Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 października 2013 r.

Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 21 października 2013 r. w S.

sprawy R. B. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w S.

o wysokość kapitału początkowego

na skutek odwołania R. B. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S.

z dnia 29 maja 2013 roku znak: (...)

oddala odwołanie.

UZASADNIENIE

Decyzją z 29 maja 2013 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił R. B. (1) ponownego ustalenia kapitału początkowego. W uzasadnieniu wskazano, iż brak jest możliwości ustalenia wysokości tego kapitału z uwzględnieniem przepisu art. 43 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

R. B. (1) odwołał się od powyższej decyzji, domagając się obliczenia wysokości kapitału początkowego przy przyjęciu, iż każdy rok jego zatrudnienia na kolei w charakterze pomocnika maszynisty, maszynisty spalinowych pojazdów trakcyjnych i maszynisty elektrycznych pojazdów trakcyjnych powinien zostać policzony jako 14 miesięcy zatrudnienia.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie w całości, podnosząc, iż do obliczenia kapitału początkowego nie stosuje się przepisu art. 43 ust. 3 ustawy emerytalnej, w związku z czym nie ma podstaw do przyjęcia każdego roku pracy ubezpieczonego na kolei jako 14 miesięcy zatrudnienia.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

R. B. (1)urodził się (...)roku. Nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego (niesporne)

Od 3 września 1975 roku do 17 kwietnia 1979 roku był zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...), przy czym od 1 marca 1976r. do 22 kwietnia 1976r. na stanowisku młodszego maszynisty p.t.s. I klasy.

Od 10 maja 1979r. do 12 września 2011r. R. B. nieprzerwanie pracował w (...) kolejno na stanowiskach: pomocnika maszynisty pojazdu trakcyjnego (do 30 kwietnia 1980r.), maszynisty pojazdu trakcyjnego (do 31 sierpnia 1990r.), starszego maszynisty pojazdu trakcyjnego (do 31 grudnia 1991r.), maszynisty pojazdu trakcyjnego (do 31 grudnia 1993r.) i starszego maszynisty pojazdu trakcyjnego (do końca zatrudnienia).

W tym czasie R. B. korzystał z urlopów bezpłatnych w okresach od 22 maja 1992r. do 31 lipca 1992r. oraz od 1 czerwca 1993r. do 31 lipca 1993r.

Niesporne, a nadto dowody: dokumenty w aktach (...) Oddział S. dot. R. B..

R. B. (1) na dzień 31 grudnia 1998 roku legitymował się faktycznym okresem składkowym wynoszącym 22 lata, 6 miesięcy i 10 dni oraz nieskładkowym wynoszącym 4 miesiące i 25 dni.

Niesporne.

W dniu 28 września 2001r. ZUS O/S. wydał decyzję o ustaleniu kapitału początkowego dla R. B.. Do obliczenia podstawy wymiaru tego kapitału oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych, tj. od 1 stycznia 1989r. do 31 grudnia 1998r. Tak obliczony wwpw wyniósł 135,85%. Długość przebytych przez R. B. okresów składkowych i nieskładkowych ustalono natomiast na 22 lata i 6 miesięcy w przypadku okresów składkowych i 4 miesiące w przypadku okresów nieskładkowych.

R. B. nie odwoływał się od tej decyzji do Sądu, wskutek czego stała się ona prawomocna.

Dowód: decyzja ZUS z 28.09.2001r. – k. 14-15 plik KPU akt ZUS O/S.dot. R. B..

W dniu 16 stycznia 2012r. organ rentowy wydał decyzję o ponownym ustaleniu kapitału początkowego dla R. B.. W decyzji tej przy obliczaniu wysokości kapitału przyjęto wyższy niż poprzednio wwpw, bowiem obliczono go na podstawie wynagrodzeń uzyskanych przez R. B. w latach 1982-1991. Ustalono też, że ubezpieczony przebył 22 lata, 6 miesięcy i 10 dni okresów składkowych oraz 4 miesiące i 25 dni okresów nieskładkowych.

R. B. nie odwoływał się do Sądu także i od tej decyzji.

Dowód: decyzja ZUS z 16.01.2012r. – k. 20-21 plik KPU akt ZUS O/S.dot. R. B..

W dniu 24 maja 2013r. R. B. złożył w ZUS wniosek o ponowne ustalenie kapitału początkowego. Do wniosku dołączył wyłącznie wydruk wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 8 stycznia 2013r., wydanego w sprawie dotyczącej T.M., toczącej się pod sygnaturą akt III AUa 496/12 i wskazał, że wnosi o ustalenie wysokości jego kapitału początkowej przy uwzględnieniu przepisu art. 43 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Dowód: wniosek z 24.05.2013r. z załącznikiem – k. 22-26 plik KPU akt ZUS O/S.dot. R. B..

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie nie zasługiwało na uwzględnienie.

R. B. (1) domagał się ustalenia wysokości kapitału początkowego przy uwzględnieniu każdego roku jego zatrudnienia na kolei w wymiarze 14 miesięcy zatrudnienia. Podstawę prawną jego żądania stanowił przepis art. 43 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2009r. Nr 153, poz. 1227, dalej jako: ustawa emerytalna), w myśl którego każdy pełny rok zatrudnienia na kolei na parowym, spalinowym lub elektrycznym pojeździe trakcyjnym, w drużynach konduktorskich oraz na stanowiskach manewrowych lub ustawiaczy liczy się jako 14 miesięcy zatrudnienia na kolei.

Niniejsza sprawa nie dotyczyła jednak przyznania ubezpieczonemu prawa do emerytury, lecz obliczenia wysokości jego kapitału początkowego na dzień 1 stycznia 1999r., w związku z czym należało mieć na uwadze także treść przepisu art. 174 ustawy emerytalnej, który w ustępie pierwszym przewiduje, iż „kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12”, doprecyzowując w ustępie drugim, że przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy: 1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6; 2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5; 3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-4 i 6-12 - w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2.

Instytucja kapitału początkowego została wprowadzona do polskiego prawa ubezpieczeń społecznych dopiero przywołaną na wstępie ustawą emerytalną z 17 grudnia 1998r. i jest związana z odmiennymi od dotychczasowych zasadami ustalania emerytury, którą w przypadku osób urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku oblicza się na podstawie sumy składek zgromadzonych na indywidualnym koncie emerytalnym w całym okresie ubezpieczenia (art. 25 ust. 1). Zgodnie z art. 173 ust. 1, dla osób objętych nowymi zasadami obliczania emerytur, które podlegały ubezpieczeniu przed wejściem w życie ustawy, kiedy nie było jeszcze obowiązku ewidencjonowania składek na indywidualnych kontach, ustala się kapitał początkowy. Kapitał ten oblicza się według zasad określonych w art. 174. Zgodnie z art. 174 ust. 1 oblicza się wysokość hipotetycznej emerytury na podstawie przepisu art. 53 tejże ustawy, uzależniającego jej wysokość od wysokości podstawy wymiaru oraz długości okresów składkowych i nieskładkowych.

Pomijając na razie kwestię możliwości zastosowania przy ustalaniu wysokości kapitału początkowego szczególnego przelicznika długości okresów składkowych, o jakim mowa w przepisie art. 43 ust. 2 ustawy emerytalnej, odnieść należy się w pierwszej kolejności do możliwości zastosowania do ubezpieczonego tego przepisu przy przyznawaniu mu w przyszłości prawa do emerytury (ustalenie wysokości kapitału początkowego dokonywane jest bowiem dla potrzeb późniejszego ustalenia wysokości tego świadczenia).

R. B. (1) jest osobą urodzoną po dniu 31 grudnia 1948 roku (urodził się w roku 1956), w związku z czym uznać trzeba, iż mógłby on nabyć prawo do emerytury kolejowej jedynie w oparciu o przepis art. 50 ustawy emerytalnej. Nie mogą mieć bowiem do niego zastosowania wprost przepisy art. 40 i następne ustawy emerytalnej, skoro w art. 40 wyraźnie wskazano, iż „kolejowa emerytura przysługuje pracownikowi kolejowemu urodzonemu przed dniem 1 stycznia 1949 r.”

W myśl jednak przepisu art. 50 ust. 1 ustawy - prawo do emerytury kolejowej, o której mowa w art. 40, przysługuje pracownikom kolejowym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r., a przed dniem 1 stycznia 1969 r. (czyli tej grupie wiekowej, do której zalicza się ubezpieczony), jeżeli spełniają oni łącznie następujące warunki:

1)nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa;

2) warunki do uzyskania emerytury określone w tym przepisie spełnią do dnia 31 grudnia 2008 r.

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy, należy wskazać, iż R. B. (1) spełnia warunek o jakim mowa w punkcie 1. przepisu art. 50, gdyż nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego. Nie spełnia jednakże warunku wymienionego w punkcie 2. tegoż przepisu, zgodnie z którym osoba ubiegająca się o przyznanie tzw. emerytury kolejowej (z wszystkimi tego konsekwencjami, w tym i z możliwością zastosowania przelicznika 14-miesięcznego), do dnia 31 grudnia 2008r. powinna spełnić wszystkie warunki do uzyskania emerytury, określone w przepisie art. 40 ustawy emerytalnej. Przepis ten nakazuje zaś łączne spełnienie następujących warunków:

1)osiągnięcia wieku emerytalnego, wynoszącego w przypadku mężczyzn 60 lat oraz

2)  posiadania okresu składkowego i nieskładkowego wynoszącego co najmniej 25 lat dla mężczyzny, w tym co najmniej 15 lat zatrudnienia na kolei, łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia na kolei, o których mowa w art. 44-45.

Jak z powyższego wynika R. B. (1) do dnia 31 grudnia 2008 nie spełnił żadnego z tych dwóch warunków, bowiem ani nie posiadał w tej dacie 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych, ani też do tej daty nie ukończył 60 lat.

Należy podkreślić, iż Sąd dostrzegł wewnętrzną sprzeczność w powyższej regulacji, która z jednej strony odnosi się do ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948r., jednak z drugiej nakazuje im spełnienie warunku w przeważającej mierze niewykonalnego, gdyż traktuje ich tak, jakby byli urodzeni przed dniem 1 stycznia 1949r. Powyższa sprzeczność nie może jednak być podstawą uznania tego unormowania za nieobowiązujące. Przeciwnie, podkreślić należy, że istnieje pewna grupa osób, która może spełnić wymogi owej regulacji i najwyraźniej to ona jest adresatem tej normy prawnej. R. B. (1) do tej grupy się jednak nie zalicza, gdyż chodzi o kobiety, urodzone po 31 grudnia 1948 r. a przed 1 stycznia 1952 r. W ocenie Sądu, wyrażonej w oparciu o pogląd wypowiedziany odnośnie tego przepisu przez Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 22 czerwca 1999r. w sprawie K 5/99, opubl. OTK 1999/5/100, takie zróżnicowanie uprawnień pracowników jest dopuszczalne i nie narusza norm określonych w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Oznacza to, że zgodne z prawem jest wyłączenie z kręgu osób uprawnionych do emerytury kolejowej na zasadach określonych w art. 40 i następnych ustawy emerytalnej mężczyzn urodzonych po dniu 31 grudnia 1948r., do której to kategorii zalicza się niewątpliwie R. B. (1). W tej więc sytuacji wniosek ubezpieczonego o zastosowanie wobec niego przepisu art. 50 ustawy emerytalnej nie będzie w przyszłości mógł zostać uwzględniony.

Odnosząc się w tym miejscu do przedmiotu niniejszego procesu, jakim była decyzja ustalająca kapitał początkowy, nie zaś prawo do emerytury, wskazać więc należy, że skoro podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne oraz zwaloryzowanego kapitału początkowego, to przy ustalaniu wysokości kapitału początkowego należy mieć na uwadze rodzaj emerytury, do której prawo może nabyć ubezpieczony. Jak wyłożono zaś wyżej, przelicznik wskazany w przepisie art. 43 ust. 2 ustawy emerytalnej stosuje się jedynie do ustalania prawa do emerytury kolejowej. W tej sytuacji, ponieważ ubezpieczony nie spełnia warunków formalnych do przyznania mu prawa do tego rodzaju emerytury, brak było również podstaw do obliczenia wysokości jego kapitału początkowego z uwzględnieniem okresów składkowych, wydłużonych przez potraktowanie każdego roku zatrudnienia na kolei za 14 miesięcy pracy, gdyż przywilej taki służy wyłącznie osobom uprawnionym do emerytury kolejowej.

Ponadto trzeba zwrócić uwagę na to, że jeżeli kapitał początkowy w bezpośredni sposób wpływa na wysokość emerytury, jaka będzie wypłacana przez ZUS osobom objętym reformą emerytalną (a im dłuższy staż pracy przed 1 stycznia 1999 r., tym wpływ kapitału początkowego na wysokość przyszłej emerytury będzie większy), to bezzasadnym byłoby przyznawać ubezpieczonemu uprawnienie w postaci wydłużenia stażu pracy ponad faktycznie udokumentowany, jakie przysługuje wyłącznie emerytom kolejowym w sytuacji, gdy powód takim emerytem z przyczyn formalnych być nie może.

Dodatkowo nie bez znaczenia jest i argument podnoszony przez organ rentowy, który wskazywał, że sposób wyliczania wysokości kapitału początkowego został przez ustawodawcę określony w sposób odrębny i wyczerpujący w przepisach art. 173-175. Przepisy te zaś niewątpliwie w żadnym miejscu nie odsyłają do stosowania regulacji o jakiej mowa w art. 43 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Na zakończenie wreszcie trzeba wskazać, iż słuszności powyższego poglądu nie może podważyć fakt, że Sąd Apelacyjny w Łodzi w dniu 8 stycznia 2013r. wydał wyrok odmiennej treści (na orzeczenie to powoływał się ubezpieczony, domagając się ponownego ustalenia wysokości kapitału początkowego). Sąd orzekający w niniejszej sprawie nie jest bowiem związany orzeczeniami wydawanymi w innych sprawach przez sądy wyższego rzędu; może wyłącznie brać pod uwagę przywoływaną tam argumentację prawną, o ile jest ona trafna. Tymczasem w przywoływanym orzeczeniu (sygn. akt III AUa 496/12) Sąd Apelacyjny w Łodzi ograniczył się w zasadzie wyłącznie do przywołania poglądu wyrażonego w innej sprawie przez Sąd Najwyższy, nie zwracając jednak uwagi na to, że w stanach faktycznych obu spraw mogą występować istotne różnice. Przywoływany wyrok Sądu Najwyższego (z dnia 22 czerwca 2004r., sygn. akt II UK 412/03) dotyczył bowiem osoby urodzonej przed rokiem 1949, co do której – jak wykazano wyżej – przepis art. 43 ust. 2 może mieć pełne zastosowanie. Wskazuje na to fakt, iż w uzasadnieniu owego wyroku Sąd Najwyższy odnosił się do emerytury obliczanej na podstawie przepisów art. 27 i nast. ustawy o emeryturach i rentach z FUS; taka zaś emerytura może być przyznawana wyłącznie osobie urodzonej przed rokiem 1949 (wynika to z systematyki ustawy o emeryturach i rentach z FUS, w której przepis art. 27 jest pierwszym z przepisów otwierających rozdział, w którym ustalono zasady obliczania emerytur dla takich osób). Pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w przywołanym wyroku, jako wydany w takim a nie innym, całkowicie odmiennym od niniejszego stanie faktycznym, sąd orzekający w niniejszej sprawie w pełni akceptuje. Brak jest jednak jakichkolwiek powodów, aby uznać go za aktualny także w niniejszej sprawie, dotyczącej ubezpieczonego należącego do drugiej grupy osób, którym będzie przysługiwać prawo do emerytury, tj. do osób urodzonych po 1948 a przed 1969 rokiem.

Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd uznał, iż brak jest podstaw do uwzględnienia odwołania R. B. (1) i na podstawie przepisu art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzekł jak w sentencji.