniecznością wprowadzenia komunikacji zastępczej lub skierowania pociągów na trasę objazdową

IXart. 29 ust. 1i uotk poprzez niezasadne przyjęcie przez Prezesa UTK, iż strony winny wypracować w treści dwustronnej umowy uzgodnienia w zakresie wysokości i sposobu wypłacania kar umownych oraz innych odszkodowań, w tym wynikających z treści rozporządzenia 1371/2007 WE, podczas gdy, przepisy prawa nie nakładają takiego obowiązku na strony umowy o udostępnienie infrastruktury kolejowej, zaś ewentualne uzgodnienia w tym zakresie winny prowadzić do przeprowadzenia rozwiązań modelowych, tak aby nie naruszać zasady równego traktowania przewoźników;

Xart. 29 ust. 1i uotk, poprzez niezasadne nałożenie na zarządcę infrastruktury obowiązku informowania przewoźnika o potwierdzeniu przyjęcia rezygnacji z przydzielonej trasy pociągu oraz informowania o błędnych danych zawartych w rezygnacji w terminie nie przekraczającym jednego dnia roboczego, podczas gdy, zapisy takie nie były przedmiotem negocjacji stron umowy , zaś ich wykonanie, z uwagi na ilość wpływających wniosków może być nie możliwe, zaś ewentualne uchybienie nie wpływa na wysokość opłaty rezerwacyjnej, do której poniesienia byłby zobowiązany przewoźnik;

XIart. 29 ust. 1i uotk poprzez niezasadne przyjęcie przez Prezesa UTK, iż wobec wydania zaskarżonej decyzji zastępującej umowę o korzystanie z infrastruktury kolejowej, nie istnieje możliwość podjęcia przez zarządcę możliwości jej wypowiedzenia, podczas gdy, prawidłowe ustalenia w tym zakresie prowadzą do wniosków odwrotnych, a nadto brak jest podstaw prawnych do ograniczania zarządcy prawa o wnioskowanie do organu w tym zakresie;

XIIart. 29 ust. 1 i uotk, poprzez niezasadne przyjęcie przez Prezesa UTK, iż zarządca infrastruktury winien zostać zobligowany do każdorazowego aktualizowania kategorii linii kolejowych w związku z prowadzonymi pracami remontowymi i modernizacyjnymi oraz przedłużającymi się ograniczeniami prędkości wynikającymi ze złego stanu infrastruktury kolejowej,

XIIIart. 29 ust. 1i uotk poprzez wprowadzenie w błąd stron umowy (decyzji) polegające na nieprecyzyjnym określeniu wartości zobowiązań przewoźnika wobec zarządcy.

Na podstawie podniesionych zarzutów powód wniósł o uchylenie w całości zaskarżonej decyzji, ewentualnie o zmianę zaskarżonego orzeczenia w postulowanym w odwołaniu zakresie.

W uzasadnieniu odwołania powód wywodził, że wydając zaskarżoną decyzję Prezes UTK przekroczył określony w art. 29 ust. 1i uotk zakres orzekania. Nie ograniczył się do ustalenia w decyzji essentialia negoti i zawarł w niej również zobowiązania oraz ustalenia należące do accidentalia negotii, o których ukształtowanie strony nie postulowały i które powinny być ukształtowane przez strony w sposób swobodny, przy uwzględnieniu swojej sytuacji ekonomicznej. Zdaniem powoda przepisy ustawy nie przyznają Prezesowi UTK uprawnień do rozstrzygnięcia o stosunkach pomiędzy przedsiębiorcami w zakresie accidentalia negoti umowy o udostępnienie infrastruktury kolejowej. Uprawnienie takie nie wynika z przepisu art. 29 ust. 1i uotk i nie może być interpretowane rozszerzająco. Według (...) wydając zaskarżoną decyzję Prezes UTK stworzył własną wizję umowy o udostępnienie infrastruktury kolejowej orzekając o stosunkach cywilnych i handlowych między stronami umowy, w zakresie w jakim nie był do tego uprawniony.

Powód wniósł o wykreślenie z treści umowy ukształtowanej zaskarżoną decyzją zapisu ustalającego, iż regulamin przydzielania tras pociągów i korzystania z tras przez przewoźników licencjonowanych jest wzorcem umownym w rozumieniu art. 384-385 kodeksu cywilnego. Wskazał, że pozostawienie kwestionowanego zapisu może być źródłem wielu zagrożeń dla sprawnego funkcjonowania rynku transportu kolejowego w Polsce i równoprawnego traktowania przewoźników na wszystkich etapach współpracy z zarządcą infrastruktury kolejowej w tym zawieraniu umów udostępnienia tej infrastruktury zgodnie z § 19 ust. 1 pkt 1 lit c rozporządzenia w sprawie warunków dostępu. (...) SA podkreśliła, że ma obowiązek równorzędnego traktowania wszystkich przewoźników i nie widzi podstaw do wyróżnienia jednego z nich (zainteresowanego). Tymczasem zawarty w ukształtowanej przez Prezesa UTK umowie zapis § 1 pkt 2 dotyczącej regulaminu narusza tę zasadę.

Powód przywołał również szczegółowe rozstrzygnięcia zastosowane w treści umowy przez Prezesa UTK i wykazując ich wady praktyczne oraz niezgodność z obowiązującymi przepisami ustawy o transporcie kolejowym postulował zmianę zaskarżonej decyzji poprzez wykreślenie kwestionowanych zapisów z treści umowy ukształtowanej przez pozwanego.

Powód wskazał m in na nieprawidłowe uregulowanie w umowie przez Prezesa UTK kwestii dotyczących :

1.  opracowania przez zarządcę rozkładu jazdy (pierwotnego i zastępczego), który unormowano w regulaminie opracowanym na podstawie § 19 rozporządzenia Ministra Infrastruktury oraz kary umownej za jego naruszenie,

2.  nałożenia na (...) obowiązków wprowadzenia kosztowych rozwiązań informatycznych,

3.  wyznaczenia pracowników spółki (...) do kontaktów z przewoźnikami ze wskazaniem konkretnej osoby na to stanowisko,

4.  zasad udrażniania szlaku kolejowego w przypadku usterki pojazdu trakcyjnego przewoźnika, mimo, że kwestie tę reguluje zatwierdzona przez Prezesa UTK instrukcja Ir-1.

5.  dostosowania parametrów torowisk i peronów do oczekiwań przewoźników oraz sprzątania peronów i wypracowania w tym zakresie innych standardów niż przewiduje rozporządzenie Ministra Infrastruktury,

6.  uprawnień zarządcy infrastruktury do ochrony przydzielania trasy pociągu w przypadkach braku możliwości korzystania z infrastruktury kolejowej w wyniku wyłączenia linii kolejowej z eksploatacji lub powstania ograniczeń przepustowości oraz ponoszenia kosztów ograniczania komunikacji zastępczej,

7.  wypracowania modelu określającego zasady naliczania kar umownych i rozliczeń z tytułu realizacji rozkładu jazdy pociągów, co zdaniem powoda wymaga uzgodnień ze wszystkimi przewoźnikami celem zachowania zasady równego traktowania i nie powinno być przedmiotem jedynie porozumienia dwustronnego,

8.  zasad rezygnacji z przydzielonej trasy pociągu zamówionej w ramach Rocznego Rozkładu Jazdy i przekazywania potwierdzenia przyjęcia rezygnacji,

9.  zasad postępowania w przypadku nieuregulowania przez przewoźnika opłat za 3 okresy rozliczeniowe, które zostały ustalone przez pozwanego w sposób odmienny od regulacji zawartej w Ustawie,

10.  aktualizowania parametrów linii kolejowej, które są przedmiotem innej decyzji Prezesa UTK,

11.  szacowanej wartości zobowiązań wynikającej z decyzji zastępującej umowę, określonych przez Prezesa UTK bez wyjaśnienia podstaw ustalenia jej wysokości.

Powód stwierdził, że w przedstawionym zakresie zaskarżona decyzja powinna zostać zmieniona poprzez wykreślenie kwestionowanych zapisów.

Prezes Urzędu Transportu Kolejowego wniósł o oddalenie odwołania i zasądzenie od (...) kosztów postępowania wraz z kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Powołując się na treść art. 29 ust 1i, art. 10 pkt 1 w zw z art. 13 uotk pozwany nie zgodził się z zarzutem zastosowania błędnej wykładni tych przepisów. Stwierdził, że jest uprawniony do formułowania ustaleń pomiędzy niezależnymi przedsiębiorcami w zakresie accidentalia negotii umowy o udostępnienie infrastruktury kolejowej. Wskazał, że na mocy obowiązujących przepisów ma prawo do wydawania decyzji w sprawie udostępnienia infrastruktury kolejowej i kształtowania w całości umowy stron dotyczącej infrastruktury. Podkreślił, że przepisy nie nakładają na Prezesa UTK obowiązku rozstrzygnięcia tylko kwestii spornych między stronami takiej umowy, a jego zadaniem jako regulatora rynku kolejowego jest dbałość o dobro tego rynku i utrzymywanie prawidłowych relacji pomiędzy zarządcą infrastruktury a przewoźnikiem kolejowym.

Pozwany stwierdził, że (...) jako monopolista naturalny stosował narzędzia przymusu w stosunku do zmuszonego do korzystania z jego usług przewoźnika i odmawiał podpisania umowy zawierającej niekorzystne dla niego zapisy.

Prezes UTK wskazał, że zgodnie z ustawą decyzja powinna zastąpić umowę i w pełni kształtować stosunki wynikające z zawarcia umowy cywilnoprawnej. W tym celu, w przypadkach przewidzianych przepisami, ustawodawca zobowiązał zarządcę infrastruktury oraz przewoźnika do przedstawienia negocjowanego projektu umowy z zaznaczeniem kwestii, w których nie osiągnięto porozumienia w celu podjęcia przez Prezesa UTK ewentualnego rozstrzygnięcia. Zdaniem pozwanego twierdzenie powoda, że Prezes UTK powinien w swoim rozstrzygnięciu skupić się tylko na kwestiach, w których strony negocjowały i nie rozstrzygać w pozostałym zakresie, nie znajduje uzasadnienia w przepisach ustawy. Prezes UTK zauważył, że zgodnie z ustawą decyzja zastępuje umowę w całości a nie w części. Dlatego Prezes UTK musi w całości przeanalizować zapisy umowy, uwzględniając ochronę praw pasażerów i zobowiązania przewoźników w stosunku do nich. Pozwany stwierdził, że wprowadzenie do wydanej decyzji regulacji mających na celu rozwój rynku kolejowego przyczyni się do poprawy sytuacji pasażerów w dostępie do usług użyteczności publicznej. Nie podał jednak jakiego rodzaju regulacje miał na myśli i wprowadził.

Prezes UTK podtrzymał wyrażone w zaskarżonej decyzji stanowisko, iż regulamin przydzielania tras pociągów i korzystania z tych tras przez licencjonowanych przewoźników w ramach rozkładu jazdy (...), opracowany przez zarządcę stanowi wzorzec umowny w rozumieniu art. 384-385 kc. Stwierdził, że regulamin spełnia przesłanki wzorca umownego. Nie zgodził się z zarzutem, iż uznanie regulaminu za wzorzec umowny narusza zasadę równego traktowania przewoźników kolejowych, ponieważ regulacje dotyczące regulaminu zostały wprowadzone we wszystkich decyzjach zastępujących umowy o udostępnienie infrastruktury kolejowej. Dodał, że w jego ocenie regulamin wiąże strony umowy jak wzorzec, niezależnie od tego, czy zostanie uznany za wzorzec umowny.

Odnośnie zarzutu dotyczącego nałożenia na (...) obowiązku przekazania „prawidłowo przygotowanego zastępczego rozkładu jazdy” Prezes UTK wyjaśnił, że rozkład powinien być wydany w takiej formie, która umożliwi jego stosowanie w sposób spójny, nie budzący wątpliwości interpretacyjnych i umożliwiający przekazanie wiarygodnych informacji pasażerom w odpowiednim czasie. Przesyłanie jednego zastępczego rozkładu jazdy ułatwi pracę przewoźnika i zapobiegnie ewentualnemu chaosowi w informacji przekazywanej pasażerom i zapewni prawidłowe funkcjonowanie rynku.

Nałożenie na (...) obowiązku wdrożenia od 1 listopada 2012r. systemu informatycznego umożliwiającego opracowanie jednego zstępczego rozkładu jazdy dla każdego pociągu Prezes UTK uzasadnił wskazując, że (...) zobowiązały się do wdrożenia tego systemu podczas negocjacji prowadzonych przed Prezesem UTK. Wprowadzenie tego zapisu do decyzji było więc według pozwanego jedynie powtórzeniem zobowiązania (...). Odnośnie wskazania w decyzji osoby odpowiedzialnej za informowanie przewoźnika o kosztach przejazdu pociągu na odcinku, za który wprowadzono komunikację zastępczą Prezes UKT wskazał, że było to działanie przykładowe a strony decyzji mogą dowolnie zmieniać dane teleadresowe i osoby upoważnione do wykonywania tych czynności w ich imieniu.

Zarzut naruszenia § 67 instrukcji Ir-1 uznał pozwany za niezasadny i wynikający niezrozumienia przez (...) § 4 ust. 12 zaskarżonej decyzji. Nie zgodził się z powodem, że istnieje sprzeczność pomiędzy zapisami § 4 ust 1 i § 7 ust 8 i 9 umowy oraz z twierdzeniem, że wprowadzony zapis ogranicza uprawnienia zarządcy określone w instrukcji Ir-1 zatwierdzonej przez Prezesa UTK.

Wyjaśnił, że celem wprowadzenia zapisu jest zapewnienie ochrony uprawnień przewoźnika dotyczące gospodarowania mieniem. Wprowadzenie kary umownej w wysokości 50 zł miało na celu wykorzystywanie przez jego pracowników taboru przewoźnika w celach innych, niż związane z bezpieczeństwem ruchu kolejowego. Prezes UTK zauważył, że § 4 ust. 12 i § 7 ust 8 i 9 regulują oddzielne kwestie. Dodał, że ewentualne ściągnięcie taboru przewoźnika z linii kolejowej nie musi wiązać się z przebywaniem w lokomotywie przewoźnika osób trzecich.

Zarzut naruszenia prawa materialnego poprzez nałożenie na powoda obowiązków wynikających z § 5 ust. 5 i 6 decyzji ocenił Prezes UTK jako niezawodny. Oświadczył, że celem zamieszczenia tego zapisu było wprowadzenie kompleksowego systemu standardów korzystania z peronów i międzytorzy.

Odnośnie nałożenia na (...) obowiązku ponoszenia kosztów organizacji komunikacji zastępczej w przypadku odmowy udostępnienia infrastruktury kolejowej Prezes UTK wskazał, że brak jest przepisów prawa ustalających, na której ze stron umowy spoczywa ten obowiązek. Pozwany oświadczył, że jeżeli brak możliwości udostępnienia infrastruktury wystąpi po stronie zarządcy to na tym podmiocie powinien ciążyć obowiązek pokrycia kosztów komunikacji zastępczej. Dodał, że zarządca wyraził zgodę na przyjęcie takiego zapisu.

Natomiast w sytuacji nieplanowanych zamknięć lub zmiany terminu zamknięcia i braku możliwości zaplanowania przez przewoźnika kosztów i związanego z tym ponoszenia kosztów dodatkowych trudno uznać, że to na przewoźnika zostanie nałożony ciężar ich ponoszenia. Pozwany nie zgodził się z twierdzeniem, iż przyjęte zapisy są nieostre i zaznaczył, że jako regulator rynku uprawniony był do wprowadzenia kwestionowanego przez (...) zapisu w celu ochrony przewoźników kolejowych przez przerzuceniem na nich kosztów komunikacji zastępczej. Prezesowi UTK chodziło o sfinansowanie przewoźnikowi kosztów uruchomienia komunikacji zastępczej wynikającej z utrudnień w realizacji przejazdu na linii kolejowej zgodnie z rozkładem jazdy, ponieważ w takiej sytuacji przewoźnik traci znaczną część dotacji otrzymywanej od organizatorów publicznego transportu zbiorowego.

Prezes UTK wyjaśnił też, że jego zdaniem zarządca powinien uzgodnić ze wszystkimi przewoźnikami zasady rozliczeń z tytułu realizacji rozkładu jazdy pociągów i naliczania kar oraz wzajemnych rozliczeń wynikających z rozporządzenia nr 1371/2007 WE. System opracowany przez zarządcę powinien być uniwersalny w stosunkach ze wszystkimi p[przewoźnikami. Dlatego w zaskarżonej decyzji zarządca (...) został zobowiązany do opracowania takiego systemu.

Pozwany oświadczył, że w zaskarżonej decyzji doprecyzował zasady dotyczące postępowania w przypadku rezygnacji z przydzielonej trasy pociągu, mając na uwadze ochronę praw pasażerów. Ustalenia stron w tym zakresie były nieostre i pozwany uznał, że jako regulator jest uprawniony do ich sprecyzowania.

W ocenie Prezesa UTK w świetle obowiązujących przepisów kodeksu postępowania administracyjnego brak jest podstaw do zmiany zapisu § 16 ust. 3 zaskarżonej decyzji. Pozwany stwierdził, że mimo, iż zaskarżona decyzja zastępuje umowę o udostępnienie infrastruktury kolejowej, to jest ona zgodnie z przepisami prawa jednostronnym, zewnętrznym, indywidualnym władczym aktem tj decyzją administracyjną wydaną w konkretnej sprawie. Okoliczność, że zastępuje ona umowę o udostępnienie infrastruktury kolejowej nie czyni z tej decyzji umowy w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego. Z tego względu twierdzenie o ograniczeniu zarządcy prawa o wnioskowanie do organu o wydanie zgody na rozwiązanie umowy w przypadku niewykonywania przez przewoźnika obowiązków związanych z ponoszeniem opłat za 3 okresy rozliczeniowe jest zdaniem Prezesa UTK bezpodstawne.

Pozwany nie zgodził się również z powodem, że jest jedynie organem mogącym przymusić do prowadzenia negocjacji i doprowadzić do zawarcia umowy i nie ma prawa do nakładania w decyzji nowych obowiązków. Podkreśłił swoją rolę jako organu regulującego transport kolejowy, który posida uprawnienia do wydania decyzji w sprawie zawarcia umowy o udostępnienie infrastruktury kolejowej i nałożenia na strony obowiązków w celu lepszego i bardziej konkurencyjnego funkcjonowania rynku usług kolejowych. Zdaniem Prezesa UTK żaden przepis prawa w szczególności art. 29 ust. 1 uotk nie ogranicza prawa organu w przypadku wydania decyzji w sprawie umowy o udostępnienie infrastruktury do rozstrzygnięcia tylko tych kwestii, które nie zostały ustalone przez strony w toku negocjacji.

Pozwany przyznał jednak, że wskazana w zaskarżonej decyzji kwota dotycząca szacowanej wartości brutto zobowiązań przewoźnika wobec zarządcy została podana omyłkowo.

Zainteresowany nie złożył odpowiedzi na odwołanie.

W piśmie procesowym z dnia 17 października 2012r. powód wniósł o dopuszczenie dowodu z wyroku WSA w Warszawie uchylającego decyzję Prezesa UTK dotyczącą ustalania opłat o których mowa w § 9 decyzji zastępującej umowę - zaskarżonej decyzji.

W pismach procesowych z dnia 25 kwietnia 2013r. i 15 maja 2013r. pozwany podtrzymał dotychczasowe stanowisko w sprawie.

Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów ustalił następujący stan faktyczny:

Pismem z dnia 21 października 2011r. (k. 182 akt adm.) (...) przesłało do (...) projekt umowy o udostępnienie infrastruktury kolejowej w rozkładzie jazdy mającym obowiązywać w okresie od 11 grudnia 2011r. do 8 grudnia 2012r. z prośbą o ustosunkowanie się do przedstawionego projektu.

(...) w piśmie z dnia 10 listopada 2011r. (k. 202 akt adm.) przesłały (...) własny projekt umowy o udostępnienie infrastruktury kolejowej, w którym uwzględniono część propozycji zawartych w projekcie przesłanym przez przewoźnika. Projekt zawierał zmiany wprowadzone przez zarządcę infrastruktury.

W dniu 24 listopada 2011r. odbyło się spotkanie przedstawicieli stron, na którym (...) reprezentowało nową wersję projektu bazującą na projekcie (...). Strony nie doszły do porozumienia w przedmiocie treści całej umowy. Uzgodniono jedynie kilka zapisów.

Wnioskiem z dnia 25 listopada 2011r. (k. 171 akt adm.) (...) SA wystąpiła do Prezesa UTK o wyznaczenie terminu zakończenia negocjacji między (...) a zainteresowanym dotyczących zawarcia umowy o udostępnienie infrastruktury kolejowej do przewozu osób w rozkładzie jazdy pociągów na 2011/2012r., oraz nałożenia na strony obowiązku prowadzenia negocjacji w przedmiocie zawarcia wymienionej umowy a w przypadku bezskutecznego upływu terminu zakończenia negocjacji o wydanie decyzji zastępującej umowę o udostępnieniu infrastruktury kolejowej. Pismem z dnia 29 listopada 2011r. (k. 170 akt adm.) Prezes UTK zawiadomił strony o wszczęciu na wniosek (...) postępowania w sprawie zawarcia między stronami umowy o udostępnienie infrastruktury kolejowej oraz prawie do zapoznania się z aktami sprawy i wypowiedzenia się co do zebranych dowodów, materiałów i żądań w każdym etapie postępowania.

Postanowieniem z dnia 29 listopada 2011r. (k. 167 akt adm.) Prezes UTK:

- nałożył na (...) i (...) obowiązek prowadzenia negocjacji w sprawie zawarcia umowy,

- wyznaczył termin i miejsce negocjacji na dzień 1 grudnia 2011r. w siedzibie Urzędu,

- wyznaczył termin zakończenia negocjacji na dzień 9 grudnia 2011r.

Po przeprowadzeniu negocjacji i ustaleniu szeregu kwestii umownych w trakcie spotkań w dniach 1 i 6 grudnia 2012r. (k. 154 i 146 akt adm.) strony zgodnie wniosły o rozstrzygnięcie przez Prezesa UTK tylko tych elementów umowy, które nie zostały ustalone w toku negocjacji (vide protokół z negocjacji k. 152 akt adm.). Strony oświadczyły, że akceptują zmianę literalnego brzmienia wynegocjowanych zapisów w toku dostosowywania ich treści do treści decyzji).

Pismem z dnia 16 grudnia 2011r. Prezes UTK zawiadomił strony o zakończeniu postępowania w sprawie i zwrócił się o przedstawienie stanowisk w sprawie w terminie 5 dni od daty otrzymania zawiadomienia.

W piśmie z dnia 22 grudnia 2011r. (...) przedstawiła dodatkową argumentację dotyczącą dostarczenia przez (...) zamknięciowego rozkładu jazdy dla każdego pociągu oraz zwrotu opłat za komunikację zastępczą.

W dniu 30 grudnia 2011r. Prezes UTK wydał zaskarżoną decyzję.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, że po przeprowadzeniu w dniach 1 i 6 grudnia 2011r. negocjacji strony w protokole negocjacji zgodnie oświadczyły, że wnoszą o rozstrzygnięcie przez Prezesa UTK tylko tych kwestii, które nie zostały ustalone w drodze przeprowadzonych rozmów. Chodziło więc o kwestie, w zakresie których strony nie osiągnęły porozumienia. W ocenie Sądu powyższe sformułowanie stanowi doprecyzowanie wniosku (...) z dnia 25 listopada 2011r. o wydanie decyzji zastępującej umowę. Wydaje się, że intencją stron było aby Prezes UTK przy wydawaniu decyzji przyjął za bazowy projekt umowy w treści uzgodnionej przez strony i uzupełnił ten projekt w drodze rozstrzygnięcia kwestii spornych. Nie ma przy tym znaczenia, że w protokole strony zgodziły się, iż w wydanej przez Prezesa UTK decyzji literalne brzmienie postanowień negocjowanej umowy w zakresie przez nie ustalonym może ulec zmianie. Wydając decyzję Prezes UTK powinien dążyć do zachowania zapisów uzgodnionych przez strony w niezmienionej formie, o ile były one zgodne z powszechnie obowiązującymi przepisami prawa o charakterze ogólnym i traktowały w sposób jednolity wszystkich uczestników rynku. Przyjęcie takiego sposobu rozstrzygnięcia sporu znacząco przyczynia się do osiągnięcia pożądanego skutku w postaci porozumienia stron.

Zdaniem Sądu Prezes UTK nie powinien w decyzji indywidualnej zawierać rozstrzygnięć o charakterze generalnym, odnoszących się do wszystkich przewoźników występujących lub mogących pojawić się na rynku. Jeśli jednak w decyzji indywidualnej znajdą się zapisy regulujące kwestie ogólne, Prezes UTK powinien dbać , aby takie same zapisy były w umowach dotyczących innych przewoźników. Tylko w tym przypadku zostanie zrealizowana ustawowa funkcja Prezesa UTK jako regulatora rynku. Wydanie decyzji indywidualnych, regulujących stosunki prawne pomiędzy zarządcą infrastruktury a poszczególnymi przewoźnikami powinno być poprzedzone wydaniem decyzji generalnej, która określałaby wspólne dla wszystkich uczestników rynku zasady działania zarządcy infrastruktury. Taka kolejność wydawania decyzji pozwoli na jednolite ustalanie uprawnień wszystkich przewoźników i umożliwi jednakowe ich traktowanie oraz stworzy jednakowe możliwości dostępu do rynku, w tym do infrastruktury kolejowej, którą zarządzają (...).

Odnosząc się do zarzutów odwołania dotyczących poszczególnych postanowień decyzji Prezesa UTK Sąd Okręgowy stwierdził, że zasługują one na uwzględnienie.

1.  Zapis zawarty w § 1 pkt 2 decyzji dotyczący uznania Regulaminu przydzielania tras pociągów (…) za wzorzec umowy jest bezpodstawny. Należy podkreślić, że zgodnie z treścią § 19 ust. 1 rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie warunków dostępu i korzystania z infrastruktury kolejowej zarządca infrastruktury opracowuje regulamin po przeprowadzeniu konsultacji z przewoźnikami. Nie jest to działanie bez porozumienia z odbiorcami usługi. Ponadto Regulamin określa zasady współpracy pomiędzy przedsiębiorcami. Nie dotyczy stosunków z konsumentami. Nie reguluje tych stosunków więc nie ma wpływu na interesy konsumentów, których nie może naruszyć. Z tej przyczyny Regulamin nie może być poddany kontroli Sądu OKiK w trybie art. 479 ³⁶ kpc. Nawet jeżeli Regulamin spełnia cechy wzorca umownego, to jego postanowień nie można uznać za niedozwolone w świetle przepisu art. 385 ¹ § 1 kc. Postanowienie zawarte w § 1 ust. 2 decyzji jest więc nieprawidłowe i nawet jeśli nie może wywoływać negatywnych dla powoda skutków, może wprowadzać w błąd co do kwalifikacji Regulaminu jako wzorca umownego i wynikających z tej okoliczności skutków prawnych.

Z tego względu zapis ten należało uchylić.

2.  § 4 ust. 7 i 8 decyzji – w ocenie Sądu brak jest podstawy prawnej w przepisach uotk do takiego ukształtowania obowiązków (...). Zapis przyjęty w decyzji jest nieprecyzyjny w zakresie określenia dokładności i treści zastępczego rozkładu jazdy. Pozwany nie przedstawił też kalkulacji uzasadniającej ustalenie poziomu kary pieniężnej.

3.  § 4 ust. 9 – postanowienie dotyczy nałożenia na (...) obowiązku wdrożenia systemu informatycznego, co wiąże się z koniecznością poniesienia wielomilionowych nakładów. Prezes UTK nałożył ten obowiązek bez podania podstawy prawnej oraz wskazania źródeł dochodów na sfinansowanie jego realizacji.

4.  § 5 ust. 2 pkt 1 – postanowienie zostało sformułowane w sposób zbyt szczegółowy w zakresie dotyczącym wskazania osoby upoważnionej, do której przewoźnik powinien kierować informację o rezygnacji z przydzielonej trasy pociągu. Jednak z uwagi na wprowadzenie możliwości i trybu zmiany adresata rezygnacji postanowienie można uznać za dopuszczalne.

5.  § 4 ust. 12 – w ocenie Sądu brak podstaw prawnych dla wprowadzenia w decyzji zapisu, który w inny sposób reguluje kwestię unormowaną w § 67 instrukcji Ir-1 podlegającej zatwierdzeniu Prezesa UTR. W umowie regulującej indywidualne zasady dostępu do infrastruktury niezasadne jest zawieranie zapisów szczególnych w stosunku do instrukcji ogólnej, ponieważ mogłoby to doprowadzić do uprzywilejowania jednego z przewoźników. Kara pieniężna została ustalona na poziomie symbolicznym, bez uzasadnienia jej wysokości. Zapis dotyczący kary może przysporzyć więcej problemów z rozliczeniem niż korzyści i w efekcie ustalenie to może stać się zapisem martwym.

6.  § 5 ust. 5 i 6 – w odwołaniu powód zarzucił, że standard peronów został szczegółowo uregulowany w rozporządzeniu Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 10 września 1998r. – pozwany nie zaprzeczył temu zarzutowi. Zdaniem Sądu brak podstaw prawnych do wprowadzenia do umowy indywidualnej zapisów nakładających na (...) obowiązki większe od ustalonych w przepisie powszechnie obowiązującym. Miałoby to być uznane za nieuzasadnione uprzywilejowane traktowanie jednego przewoźnika i utrwalać niejednolite standardy zachowania w stosunku do różnych przewoźników.

7.  § 4 ust 5 w zw z § 7 ust. 10 i 11 – kwestie, których dotyczą wymienione postanowienia zostały uregulowane w przepisach rozporządzenia o dostępie do infrastruktury wobec tego brak podstaw do wprowadzenia szczegółowych regulacji w umowie indywidualnej, ponieważ może się pojawić zarzut nierównomiernego traktowania wszystkich uczestników rynku – przewoźników, oraz ukształtowania wzajemnych stosunków stron w sposób niezgodny z powszechnie obowiązującymi przepisami.

8.  § 7 ust. 17, § 15 ust. 5 i 7 – kwestie kar umownych i kosztów wynikających z innych wzajemnych rozliczeń czy wypłaty odszkodowań zostały uregulowane i nie powinny być przedmiotem rozstrzygnięcia w decyzji indywidualnej ponieważ może to doprowadzić do nierównego traktowania przewoźników występujących na rynku. Ponadto z treści § 15 ust. 7 wynika, że kwestie te reguluje rozporządzenie nr 1371/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady dotyczące praw i obowiązków pasażerów w ruchu kolejowym (Dz. U. UE L. z dnia 3 grudnia 2007r. z późn. zm.).

9.  § 5 ust. 1 pkt 2 w części dotyczącej sformułowania w brzmieniu: „nie dłużej jednak niż w ciągu jednego dnia roboczego.” Powód zarzucił, że zapis w takim brzmieniu nie znajduje uzasadnienia praktycznego. Jednocześnie jego niewykonanie nie pociąga za sobą żadnych skutków w postaci naliczania kar umownych. W efekcie zapis będzie martwy. Z tego względu w ocenie Sądu jest zbędny.

10.  § 16 ust. 3 – zapis ten nie jest sprzeczny z przepisami ustawy jednak wobec istnienia w uotk przepisu art. 29 ust. 5 zamieszczenie go w decyzji zastępującej umowę stron przyczyni się do zbędnego przedłużenia procedury. Wystąpienie przez zarządcę infrastruktury do Prezesa UTK z wnioskiem o zgodę na rozwiązanie umowy jest jednoznaczne z podaniem przyczyn złożenia wniosku i zawiadomieniem Prezesa UTK o okoliczności nieuregulowania przez przewoźnika opłaty, o której mówi § 9 decyzji za trzy kolejne okresy rozliczeniowe.

11.  § 9 ust. 11 – zawarty w tym postanowieniu obowiązek ma charakter generalny i był przedmiotem innej decyzji administracyjnej Prezesa UTK w związku z tym brak podstaw prawnych do zamieszczenia tego postanowienia w decyzji o charakterze indywidualnym, ponieważ mogłoby to doprowadzić do postawienia zarządcy zarzutu nierównomiernego traktowania przewoźników

12.  § 16 ust. 1 – zapis ten powinien być sprostowany przez pozwanego, który przyznał, że jest błędny. Wobec tego, że Prezes UTK nie dokonał sprostowania decyzji w tym zakresie, zapis należało uchylić.

Mając na uwadze przedstawione okoliczności Sąd Okręgowy na podstawie art. 479 ⁷⁵ § 2 kpc uchylił zaskarżoną decyzję w części i oddalił odwołanie w pozostałym zakresie jako bezzasadne.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 100 kpc. stosownie do wyniku sporu.

SSO Witold Rękosiewicz