Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 grudnia 2016 r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu Wydział I Cywilny
w składzie:

Przewodniczący: SSO Aneta Fiałkowska – Sobczyk

Protokolant: Aneta Łokaj

po rozpoznaniu w dniu 8 grudnia 2016 r. we Wrocławiu

sprawy z powództwa Osiedle (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w upadłości likwidacyjnej z siedzibą we W.

przeciwko S. P. (1) i K. J.

przy udziale interwenientów ubocznych po stronie powoda: „(...)” Spółki z
z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą we W. i Przedsiębiorstwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą we W.

o ustalenie

I.  oddala powództwa;

II.  zasądza od powoda Osiedle (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w upadłości likwidacyjnej z siedzibą we W. na rzecz każdego z pozwanych S. P. (1) i K. J. kwoty po 14 417 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt I C 1069/16

UZASADNIENIE

W pozwie wniesionym w dniu 23.06.2016 r. strona powodowa Osiedle (...) sp. z o.o. w upadłości likwidacyjnej z siedzibą we W. domagała się ustalenia, że wierzytelności pozwanych S. P. (1) oraz K. J. objęte listą wierzytelności w postępowaniu upadłościowym spółki, zatwierdzoną postanowieniem sędziego - komisarza z dnia 01.09.2015 r. wydanym w sprawie o sygn. akt VIII GUp 3/14/Ap-2 nie istnieją w kwotach odpowiednio 5 379 242,12 zł oraz 5 364 257,53 zł, w tym w kwocie 4 600 000 zł tytułem należności głównej zaliczonej do kategorii IV, w kwocie
555 367,12 zł tytułem odsetek zaliczonej do kategorii IV, w kwocie 208 890,41 zł tytułem odsetek zaliczonej do kategorii V. Do wierzytelności pozwanego S. P. (1) strona powodowa zaliczyła także kwoty: 7 521 zł tytułem kosztów sądowych oraz 7 463,59 zł tytułem kosztów egzekucyjnych. Strona powodowa domagała się także zasądzenia od pozwanych na jej rzecz kosztów postępowania.

W uzasadnieniu pozwu strona powodowa wyjaśniła, że w dniu 02.03.2011 r. strony zawarły przedwstępną warunkową umowę sprzedaży nieruchomości o nr KW
(...). Następnie w dniu 20.04.2011 r. strony zawarły umowę sprzedaży tej nieruchomości. W związku z brakiem zapłaty przez stronę powodową całości ceny wynikającej z zawartej umowy sprzedaży, pozwani wszczęli egzekucję, co ostatecznie doprowadziło do złożenia przez spółkę wniosku o ogłoszenie upadłości a w jego następstwie ogłoszenia jej upadłości likwidacyjnej.

W toku postępowania upadłościowego pozwani zgłosili następujące wierzytelności do Masy Upadłości:

- K. J.: wierzytelność z tytułu zapłaty części ceny sprzedaży nieruchomości w wysokości 5 100 000 zł w kategorii IV wraz z odsetkami w wysokości 622 183,56 zł w kat. IV oraz 259 643,84 zł w kat. V;

- S. P. (2): wierzytelność z tytułu zapłaty części ceny sprzedaży nieruchomości w wysokości 5 100 000 zł w kategorii IV wraz z odsetkami w wysokości 622 183,56 zł w kat. IV oraz 259 643,84 zł w kat. V, koszty sądowe w wysokości 7 521 zł oraz koszty egzekucyjne w wysokości 7 463,59 zł.

Wierzytelności te zostały przez Syndyka Masy Upadłości uznane w następujących wysokościach:

- w stosunku do K. J. wierzytelność w wysokości 4 600 000 zł w kategorii IV wraz z odsetkami w wysokości 555 367,12 zł w kat. IV oraz 208 890,41 zł w kat. V,

- w stosunku do S. P. (2) wierzytelność w wysokości 4 600 000 zł w kategorii IV wraz z odsetkami w wysokości 555 367,12 zł w kat. IV oraz 208 890,41 zł w kat. V koszty sądowe w wysokości 7 521 zł oraz koszty egzekucyjne w wysokości 7 463,59 zł.

Postanowieniem z dnia 01.09.2015 r. wydanym w sprawie o sygn. akt VIII GUp 3/14/Ap - 2 sędzia - komisarz Sądu Rejonowego dla Wrocławia - Fabrycznej we Wrocławiu zatwierdził listę wierzytelności w zakresie wierzytelności pozwanych w pozycjach 1 i 2.

W toku postępowania upadłościowego pozwani otrzymali dalsze kwoty z częściowego podziału środków masy upadłości.

Jednak, zdaniem powoda, pozwani nie nabyli skutecznie własności nieruchomości, którą następnie sprzedali stronie powodowej.

Przedmiotowa nieruchomość została przez pozwanych nabyta od A. M. (1), prawnego następcy T. M., z którym pozwanych łączyła umowa przedwstępna z dnia 09.03.2007 r. Umowa ta nie została wykonana dlatego pozwani wytoczyli powództwo o nakazanie złożenia oświadczenia woli i stosowny wyrok uzyskali w dniu 26.03.2008 r. (sygn. akt I C 832/07 tut. Sądu) Wyrok ten stał się prawomocny w dniu 28.01.2009 r. W dniu 02.03.2011 r. pozwani, przedkładając odpis wyroku, złożyli przez notariuszem B. R. oświadczenia konstytuujące umowę sprzedaży (rep. (...)). W dniu 21.03.2011 r. zostali jako właściciele wpisani do księgi wieczystej nieruchomości.

Następnie w dniu 18.08.2011 r. A. M. (1) wytoczył przeciwko pozwanym powództwo o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym. Sprawa zawisła przed Sądem Rejonowym dla Wrocławia - Fabrycznej we Wrocławiu pod sygn.
XIV C 919/11. W dniu 26.09.2012 r. zapadł wyrok uwzględniający powództwo. Na skutek apelacji pozwanych Sąd Okręgowy we Wrocławiu zmienił wyrok i powództwo oddalił wyrokiem z dnia 03.12.2013 r. (sygn. II Ca 1021/13). Od tego wyroku A. M. (1) wywiódł skargę kasacyjną. Skarga ta została rozpoznana przez Sąd Najwyższy w dniu 17.12.2015 r. (sygn. V CSK 620/15). W wydanym wyroku Sąd Najwyższy uchylił wyrok Sądu Okręgowego i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania. Jednocześnie w uzasadnieniu Sąd Najwyższy wskazał, że wyrok wydany w powołanej sprawie zobowiązał T. M. do złożenia oświadczenia woli, że sprzedaje opisaną nieruchomość ze wskazaniem sposobu zapłaty ceny, w pozostałej zaś części powództwo zostało oddalone. Skonfrontowanie treści żądania z rozstrzygnięciem nie pozwala przyjąć, że wyrok, mimo że powództwo zmierzało do realizacji roszczenia z umowy przedwstępnej, zastąpił oświadczenia obu stron. Brak było wiec podstaw do przyjęcia fikcji prawnej, że z chwilą uprawomocnienia się tego wyroku doszło między stronami procesu do zawarcia umowy przenoszącej własność nieruchomości. Oznacza to, że powód, który legitymuje się prawomocnym wyrokiem stwierdzającym obowiązek pozwanego złożenia oświadczenia woli, powinien złożyć własne oświadczenie woli, które wspólnie z oświadczeniem pozwanego doprowadzi do połączenia tych osób umową. Ustawa nie wskazuje jednak terminu, w ciągu którego takie oświadczenie powód powinien złożyć. Powstaje zatem pytanie czy ma to oznaczać, że po prawomocnym zakończeniu procesu pozwany może dowolnie długo pozostawać w niepewności co do treści stosunku prawnego łączącego go z dotychczasowym powodem. Zagadnienie to nie zostało jednoznacznie rozstrzygnięte ani w nauce ani w orzecznictwie. Wydaje się, że zgodne jest jedynie stanowisko, iż w tym zakresie występuje luka w prawie, którą należałoby wypełnić w drodze analogii. Jak wskazał dalej Sąd Najwyższy, wyrok wydany w procesie oznaczonym sygn. I C 832/07 nie zakreśla powodom terminu do złożenia przez nich ich oświadczenia woli (...) Brak terminu, o którym wyżej mowa skłania do poszukiwania innego rozwiązania (...) W ocenie Sądu Najwyższego nie było przeszkód dla przyjęcia w drodze analogii, że powód, w sytuacji gdy sąd w wyroku nie oznaczy terminu, oświadczenie niezbędne dla wywołania skutku zawarcia umowy powinien złożyć przed upływem roku od dnia, który został oznaczony w wezwaniu do złożenia takiego oświadczenia woli skierowanym do niego przez dotychczasowego pozwanego, a jeżeli wezwania nie było - przed upływem roku od dnia, w którym wyrok stwierdzający obowiązek pozwanego do złożenia oświadczenia woli stał się prawomocny (art. 390 § 3 k.c.). Oświadczenie złożone po tym terminie nie wywołuje skutków prawnych (art. 389 § 2 in fine k.c.)".

Tym samym strona powodowa wywodziła, że skoro wyrok w sprawie o sygn. akt I C 832/07 zobowiązujący T. M. do złożenia oświadczenia woli o sprzedaży nieruchomości został stał się prawomocny z dniem 28.01.2009 r., to oświadczenie pozwanych S. P. (1) oraz K. J. złożone w formie aktu notarialnego dopiero w dniu 02.03.2011 r. nie wywołuje skutków prawnych. Zostało ono bowiem złożone po upływie roku od dnia, w którym wyrok stwierdzający obowiązek T. M. do złożenia oświadczenia woli stał się prawomocny.

Jednocześnie, jak wskazała strona powodowa, pismem z dnia 27.05.2016 r. złożyła pozwanym oświadczenie o uchyleniu się od skutków prawnych umowy sprzedaży z dnia 20.04.2011 r. powołując się na błąd istotny, a dotyczący prawa dysponowania przez pozwanych prawem własności spornej nieruchomości.

W ocenie strony powodowej, wobec skutecznego uchylenia się przez nią od skutków prawnych umowy sprzedaży z dnia 20.04.2011 r., czynność ta staje się nieważna od początku, ponieważ oświadczenie o uchyleniu ma moc wsteczną (ex tunc) od chwili dokonania czynności (zawarcia umowy). W konsekwencji wierzytelności pozwanych z tytułu zapłaty ceny umieszczone na liście wierzytelności nie istnieją, co uzasadnia przedmiotowe powództwo.

Niezależnie od podniesionych okoliczności związanych z nieważnością umowy sprzedaży nieruchomości z ostrożności procesowej strona powodowa wskazała, że z uzasadnienia powołanego wyżej wyroku Sądu Najwyższego wynika, że pozwani nie nabyli skutecznie własności nieruchomości, a co za tym idzie nie mogli tego prawa przenieść na stronę powodową. Zgodnie z fundamentalną tezą wyrażoną w nieopublikowanym wyroku Sądu Najwyższego z dnia 03.09.1980 r. (sygn. IV CR 202/80), według której „umowa, na podstawie której osoba nie będąca właścicielem nieruchomości oświadcza, że sprzedaje nieruchomość, nie przenosi własności, ponieważ nikt nie może przenieść prawa, które mu nie przysługuje. Umowa taka nie jest nieważna, lecz całkowicie bezskuteczna, nie może więc stanowić podstawy do dokonania jakichkolwiek zapisów w księgach wieczystych". Oczywistym wnioskiem z cytowanego orzeczenia jest, że ewentualny wpis do księgi wieczystej jest obarczony wadą, która może być usuwana w drodze powództwa o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym. Taki właśnie charakter ma sprawa, w której Sąd Najwyższy wydał orzeczenie o sygn. V CSK 620/15. Strona powodowa dodała, że jest świadoma, że polskiemu prawu cywilnemu znana jest konstrukcja nabycia własności od nieuprawnionego, nie powoduje to jednak powstania wierzytelności zbywcy jako, że nabywca własność nabywa nie na podstawie umowy ale w związku z zajściem określonej sytuacji faktycznej.

Z tych wyżej podanych przyczyn bezskuteczność zawartej między stronami umowy czyni bezzasadnym roszczenie pozwanych o zapłatę ceny w jakiejkolwiek części. To z kolei uzasadnia żądanie pozwu o ustalenie nieistnienia wierzytelności pozwanych listą wierzytelności w postępowaniu upadłościowym wobec braku po ich stronie uprawnienia do przeniesienia własności nieruchomości na rzecz strony powodowej i tym samym żądania zapłaty ceny z tego tytułu.

Wskazując na podstawę prawną zgłoszonego żądania strona powodowa powołała się na art. 264 ust. 2 prawa upadłościowego (dalej, p.u.), zgodnie z którym upadły może żądać ustalenia, że wierzytelność objęta listą wierzytelności nie istnieje albo istnieje w mniejszym zakresie, jeżeli nie uznał wierzytelności zgłoszonej w postępowaniu upadłościowym i nie zapadło co do niej jeszcze prawomocne orzeczenie sądowe.

Strona powodowa zacytowała dalej w obszernym fragmencie uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 31.01.2014r. (sygn. I ACa 699/13) podkreślając, że ustalenie wierzytelności w postępowaniu upadłościowym ma uproszczony charakter, a powołany przepis pozwala upadłemu na obronę przed ewentualną egzekucją wierzytelności, o ile zachodzą powołane w przepisie przesłanki. Oznacza to w praktyce, że upadły może żądać ustalenia, iż wierzytelność objęta listą nie istnieje albo istnieje w mniejszym zakresie do chwili nadania wyciągowi z listy wierzytelności klauzuli wykonalności. Sytuacja taka jest możliwa dlatego, że ustalenie wierzytelności w postępowaniu upadłościowym, jak też postanowienie o zatwierdzeniu listy wierzytelności nie korzystają z powagi rzeczy osądzonej. W ocenie strony powodowej może ona wystąpić z żądaniem opartym na podstawie art. 264 ust. 2 p.u.

Strona powodowa wskazała jednocześnie, że nie uznała wierzytelności w postępowania upadłościowego ponieważ oświadczeniem z dnia 26.04.2016 r. uchyliła się od skutków prawnych oświadczenia z dnia 07.07.2014 r. na podstawie którego uznała wierzytelności zgłoszone przez S. P. (1) i K. J., bowiem pozostawała w istotnym błędzie co do istnienia objętych oświadczeniem wierzytelności, jako mających wynikać z ważnej i skutecznej czynności prawnej - umowy sprzedaży nieruchomości z dnia 20.04.2011 r. Z tych powodów, wobec skutecznego uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia z dnia 07.07.2014 r. jako obarczonego wadą w postaci istotnego błędu wywołanego przez kupującego stwierdzić należy, że upadły nie uznał wierzytelności zgłoszonych przez pozwanych w postępowaniu upadłościowym.

Dodatkowo strona powodowa, w związku z ujawnioną okolicznością braku skutecznego nabycia prawa własności nieruchomości przez pozwanych zwróciła się do Syndyka masy upadłości z wnioskiem o podjęcie czynności zmierzających do zwrotu nienależnego świadczenia otrzymanego przez pozwanych oraz zmianę listy wierzytelności. Nadto strona powodowa wystąpiła z wnioskiem o dokonanie zmian na liście wierzytelności z dnia 27.04.2016 r. w sprawie o sygn. akt VIII GUp 3/14 w związku z okolicznościami wskazanymi w powołanym już wyroku Sądu Najwyższego z dnia 17.12.2015 r. wydanego w sprawie o sygn. akt V CSK 620/15.

Na koniec strona powodowa dodała, że posiada ona interes prawny w ustaleniu nieistnienia opisanych wyżej wierzytelności także na podstawie art. 189 k.p.c., a to z uwagi na treść przepisu art. 263 p.u., który pozwala wierzycielowi na poszukiwanie zaspokojenia po zakończeniu lub umorzeniu postępowania upadłościowego. Na liście wierzytelności znajdują się oprócz niesłusznie uznanych wierzytelności pozwanych także wierzytelności (...) sp. z o.o. oraz Przedsiębiorstwo (...) sp. z o.o. w kwotach odpowiednio 1 787 654,25 zł oraz 3 341 738,09 zł. W wypadku uwzględnienia w podziale niesłusznie uznanych wierzytelności pozwanych, wierzytelności tych pozostałych wierzycieli zostaną zaspokojone jedynie w pewnej części co spowoduje możliwość dochodzenia roszczeń nawet po zakończeniu postępowania. Nadto wierzyciele Ci nie wykluczają zawarcia z powódką układu lub ugody o ile wierzytelności pozwanych zostaną uznane za nieistniejące.

W ocenie strony powodowej jedynie niniejszy proces umożliwi sprostowanie listy wierzytelności na podstawie art. 262 ust. 2 p.u. poprzez wykreślenie z niej nieistniejących wierzytelności pozwanych. To z kolei pozwoli na zaspokojenie pozostałych wierzytelności w wyższym stopniu i uchroni upadłego przez ewentualnymi roszczeniami niezaspokojonych wierzycieli już po zakończeniu postępowania upadłościowego (por. art. 264 ust. 1 p.u.).

W odpowiedziach na pozewpozwani S. P. (2) oraz K. J. wnieśli o oddalenie powództwa oraz o zasadzenie na ich rzecz kosztów postępowania.

W pierwszej kolejności pozwani zarzucili brak legitymacji procesowej czynnej strony powodowej oraz przedwczesność powództwa.

W ocenie pozwanych powództwo z art. 264 ust. 2 p.u. przysługuje tylko po zakończeniu postępowania upadłościowego lub po jego umorzeniu bowiem zmierza do zakwestionowania tytułu egzekucyjnego na drodze powództwa o ustalenie, że wierzytelność objęta listą nie istnieje lub istnieje w mniejszym zakresie. Powództwo wytoczone przez upadłą spółkę jest zatem przedwczesne bowiem nie ma zakończonego postępowania upadłościowego a pozwani nie dysponują tytułem egzekucyjnym w postaci wyciągu z listy wierzytelności.

Pozwani twierdzili także, że nie można było na chwilę sporządzania odpowiedzi na pozew stwierdzić w jakiej części ich wierzytelności zostaną w postępowaniu upadłościowym zaspokojone i czy pozwani nadal będą wierzycielami upadłego. Z tego powodu, w ocenie pozwanych, spółka nie wykazała interesu prawnego, który podlegałby ochronie. Zdaniem pozwanych dopuszczalność powództwa z art. 264 ust. 2 p.u. stałoby w sprzeczności z treścią art. 75 tej ustawy, zgodnie z którym jeżeli ogłoszono upadłość obejmującą likwidację majątku upadłego, traci on prawo zarządu oraz możliwość korzystania i rozporządzania mieniem wchodzącym do masy upadłości. Skutkiem ogłoszenia upadłości jest pełna i całkowita utrata prawa zarządu, prawa do korzystania oraz możliwość rozporządzenia mieniem wchodzącym w skład masy upadłości. Nadto zgodnie z art. 144 p.u. postępowania sądowe dotyczące masy upadłości mogą być wszczęte i dalej prowadzone jedynie na rzecz syndyka lub przeciwko niemu. Zdaniem pozwanych, przyjmując, że spółka może wytoczyć powództwo z art. 264 ust. 2 p.u. narusza się zakaz wszczynania postępowań sadowych przez upadłego a dotyczących masy upadłości.

W dalszej kolejności pozwani wskazali, że żądanie pozwu oparte jest na oświadczeniu z dnia 27.05.2016 r. o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczenia o nabyciu nieruchomości, które to w ich ocenie jest bezskuteczne bowiem nie pochodzi od Syndyka Masy Upadłości. Nadto, aby ustalić, czy wierzytelność pozwanego objęta listą wierzytelności nie istnieje, sąd musi ustalić, czy umowa sprzedaży nieruchomości z dnia 20.04.2011 r. jest nieważna. Spór zatem w opinii pozwanego, ewidentnie dotyczy masy upadłości, co wymusza stosowanie art. 144 p.u. Dalej pozwani wywodzili, że umowa sprzedaży nieruchomości zawarta pomiędzy pozwanymi a Osiedle (...) sp. z o.o. jest ważna oraz skuteczna bowiem przeniosła własność nieruchomości na kupującą spółkę.

Na poparcie swojego twierdzenia pozwani powołali szereg poglądów wyrażonych w orzecznictwie dotyczących nabywania rzeczy od osób nieuprawnionych wskazujących, że umowa taka może być co najwyżej uznana za bezskuteczną. Pozwani powołali dalej art. 5 u.k.w.h., zgodnie z którym w razie niezgodności miedzy stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawny, treść księgi rozstrzyga, na korzyść tego, kto przez czynność prawną z osobą uprawnioną według księgi nabył własność lub inne prawo rzeczone. Pozwani zwrócili uwagę, że działanie rękojmi wiary ksiąg wieczystych nie jest uzależnione od prawomocności wpisu w księdze. Nie ma też znaczenia, czy wpis jest konstytutywny czy deklaratoryjny. Wniosek taki pozwani wywodzili z treści art. 8 u.k.w.h., zgodnie z którym rękojmie wiary ksiąg wieczystych wyłącza wzmianka o wniosku, o skardze na orzeczenie referendarza sądowego, o apelacji lub o kasacji. Skoro więc działanie rękojmi wyłączają wskazane wzmianki, także wpis nieprawomocny korzysta z rękojmi a zbywca ujawniony w księdze wieczystej na podstawie nieprawomocnego wpisu jest osobą uprawnioną według treści księgi zgodnie z art. 5 u.k.w.h. Tymczasem, jak wynika z treści umowy z dnia 20.04.2011r. w momencie zawierania umowy, w dziale II księgi wieczystej nieruchomości (...) wpisana była wzmianka o wniosku zarejestrowanym pod numerem (...) z dnia 25.03.2011 r. dotycząca skargi wniesionej przez A. M. (1) na wpis z dnia 21.03.2011 r. dotyczący ujawnienia pozwanych jako właścicieli nieruchomości przy ul. (...) we W.. Postanowieniem z dnia 11.04.2011 r. zaskarżony wpis został utrzymany w mocy. W księdze wieczystej nie było natomiast wzmianki o apelacji od powyższego postanowienia.

Pozwani wskazali także, że w dniu 21.03.2011 r. A. M. (1) pobrał z depozytu sądowego kwotę 2 500 000 zł tytułem części zapłaty ceny, a Sąd Okręgowy we Wrocławiu oddalił złożoną przez A. M. (1) apelację na postanowienie z dnia 11.04.2011 r. i wpis prawa własności S. P. (1) oraz K. J. uprawomocnił się. Pozwani dodali, że Osiedle (...) sp. z o.o. po nabyciu nieruchomości, w roku 2013 r. nie widziała żadnych okoliczności, które wskazywałyby na istnienie poważnych zagrożeń dla kontynuowania przez spółkę działalności – realizacji na zakupionej nieruchomości inwestycji deweloperskiej swobodnie korzystając z nieruchomości oraz będąc prawomocnie wpisanym do księgi wieczystej jako właściciel.

Przy czym Syndyk masy upadłości sprzedał w dniu 30.03.2015 r. sporną nieruchomość K. P., po wcześniejszym ustaleniu, że nieruchomość wchodzi w skład upadłości jako własność upadłego.

Pozwani w dalszej części szczegółowo omówili poszczególne orzeczenia komentując stanowisko strony powodowej. Pozwani omówili także skutki wyroku Sądu Najwyższego z dnia 17.12.2015 r. (sygn. V CSK 620/15). W ich ocenie wyrok ten w żaden sposób nie przesądza o istnieniu wierzytelności pozwanych, gdyż ta kwestia nie była przedmiotem sporu i badania Sądu. Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy ponownie oddalił powództwo A. M. (1). Pozwani podkreślali także, że Sąd Najwyższy uchylił wyrok Sądu drugiej instancji nie orzekając co do istoty sprawy i nie przesadził o ważności umowy zawartej pomiędzy A. M. (1) a pozwanymi. Zdaniem pozwanych Sąd poczynił tylko uwagi natury ogólnej co do terminu do złożenia takiego oświadczenia oraz sytuacji kiedy sprzedający takiego terminu nie wyznaczył. Pozwani dodali też, że Sąd Okręgowy we Wrocławiu, po ponownym zbadaniu sprawy zmienił wyrok Sądu I Instancji i ponownie oddalił powództwo wskazując na postawienie Osiedle (...) sp. z o.o. w stan upadłości likwidacyjnej oraz na sprzedaż przez syndyka w dniu 30.03.2015 r. spornej nieruchomości K. P. w trybie art. 313 p.u. W związku z powyższym pozwani w utracili bierną legitymację procesową w procesie o uzgodnienie treści księgi wieczystej. Pozwani podkreślali, że Sąd nie ustalał również, czy umowa zawarta pomiędzy A. M. (1) a pozwanymi jest ważna. Ustaleń takich nie dokonywał również Sąd pierwszej instancji w sprawie XIV C 919/11. Powyższe powoduje, że strona powodowa jest w błędzie twierdząc, że wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17.12.2015 r. ma moc wyroku ustalającego nieważność umowy sprzedaży nieruchomości zawartej pomiędzy A. M. (2) a pozwanymi.

Pozwani dodali, że zachowanie A. M. (1) wskazuje na to, że nie jest on zainteresowany stwierdzeniem nieważności umowy prowadząc przeciwko pozwanym egzekucję ceny sprzedaży i otrzymując środki od Syndyka masy upadłości Osiedle (...) sp. z o.o. na podstawie zajęcia wierzytelności.

Pozwani odnieśli się także do prawomocnego wyroku tut. Sądu z dnia 14.08.2013 r. (sygn. I C 1161/12) zapadłego w sprawie wytoczonej przez Osiedle (...) sp. z o.o. przeciwko pozwanym o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego wykonalności w postaci aktu notarialnego z dnia 20.04.2011r. sporządzonego przez notariusz B. R. (rep (...)) zaopatrzonego w dniu 23.05.2012 r. oraz w dniu 08.03.2012r. w klauzule wykonalności. Pozwani byli zdania, że w postepowaniu tym ustalono, że strona powodowa uchylała się od skutków prawnych oświadczenia woli o nabyciu od pozwanych nieruchomości wskazując na błąd co do prawa własności pozwanych. Sąd dokonał jednak analizy wszystkich zarzutów, zarówno dotyczących oświadczeń o odstąpieniu przez T. M. od przedwstępnej umowy sprzedaży nieruchomości oraz kwestii terminu złożenia oświadczenia o nabyciu nieruchomości przez pozwanych.

Jednocześnie w ocenie pozwanych, okoliczność, że w grudniu 2015 r. Sąd Najwyższy rozpoznał kasacje A. M. (1) w sprawie o uzgodnienie treści księgi wieczystej, nie stanowi nowej okoliczności, co do której upadły był w błędzie a jedynie potwierdził, że upadły dokonał błędnej oceny prawnej w pełni znanego mu stanu faktycznego i prawnego nieruchomości. W związku z powyższym wyrok Sadu Najwyższego z dnia 17.12.2015 r. nie stanowi nowej okoliczności co do której upadły był w błędzie a wszystkie inne zarzuty były już przedmiotem badania oraz rozstrzygnięcia sadu, co odbiera upadłemu możliwość wytaczania powództwa z art. 264 ust. 2 p.u.

W replice na odpowiedź na pozew strona powodowa stanęła na stanowisku, że wniesienie powództwa na podstawie art. 264 ust. 2 prawa upadłościowego, przed zakończeniem postępowania upadłościowego jest możliwe ponieważ zatwierdzenie listy wierzytelności nie ma mocy wyroku sądowego i nie musi oznaczać przesądzenia ostatecznego kształtu listy. Strona powodowa dodała, że także ze względu na art. 289 k.s.h. powództwo zasługuje na uwzględnienie ponieważ spółka, z chwilą zakończenia postępowania upadłościowego, podlega wykreśleniu z rejestru i z tą chwilą traci byt prawny. Oznacza to w istocie niemożność skorzystania z instytucji przewidzianej w art. 264 p.u.

Strona powodowa wywodziła dalej, że jej oświadczenie o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczenia woli o nabyciu nieruchomości jest skuteczne ponieważ nie stanowiło ono aktu zarządu czy też rozporządzania mieniem. Dodała, że nieruchomość ta została sprzedana i oświadczenie powyższe nie wywołuje żadnego skutku prawnorzeczowego w stosunku do mienia masy upadłości a skutek tego oświadczenia występuje w zakresie stosunków zobowiązaniowych mających być źródłem roszczeń masy. Poza tym oświadczenie strony powodowej nie powoduje uszczuplenia majątku upadłego dlatego nie stoi w sprzeczności z art. 75 p.u.

Strona powodowa ponownie powtórzyła, że pozwanym nie przysługują wierzytelności związane z nabyciem przez nią własności nieruchomości i jest tak niezależnie od koncepcji co do ważności i skuteczności umowy.

Strona powodowa wskazała także, że pozwani niezasadnie podważają znaczenie w przedmiotowej sprawie rozstrzygnięcia Sądu Najwyższego w sprawie V CSK 620/15 twierdząc, że nie ma on mocy ustalającej nieważność czynności nabycia przez niech nieruchomości od A. M. (1). Strona powodowa wskazała, że po myśli art. 398 ²⁰ k.p.c. Sąd, któremu sprawa została przekazana, związany jest wykładnią prawa dokonaną w tej sprawie przez Sad Najwyższy. Sąd Okręgowy zatem był związany wykładnią Sądu Najwyższego opisaną w orzeczeniu z dnia 17.12.2015 r. i tylko okoliczność, że doszło do wcześniejszego zbycia nieruchomości przez Syndyka, uczyniła uwzględnienie powództwa niemożliwym. Natomiast w okolicznościach wskazanych przez Sąd Najwyższy sprawa ważności nabycia nieruchomości przez pozwanych nie wymaga rozstrzygnięcia konstytutywnego gdyż nieważność nabycia samego prawa wynika z samego prawa.

Strona powodowa zarzuciła także, w odniesieniu do argumentacji pozwanych dotyczącej orzeczenia w sprawie o sygn. I C 1161/12, że podstawą oświadczenia powoda o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczenia o nabyciu nieruchomości nie była okoliczność przysługiwania tego prawa A. M. (1) ale sporność co do tego prawa skutkująca podejmowanymi akcjami procesowymi. Niezalenie od tego, w ocenie strony powodowej, zapadłe orzeczenie w sprawie I C 1161/12 znaczenia nie mają.

W dniu 16.11.2016r. interwencje uboczną po stronie powodowej zgłosiły (...) sp. z o.o. we W. oraz Przedsiębiorstwo (...) sp. z o.o. we W..

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwani K. J. i S. P. (2) w dniu 09.03.2007 r. zawarli z T. M. umowę przedwstępną, zobowiązującą go do sprzedaży pozwanym nieruchomości położonej przy ul. (...) we W., objętej księgą wieczystą KW nr (...), prowadzoną przez Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Krzyków IV Wydział Ksiąg Wieczystych.

T. M. uchylał się od zawarcia z pozwanymi umowy sprzedaży nieruchomości dlatego w dniu 05.10.2007 r. złożyli oni pozew do tut. Sądu o zobowiązanie T. M. do złożenia oświadczenia woli dotyczącego m.in. sprzedaży im. ww. nieruchomości.

W dniu 23.06.2008 r. Sąd Okręgowego we Wrocławiu I Wydział Cywilny (sygn. I C 832/07) wydał wyrok, w którym zobowiązał T. M. do złożenia oświadczenia woli o sprzedaży K. J. i S. P. (1) nieruchomości, w udziałach po ½ części, za cenę 9.281.400 zł, płatnej w ten sposób że:

- 300.000 zostało już zapłacone,

- 2.500.000 zł jest płatne w dniu zawarcia umowy sprzedaży nieruchomości,

- 3.240.700 zł płatne w terminie 1 roku od dnia zawarcia umowy sprzedaży nieruchomości

- 3.240.700 zł płatne w terminie 2 lat od dnia zawarcia umowy sprzedaży.

Od powyższego wyroku powód T. M. złożył apelację, która to wyrokiem z dnia 28.01.2009 r. (I ACa 1094/08) została oddalona.

(dowód: dokumenty zgromadzone w aktach sprawy tut. Sądu I C 832/07, w tym pozew k. 2-6, wyrok wraz z uzasadnieniem – k. 179-196, apelacja pozwanego od wyroku z dnia 26.03.2008r. – k. 200-205,208-213, wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 28.01.2009r. wraz z uzasadnieniem – k. 290-305, treść księgi wieczystej nr (...) – k. 31-69);

W dniu 02.03.2011 r. pozwani S. P. (2) oraz K. J. złożyli oświadczenie przed notariuszem B. R. (Rep. (...)), że kupują opisana szczegółowo w akcie notarialnym nieruchomość położoną we W. przy ul. (...). W protokole sporządzonym przez notariusza w tym samym dniu (Rep. (...)) wskazano, że stroną kupującą powyższej czynności winien być T. M., którego Sąd Okręgowy we Wrocławiu wyrokiem z dnia 26.03.2008 r. w sprawie o sygn. I C 832/07 zobowiązał do złożenia oświadczenia woli w przedmiocie sprzedaży na ich rzecz ww. nieruchomości w udziałach po ½ części. W związku ze złożonym oświadczeniem pozwani złożyli na konto Kancelarii kwotę 2 500 000 zł, co zostało stwierdzona protokołem w formie aktu notarialnego z tego samego dnia rep. (...) celem przekazania tej kwoty A. M. (1) – następcy prawnemu zmarłego T. M..

Cena sprzedaży nieruchomości została ustalona na 9 281 400 zł. Na podstawie aktu K. J. oraz S. P. (2) zobowiązali się solidarnie zapłacić sprzedającemu kwotę 2 500 000 zł (w dniu podpisania aktu) oraz kwotę 3 240 700 zł do dnia 02.03.2012 r. oraz kwotę 3 240 000 zł do dnia 02.03.2013 r. i w zakresie tego obowiązku poddali się egzekucji z art. 777 § 1 pkt. 4 k.p.c.

(dowód: wydruk z KW – k. 38-41, akt notarialny z dnia 02.03.2011 r. rep. (...) – k. 141-142, akt notarialny z dnia 02.03.2011 r. rep. (...) – k. 143-144,

akt notarialny z dnia 02.03.2011 r. rep. (...) – k. 171-174);

W tym samym dniu, tj. 02.03.2011 r. pozwani K. J. oraz S. P. (2) zawarli z Osiedle (...) sp. z o. o. we W. warunkową przedwstępną umowę sprzedaży nieruchomości (Rep. A numer (...)), w której pozwani zobowiązali się sprzedać spółce przedmiotową nieruchomość pod warunkiem nabycia przez nich w udziałach po ½ części własności nieruchomości przy ul. (...) we W. a Spółka zobowiązała się pod tym warunkiem ją nabyć. Cenę określono na 14 000 000 zł, która miała być płatna w sposób opisany w § 5 aktu. Do aktu notarialnego przedłożono odpisy wyroków z dnia 26.03.2008 r. i z dnia 28.01.2009 r. W § 4 przedwstępnej warunkowej umowy sprzedaży nieruchomości strony ustaliły termin zawarcia przyrzeczonej umowy - w ciągu 7 dni od dnia uprawomocnienia się wpisu K. J. i S. P. (1) do księgi wieczystej nr (...), jako współwłaścicieli po ½ części, jednak nie później niż do dnia 03.09.2012 r.

(dowód: akt notarialny z dnia 20.04.2011 r. – k. 22-25, treść księgi wieczystej nr (...) – k. 31-69);

W dniu 20.04.2011 r. pozwani K. J. oraz S. P. (2) zawarli z przedstawicielami Osiedle (...) sp. z o.o. (...) oraz J. S. umowę sprzedaży nieruchomości przy ul. (...) we W. o powierzchni 4,5942 ha dla której Sad Rejonowy dla Wrocławia Krzyków prowadzi księgę wieczystą nr (...). W § 1 pkt. 3 umowy wskazano, że podstawą nabycia powołanej nieruchomości stanowią:

- wyrok Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 26.03.2008 r. sygn. I C 832/07, w którym Sąd zobowiązał T. M. do złożenia oświadczenia woli o sprzedaży K. J. oraz S. P. (1) opisanej wyżej nieruchomości,

- prawomocny wyrok Sadu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 28.01.2009r . sygn. I ACa 1094/08 oddalający złożoną na wyrok z dnia 26.03.2008 r. apelację,

- oświadczenie z dnia 02.03.2011 r. o zakupie przedmiotowej nieruchomości (rep. (...)),

- na podstawie aktu poświadczenia dziedziczenia z dnia 28.07.2010r. prawnym następcą T. M. stał się A. M. (1),

- w dziale II księgi wieczystej prowadzonej dla nieruchomości wpisana była wzmianka o wniosku (...) z dnia 25.03.2011r. dotycząca skargi wniesionej przez A. M. (1) na wpis z dnia 21.03.2011r. dotyczące ujawnienia K. J. oraz S. P. (1) do księgi wieczystej jako współwłaścicieli po ½ części,

- postanowieniem z dnia 11.04.2011r. Sąd Rejonowy dla Wrocławia Krzyków Wydział VI Ksiąg Wieczystych utrzymał w mocy zaskarżony w pis z dnia 21.03.2011r. a postanowienie to nie jest prawomocne.

W § 2 umowy strony umowy oświadczyły, że w dniu 02.03.2011 r. została zawarta przedwstępna warunkowa umowa sprzedaży ww. nieruchomości, w której w § 4 strony ustaliły termin zawarcia umowy przyrzeczonej w terminie 7 dni od dania uprawomocnienia się wpisu K. J. oraz S. P. (1) jako współwłaścicieli po ½ części do księgi wieczystej nieruchomości jednak nie później niż do dnia 03.09.2011r. Jeżeli do tej daty nie nastąpi prawomocny wpis strona kupująca miała prawo od umowy odstąpić, zgodnie z przepisem art. 77 § 3 k.c. W pkt 3 strony wyraziły wolę zawarcia umowy przyrzeczonej przy nieprawomocnym wpisie K. J. i S. P. (1) do księgi wieczystej nieruchomości zmieniając tym samym § 4 powołanej umowy przedwstępnej z dnia 02.03.2011r.

Notariusz pouczyła strony o treści art. 518 ¹ § 3 k.p.c. oraz o skutkach wynikających z nieprawomocności wpisu w księdze wieczystej a także o skutkach wynikających z rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych. A. W. oraz J. S. i imieniu spółki Osiedle (...) sp. z o.o. pouczeni o powyższym wyrazili zgodę na nabycie przedmiotowej nieruchomości.

W § 6 A. W. oraz J. S. w imieniu Osiedle (...) sp. z o.o. zobowiązali się zapłacić K. J. kwotę 550 000 zł w dniu zawarcia katu oraz kwotę 2 250 000 zł do dnia 25.02.2012r. i kwotę 2 850 000 zł do dnia 25.02.2013 r. i w zakresie tego poddali reprezentowana przez siebie spółkę egzekucji z art. 777 § 1 pkt. 4 k.p.c. A. W. oraz J. S. w imieniu Osiedle (...) sp. z o.o. zobowiązali się także zapłacić S. P. (1) kwotę 550 000 zł w dniu zawarcia umowy oraz kwotę 2 250 000 zł do dnia 25.02.2012 r. i kwotę 2 850 000 zł do dnia 25.02.2013r. i w zakresie tego poddali reprezentowaną przez siebie spółkę egzekucji z art. 777 § 1 pkt. 4 k.p.c.

(d owód: akt notarialny z dnia 20.04.2011r. rep (...) – k. 26-30, 232-236);

W dniu 21.03.2011 r. wpisano w księdze wieczystej nieruchomości przy ul. (...) we W. K. J. oraz S. P. (1) jako właścicieli nieruchomości. W dniu 25.03.2011 r. A. M. (1) złożył skargę na powyższy wpis, o czym w dziel II księgi uczyniono wzmiankę.

Postanowieniem z dnia 11.04.2011r. Sąd Rejonowy dla Wrocławia - Krzyków we Wrocławiu utrzymał w mocy zaskarżony wpis z dnia 21.03.2011 r.

Od powyższego postanowienia A. M. (1) wywiódł apelację.

(dowód: treść księgi wieczystej nr (...) – k. 31-69);

A. M. (1) złożył do Sądu Rejonowego dla Wrocławia - Fabrycznej we Wrocławiu pozew o usunięcie niezgodności wpisu w księdze (...) z rzeczywistym stanem prawnym.

Wyrokiem z dnia 26.09.2012 r. Sąd Rejonowy dla Wrocławia Fabrycznej XIV Wydział Cywilny uzgodnił treść KW nr (...) położonej we W. przy ul. (...) z rzeczywistym stanem prawnym nieruchomości w ten sposób, że w dziale II tejże księgi w miejsce Osiedle (...) sp. z o.o. wpisał prawo własności tejże nieruchomości na rzecz A. M. (1).

Na skutek apelacji pozwanych, wyrokiem z dnia 03.12.2013 r. (sygn. II Ca 1021/13) Sąd Okręgowy we Wrocławiu II wydział Cywilny Odwoławczy zmienił zaskarżony wyrok i powództwo oddalił.

Od powyższego wyroki A. M. (1) wywiódł kasację.

(dowód: wyrok Sądu Rejonowego dla Wrocławia Fabrycznej we Wrocławiu XIV Wydziału Cywilnego z dnia 26.09.2012 r. z uzasadnieniem – k. 158-168, wyrok Sądu Okręgowego we Wrocławiu II Wydziału Cywilnego z dnia 14.06.2016 r. z uzasadnieniem – k. 149-157);

W dniu 08.03.2012 r. Sąd Rejonowy dla Wrocławia Krzyków we Wrocławiu w sprawie o sygn. akt I Co 649/12 nadał klauzulę wykonalności aktowi notarialnemu sporządzonemu w dniu 20.04.2011 r. (rep. (...)) nakazującemu spółce Osiedle (...) sp. z o.o. zapłacić pozwanemu S. P. (1) kwotę 1 750 000 zł wraz z kosztami postępowania.

W dniu 23.05.2012 r. Sąd Rejonowy dla Wrocławia Krzyków w sprawie o sygn. akt
I Co 959/12 nadał klauzulę wykonalności aktowi notarialnemu sporządzonemu w dniu 20.04.2011 r. (rep. (...)) nakazującemu spółce Osiedle (...) sp. z o.o. zapłacić pozwanej K. J. kwotę 1 750 000 zł wraz z kosztami postępowania.

(d owód: dokumenty w aktach sprawy tut. Sądu o sygn. I C 1161/12, treść księgi wieczystej nr (...) – k. 31-69);

Pozwem z dnia 26 lipca 2012 r. strona powodowa Osiedle (...) sp. z o.o. we W., wniesionym przeciwko pozwanym K. J. i S. P. (2) domagała się pozbawienie w całości wykonalności tytułu wykonawczego w postaci aktu notarialnego z dnia 20 kwietnia 2011 roku sporządzonego we W. przez notariusza B. R. (repertorium (...)), zaopatrzonego w klauzulę wykonalności z dnia 23 maja 2012 roku przez Sąd Rejonowy dla Wrocławia - Krzyków, VI Wydział Cywilny sygn. akt: VI Co 959/12 (doręczony Pozwanej ad.l w dniu 1
5 czerwca 2012 r.), nakazującego zapłacić Powódce na rzecz Pozwanej K. J. kwotę 1 750 000 zł, wraz z kosztami postępowania.

Ponadto strona powodowa domagała się pozbawienie w całości wykonalności tytułu wykonawczego w postaci akt notarialnego z dnia 20 kwietnia 2011 roku sporządzonego we W. przez notariusza B. R. (repertorium (...)), zaopatrzonego przez Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Krzyków, VI Wydział Cywilny sygn. akt: VI 649/12 w klauzulę wykonalności z dnia 8 marca 2012 roku, nakazującego zapłacić Powódce na rzecz Pozwanego S. P. (1) kwotę 1 750 000 zł, wraz z kosztami postępowania, oraz zaopatrzonego przez Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Krzyków, VI Wydział Cywilny sygn. akt: VI 911/12 w zakresie § 6 pkt.3 tego aktu w klauzulę wykonalności oznaczoną liczbą porządkową numer II celem wszczęcia i prowadzenia sądowego postępowania egzekucyjnego przeciwko Powódce z dnia 13 lipca 2012 roku.

Prawomocnym wyrokiem z dnia 14 sierpnia 2013 r. Sąd Okręgowy we Wrocławiu oddalił powództwo.

W uzasadnieniu Sąd wskazał, że powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Strona powodowa żądanie pozwu opierała przede wszystkim na tym, że (w jej ocenie), oświadczeniami skierowanymi do pozwanych z dnia 29 czerwca 2012 r. skutecznie uchyliła się od skutków swojego oświadczenia woli zawartego w notarialnej umowie sprzedaży z dnia 20 kwietnia 2011 r., a więc również od zawartego w tej umowie oświadczenia o poddaniu się egzekucji. Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli miało zaś wynikać z faktu złożenia go pod wpływem błędu. Jednak samo uzasadnienie pozwu nie do końca wyjaśnia, co do jakich okoliczności powodowa spółka pozostawała w błędzie. Można ogólnie w tym momencie powiedzieć, że sam fakt uchylania się przez T. M. od zawarcia z pozwanymi umowy przyrzeczonej, toczący się z nim spór sądowy jak i możliwość podnoszenia jakiś roszczeń przez jego następcę prawnego A. M. (1), w szczególności możliwość zaskarżenia przez niego wpisu pozwanych do księgi wieczystej – były ponad wszelką wątpliwość znane stronie powodowej, co przyznał również w toku przesłuchania prezes zarządu powodowej spółki (...). Ostatecznie należy więc przyjąć, że wprowadzenie powoda w błąd co do stanu prawnego nabywanej nieruchomości miało się wiązać z brakiem wiedzy o oświadczeniach o odstąpieniu od umowy przez T. M. składanych pozwanym w dniu 17.07.2009 r. i w dniu 1.10.2009 r., na których z kolei jego następca A. M. (1) miał (zdaniem powoda) oprzeć powództwo o usunięcie niezgodności wpisu w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym. Z kolei same wskazane wyżej oświadczenia, chociaż pochodzą z 2009 r. – w istocie nie stanowią podstawy tego powództwa, a nawet pozostają z nim w zasadniczej sprzeczności.

W istocie bowiem powództwo o uzgodnieniu treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym opiera się na koncepcji, zgodnie z którą pozwani nie złożyli w terminie oświadczeń o nabyciu nieruchomości. W złożonym pozwie A. M. (1) wywodzi, że wyrok nakazujący T. M. złożenie oświadczenia woli w trybie art. 64 k.c. zastępuje tylko jego oświadczenie. Dla skutecznego przeniesienia własności nieruchomości – konieczne więc były również oświadczenia pozwanych o nabyciu nieruchomości, złożone ostatecznie w dniu 02.03.2011 r., zdaniem jednak A. M. (1) były one spóźnione i bezskuteczne. Odwołuje się on bowiem do zapisu § 4 przedwstępnej umowy sprzedaży z dnia 09.03.2007 r. zawartej przez pozwanych z T. M.. Zgodnie z tym zapisem pozwani zobowiązani byli do złożenia oświadczeń o nabyciu nieruchomości w ciągu 7 dni od dnia uprawomocnienia się planu zagospodarowania przestrzennego, jednak nie później niż do dnia 31.12.2007 r. Miejscowy plan uprawomocnił się 27.07.2007 r. i zdaniem A. M. (1) termin przedawnienia „do zawarcia umowy przyrzeczonej”, zgodnie z art. 111 § 2 k.c. rozpoczął się 28.07.2007 r. Następnie wskazuje on, że bieg terminu przedawnienia został przerwany przez wniesienie powództwa przez K. J. i S. P. (1) o nakazanie T. M. złożenia oświadczenia woli i rozpoczął bieg na nowo po wydaniu wyroku przez Sąd II instancji czyli od 29.01.2009 r. Zdaniem A. M. (1) oznacza to, że pozwani mogli złożyć oświadczenie o nabyciu nieruchomości do 4.02.2009 r., nie później jednak niż do 19.11.2009 r. W związku z tym oświadczenia pozwanych z dnia
02.03.2011 r. nie mogło wywołać skutków prawnych.

Niemniej jednak, jak wskazał Sąd Okręgowy na marginesie rozważań w prowadzonej sprawie, powództwo o uzgodnienie treści księgi wieczystej oparte na wyżej opisanej przesłance wydaje się pozbawione jakichkolwiek podstaw, gdyż jeżeli A. M. (1) ma na myśli termin przedawnienia z art. 390 § 3 k.c., to nie znajduje on żadnego zastosowania do kwestii złożenia przez pozwanych oświadczenia o nabyciu nieruchomości, oświadczenie takie bowiem nie stanowi realizacji żadnego „roszczenia z umowy przedwstępnej” lecz jest uprawnieniem kształtującym.

Dla niniejszej sprawy istotne znaczenie ma jednak tylko to, że powództwo to nie opiera się w ogóle na oświadczeniach T. M. z dnia 17.07.2009 r. i 1.10.2009 r. a nawet pozostaje z nimi w zasadniczej sprzeczności. T. M. odstępował bowiem od umowy przedwstępnej w dniu 17.07.2009 r. „w związku z niewykonaniem przez K. J. i S. P. (2) zobowiązań zawartych w przedwstępnej umowie sprzedaży”, następnie, po mimo odstąpienia (!) wzywał ich w dniu 07.09.2009 r. do zapłaty kwoty
2 500 000 zł, aby w dniu 01.10.2009 r. ponownie złożyć oświadczenie o odstąpieniu. Wątpliwa skuteczność tych oświadczeń pozostaje bez znaczenia dla niniejszej sprawy, bowiem nikt nie wywodzi z nich żadnych roszczeń. Powództwa A. M. (1) opiera się wyłącznie na koncepcji przedawnienia się roszczenia pozwanych wynikającego z umowy przedwstępnej w związku z tym, że zbyt późno złożyli oświadczenia woli o nabyciu nieruchomości. Termin do złożenia tych oświadczeń A. M. (1) wylicza bez żadnego związku z oświadczeniami o odstąpieniu dnia 17.07.2009 r. i 1.10.2009 r., odwołując się jedynie do brzmienia § 4 umowy przedwstępnej z dnia 9.03.2007 r.

Te zaś okoliczności, tj. to kiedy pozwani mieli złożyć oświadczenia zgodnie z umową przedwstępną (zawartą z T. M.) jak i to, że jeszcze ich nie złożyli – były znane stronie powodowej w dacie podpisywania umowy przedwstępnej z pozwanymi (co wprost wynika z jej treści) a więc – co oczywiste – również w dacie podpisywania umowy przyrzeczonej sprzedaży nieruchomości. W § 1 umowy z dnia 2.03.2011 r. (akt notarialny Rep. A (...) – k. 24-27 akt) strony odwołują się do umowy przedwstępnej zawartej w dniu 9.03.2007 r. z T. M. i wyroków z dnia 26.03.2008 r. i 28.01.2009 r. Z treści umowy przedwstępnej wynika również, że do aktu przedłożono odpisy wyroków z dnia 26.03.2008 r. i z dnia 28.01.2009 r.

Zgodnie z wyrokiem z dnia 26.03.2008 r. Sąd Okręgowy zobowiązał T. M. do złożenia oświadczenia woli o sprzedaży K. J. i S. P. (3) nieruchomości, w udziałach po ½ części, za cenę 9.281.400 zł, płatne w ten sposób że:

- 300 000 zostało już zapłacone;

- 2 500 000 zł jest płatne w dniu zawarcia umowy sprzedaży nieruchomości,

- 3 240 700 zł płatne w terminie 1 roku od dnia zawarcia umowy sprzedaży nieruchomości

- 3 240 700 zł płatne w terminie 2 lat od dnia zawarcia umowy sprzedaży.

W § 1 pkt 10 umowy przedwstępnej pozwani oświadczyli, że „mają zamiar złożyć w dniu dzisiejszym jednostronne oświadczenia o zakupie powyższej nieruchomości” i dodatkowo w § 3 „K. J. i S. P. (2) zobowiązują się złożyć w dniu dzisiejszym oświadczenia o zakupie przedmiotowej nieruchomości”. Tak też się stało i w dniu 2.03.2011 r. pozwani złożyli oświadczenia o nabyciu.

Tym samym wszystkie okoliczności, na których A. M. (1) opiera swoje powództwo o usunięcie niezgodności treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, obejmujące treść umowy przedwstępnej z dnia 9.03.2007 r. , treść (i datę) wyroku Sądu Okręgowego w sprawie I C 832/07, wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 28.01.2009 r. (sygn. ACa 1094/08) jak i fakt, że pozwani nie złożyli oświadczeń o nabyciu nieruchomości do dnia 2.03.2011 r. – ponad wszelką wątpliwość były znane stronie powodowej, gdyż wynika to wprost z treści zawartej w dniu 2.03.2011 r. umowy przedwstępnej. Strona powodowa nie pozostawała więc w tym zakresie w jakimkolwiek błędzie czy właściwie „niewiedzy”, przeprowadzone postępowanie nie doprowadziło do ujawnienia jakichkolwiek innych okoliczności, które istniałyby w dacie zawierania umowy, strona powodowa o nich nie wiedziała, pozwani co do tych okoliczności wprowadzili powoda w błąd i miałby on charakter istotny. „Wątpliwości co do stanu prawnego nieruchomości”, jeżeli rzeczywiście istnieją – wynikają wyłącznie z okoliczności znanych obu stronom w dacie zawierania umowy przedwstępnej (a tym bardziej przyrzeczonej), o czym strony wprost napisały w tej umowie. Można więc co najwyżej stwierdzić, że strona powodowa jako nabywca nieruchomości, znając wszystkie okoliczności faktyczne - nie przewidziała, że na ich podstawie A. M. (1) może stworzyć przedstawioną wyżej koncepcję i oprzeć na niej powództwo o usunięcie niezgodności treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym. Strona powodowa jest jednak profesjonalnym przedsiębiorcą wyspecjalizowanym wręcz w obrocie nieruchomościami i korzysta (a przynajmniej powinna korzystać) z profesjonalnej obsługi prawnej, to więc, że nie przewidziała dalszych możliwych skutków prawnych znanego jej stanu faktycznego – nie może być w żaden sposób uznane za pozostawanie w błędzie uprawniającym do uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia woli. Same zaś oświadczenia T. M. o odstąpieniu z dnia 17.07.2009 r. i 1.10.2009 r. – nawet jeżeli stanowiły nową okoliczność nieznaną stronie powodowej w dacie zawierania umowy przedwstępnej – nie mają żadnego znaczenia. Jak wskazano wyżej, z oświadczeń tych nikt nie wywodzi jakichkolwiek skutków, nie opiera na nich roszczeń i nie mają one wpływu na stan prawny nieruchomości. Same zaś oświadczenia trudno uznać za skuteczne, skoro bowiem pozwanym przysługiwało uprawnienie kształtujące do złożenia jednostronnych oświadczeń o nabyciu nieruchomości, to wzywanie ich przez T. M. do złożenia oświadczeń w określonym terminie a następnie odstępowanie na tej podstawie od umowy przedwstępnej – było pozbawione podstaw. Tym bardziej zaś wzywanie do zapłaty kwoty 2 500 000 zł płatnej w dniu zawarcia umowy sprzedaży nieruchomości, do której to sprzedaży nie doszło jeszcze wobec braku oświadczeń pozwanych – i odstępowanie z kolei od umowy przedwstępnej z powodu nie zapłacenia tej kwoty. Kwestia tego czy pozwani, w związku z treścią umowy przedwstępnej z T. M. oraz treścią wyroku Sądu Okręgowego z dnia 26.03.2008 r. mieli określony termin na złożenie oświadczeń o nabyciu nieruchomości i czy tego terminu dochowali niewątpliwie może być przedmiotem różnych ocen prawnych. Ewentualna błędna ocena prawna w pełni znanego stanu faktycznego nie stanowi jednak prawnie istotnego błędu w rozumieniu art. 84 k.c.

(dowód: akta i dokumenty w sprawie I C 1161/12 Sądu Okręgowego we Wrocławiu);

Postanowieniem z dnia 15.01.2014 r. Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Fabrycznej we Wrocławiu Wydział VIII Gospodarczy ds. Upadłościowych i Naprawczych ogłosił upadłość Osiedle (...) sp. z o.o. we W. obejmującą likwidację majątku dłużnika.

(dowód: postanowienie Sądu Rejonowego dla Wrocławia – Fabrycznej Wydziału VIII Gospodarczego ds. Upadłościowych i Naprawczych z dnia 15.01.2014 r. – k. 70);

W toku postępowania upadłościowego, w dniu 07.07.2014 r. reprezentant upadłego członkowie zarządu H. Ł. oraz A. W. oświadczyli, że uznają wierzytelność zgłoszoną przez K. J. umieszczoną na poz. nr 1 listy oraz wierzytelność S. P. (1) umieszczoną na poz. nr 2 listy wierzytelności.

Wierzytelność pozwanej K. J. z tytułu zapłaty części ceny nieruchomości w wysokości 4 600 000 zł wraz z odsetkami została uznana przez syndyka w kategorii IV w kwocie 5 155 367,12 zł oraz w kategorii V w kwocie 208 890,41 zł uwzględniając zapłatę przez upadłą spółkę kwoty 500 000 zł na rzecz wierzyciela. Na liście wierzytelności w rubryce dotyczącej postepowań sadowych i administracyjnych wpisano wzmiankę o postępowaniu toczącym się przed tut. Sądem w oparciu o powództwo wniesione przez spółkę przeciwko K. J. oraz S. P. (1) o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego w postaci aktu notarialnego rep (...) zaopatrzonego w klauzulę wykonalności zakończonego oddaleniem powództwa (sygn. I C 1161/12) oraz o apelacji od ww. wyroku wniesionej przez upadłego.

Wierzytelność pozwanego S. P. (1) z tytułu zapłaty części ceny nieruchomości w wysokości 4 600 000 zł wraz z odsetkami została uznana przez syndyka w kategorii IV w kwocie 5 170 351,71zł oraz w kategorii V w kwocie 208 890,41 zł. Wierzytelność powyższa była zabezpieczona hipoteką umowną do sumy 4 500 000 zł, hipotekami przymusowymi na sumę 2 500 000 zł oaz na sumę 2 850 000 zł uwzględniając zapłatę przez upadłą spółkę kwoty 500 000 zł na rzecz wierzyciela.

(dowód: oświadczenie z dnia 07.07.2014 r. – k. 90, lista wierzytelności – k. 71,72);

Na mocy umowy z dnia 30.03.2015 r. Syndyk Masy Upadłości Osiedle (...) sp. z o. o. we W. w upadłości likwidacyjnej sprzedał K. P. nieruchomość przy ul. (...) we W. (KW (...)) Zbycia dokonano w trybie art. 313 p.u. Na podstawie tej umowy, K. P. wpisany został w dziale drugim ww. księgi wieczystej w dniu 08.05.2015 r.

(d owód: akt notarialny rep. A (...) – k. 145-148, treść księgi wieczystej nr (...) – k. 31-69);

W postanowieniu z dnia 01.09.2015 r. Sędzia Komisarz zatwierdził podstawową listę wierzytelności obejmującą 5 pozycji (na skutek zgłoszeń ZW 1-5)

(dowód: postanowienie z dnia 01.09.2015 r. – k. 73);

W wyniku rozpoznania skargi kasacyjnej A. M. (1) od wyroku Sądu Okręgowego we Wrocławiu II Wydziału Cywilnego z dnia 03.12.2013r. (sygn. II Ca 1021/13) Sąd Najwyższy w wyroku z z dnia 17.12.2015 r. w sprawie V CKN 620/15 uchylił wyrok Sądu Okręgowego i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania.

W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że „zaniechanie wystąpienia z powództwem nie może oznaczać, że stan nieskładania przez dotychczasowego powoda oświadczenia woli niezbędnego do zawarcia umowy można akceptować bez ograniczeń w czasie, a więc, że postawa taka, tylko dlatego, że nie ciąży na nim obowiązek a jedynie ma on uprawnienie do złożenia oświadczenia woli, nie wywołuje skutków prawnych. Nie ma przeszkód dla przyjęcia w drodze analogii, że powód, w sytuacji gdy sąd w wyroku nie oznaczy terminu, oświadczenie niezbędne dla wywołania skutku zawarcia umowy powinien złożyć przed upływem roku od dnia, który został oznaczony w wezwaniu do złożenia takiego oświadczenia woli skierowanym do niego przez dotychczasowego pozwanego, a jeżeli wezwania nie było - przed upływem roku od dnia, w którym wyrok stwierdzający obowiązek pozwanego do złożenia oświadczenia woli stał się prawomocny (art. 390 § 3 k.c.). Oświadczenie złożone po tym terminie nie wywołuje skutków prawnych (art. 389 § 2 in fine k.c.).

(dowód: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17.12.2015 r. z uzasadnieniem – k. 75-89);

W dniu 14.06.2016 r. Sąd Okręgowy we Wrocławiu II Wydział Cywilny Odwoławczy (sygn. I Ca 642/16) po przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 15.12.2015r. zmienił zaskarżony wyrok Sądu Rejonowego dla Wrocławia Fabrycznej XIV Wydziału Cywilnego z dnia 26.09.2012r. w ten sposób, że powództwo oddalił, zmienił go również w pkt. II w ten sposób że zasądził od powoda na rzecz pozwanych K. J. i S. P. (1) po 3737 zł kosztów procesu zaś na rzecz pozwanego Syndyka Masy Upadłości osiedle (...) sp. z o.o. w upadłości we W. 3617 zł kosztów procesu.

(dowód: odpis wyroku Sądu Okręgowego we Wrocławiu II Wydziału Cywilnego z dnia 14.06.2016r. z uzasadnieniem – k. 149-157);

W piśmie z dnia 18.04.2016 r. pełnomocnik upadłej spółki wezwał syndyka masy upadłości do złożenia wniosku o sprostowanie listy wierzytelności przez eliminacje z niej wierzytelności pozwanych lub o wystąpienie na drogę sądową w celu uzyskania orzeczenia stwierdzającego nieistnienie uznanych dotąd wierzytelności oraz wezwanie tych osób o zwrot świadczenia pieniężnego jakie otrzymali na poczet ceny od spółki.

(dowód: pismo z dnia 18.04.2016 r. – k. 92);

W piśmie z dnia 26.04.2016 r. adresowanym do Sędziego Komisarza, reprezentanci upadłej spółki Osiedle (...) sp. z o.o. oświadczyli, że uchylają się od skutków prawnych oświadczenia z dnia 07.07.2014r. mocą którego uznali wierzytelności zgłoszone przez pozwanych S. P. (2) oraz K. J.. Wskazali, że składając oświadczenie pozostawali w istotnym błędzie co do istnienia objętych oświadczeniem wierzytelności jako mających wynikać z ważnej i skutecznej czynności prawnej tj. umowy z dnia 20.04.2011r. Tymczasem z wyroku Sądu Najwyższego wydanego w sprawie V CSK 620/15 ustalono, że pozwani nigdy nie nabyli nieruchomości przy ul. (...) we W. i w konsekwencji nie mogli przenieść na upadłego prawa własności. Oznaczało to, że nie nabyli oni wierzytelności o świadczenie wzajemne czyli o zapłatę ceny.

W piśmie z dnia 27.04.2016 r. Osiedle (...) sp. z o.o. w upadłości likwidacyjnej zwróciła się do wyznaczonego Sędziego Komisarza o dokonanie zmian na liście wierzytelności na podstawie art. 261 p.u. poprzez eliminację z niej wierzytelności S. P. (1) oraz K. J.. W piśmie z dnia 14.05.2016r. kierowanym do Sędziego Komisarza pozwany S. P. (2) wnosił o nieuwzględnienie wniosku zwracając uwagę na jego bezzasadność.

W piśmie z dnia 27.05.2016 r. przedstawiciele upadłej spółki oświadczyli pozwanym, że uchylają się od skutków prawnych umowy sprzedaży zawartej w dniu 20.04.2011 r. obejmującej sprzedaż nieruchomości przy ul. (...) we W..

(dowód: oświadczenie z dnia 26.04.2016 r. – k. 91, pismo z dnia 27.04.2016r. – k. 94-95, pismo z dnia 27.05.2016r. – k. 58-100, pismo z dnia 14.05.2016r. – k. 189-191, pismo z dnia 01.07.2016r. – k. 192-193);

W piśmie z dnia 06.06.2016 r. S. P. (2) wskazał, że w związku z treścią art. 75 p.u. oświadczenie o uchyleniu się od skutków prawnych jest bezskuteczne ponieważ nie pochodzi od syndyka masy upadłości spółki. Pozwany dodał także, że umowa sprzedaży nieruchomości jest ważna oraz skuteczna.

(dowód: pismo z dnia 06.06.2016r. – k. 138-140).

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo nie mogło zostać uwzględnione.

Strona powodowa Osiedle (...) sp. z o.o. w upadłości likwidacyjnej we W. domagała się ustalenia, że wierzytelności pozwanych S. P. (1) oraz K. J. objęte listą wierzytelności w postępowaniu upadłościowym powodowej spółki (sygn. akt VIII GUp 3/14/Ap-2) nie istnieją (…) opierając swoje żądanie w pierwszej kolejności na treści art. 264 ust. 2 prawa upadłościowego.

Natomiast pozwani wnosząc o oddalenie powództwa zarzucali między innymi, że strona powodowa nie ma legitymacji procesowej do wytoczenia powództwa na podstawie art. 264 ust. 2 p.u. lub, że jest ono przedwczesne, bowiem może być ono wniesione przez upadłego dopiero po zakończeniu postępowania upadłościowego.

Zatem rozstrzygnięcie sporu w pierwszej kolejności wymagało rozważenia czy dopuszczalne jest wytoczenie przez stronę powodową przedmiotowego powództwa i czy posiada ona w sprawie legitymację procesową.

Zgodnie z art. 264 ust. 2 p.u. upadły może żądać ustalenia, że wierzytelność objęta listą wierzytelności nie istnieje albo istnieje w mniejszym zakresie, jeżeli nie uznał wierzytelności zgłoszonej w postępowaniu upadłościowym i nie zapadło co do niej jeszcze prawomocne orzeczenie sądowe.

Zacytować należy także ust. 3 powołanego przepisu, który stanowi, że po nadaniu wyciągowi z listy wierzytelności klauzuli wykonalności, zarzut, że wierzytelność objęta listą wierzytelności nie istnieje albo że istnieje w mniejszym zakresie, upadły może podnieść w drodze powództwa o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności.

Wobec powyższego, ocenie Sądu, powództwo oparte na art. 264 ust. 2 p.u. upadły może wytoczyć do momentu uzyskania przez wierzyciela klauzuli wykonalności (a więc jeszcze przed powstaniem tytułu wykonawczego) i przed wszczęciem przez niego egzekucji. Jest to bowiem zasadniczo powództwo o ukształtowanie prawa ponieważ w wyniku ewentualnego uwzględnienia żądania nastąpi zmiana stanu prawnego polegająca na tym, że wyciąg z zatwierdzonej listy wierzytelności straci swe znaczenie jako tytuł egzekucyjny a wierzyciel pozbawiony zostanie możliwości skutecznego wytoczenia powództwa o zasądzenie wierzytelności, co do której nastąpiło ustalenie, że nie istnieje w całości lub części. (por. S. Gurgul, Prawo upadłościowe i naprawcze. Komentarz do art. 264 p.u. oraz Z. Świeboda, Prawo upadłościowe i naprawcze. Komentarz do art. 264 p.u. a także I Gil, P. Gil Postępowanie klauzulowe. Komentarz.).

Sąd nie podzielił opinii pozwanych, że powództwo z art. 264 ust. 2 u.p. przysługuje jedynie po zakończeniu postępowania upadłościowego jako zmierzającego do kwestionowania tytułu egzekucyjnego. Za poglądem nie przemawia bowiem literalne brzmienie art. 264 ust. 2 p.u. w powiązaniu z treścią jego ust. 3. Charakter powództwa jest bowiem uzależniony od stanu sprawy w postępowaniu upadłościowym. Do chwili nadania klauzuli wykonalności upadłemu przysługuje szczególne powództwo o ukształtowanie prawa (art. 264 ust. 2 p.u.) natomiast po nadaniu klauzuli powództwo o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego (art. 264 ust. 3 p.u.) czyli powództwo przciwegezkucyjne. Sąd wskazuje także, że na mocy art. 289 § 1 k.s.h. spółka ulega z chwilą zakończenia postępowania upadłościowego rozwiązaniu i jest wykreślana z rejestru. Gdyby więc przyjąć założenia pozwanych, to skorzystanie z instytucji przewidzianej w art. 264 ust. 2 p.u. w odniesieniu do spółek prawa handlowego byłoby w istocie niemożliwe.

Dodać należy w tej kwestii również, że z uzasadnienia do projektu ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze z 2002r. wynika tożsamy co przedstawiony powyżej wniosek. Projekt przewidywał bowiem „w kwestii obrony upadłego rozwiązania zgodne z obecnym systemem środków obrony merytorycznej dłużnika w postępowaniu egzekucyjnym. Zgodnie z tym systemem, po nadaniu klauzuli wykonalności środkiem obrony dłużnika jest powództwo opozycyjne art. 840 k.p.c. i to rozwiązanie winno być również stosowane, gdy tytułem egzekucyjnym jest wyciąg z listy wierzytelności. Powództwem o ustalenie dłużnik może bronić się tylko przed nadaniem klauzuli wykonalności, co również zawarto w projekcie. W uzasadnieniu wskazano także, że możliwości zmiany na liście przewidziano na wypadek stwierdzenia, że umieszczono na liście wierzytelności, które w całości lub w części nie istnieją albo też nie umieszczono wierzytelności, która powinna być umieszczona na liście z urzędu. Proponowane rozwiązanie miało pełnić funkcje wentyla bezpieczeństwa w sytuacji gdy przyczyna uzasadniająca zamianę na liście ujawniła się w toku postępowania.”

W przedmiotowej sprawie nie było wątpliwości, że strona powodowa wniosła pozew przed nadaniem liście wierzytelności klauzuli wykonalności powołując się na przepis art. 264 ust. 2 u.p., zatem powództwa, wbrew stanowisku pozwanych, nie można ocenić jako przedwczesnego.

Podkreślić należy również, że powołany przepis daje nikomu innemu jak upadłemu prawo do żądania ustalenia, że wierzytelność objęta listą wierzytelności nie istnieje albo istnieje w mniejszym zakresie, Sąd nie miał w związku z tym wątpliwości, że jest to przepis szczególny do art. 75 p.u. odbierającemu upadłemu prawo zarządu jego majątkiem. Należy także pamiętać, że zgodnie z art. 185 ust. 2 p.u. ogłoszenie upadłości nie pozbawia upadłego ani zdolności prawnej ani zdolności do czynności prawnych a w konsekwencji i zdolności sądowej oraz zdolności do czynności procesowych.

Przy czym gdyby Sąd istotnie uwzględnił powództwo oparte na analizowanym przepisie prawnym, to wówczas znalazłby zastosowanie przepis art. 262 ust 2 prawa upadłościowego, który stanowi, że lista wierzytelności ulega sprostowaniu stosownie do prawomocnych orzeczeń. Zmiana wysokości wierzytelności zaistniała po ustaleniu listy wierzytelności jest uwzględniana przy sporządzeniu planu podziału albo przy głosowaniu na zgromadzeniu wierzycieli.

Tym samym dając możliwość stronie powodowej wytoczenia powództwa na podstawie art. 264 ust. 2 prawa upadłościowego w dalszej części należy rozważyć czy są spełnione przesłanki warunkujące możliwość domaga się ustalenia, że wierzytelność objęta listą wierzytelności nie istnieje lub istnieje w mniejszym zakresie tj.:

- brak uznania przez upadłego wierzytelności zgłoszonej w postępowaniu upadłościowym,

- brak prawomocnego orzeczenia sądowego stwierdzającego istnienie wierzytelności.

Przypomnieć należy w tym miejscu, że wierzytelności pozwanych S. P. (1) oraz K. J. wynikały z oświadczenia Osiedle (...) sp. z o.o. złożonego w akcie notarialnym z dnia 20.04.2011r. Rep. (...). W § 6 tego aktu A. W. oraz J. S. w imieniu Osiedle (...) sp. z o.o. zobowiązali się zapłacić pozwanym K. J. oraz S. P. (1) po
550 000 zł w dniu zawarcia aktu oraz po 2 250 000 zł do dnia 25.02.2012r. i 2 850 000 zł do dnia 25.02.2013r. i w zakresie tego poddali reprezentowana przez siebie spółkę egzekucji z art. 777 § 1 pkt. 4 k.p.c. Postanowieniami z dnia 08.03.2012r. oraz z dnia 23.05.2012r. Sąd Rejonowy dla Wrocławia Krzyków VI Wydział Cywilny nadał powyższemu aktowi notarialnemu klauzulę wykonalności w zakresie § 6.

W postępowaniu upadłościowym strony powodowej na liście wierzytelności w pozycji nr 1 umieszona została wierzytelność pozwanej K. J. w łącznej wysokości 5 364 257,53 zł, w tym należność główna w kwocie 4 600 000 zł oraz odsetki w kwocie 764 257 zł. Istotne jest także, że w rubryce dotyczącej postępowań sądowych umieszczono wzmiankę o postępowaniu przed Sądem Okręgowym we Wrocławiu (sygn. I C 1161/12) z powództwa spółki przeciwko pozwanym S. P. (1) oraz K. J. o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego w postaci aktu notarialnego nr 1614/2011 i zaopatrzonego w klauzulę wykonalności zakończone oddaleniem powództwa wyrokiem z dnia 14.08.2013r. W pozycji nr 2 na liście wierzytelności umieszczono wierzytelność pozwanego S. P. (1) w łącznej wysokości 5 379 242,12 zł w tym wierzytelność główną w kwocie 4 600 000 zł, odsetki w łącznej wysokości 764 257,53 zł oraz koszty sądowe w wysokości 7 521 zł oraz koszty egzekucyjne w kwocie 7 463,59 zł. Na liście umieszczono również wzmiankę o toczącym się postępowaniu sądowym przed Sądem Okręgowym we Wrocławiu sygn. I C 1161/12 oraz informację o postępowaniach przed Sądem Rejonowym dla Wrocławia Krzyków sygn. VI Co 649/12 oraz VI Co 851/13 o nadanie klauzuli wykonalności aktowi notarialnemu rep. A nr (...).

W dniu 07.07.2014 r. przedstawiciele spółki oświadczyli, że uznają wierzytelności pozwanych a także, że nie budzą one żadnych wątpliwości.

Niemniej jednak w piśmie z dnia 26.04.2016 r. adresowanym do Sędziego Komisarza w postępowaniu upadłościowym, przedstawiciele strony powodowej A. W. oraz H. Ł. oświadczyli, że uchylają się od skutków prawnych oświadczenia z dnia 07.07.2014 r. o uznaniu wierzytelności zgłoszonych przez pozwanych S. P. (1) oraz K. J.. Uzasadnili, że składając oświadczenie pozostawali w istotnym błędzie co do istnienia objętych oświadczeniem wierzytelności, jako mających wynikać z ważnej i skutecznej czynności prawnej tj. umowy z dnia 20.04.2011r. sprzedaży nieruchomości (akt notarialny rep. A nr (...)) Wskazali jednocześnie, że w wyroku wydanym w sprawie V CSK 620/15 Sąd Najwyższy ustalił, że pozwani nigdy nie nabyli skutecznie nieruchomości będącej przedmiotem ww. umowy, mimo że legitymowali się aktem nabycia i na jego podstawie nawet zostali wpisani do księgi wieczystej nieruchomości. W konsekwencji nie mogli przenieść na upadłego prawa własności. W ocenie strony powodowej pozwani nie nabyli wierzytelność o świadczenie wzajemne tj. o zapłatę ceny.

Przy czym działania strony powodowej w zakresie złożenia oświadczenia z dnia 26.04.2016 r. należy oceniać jako dopuszczalne bowiem oświadczenie upadłego o uznaniu wierzytelności ma charakter jednostronnego oświadczenia woli, i może być więc cofnięte tak wobec syndyka, jak i sędziego - komisarza. Uchylenie się od skutków prawych oświadczenia z dnia 07.07.2014 r. Sąd ocenił na równi z cofnięciem uznania, które dopuszcza art. 243 p.u. w zw. z art. 243 ust. 3 p.u.

Niemniej jednak, w ocenie Sądu Spółka nieskutecznie uchyliła się jednak od skutków prawnych oświadczenia z dnia 07.07.2014 r. o uznaniu wierzytelności zgłoszonych przez pozwanych.

Zgodnie z art. 84 § 1 k.c. w razie błędu co do treści czynności prawnej można uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia woli. Jeżeli jednak oświadczenie woli było złożone innej osobie, uchylenie się od jego skutków prawnych dopuszczalne jest tylko wtedy, gdy błąd został wywołany przez tę osobę, chociażby bez jej winy, albo gdy wiedziała ona o błędzie lub mogła z łatwością błąd zauważyć; ograniczenie to nie dotyczy czynności prawnej nieodpłatnej. Zgodnie z § 2 tego przepisu, można powoływać się tylko na błąd uzasadniający przypuszczenie, że gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia tej treści (błąd istotny). Art. 88 § 1 k.c. stanowi z kolei, że uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli, które zostało złożone innej osobie pod wpływem błędu lub groźby, następuje przez oświadczenie złożone tej osobie na piśmie.

W ocenie Sądu, w dacie składania oświadczenia o uznaniu wierzytelności pozwanych, tj. w dniu 07.07.2014 r. Osiedle (...) sp. z o.o. nie pozostawała w błędzie prawnie istotnym, jak twierdzi, co do istnienia wierzytelności pozwanych gdyż już wówczas spółka miała wiedzę o stanie prawnym nieruchomości. Nadto prawomocny był w tamtym momencie wyrok z dnia 14.08.2013 r. w sprawie I C 1161/12 wytoczonej przez Osiedle (...) sp. z o.o. przeciwko pozwanym. W sprawie tej Sąd dokonał analizy wszystkich zarzutów dotyczących odstąpienia T. M. od umowy przedwstępnej jak i terminu złożenia przez pozwanych oświadczenia o zakupie nieruchomości. Okoliczność, że w dniu 16.12.2015 r. Sąd Najwyższy w sprawie o sygn. V CSK 620/15 rozpoznał kasację wniesioną przez A. M. (1) i wyraził tam pogląd o rocznym terminie do złożenia oświadczenia o nabyciu nieruchomości nie stanowi, jak słusznie wskazywali pozwani, okoliczności co do której spółka pozostawała w błędzie. Spółka, zdaniem Sądu, dokonała błędnej oceny prawnej w pełni znanego jej stanu faktycznego, co w żadnym wypadku nie może być ocenione jako błąd istotny o którym mowa w art. 84 § 2 k.c., od którego może uchylić się niwecząc skutki oświadczenia o uznaniu wierzytelności pozwanych. Przy tym powyższa okoliczność była już znana powodowi w trakcie toczącego się procesu przed tut. Sądem o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego w sprawie I C 1161/12, która to sprawa zakończyła się prawomocnym wyrokiem z dnia 14.08.2013 r. Tym samym w dacie uznania wierzytelności omawianych w sprawie, tj. w dniu 07.07.2014 r. okoliczność, że pozwani złożyli oświadczenie woli o kupnie spornej nieruchomości po upływie roku od daty uprawomocnienia się wyroku nakazującego złożenie oświadczenia woli i związane z tym zarzuty były powodowi wiadome.

W związku z tym należy przyjąć, że argumentacja powoda co do pozostawania w błędzie w zakresie istnienia wierzytelności pozwanych jako mających wynikać z ważnej i skutecznej czynności prawnej, tj. z umowy z dnia 20.04.2011 r. jako przesłanka do uchylenia się od oświadczenia o uznaniu wierzytelności nie zasługuje na uwzględnienie.

Skoro więc strona powodowa nieskutecznie uchyliła się od oświadczania o uznaniu wierzytelności z dnia 07.07.2014 r., to nie została spełniona przesłanka do uwzględnienia powództwa na podstawie art. 264 ust. 2 p.u., bowiem upadała spółka uznała w postępowaniu upadłościowym wierzytelności umieszczoną na liście zarówno co do zasady jak i co do wysokości.

Należy dalej wskazać, że upadłego pozbawia również możliwości skutecznego wniesienia powództwa z art. 264 ust. 2 p.u. okoliczność, że co do tej wierzytelności (zapłaty ceny za sporną nieruchomość) zapadło prawomocne orzeczenie w sprawie tut. Sądu o sygn.
I C 1161/12.

Powyższa sprawa nie była co prawda sprawą o zapłatę tylko powództwem o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego w postaci aktu notarialnego z dnia 20.04.2011 r. zaopatrzonego w klauzulę wykonalności postanowieniami odpowiednio, z dnia 08.03.2012 r. oraz z dnia 23.05.2012 r., niemniej jednak kwestionowany tytuł dotyczył właśnie obowiązku zapłaty ceny przez powoda na rzecz pozwanych w związku ze sprzedażą omawianej nieruchomości. Wówczas powód również kwestionował istnienie tych wierzytelności powołując takie same argumenty jak w rozpoznawanej sprawie. Sąd jednak nie podzielił stanowiska powoda i oddalił powództw, a wyrok jest prawomocny

Mając powyższe na uwadze Sąd oddalił powództwo w punkcie I sentencji wyroku nie rozważając już co do zasady dalszych argumentów wskazywanych przez powoda, a dotyczących w szczególności nieistnienia wierzytelności opisanych w pozwie.

Orzeczenie o kosztach procesu w punkcie II sentencji wyroku Sąd oparł o treść art. 98 k.c. i mając na uwadze, że pozwani wygrali proces w całości, zasądził od strony powodowej na ich rzecz po 14 417 zł z tytułu poniesionych kosztów procesu, na które to złożyły się koszty zastępstwa procesowego oraz opłaty skarbowe od pełnomocnictw.