Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 30 grudnia 2016 r.

Sąd Okręgowy w Ostrołęce Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący- Sędzia SO Małgorzata Mikos-Bednarz (spr.)

Sędziowie: SO Monika Strzyżewska

SO Grzegorz Zabielski

Protokolant: sekr. sądowy Monika Iwańska

po rozpoznaniu w dniu 30 grudnia 2016 r. w Ostrołęce

na rozprawie

sprawy z wniosku Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w W.

z udziałem I. J., B. J., A. J. (1), A. J. (2), M. J. (1), H. J. , M. K.

o stwierdzenie nabycia spadku po J. J.

na skutek apelacji uczestniczki I. J. od postanowienia Sądu Rejonowego w Wyszkowie z dnia 1 grudnia 2015 r., sygn. akt I Ns 718/14

postanawia:

oddalić apelację.

Monika Strzyżewska Małgorzata Mikos- Bednarz Grzegorz Zabielski

UZASADNIENIE

Po rozpoznaniu sprawy o stwierdzenie nabycia spadku z wniosku wierzyciela Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w W. postanowieniem z dnia 1 grudnia 2015r. w sprawie I Ns 718/14 Sąd Rejonowy stwierdził, że spadek po J. J., zmarłym dnia 06.10.2013r. w W., ostatnio stale zamieszkałym w W. na podstawie ustawy z dobrodziejstwem inwentarza nabyli: córka A. J. (2) w 2/4 części, oraz wnuczki M. J. (1) i H. J. (córki Kingi i Adama) w udziałach po ¼ części każda z nich.

Postanowienie spadkowe Sąd Rejonowy oparł na poniższych ustaleniach faktycznych i ocenach prawnych dokonanych na podstawie przepisów spadkowych obowiązującego w dacie otwarcia spadku:

Spadkodawca J. J. zmarł w dniu 06.10.2013r. w W. i ostatnio stale zamieszkiwał w W.. W dacie otwarcia spadku spadkodawca pozostawał w związku małżeńskim z I. J.. Jako zstępnych pozostawił małoletniego syna B. J., syna A. J. (1) i córkę A. J. (2), którzy na dzień otwarcia spadku wyczerpywali ustawowy krąg osób uprawnionych do dziedziczenia zgodnie art. 931 § 1 kpc. Spadkodawca miał jeszcze syna M. J. (2), który zmarł bezpotomnie przed otwarciem spadku, w dniu 08.05.2002r.

W oświadczeniu złożonym przed notariuszem A. Z. w Kancelarii Notarialnej w W., zarejestrowanym w rep. A za nr (...) córka spadkodawcy A. J. (2) przyjęła spadek z dobrodziejstwem inwentarza.

W oświadczeniu złożonym przed notariuszem U. S. w Kancelarii Notarialnej w W., zarejestrowanym w rep. A za nr (...) żona spadkodawcy I. J. odrzuciła spadek. Oświadczenie identycznej treści złożyli również synowie spadkodawcy B. J. (oświadczenie z dnia 17.06.2014r. ) oraz A. J. (1) (oświadczenie z dnia 26.03.2014r.).

Sąd Rejonowy stwierdził, że oświadczenia spadkowe złożone zostały w terminie przewidzianym w art. 1015 § 1 kc. i odrzucenie spadku przez I. J., B. J. i A. J. (1) nastąpiło skutecznie

I dlatego dalsze czynności Sądu Rejonowego były podejmowane zgodnie z treścią art. 1020 kc i. art.931 § 2 kc. W następstwie czego Sąd Rejonowy ustalił, że spadkodawca wspólnie z I. J. miał jedynego małoletniego syna B. J., w imieniu którego za zgodą Sądu Rejonowego w Wyszkowie III Wydziału Rodzinnego i Nieletnich (w sprawie sygn. akt III Nsm 96/14), przedstawicielka ustawowa odrzuciła spadek (sygn. I Ns 189/14). Natomiast spadkobierca A. J. (1) miał dwie małoletnie córki: M. J. (1) i H. J., w imieniu których nie były składane oświadczenia spadkowe w trybie art. 1012 kc i 1015 kc.

Z ustaleń Sądu Rejonowego wynika także, że spadkodawca J. J. nie pozostawił testamentu i dlatego do dziedziczenia zastosował zasady określone w art. 926 § 1 i 2 kc w zw z art. 931 kc przy uwzględnieniu skutków wynikających z odrzucenia spadku przez żonę i synów spadkodawcy, określonych w art. 1020 kc w zw. z art. 931 § 2 kc. I ostatecznie Sąd I instancji stwierdził, że spadek po J. J. dziedziczy córka A. J. (2) oraz wnuczki H. J. i M. J. (1), które na podstawie art. 931 § 2 kc dziedziczą spadek w granicach udziału, jaki przypadałby ich ojcu A. J. (1), który odrzucił spadek. Sąd Rejonowy zastrzegł, że z uwagi na treść oświadczenia złożonego przez spadkobierczynię A. J. (2) oraz wiek małoletnich spadkobierczyń-wnuczek H. J. i M. J. (1) stwierdzenie nabycia spadku nastąpiło z ograniczeniem ich odpowiedzialności za długi spadkowe (z dobrodziejstwem inwentarza), przy uwzględnieniu skutków wynikających z art. 1015 § 2 kc.

Za podstawę rozstrzygnięcia o kosztach postępowania Sąd Rejonowy przyjął art. 520 § 1 kpc.

Apelację od powyższego postanowienia spadkowego wniosła niedziedzicząca spadku żona spadkodawcy-uczestniczka postępowania I. J., reprezentowana przez zawodowego pełnomocnika.

Zaskarżonemu postanowieniu zarzucono:

1.  rażące naruszenie przepisów prawa procesowego tj. art. 672 kpc poprzez jego niezastosowanie, skutkujące wydaniem zaskarżonego postanowienia bez wezwania spadkobierców do udziału w postępowaniu przez ogłoszenie,

2.  błąd ustaleń faktycznych polegający na błędnym przekonaniu, że spadkodawca J. J. zmarł w dniu 6 października 2015r., podczas gdy spadkodawca zmarł 6 października 2013r.

W uzasadnieniu apelująca podnosi, że skoro w postępowaniu nie zostało złożone zapewnienie spadkowe, obligatoryjnym było wezwanie spadkobierców poprzez ogłoszenie.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty apelująca wniosła o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazania sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Wnioskodawca i pozostali uczestnicy postępowania nie złożyli odpowiedzi na apelację.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja uczestniczki postępowania była pozbawiona uzasadnionych podstaw, w konsekwencji czego podlegała oddaleniu.

Sąd Okręgowy w całości podziela, akceptuje i przyjmuje za własne ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd I instancji (poczynione w znacznej części z urzędu), bez konieczności ich ponownego przywoływania. Na pełną aprobatę zasługują także konsekwencje prawne, wyprowadzone w zakresie kręgu spadkobierców ustawowych, w oparciu o prawidłowe ustalenia faktyczne.

Uzupełniająco tylko należy wskazać, iż krąg spadkobierców po J. J. uwzględnia fakt, że spadkodawca pozostawił zstępnych z dwóch związków małżeńskich. Z istniejącego w dacie śmierci związku małżeńskiego z I. J. pozostawił syna B. J., zaś z poprzedniego związku pozostawił córkę A. J. (2) i A. J. (1).

Sąd odwoławczy, oddalając apelację na podstawie materiału zebranego w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji (uzupełnionego w postępowaniu apelacyjnym- przypis SO) nie musi powtarzać dokonanych przez ten sąd ustaleń faktycznych; może poprzestać na stwierdzeniu, że ustalenia faktyczne sądu pierwszej instancji podziela (w całości lub w części) i uznaje za własne (w oparciu o wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 lutego 2013 r. II CSK 292/12).

Choć wprawdzie można przyznać rację apelującej, że brak w sprawie spadkowej zapewnienia spadkowego rodzi obligatoryjny obowiązek wezwania spadkobierców przez ogłoszenia. Bowiem taki obowiązek wynika z literalnego brzmienia art.672 kpc, zgodnie z którym jeżeli zapewnienie nie było złożone albo jeżeli zapewnienie lub inne dowody nie będą uznane przez sąd za wystarczające, postanowienie w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku może zapaść dopiero po wezwaniu spadkobierców przez ogłoszenie. Ale w niniejszym stanie faktyczny taki obowiązek został wyeliminowany wobec fakty czynności dowodowych podjętych w postępowaniu odwoławczym.

Z powyższej regulacji art. 672 kpc w sposób oczywisty wynika, że jeżeli zapewnienie nie zostało złożone, wezwanie spadkobierców przez ogłoszenia jest obligatoryjne.

Ale reprezentujący uczestniczkę zawodowy pełnomocnik, winna mieć świadomość takiej regulacji już w trakcie postępowania pierwszoinstancyjnego i spowodować aby jego mocodawczyni uczestniczka postępowania stawiła się na rozprawę i takie zapewnienie złożyła. Apelująca uczestniczka postepowania, jak i pozostali uczestnicy byli wzywani wielokrotnie, ale na rozprawę nie stawili się.

Nie oceniając tego, czy było to celowe negowanie wezwań sądu, Sąd odwoławczy w ramach własnych uprawnień na postawie art. 382 kpc uzupełnił postępowanie dowodowe na ostatniej rozprawie apelacyjnej, po uprzednim wezwaniu do osobistego stawiennictwa uczestników postępowania z kręgu spadkobierców ustawowych i odebrał zapewnienie spadkowe w oparciu o art. 671 kpc od uczestnika A. J. (1), którego treść została potwierdzona przez uczestniczkę A. J. (2).

Zgodnie bowiem z powołanym art. 382 kpc sąd drugiej instancji orzeka na podstawie materiału zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym.

Aktualny model postępowania odwoławczego dopuszcza przeprowadzenie postępowania dowodowego przez sąd drugiej instancji.

Postępowanie apelacyjne ma charakter kontrolny, ale jest także kontynuacją postępowania przed sądem pierwszej instancji i zmierza do ponownego merytorycznego rozpoznania sprawy. Przyjęta koncepcja apelacji pełnej (cum beneficio novorum) zakłada więc możliwość, a niekiedy konieczność prowadzenia przez sąd drugiej instancji postępowania dowodowego. Nakłada na sąd drugiej instancji powinność dokonania samodzielnej oceny dowodów zgromadzonych przez sąd pierwszej instancji oraz przeprowadzonych przed sądem odwoławczym, a także ustalenia podstawy faktycznej rozstrzygnięcia.

(w oparciu o wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 października 2016r. IIIUK270/15).
W związku z obowiązującym modelem tzw. apelacji pełnej sąd drugiej instancji rozpoznający apelację jest zatem sądem rozpoznającym sprawę merytorycznie, niezależnie od sprawowania także funkcji kontrolnej, bowiem orzeka nie tylko na podstawie materiału zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji, ale także w postępowaniu apelacyjnym.

Niniejsze postępowanie apelacyjnym uzupełniono o dowód z odebrania zapewnienia spadkowego, który przeprowadzono na rozprawie apelacyjnej dnia 30 grudnia 2016r.

(k.210-211).

Zgodnie z art. 671 kpc za dowód, że nie ma innych spadkobierców, może być przyjęte zapewnienie złożone przez zgłaszającego się spadkobiercę (§1). W zapewnieniu zgłaszający się powinien złożyć oświadczenie co do wszystkiego, co mu jest wiadome:

o istnieniu lub nieistnieniu osób, które wyłączałyby znanych spadkobierców od dziedziczenia lub dziedziczyłyby wraz z nimi, oraz o testamentach spadkodawcy (§2).

Pouczając jednocześnie, że pod względem skutków karnych zapewnienie jest równoznaczne ze złożeniem zeznań pod przyrzeczeniem (§3).

Treść, odebranego w postępowaniu apelacyjnym zapewnienia spadkowego, potwierdziła prawidłowość ustalonego kręgu spadkobierców ustawowych przez sąd I instancji w oparciu tylko o akta stanu cywilnego oraz notarialne i sądowe oświadczenia w przedmiocie przyjęcia i odrzucenia spadku.

W konsekwencji uzupełnienia postępowania dowodowego poprzez odebranie zapewnienia spadkowego, zbędnym stało się wzywanie spadkobierców przez ogłoszenie.

W kontekście powyższego zarzut apelacyjny naruszenia art. 672 kpc stał się bezprzedmiotowy.

Za chybiony należało uznać także zarzut błędu w ustaleniach faktycznych co do daty - roku śmierci spadkodawcy. Należy bowiem zwrócić uwagę, iż Sąd Rejonowy tę omyłkę dostrzegł i w kilka dni po postanowieniu końcowym, postanowieniem z dnia 9 grudnia 2015r. sprostował oczywistą omyłkę i w miejsce błędnej daty śmierci „2015r.” wpisał prawidłowo datę „2013r.”. W dacie składania apelacji (data nadania apelacji za pośrednictwem operatora pocztowego tj. 29 luty 2016r.) powyższy zarzut błędu w ustaleniach faktycznych był także bezprzedmiotowy.

Mając powyższe na uwadze, na podst. art. 385 kpc apelacja uczestniczki postępowania I. J., podlegała oddaleniu jako bezprzedmiotowa i bezzasadna.