Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 25 listopada 2013 r.

Sąd Okręgowy w Toruniu VIII Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodnicząca SSO Jadwiga Siedlaczek (spr.)

Sędziowie: SO Małgorzata Kończal, SO Hanna Matuszewska

po rozpoznaniu w dniu 25 listopada 2013 r. w Toruniu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku D. P.

przy uczestnictwie K. K. i A. C.

o wykreślenie służebności gruntowej

na skutek apelacji uczestnika K. K.

od postanowienia Sądu Rejonowego w Toruniu

z dnia 24 maja 2013 r.

KW nr (...)

Dz.kw 6565/13

postanawia:

1.  zmienić zaskarżone postanowienie w ten sposób, że oddalić wniosek i ustalić, że każdy z uczestników ponosi koszty postepowania związane ze swoim udziałem w sprawie

2.  ustalić, że każdy uczestnik ponosi koszty postępowania apelacyjnego związane ze swoim udziałem w sprawie.

Sygn. akt VIII Ca 411/13

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Toruniu utrzymał w mocy zaskarżony wpis referendarza sądowego w przedmiocie wykreślenia z działu III księgi wieczystej Kw nr (...) na podstawie wyroku zaocznego Sądu Rejonowego w Toruniu z dnia 20 listopada 2012 r. I C 1223/12, dwóch nieodpłatnych służebności gruntowych, polegających na prawie swobodnego przejścia i przejazdu przez działkę nr (...), ustanowionych na rzecz każdorazowych właścicieli działek nr (...).

Wpis referendarza został dokonany na podstawie odpisu wyroku zaocznego Sądu Rejonowego w Toruniu z dnia 20 listopada 2012 r. I C 1223/12 znoszącego wskazane wyżej służebności gruntowe. W złożonej skardze uczestnik K. K. domagał się oddalenia wniosku o wykreślenie służebności, przy czym przedłożył na poparcie swojego stanowiska kserokopię wyroku zaocznego Sądu Rejonowego w Toruniu z dnia 24 lutego 2012 r. I C 1203/11 nakazującego właścicielce – D. I. wydanie jemu i A. C.niezbędnej części nieruchomości celem wykonywania służebności - z klauzulą prawomocności oraz kserokopię postanowienia Sądu Rejonowego w Toruniu z dnia 30 marca 2012r. I C 1203/11 stwierdzającego, że wyrok zaoczony z dnia 24 lutego 2012 r. uprawomocnił się. Dokumenty te zdaniem Sądu Rejonowego rozpoznającego skargę nie mogą, w świetle art. 31 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, stanowić podstawy wpisu w księdze wieczystej z uwagi na brak odpowiedniej formy.

W apelacji od powyższego postanowienia uczestnik twierdził, że w dniu 11 czerwca 2013 r. Sąd Rejonowy w Toruniu w sprawie I C 1223/12 przyjął jego sprzeciw od wyroku zaocznego z dnia 20 listopada 2012 r., wyznaczając termin posiedzenia na 10 września 2013 r. Podkreślił, że przyjęcie sprzeciwu skutkuje brakiem prawomocności wyroku zaocznego stanowiącego podstawę wykreślenia służebności z księgi wieczystej. Wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia o utrzymanie wpisu w mocy, a nadto o zawieszenie postępowania do czasu wydana przez Sąd Rejonowy w sprawie I C 1223/12 orzeczenia o uchyleniu wyroku z dnia 20 listopada 2012 r.

Do apelacji skarżący dołączył notarialnie poświadczoną kserokopię wyroku Sądu Rejonowego w Toruniu z dnia 22 lutego 2013 r. uchylającego wyrok zaoczny z dnia 24 lutego 2012 r.; nakazującego pozwanej D. P. umożliwienie uczestnikom korzystania z niezbędnej części nieruchomości– celem wykonywania służebności oraz postanowienie o nadaniu powyższemu wyrokowi klauzuli wykonalności; a ponadto przedłożył odpis protokołu rozprawy Sądu Rejonowego w Toruniu w sprawie IC 1223/12 z dnia 11 czerwca 2013 r. zawierającego postanowienie o uznaniu sprzeciwu pozwanych K. K.i A. C. za złożony w terminie .

W odpowiedzi na apelację wnioskodawczyni D. P. wniosła o jej oddalenie oraz o zasądzeniu od uczestnika na jej rzecz kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie.

Przedmiotem sporu jest wykreślenie dwóch służebności gruntowych polegających na prawie przejścia i przejazdu przez działkę nr (...) na rzecz każdoczesnego właściciela działki (...), objętych (...). Służebności te zostały zniesione wyrokiem zaocznym Sądu Rejonowego w Toruniu z dnia 20 listopada 2012 r. I C 1223/12, który – przedłożony przez wnioskodawczynię ze stwierdzeniem prawomocności – mógł stanowić podstawą ich wykreślenia z księgi wieczystej. Prawomocność tego wyroku nie została podważona w skardze na orzeczenie referendarza sądowego, zatem – na etapie postępowania przed Sądem Rejonowym – przesłanki wpisu pozostawały aktualne.

Ocenę tę zmienia jednak przedłożenie przez apelującego protokołu rozprawy w sprawie I C 1223/12 z dnia 11 czerwca 2012 r. Protokół pisemny sporządzony stosownie do wskazań art. 158 § 1 i 2 k.p.c. stanowi dokument urzędowy (art. 244 § 1 k.p.c.) i jako taki może stanowić podstawę orzekania w postępowaniu wieczystoksięgowym.

Ze wskazanego protokołu wynika jednoznacznie, że wyrok zaoczny z dnia 20 listopada 2012 r. nie uprawomocnił się, wbrew klauzuli prawomocności zamieszczonej na odpisie wyroku dołączonym do wniosku (k. 138), gdyż sprzeciw pozwanych od tego wyroku został wniesiony w terminie.

Podstawą wpisu w księdze wieczystej może być wyłącznie orzeczenie prawomocne. Zgodnie z art. 363 § 1 k.p.c. „orzeczenie sądu staje się prawomocne, jeżeli nie przysługuje co do niego środek odwoławczy lub inny środek zaskarżenia”. Warunkiem prawomocności orzeczenia jest zatem to, aby nie mogło być ono zaskarżone w drodze zwykłych środków przewidzianych w toku instancji, przy czym niemożność zaskarżenia jest wynikiem bądź to uregulowań, w myśl których pewne orzeczenia nie mogą być zaskarżone (np. wyroki sądu kasacyjnego), bądź to upływu terminu wyznaczonego do wniesienia środka zaskarżenia. W niniejszej sprawie termin do wniesienia środka zaskarżenia – sprzeciwu od wyroku zaocznego nie upłynął, gdyż jak wynika ze wskazanego wyżej protokołu rozprawy, wyrok zaoczny nie został doręczony pozwanym w prawidłowy sposób, a tym samym termin do jego zaskarżenia nie rozpoczął biegu. Oznacza to, że widniejąca na nim klauzula prawomocności jest wadliwa. Zgodnie bowiem z poglądem, który Sąd Okręgowy w niniejszym składzie podziela, orzeczenie sądu nie staje się prawomocne, jeżeli prawomocność stwierdził sąd w sposób oczywiście wadliwy, gdyż uczynił to w sytuacji, gdy nie rozpoczął w ogóle biegu termin do złożenia środka odwoławczego (uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 5 lipca 2002 r., III CKN 657/00, OSP z 2004 r. nr 2 poz. 18).

Wyrok zaoczny stanowiący podstawę wpisu nie był więc prawomocny w dacie orzekania przez Sąd I instancji, a w konsekwencji nie odzwierciedlał zmiany stanu prawnego podlegającego ujawnieniu w księdze wieczystej.

Z tych względów należało zmienić zaskarżone postanowienie i wniosek o wpis oddalić. Sąd Okręgowy postanowił więc jak w sentencji podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. O kosztach zarówno przed Sądem I instancji jak i w postępowaniu apelacyjnym orzeczono po myśli art. 520 § 1 k.p.c.