Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 stycznia 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Wojciech Kościołek
Sędziowie:	SSA Grzegorz Krężołek (spr.) SSA Robert Jurga
Protokolant:	sekr.sądowy Katarzyna Rogowska

po rozpoznaniu w dniu 12 stycznia 2017 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa M. P. (1)

przeciwko Przedsiębiorstwu Handlowo Usługowemu (...), (...) Spółce jawnej w K.

o zapłatę

na skutek apelacji strony pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 18 maja 2016 r. sygn. akt IX GC 721/15

1.  zmienia zaskarżony wyrok nadając mu treść:

„I. oddala powództwo;

II. zasądza od powódki na rzecz strony pozwanej kwotę 3 600 zł (trzy tysiące sześćset złotych) tytułem kosztów procesu.”

2.  zasądza od powódki na rzecz strony pozwanej kwotę 9 325 zł (dziewięć tysięcy trzysta dwadzieścia pięć złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

SSA Grzegorz Krężołek SSA Wojciech Kościołek SSA Robert Jurga

Sygn. akt: I ACa 1131/ 16

UZASADNIENIE

Powódka M. P. (1), w pozwie skierowanym przeciwko Przedsiębiorstwu Handlowo- Usługowego (...) , A. C., J. C. (1) - spółce jawnej w K., domagała się zasądzenia kwoty 78.498,60 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 17 stycznia 2015 roku. Wniosła również o obciążenie przeciwniczki procesowej kosztami postępowania.

Uzasadniając żądanie wskazała ,że dochodzona kwota stanowi wynagrodzenie należne powódce z tytułu wykonania umowy jaką strony podpisały w dniu 17 kwietnia 2012r. Umowę tę zawarła , w ramach prowadzonej jednoosobowo, działalności gospodarczej pod firmą Biuro (...). W jej imieniu działał jej mąż, L. P. (1) , legitymujący się pełnomocnictwem ogólnym do takiej reprezentacji.

Zgodnie z treścią umowy łączącej strony M. P. (1) miała świadczyć na rzecz pozwanej spółki usługi i podejmować inne czynności , które w swoim efekcie miały doprowadzić do rezultatu , w postaci zakupu przez spółkę (...) nieruchomości, stanowiącej lokal użytkowy położony w K. przy ul. (...) wraz z przynależną do tego lokalu częścią działki budowlanej.

Za wykonanie umowy strony zgodnie uznały datę zawarcia przez pozwaną umowy przedwstępnej albo umowy kupna - sprzedaży nieruchomości.

Ponieważ spółka kupiła tę nieruchomość na podstawie czynności prawnej z dnia 8 stycznia 2015r , powódka domaga się ustalonego umownie wynagrodzenia , które , zgodnie z umową , odpowiada 3 % ceny jej zakupu, która wyniosła 2. 194 000 złotych /netto / Wobec tego powódce należna jest kwota 78 498, 60 zł / brutto /

Pomimo wezwania , jak dotąd pozwana nie spełniła tego świadczenia, w jakimkolwiek zakresie.

Sąd I instancji , w dniu 2 lipca 2015r wydał , w postępowaniu upominawczym nakaz zapłaty , którym uwzględnił żądanie pozwu w całości.

W sprzeciwie od tego orzeczenia pozwana , kwestionując je , również w całości , domagała się oddalania powództwa oraz obciążenia M. P. (1) kosztami sporu.

W swoim stanowisku procesowym spółka przede wszystkim zakwestionowała legitymację czynną powódki wskazując , że nie łączyła stron sporu jakakolwiek umowa na podstawie której powódka mogłaby , w sposób usprawiedliwiony domagac się świadczenia określonego w żądaniu pozwu.

Relacje umowne wiązały ja z L. P. (1) , ale na podstawie czynności prawnej dokonanej wcześniej aniżeli w dniu 17 kwietnia 2012r.

Pozwana, kwalifikując tę umowę jako umowę pośrednictwa w obrocie nieruchomościami , podnosiła również ,iż mąż powódki nigdy ,podczas jej wykonywania, nie powoływał się na to , że działa imieniem małżonki , jako jej pełnomocnik. O tym ,że M. P. (1) z która H. nie miała jakikolwiek związków, rości sobie pretensje finansowe wobec nabywcy realności przy ul. (...) w K. , spółka dowiedziała się z nadesłanej faktury , obejmującej dochodzoną pozwem należność.

W ramach kolejnych zarzutów obronnych, spółka podnosiła , że o ile powódka twierdzi , iż umowa zawarta przez strony w dniu 17 kwietnia 2012r była umową pośrednictwa w obrocie nieruchomościami , to jest ona nieważna w rozumieniu art. 58 §1 kc , wobec nie spełniania wymogów takiej umowy określonych w ówcześnie obowiązującym art. 180 ust.3 , ustawy z dnia 21 sierpnia 1997r O gospodarce nieruchomościami.

Podnosiła także , odwołując się do postanowienia §2 tej umowy , zapowiadającego udzielenie pełnomocnictwa do działania jej imieniem przez wykonawcę , iż tego rodzaju umocowanie nigdy nie zostało komukolwiek , w tym w szczególności powódce udzielone , a wcześniejsze , odnoszące się tylko do osoby L. P. (1) , działającego samodzielnie ,na własny rachunek, było pełnomocnictwem ściśle ograniczonym czasowo , które wygasło 30 kwietnia 2012r.

Pozwana twierdziła także , iż to ograniczenie miało swoje uzasadnienie w tym w , iż to L. P. (1) zaoferował swoje usługi pozwanej . Miały one doprowadzić w krótkim czasie do nabycia przez nią wskazanej wyżej nieruchomości lokalowej wraz z przyległa do niej nieruchomością gruntową , o które najpierw jej poprzednik a następnie spółka , począwszy od 2004r bezskutecznie się ubiegali wobec Gminy (...) K..

Relacja umowna pomiędzy H. a L. P. (1) , przybierając formę umowy na piśmie w dniu 17 kwietnia 2012r, została nawiązana wcześniej , bo 27 lutego 2012r o czym świadczy data widniejąca na dokumencie, udzielonego wyłącznie jemu, a jego żonie pełnomocnictwa ,które obowiązywało strony tylko do wspomnianej wyżej daty 30 kwietnia 2012r.

Pozwana akcentowała , że udział męża powódki w uzyskaniu przez spółkę tytułu własności do nieruchomości lokalowej i sąsiedniego gruntu , nie miał praktycznie żadnego znaczenia.

Wyrokiem z dnia 18 maja 2016r , Sąd Okręgowy w Krakowie :

- zasądził od pozwanej , na rzecz powódki dochodzoną pozwem kwotę 78 498,60 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 17 stycznia 2015r do 31 grudnia 2015r oraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016r [ pkt I ],

- zasądził od pozwanej na rzecz powódki również sumę 7 542 złotych , tytułem zwrotu kosztów procesu [ pkt II sentencji wyroku ]

Sąd Okręgowy ustalił następujące fakty istotne dla rozstrzygnięcia :

Powódka M. P. (1) prowadzi w K. działalność gospodarczą pod firmą: Biuro (...), począwszy od 1 kwietnia 2011r. Aktualnie , począwszy od 11 stycznia 2013 roku adresem jej siedziby jest osiedle (...) (...), uprzednio , do 31 grudnia 2012 r , mieściła sią ona przy ul (...) , a pomiędzy 1 a 11 stycznia 2013r przy ul. (...) .

Jej pełnomocnikiem od 1 kwietnia 2011 roku był mąż L. P. (1) , w oparciu o pełnomocnictwo ogólne udzielone w tej dacie.

L. P. (1), począwszy od 1 sierpnia 1994r , prowadził jednoosobowo działalność gospodarczą o identycznym profilu i pod ta samą, co żona , później nazwą.

Jako adres jej wykonywania , wskazany był K. ul. (...) lokal (...).

Od dnia 16 marca 2011 r , wykonywanie działalności zostało zawieszone i podjęte jedynie na krótko, pomiędzy 1 i 12 marca 2013r, kiedy uległo ponownemu zawieszeniu. Z dniem 12 marca 2015r, działalność męża powódki została formalnie wykreślona z ewidencji dzielności gospodarczej.

L. P. (1) dobrze znał wspólnika pozwanej, J. C. (1), a znajomość ta datowała się od roku 1993. W jej ramach mąż powódki podejmował się realizacji i wykonywał na rzecz firmy (...) różne usługi, w ramach których przygotowywał opinie prawne, ekspertyzy , pośredniczył w nabywaniu nieruchomości.

Na początku roku 2012 (...) spółki (...) poinformował go , iż jest ona zainteresowana wykupieniem nieruchomości ,w której mieści się lokal apteki ,którą prowadzi w K. przy ul. (...). Oczekiwał pomocy znajomego w jej zakupie , który jak dotąd nie doszedł do skutku pomimo wcześniej, począwszy od 2004r , składanych wniosków oto wobec Gminy Miejskiej K. , tak przez poprzedników prawnych jak i , w 2009r, przez pozwaną.

L. P. (1) zgodził się na to , a podstawą jego działania w imieniu spółki (...), było pełnomocnictwo ogólne udzielone mu przez J. C. (1) w dniu 27 lutego 2012r . Czasokres jego obowiązywania został ograniczony do dnia 30 kwietnia 2012r.

Umocowany przystąpił do wykonywania w ten sposób zawartej umowy.

Zamówił niezbędne materiały geodezyjne . Przeprowadził rozmowy w wydziale Skarbu (...) K., w zarządzie Budynków (...) , celem ustalenia jakie są możliwości nabycia nieruchomości lokalowej przy ul. (...).

Ustalił , że częścią materii istotnych z punktu widzenia wyjaśnienia stanu prawnego nieruchomości , zajmuje się Starosta (...) i tam również zasięgał informacji o przebiegu tego postępowania.

Od daty udzielenia pełnomocnictwa występował wobec urzędów jako reprezentant pozwanej spółki.

Pierwotnie ustne porozumienie przybrało, w dniu 17 kwietnia 2012r, formę zawartej na piśmie umowy.

Stronę pozwaną , jako zamawiającą , reprezentował w niej J. C. (1) , a jak wynika z jej treści , wskazany w niej jako wykonawca i podpisany pod jej tekstem L. P. (1) występował jako reprezentujący Biuro (...) z siedzibą w K. przy ul (...) .

Jak ustala dalej Sąd Okręgowy , przedmiotem umowy było powierzenie pośrednictwa przy zakupie nieruchomości , stanowiącej lokal użytkowy położony w K. przy ul (...) wraz z przynależną do tego lokalu częścią działki budowlanej.

W celu jego realizacji, spółka (...) , zgodnie z jej § (...), miała udzielić wykonawcy czyli firmie Biuro (...) z siedzibą w K. przy ul (...), pełnomocnictwa ważnego do czasu jego wygaśnięcia.

W treści umowy wskazano jakie czynności wykonawca już zrealizował .

Ponadto zgodnie z § (...) strony uzgodniły , iż :

„umowę uznaje się za wykonaną w chwili podpisania przez zamawiającego umowy przedwstępnej lub umowy sprzedaży-kupna przedmiotowego lokalu”.

Z kolei, w §(...) umowy strony stwierdzały , że :

„Całkowite wynagrodzenie za wykonanie przedmiotu umowy [ ...] , ustalają na 3 % ceny zakupu lokalu użytkowego wymienionego w §(...)”.

L. P. (1), także po 17 kwietnia 2012r podejmował czynności , które miały zapewnić mu informacje dotyczące przebiegu czynności zmierzających do realizacji wniosku pozwanej . Otrzymywał je na piśmie jak i ustnie , będąc traktowany w urzędach, jako pełnomocnik spółki - wnioskodawczyni.

Równocześnie spółka (...) była o wynikach postępowania wywołanego jej wnioskiem o zakup informowana odrębnie , w tym w szczególności była do niej na piśmie skierowana przez Gminę (...) K. , informacja o tym , że nieruchomość została przeznaczona do sprzedaży w trybie przetargu oraz o jego terminie.

W dniu 25 listopada 2014 roku został przeprowadzony ustny przetarg nieograniczony i w jego wyniku , jako nabywca nieruchomości lokalowej przy ul. (...) w K. wraz przyległym gruntem, została wskazana strona pozwana.

Do zawarcia umowy przenoszącej własność na rzecz spółki (...) doszło na podstawie sporządzonej , w formie aktu notarialnego , umowy sprzedaży zawartej 8 maja 2015r , przed notariuszem W. K. , rep. A nr (...)

Cena nabycia została określona na kwotę netto 2 194 000 złotych.

W realizacji postanowienia(...) umowy z 17 kwietnia 2012r , wobec przeniesienia na pozwaną prawa własności , M. P. (1) , działając w ramach prowadzonej działalności gospodarczej , wystawiła i przesłała pozwanej spółce fakturę VAT nr (...) z dnia 09.01.2015 r. na kwotę 63.820,00 zł netto, czyli 78.498,60 zł brutto, obejmującą należne jej wynagrodzenie umowne.

Oceniając roszczenie powódki jako w całości uzasadnione , Sąd I instancji stanął na stanowisku , że umowa z 17 kwietnia 2012r , była zawarta pomiędzy powódką, prowadzącą działalność gospodarczą po firmą Biuro (...) , a stroną pozwaną.

Za M. P. (1) , w jej imieniu i na jej rachunek , zawarł ją L. P. (1) , którego umocowanie wynikało z pełnomocnictwa ogólnego , upoważniającego do działania za żonę z dnia 1 kwietnia 2011r.

Zdaniem Sądu I instancji , nie mógł on działać wówczas w imieniu władanym i zawrzeć jej jako prowadzący działalność gospodarczą na własny rachunek albowiem w dniu podpisania umowy , była ona zawieszona.

Rozważając zagadnienie związane z pełnomocnictwem ocenił , że podstawą do działania przez L. P. (1) w imieniu i na rachunek pozwanej , w ramach umowy z 17 kwietnia 2012r było pełnomocnictwo udzielone przez zamawiającą spółkę. Wynikało ono wprost z brzmienia(...)umowy.

Dokumentem uprawniającym L. P. (1) do działania imieniem spółki nie mogło być , w ocenie Sądu I instancji , pełnomocnictwo udzielone mu 27 lutego 2012r i bez znaczenia dla takiego wniosku jest , że w umowie z 17 kwietnia strony wskazały jakie czynności zostały dotąd przez wykonawcę zrealizowane mimo , że były one dokonane przez L. P. , działającego wówczas tylko na własny rachunek , w oparciu o to właśnie umocowanie.

W dalszej części tej oceny , po stwierdzeniu , iż umowa z 17 kwietnia 2012r była czynnością prawną , w sposób ważny dokonaną pomiędzy powódką a spółka (...) , dokonując jej kwalifikacji prawnej z punktu widzenia typizacji , Sąd Okręgowy , wykluczając poprawność stanowiska pozwanej , iż jest to umowa o dzieło , stanął na stanowisku , iż była to umowa zlecenia w rozumieniu art. 734 i n. kodeksu cywilnego , ewentualnie z pewnymi elementami umowy o świadczenie usług. Realizując swoje , oznaczone w niej świadczenie, powódka miała dokonać czynności pośrednictwa przy zakupie nieruchomości.

W ich zakresie była zobligowana wobec dającej zlecenie do starannego podjęcia wszystkich możliwych czynności , które miały umożliwi zakup przez stronę pozwaną nieruchomości położonej przy ul. (...) w K..

M. P. (1) nie przyjęła natomiast na siebie odpowiedzialności za ich ostateczny rezultat.

Podstawą rozstrzygnięcia o kosztach postępowania była norma art. 98 §1 i 3 kpc

W apelacji od tego wyroku , strona pozwana , zaskarżając go w całości, domagała się wydania rozstrzygnięcia reformatoryjnego ; oddalenia powództwa oraz obciążenia powódki kosztami postępowania za obydwie instancje .

Środek odwoławczy został oparty na następujących zarzutach :

- naruszenia prawa procesowego , w sposób mający istotny wpływ na wynik sprawy , a to art. 233 §1 kpc , w następstwie przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów.

W jej wyniku , wbrew regułom logicznego wnioskowania , Sąd Okręgowy odmówił wiarygodności relacji (...) spółki (...) , w tej części w jakiej wskazywał , iż zawierając umowę z L. P. spółka zakładała , iż doprowadzi on swoimi działaniami do nabycia prawa do nieruchomości przy ul. (...) w trybie bezprzetargowym. Zdaniem skarżącej taka możliwość istniała , gdy zważyć , że tego rodzaju sposób wyłaniania potencjalnego nabywcy nieruchomości komunalnych , jaką była ta realność, także jest w przepisach ustawy o gospodarce nieruchomościami przewidziana.

Podnoszonej wadliwości apelująca upatrywała także w nieprawidłowej ocenie relacji świadków , pracownic urzędów Miasta K. i (...) (...) i nie uwzględnieniu [ także w ramach ustaleń faktycznych ] , iż zgodnie z ich depozycjami, czynności podejmowane przez męża powódki w tych urzędach pozostały bez znaczenia dla ostatecznego wyniku prowadzonych tam postępowań administracyjnych , związanych z nabyciem nieruchomości przez pozwaną,

- sprzeczności istotnych ustaleń faktycznych z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego i w konsekwencji przyjęcie przez Sąd Okręgowy , iż:

a/ L. P. (1), w ramach wcześniejszych relacji z J. C. (1), podejmował się wobec niego czynności pośrednictwa w obrocie nieruchomościami , mimo , że nawet z relacji męża powódki wynikało , że były to inne rodzajowo działania ,.

b/ nie uwzględnienie w ramach ustaleń , relacji świadków - urzędniczek zgodnie z którymi czynności informacyjne L. P. (1) w urzędach w odniesieniu do przebiegu spraw związanych z wnioskiem o zakup nieruchomości przy ul. (...) w K. , pozostawały bez znaczenia dla ostatecznego wyniku tych postepowań, nie wykraczając poza informacje , udzielane rutynowo każdemu z zainteresowanych daną sprawą, petentów

- naruszenia prawa materialnego w następstwie :

1/ nieprawidłowego zastosowania przez Sąd I instancji art. 734 kc i przejecie , że umowa zawarta pomiędzy powódką a strona pozwaną była umowa zlecenia , podczas gdy prawidłowa ocena jej postanowień powinna doprowadzić do uznania jej za umowę pośrednictwa w obrocie nieruchomościami o jakiej mowa , w ówcześnie obowiązującym, art. 180 ust. 3 ustawy O gospodarce nieruchomościami ,

2/ naruszenia tej normy wobec jej niezastosowania,

3/ art. 58 kc w zw z art. 14 ust. 1 ustawy O swobodzie działalności gospodarczej, jako następstwa nieprawidłowego przyjęcia przez Sąd , iż umowa z 17 kwietnia 2012r nie mogła być zawarta przez L. P. (1), w ramach prowadzonej przez niego działalności gospodarczej i na jego rachunek mimo , iż jej zawieszenie w tym czasie , nie wykluczało tego , skoro wpis do ewidencji , ujawniający to zawieszenie miało charakter jedynie deklaratoryjny,

4/ art. 65 §2 kc jako następstwo niezastosowania tej normy i wyrażenia nietrafnej , sprzecznej z tym przepisem oceny , zgodnie z którą:

- umowa została zawarta pomiędzy M. P. (1) a spółka (...), mimo braku do niej dostatecznych podstaw w jej tekście , w tym , w sposobie oznaczenia podmiotu , który jako wykonawca, ją zawarł ,

- nie jest ona umową o pośrednictwo w obrocie nieruchomościami , mimo treści § (...) który tak tę umowę typizuje ,

- brzmienie (...) umowy jest podstawa pełnomocnictwa do działania imieniem i na rachunek pozwanej mimo , że co najwyżej, zapis ten zapowiadał jego udzielenie w przyszłości , co nie miało jednak miejsca.

Odpowiadając na apelację , powódka domagała się jej oddalania , jako pozbawionej usprawiedliwionych podstaw oraz obciążenia przeciwniczki procesowej kosztami postępowania przed Sądem II instancji.

Rozpoznając apelację , Sąd Apelacyjny rozważył :

Środek odwoławczy strony pozwanej jest uzasadniony , prowadząc do podzielenia zawartego w nim wniosku o zreformowanie orzeczenia Sądu I instancji , w sposób przez nią postulowany.

Nie ma racji pozwana , gdy kwestionuje, w ramach sformułowanego przez siebie zarzutu procesowego , sposób w jaki Sąd I instancji przeprowadził ocenę zgromadzonych w sprawie dowodów, która doprowadziła , zdaniem skarżącej, do naruszenia art. 233 §1 kpc.

Jak wynika z treści apelacji zarzucanej nieprawidłowości upatruje pozwana, w nie poprawnej , w jej przekonaniu , ocenie części relacji J. C. (1), przesłuchanego w charakterze strony , oraz świadków G. K. (1) , A. M. (1) i L. M. (1).

W przypadku wspólnika pozwanej ma ona dotyczyć tego , co spodziewała się osiągnąć spółka, podejmując relację umowną z L. P. (1), a w przypadku pozostałych , nie uwzględnienia przez Sąd niższej instancji , w ramach oceny ich depozycji tego , iż czynności podejmowane przez męża powódki w toku prowadzonych postępowań administracyjnych nie miały znaczenia dla ich merytorycznych rezultatów.

Wskazując , iż zarzut procesowy tylko wówczas może być uznany za trafny, jeżeli apelujący wykaże , iż naruszenie przez Sąd I instancji oznaczonej indywidualnie normy formalnej , miało w swoich konsekwencjach doniosłe znaczenie dla treści rozstrzygnięcia , kierując się ta regułą powiedzieć należy , iż zarzut pozwanej jest niezasadny.

Biorąc pod rozwagę argumenty , które spółka (...) powołała by go uzasadnić, stwierdzić należy , że żaden z nich nie jest wystarczającym dla potwierdzenia , iż negowana ocena części relacji wspólnika pozwanej i świadków , jest relewantna z punktu widzenia treści rozstrzygnięcia objętego kontrolą instancyjną skoro jest ono wadliwe z innych przyczyn, zupełnie niezależnych od tego w jaki sposób dokonana zostanie ocena , eksponowanej w ramach zarzutu skarżącej części relacji tych osób.

Kolejny zarzut - sprzeczności istotnych ustaleń z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego , jest usprawiedliwiony w części.

Nie ma racji skarżąca , gdy jego realizacji upatruje w nieuwzględnieniu przez Sąd Okręgowy relacji świadków - urzędniczek - G. K. , A. M. i L. M..

Zważywszy na to, w jakim sposób to pominiecie Sądu jest łączone przez autora środka odwoławczego z treścią ustaleń , podnoszona wada musi zostać oceniona jako eksponowana nietrafnie.

Apelująca upatruje jej w tym , iż Sad nie uwzględnił tych relacji mimo , że z ich treści wynika brak związku i znaczenia czynności informacyjnych przedsięwziętych przez L. P. w urzędach, a ostatecznymi wynikami postępowań administracyjnych.

Po pierwsze, tak zidentyfikowana nieprawidłowość nie jest przejawem sprzeczności istotnych ustaleń z treścią materiału procesowego, ewentualnie świadcząc o ich niekompletności , czego apelująca nie zarzuca.

Po wtóre i przede wszystkim, takiego ustalenia faktycznego , które miałoby konstatować , iż czynności podjęte przez męża powódki przyniosły konkretne , pozytywne z punktu widzenia założonego przez pozwaną skutku, w postaci nabycia prawa własności do nieruchomości lokalowej , wyniki postępowań administracyjnych , tak w Urzędzie Miasta K. jak i Starostwie (...) , Sąd I instancji nie dokonuje. Stwierdza, w ich ramach , jedynie , że mąż powódki podejmował starania zmierzające do uzyskania informacji o ich przebiegu , a uzyskując je był traktowany jako pełnomocnik strony pozwanej / por k. 199 akt - str. 5 uzasadnienia wyroku/

Wobec tego, nie sposób , w sposób usprawiedliwiony mówić w odniesieniu do takiej konstatacji , iż jest ona wadliwa wobec nie uwzględnienia przez Sąd części relacji wskazanych wyżej wspólnika pozwanej i świadków , które stanowią dla niej zaprzeczenie.

Ma natomiast rację skarżąca , gdy upatruje realizacji omawianego zarzutu w ustaleniu Sądu Okręgowego , zgodnie z którym, przed zawarciem spornej umowy L. P. (1) podejmował się wobec spółki (...). C. szeregu usług , prowadzących do nabywania przez nią lokali i nieruchomości. / k. 197 akt , str.3 uzasadnienia wyroku/

Zgodnie z treścią jego relacji , złożonej w charakterze świadka , na rozprawie w dniu 13 kwietnia 2016 r , umowy zawierane wcześniej , w ramach znajomości pomiędzy nim a J. C. (1) , mając formę przede wszystkim ustną , dotyczyły wykonywania ekspertyz lub udzielania porad prawnych.

/ por. k. 181- 182 akt , zapis dźwiękowy rozprawy, minuty 13-16/

Uznanie zarzutu w tej części za uzasadniony, prowadzi do zmiany dokonanych przez Sąd I instancji ustaleń w tej części , poprzez zastąpienie ich konstatacją faktyczną mającą swoja podstawę w przywołanej części zeznania L. P., iż umowy zawierane wcześniej pomiędzy nim a spółką (...) , za którą działał J. C. (1) , miały głównie ustną formę i dotyczyły przygotowania ekspertyz oraz udzielania porad prawnych.

Wobec bezzasadności ocenianego zarzutu w pozostałym zakresie , Sąd Apelacyjny aprobuje i przyjmuje za własną , pozostałą część ustaleń faktycznych dokonanych przez Sąd Okręgowy.

Przechodząc do oceny stawianych kontrolowanemu orzeczeniu zarzutów naruszenia prawa materialnego stwierdzić należy , iż jedynie ich część może być oceniona jako uzasadniona.

Nie ma racji skarżąca gdy, podnosząc zarzut naruszenia art. 58 kc w zw z art. 14 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, wskazuje , że nietrafnym jest stanowisko prawne Sądu I instancji, zgodnie z którym w okresie zawieszenia działalności gospodarczej , obejmującym datę umowy z dnia 17 kwietnia 2012r, L. P. (1) nie mógł jej zawrzeć jako pośrednik w obrocie nieruchomościami , działając imieniem własnym i na własny rachunek , pod firmą Biuro (...) w K..

Przecząc poprawności tej oceny i odwołując się do wynikającego z deklaratywnego charakteru wpisów do ewidencji działalności gospodarczej , wynikającego z normy art. 14 ustawy z dnia 2 lipca 2004r O swobodzie działalności gospodarczej [ w brzmieniu tekstu jednolitego , obowiązującym w dacie dokonywania spornej czynności prawnej [DzU z 14 października 2010r, Nr 220 poz. 1447 ] , strona powodowa , co trafnie zostało podniesione w odpowiedzi na apelację , nie uwzględnia treści art. 14 a ust. 3 ustawy / w brzmieniu doniosłym dla rozstrzygnięcia/ , zgodnie z którym przedsiębiorca w okresie zawieszenia działalności gospodarczej nie może jej wykonywać ani uzyskiwać z niej bieżących przychodów.

Tym samym ta część oceny prawnej Sądu Okręgowego nie może być uznana za niepoprawną.

Chybiony jest również zarzut naruszenia art. 180 ust.3 , ustawy z dnia 21 sierpnia 1997r O gospodarce nieruchomościami, w brzmieniu tekstu jednolitego z 19 maja 2010r [DzU Nr 102 poz. 651.], obowiązującego w dacie zawarcia umowy z 17 kwietnia 2012r

Zgodnie z obowiązującym wówczas art. 179 ust. 1 ustawy, pośrednictwo w obrocie nieruchomościami było działalnością zawodową, wykonywaną przez pośredników na zasadach określonych w ustawie. Zgodnie z ust. 2 tej normy, pośrednikiem w obrocie nieruchomości była osoba fizyczna, posiadająca licencję zawodową , nadawaną w trybie określonym przez postanowienia ustawy. Przy tym nadawano ją osobom , które posiadały pełną zdolność do czynności prawnych , nie były karane za określone przestępstwa, legitymowały się wymaganym wykształceniem i odbyły przygotowanie praktyczne , a w niektórych przypadkach, przeszły pozytywnie postępowanie kwalifikacyjne.

Z kolei w art. 180 ust. 3 ustawy wskazano wymogi , których spełnienie pozwalało zakwalifikować określoną czynność prawna jako umowę pośrednictwa w obrocie nieruchomościami , która, w zgodzie z postanowieniami ustawy z 21 sierpnia 1997r, została zaliczona do kategorii umów nazwanych.

Jednym z podstawowych jej elementów konstrukcyjnych było to, aby zawierała ją osoba legitymująca się licencją pośrednika w obrocie nieruchomościami , w ramach prowadzonej przez siebie działalności zawodowej. Umowa tego rodzaju wymagała odwołania się do numeru licencji , a także tego , aby pośrednik powołał się w niej na objecie swojej działalności obowiązkowym ubezpieczeniem za szkody wyrządzone w związku z wykonywaniem pośrednictwa.

Treść normy art. 180 ust.3 w zw z art. 179 ust 1 i 2 ustawy wskazywała , że brak m. in. tych elementów konstrukcji umowy, wykluczał możliwość zakwalifikowania czynności prawnej stron jako umowy takiego pośrednictwa.

Analiza treści umowy zawartej w dniu 17 kwietnia 2012r jednoznacznie wskazuje , że żaden z wymienionych elementów nie został w niej zawarty , co z przyczyn wyżej wskazanych nie pozwala na zakwalifikowanie jej jako umowy pośrednictwa w obrocie nieruchomościami.

Elementami treści , które nawiązują do tego, wyróżnianego wówczas typu rodzajowego umowy , są zawarte w jej (...) wskazanie , że pozwana podpisując ją powierza „ pośrednictwo przy zakupie nieruchomości [...], „ , określenie momentu w którym umowa zostaje uznana wykonaną [(...) in fine ] oraz to , w jaki sposób strony ukształtowały należne wykonawcy wynagrodzenie , wiążąc go z ceną zakupu nieruchomości przez pozwaną spółkę [ część wstępna (...) ]

Tym nie mniej wskazane wyżej braki konstrukcyjne , wykluczają kwalifikację umowy stron , którą, w ramach zarzutu apelacyjnego , uznaje za prawidłową skarżąca.

Odparcie tego zarzutu decyduje także o tym , że należy uznać za nietrafny zarzut naruszenia art. 734 kc , wobec wyrażenia przez Sąd I instancji oceny, zgodnie z którą umowa z 17 kwietnia 2012r jest umową zlecenia.

Zarzut ten , przez pryzmat jego motywacji , w ramach której skarżąca upatruje błędu Sądu Okręgowego w tym , że nie zakwalifikował on tej czynności jako umowy o pośrednictwo w obrocie mnie ruchomościami , nie może zostać uznany za usprawiedliwiony. Taka motywacja wyklucza bowiem z przyczyn już wcześniej wskazanych, jego trafność.

Jakkolwiek kwalifikacja prawa tej umowy ma , w świetle przyczyny z powodu której roszczenie powódki nie może zostać uwzględnione, nie ma zasadniczego znaczenia , tym nie mniej wzgląd na potrzebę zapewnienia kompletności wywodu oraz treść apelacji, w ramach której zagadnienie to było podnoszone , wymagając , tym samym wypowiedzi Sądu dokonującego , na jej podstawie kontroli orzeczenia Sądu niższej instancji , także z punktu widzenia sposobu zastosowania prawa materialnego, podlegającego weryfikacji , nawet bez odnoszących się do niego zarzutów środka odwoławczego.

Z treści umowy zawartej przez strony wynikało [(...) iż wykonawca przyjmuje na sobie pośrednictwo przy zakupie przez pozwaną nieruchomości lokalowej, położnej w K. przy ul. (...) wraz z przynależną do tego lokalu, częścią działki budowlanej oraz , iż zobowiązuje się informować na bieżąco zamawiającą o postępie prac , wykonywanych w ramach realizacji umowy.

Dokonując kwalifikacji czynności prawnej o tak opisanym przedmiocie, z punktu widzenia charakteru rodzajowego umowy zawartej przez strony, niezbędnym jest jeszcze wskazanie , iż zgodnie z dalsza częścią(...) oraz postanowieniami (...)działania do których zobowiązał się wykonawca miały doprowadzić do ściśle określonego rezultatu , którym było bądź to zawarcie przez spółkę (...) umowy przedwstępnej przeniesienia na nią prawa własności nieruchomości przy ul. (...) i przylegającego do niej gruntu o budowlanym przeznaczeniu , albo też umowy przenoszącej na pozwaną prawo własności do nich.

Taki wniosek wynika z treści tego postanowienia umownego , skoro strony wskazały w nim , iż dopiero wówczas , gdy taki rezultat zostanie osiągnięty , zgodnie uznają umowę za wykonaną.

Z (...) umowy wynika natomiast , że wierzytelność wykonawcy z tytułu wynagrodzenia dla niego [ poza wypłaconą w dniu jej podpisania, zaliczkowej jego części ] stanie się wymagalną dopiero w chwili wykonania umowy , w sposób wyżej wskazany , co więcej jego wysokość będzie pochodną tego rezultatu i ceny zapłaconej przez zamawiającą , jako nabywcę.

Przywołane postanowienia , odczytane przez pryzmat cech kwalifikujących zawartą czynność prawną, pozwalają na sformułowanie wniosku , iż umowa z 17 kwietnia 2012r jest umową łącząca w sobie elementy różnych umów w tym umowy zlecenia. Takim elementem był , wynikający z (...)obowiązek informowania pozwanej o biegu podjętych czynności , które traktowanie jako pewien kompleks / zespół /, będąc szeregiem różnych działań , które wywołując także inne , samoistne skutki / jak np. w rozstrzyganej sprawie składanie wniosków o informacje o stanie zaawansowania postępowań administracyjnych /, miały składać się na przyjęte przez wykonawcę na siebie pośrednictwo w nabyciu nieruchomości o czym jest mowa w(...)

Nie była to jednak umowa zlecenia , jak nietrafnie zakwalifikował ją Sad I instancji skoro te ujęte generalnie działania wykonawcy miały , w zgodnym zamiarze stron, doprowadzić do osiągniecia konkretnego rezultatu, o jakim stanowiła dalsza część (...) umowy.

Powszechnie bowiem przyjmuje się w literaturze oraz orzecznictwie sądowym , iż umowa zlecenia ma charakter umowy starannego działania a nie rezultatu.

Jakkolwiek wyrażane są tam również , podzielane przez Sąd Apelacyjny w składzie rozstrzygającym sprawę, poglądy zgodnie z którymi tego rodzaju generalne stwierdzenia nie są usprawiedliwione , prowadząc niejednokrotnie do niepoprawnych wniosków interpretacyjnych

/ por w tej kwestii uwagi T. Pajora w monografii Odpowiedzialność dłużnika za niewykonanie zobowiązania s. 70 i n. Warszawa 1983 oraz uwagi M. Krajewskiego w: Zobowiązania rezultatu i starannego działania - próba alternatywnego ujęcia , publ. PiP 2008 z. 8 s. 45 i n. /

Jednak w przypadku umowy 17 kwietnia 2012r , w ramach której strony zgodnie ustaliły , że tylko osiągniecie opisanego w niej efektu końcowego działania wykonawcy / stworzenie warunków w których zamawiająca zawrze umowę przestępną lub stanowczą nabycia własności nieruchomości, decyduje o zakończeniu trwania umowy, będąc równocześnie właściwym wykonaniem przez niego świadczenia utożsamianego zgodnie z tym , ściśle oznaczonym rezultatem, wyklucza kwalifikację tej umowy jako umowy zlecenia.

Oceniana czynność prawna zawiera w sobie także elementy umowy o świadczenie usług skoro kompleks tych czynności , które podjął się zrealizować wykonawca, obejmował także zwielokrotnione [ podejmowane wielokrotnie] w zależności od potrzeb , czynności natury faktycznej , także niezbędne dla osiągniecia końcowego rezultatu.

Najistotniejsze z punktu widzenia kwalifikacji tej umowy , są jednak jej trzy elementy, , które można wyodrębnić po analizie jej tekstu.

Pierwszy z nich to ten , dotyczący uzgodnionego przez strony zgodnie rezultatu działania wykonawcy.

Drugi, odnoszący się do umownego ustalenia Kiedy i w jakiej wysokości należna mu będzie zasadnicza część wynagrodzenia i trzeci wskazujący , że pewne czynności były już uprzednio przez wykonawcę zrealizowane , służąc przyjętemu rezultatowi za które [ co potwierdził w swoim zeznaniu także L. P. (1) . / por k .182 akt, dźwiękowy zapis rozprawy z dnia 13 kwietnia 2016r - minuty 17-18 akt ] otrzymał już wcześniej zaliczkowe wynagrodzenie, w kwocie 2 000 złotych.

Wszystkie wyróżnione elementy , odczytane łącznie, usprawiedliwiają ocenę, iż umowa stron była umową o rezultat , [sukces ] w postaci zawarcia umowy przdwstepnej lub przenoszącej własność nieruchomości na pozwaną, za który , wykonawcy należne było wynagrodzenie , powstanie wierzytelności z którego i jej wymagalność były całkowicie uzależnione od jego osiągniecia.

Ponadto ukształtowanie wysokości tej wierzytelności , zgodnie z regułami opisanymi w §5 umowy , dają podstawę do uzasadnionego przyjęcia , że miało ono charakter wynagrodzenia success fee , pozostając pochodną ceny zapłaconej przez pozwaną, jako nabywcę nieruchomości.

Honorarium to, o które obecnie strony toczą rozstrzygany spór, jest przy tym dodatkowym wynagrodzeniem, uzupełniającym to , które za czynności , jakie wykonał w związku z realizacją świadczenia umownego wcześniej w okresie pomiędzy 27 lutego 2012r i 17 kwietnia 2012r , L. P. (1) pobrał w chwili zawarcia umowy na piśmie .

To ostatnie stwierdzenie przenosi pozostałą część rozważań na grunt zagadnienia legitymacji czynnej M. P. (1) do występowania przeciwko pozwanej z roszczeniem o zapłatę świadczenia dochodzonego pozwem.

Uprawnienie takie po jej stronie , mogłoby zostać potwierdzone jedynie wówczas , gdyby przyjąć za usprawiedliwione jej stanowisko , iż umowa , która jest źródłem roszczenia, została przez nią zawarta , w ramach prowadzonej jednoosobowo działalności gospodarczej pod firmą Biuro (...) (...) w K. [ ul. (...) ]

Fakty ustalone w sprawie nie pozwalają na potwierdzenie takiego wniosku , a to rodzi skutek w postaci oddalenia powództwa.

Okoliczności te usprawiedliwiają natomiast stanowisko zgodnie z którym powódka nie była jej stroną , a wskazanym w niej wykonawcą był , działający osobiście i na własny rachunek, jej mąż L. P. (1)

Podzielając , w części , sformułowany przez pozwaną materialnoprawny zarzut naruszenia art. 65 §2 kc , Sąd II instancji uznał , że treść postanowień umownych oraz okoliczności faktyczne towarzyszące zawarciu umowy z 17 kwietnia 2012r , wykluczają przyjęcie , że powódka była stroną tej czynności prawnej.

Jak wynika z ustaleń poczynionych w sprawie, L. P. (1), na podstawie ustnych uzgodnień z działającym w imieniu pozwanej spółki jej wspólnikiem J. C. (1) , działając osobiście i bez związku z działalnością gospodarczą żony, zobowiązał się podjęcia czynności zmierzających do tego , aby pozwana mogła nabyć prawo własności nieruchomości lokalowej przy ul. (...) w K. , w której najpierw jej poprzednicy a obecnie spółka (...) prowadzi aptekę.

Podstawa do poodejmowania tych działań za spółkę było pełnomocnictwo ogólne, udzielone wykonawcy , w dniu 27 lutego 2012r prezes reprezentującego ją J. C. (1).

Jak wynika z treści tego dokumentu / k. 17 akt / , zakres tej reprezentacji miał dotyczyć czynności podjętych w sprawie „ wykupu lokalu użytkowego przy ul. (...) (...) w K.” , a okres obowiązywania pełnomocnictwa był ściśle oznaczony do dnia 30 kwietnia 2012r.

Z ustaleń tych wynika także , iż sporządzona na piśmie umowa z 17 kwietnia 2012r była kontynuacją porozumienia pomiędzy J. C. działającym za pozwaną i L. P. (1) .

O tym , że tak było , przekonuje treść (...) umowy , w którym opisane zostały dotąd zrealizowane przez wykonawcę czynności , wynagrodzeniu których miała posłużyć , określana przez strony jako zaliczka , kwota – 2 000 złotych o której mówi (...) umowy, a którą / co nie było pomiędzy stronami sporne / L. P. otrzymał.

Z treści umowy wynika też to , że w żadnym jej fragmencie, M. P. (1) nie jest wymieniona jako wykonawca jej przedmiotu , czy to jako osoba fizyczna czy też jako przedsiębiorca realizujący ją , w ramach prowadzonej przez siebie jednoosobowo działalności gospodarczej.

W części wstępnej umowy , poświęconej oznaczeniu wykonawcy , mówi się jedynie o L. P. (1) jako reprezentującym Biuro (...) „ (...) w K. ul. (...) , bez określenia jego osoby jako pełnomocnika powódki , która , a nie Biuro mogłaby być traktowana jako strona umowy z pozwaną.

Tak też rozumiała treść tego zapisu powódka wskazując , że podstawą do działania za nią przez męża , w jej ramach , było pełnomocnictwo ogólne, datowane na 1 kwietnia 2011r / k. 152 akt/

Tyle tylko , że takie rozumienie tego zapisu umowy jest nieuzasadnione , gdy weźmie się pod uwagę , iż w treści tej części, umowy z 17 kwietnia 2012r , jak też w żadnej innej , L. P. (1) nie powołuje się na to źródło swojego umocowania do działania w charakterze pełnomocnika żony.

Tego rodzaju powołania się nie znajdujemy także w treści (...) , gdzie - o czym już była mowa - to mąż powódki jest identyfikowany z wykonawcą . Podpisując się pod jej tekstem jako wykonawca , małżonek powódki także tego nie czyni.

Kolejnym argumentem przeciwko stanowisku powódki wskazującej na siebie jako stronę umowy będącej źródłem zgłoszonego roszczenia, jest uregulowanie umowne dotyczące pełnomocnictwa do działania w imieniu i na rachunek spółki (...)

Treść dotyczącego tej kwestii (...) umowy , należy odczytywać w kontekście zdarzeń wynikających z dotychczasowych relacji umownych pomiędzy pozwaną spółką i (...), mających miejsce przed 17 kwietnia 2012r.

Działał on wówczas / co nie było sporne pomiędzy stronami / , reprezentując spółkę we własnym imieniu i na własny rachunek.

Gdy weźmie się pod rozwagę , że pełnomocnictwo ogólne , udzielone mężowi powódki do tego działania z dnia 27 lutego 2012r, wygasało 30 kwietnia 2012r , nie można zasadnie przyjmować , zakładając racjonalność działania stron umowy , aby wynikającą z zapisu jej (...)zapowiedź udzielenia pełnomocnictwa utożsamiać należy z dokumentem , którego moc wiążąca ustawała za 13 dni , licząc od daty podpisania umowy.

Nie było przedmiotem kontrowersji pomiędzy stronami postępowania , że zapowiadane pełnomocnictwo nie było przez pozwaną [ ponownie ] udzielone , obejmując okres po 30 kwietnia 2012r . Nie uzyskał go ani L. P. (1) ani [tym bardziej ] , M. P. (2).

W tym kontekście oczywiście nietrafnym jest wniosek prawny Sądu Okręgowego , że pełnomocnictwo należy utożsamiać z zapisem (...) umowy i samo jego brzmienie jest takim aktem umocowania.

Sąd Okręgowy powielając w tym zakresie pogląd powódki nie starał się nawet bliżej swojego zapatrywania uzasadnić., co tym bardziej upewnia trafność jego oceny jako dowolnego.

Wszystko to , przy konsekwentnie prezentowanymi stanowisku pozwanej , zgodnie z którym takiego pełnomocnictwa nikomu nie udzielała, a z M. P. (1) czy to nawiązany bezpośrednio czy za przyczyną pośrednictwa pełnomocnika , nie wiąże spółki żaden węzeł obligacyjny , czyni usprawiedliwioną ocenę , że powódka nie dowiodła w postępowaniu , iż była stroną umowy z 17 kwietnia 2012r , którą uznawała za podstawę dochodzonego wobec pozwanej roszczenia.

Z podanych wyżej przyczyn , podzielając postulat skarżącej o wydanie wyroku reformatoryjnego , Sąd Apelacyjny orzekł jak w punkcie 1 wyroku , na podstawie art. 386 §1 kpc.

Orzekając o kosztach procesu , Sąd II instancji zastosował art. 98 §1 i 3 kpc w w z art. 108 §1 kpc i wynikającą z niej , dla wzajemnego rozliczenia stron z tego tytułu , zasadę odpowiedzialności za wynik sprawy

Kwota należna pozwanej od powódki została ustalona , zwarzywszy na wartość przedmiotu zaskarżenia , na podstawie § 6 pkt 6 wzw z §13 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia MS, w sprawie opłat za czynności radców prawnych [ ...] z dnia 28 września 2002 [ jedn. tekst DzU z 2013 poz. 490 ].

Rozstrzygając o kosztach postępowania apelacyjnego, Sąd II instancji, stosując art. 98 §1 i 3 kpc w zw z art. 108 §1 i 391 §1 kpc i tę samą regułę w zakresie rozliczenia , obciążył powódkę na rzecz pozwanej kwotą stanowiącą sumę poniesionej opłaty od apelacji oraz wynagrodzenia radcy prawnego ustalonego , przy uwzględnieniu wartości przedmiotu zaskarżenia, na podstawie §2 pkt 6 w zw z § 10 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia MS w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015r [ DzU z 2015 poz. 1804]

SSA Grzegorz Krężołek SSA Wojciech Kościołek SSA Robert Jurga