Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 marca 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 1 marca 2017 r. w Lublinie

sprawy J. C.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w L.

o wysokość emerytury i odsetki

na skutek apelacji J. C.

od wyroku Sądu Okręgowego w Lublinie

z dnia 24 maja 2016 r. sygn. akt VII U 458/15

I.  oddala apelację w części dotyczącej odwołania od decyzji z dnia 16 lutego 2015 roku;

II.  uchyla częściowo zaskarżony wyrok w punkcie II w części dotyczącej odwołania od decyzji z dnia 15 stycznia 2015 roku i w tym zakresie umarza postępowanie.

Małgorzata Pasek Elżbieta Czaja Barbara Mazurkiewicz-Nowikowska

Sygn. akt III AUa 987/16

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 8 stycznia 2015 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. ponownie ustalił J. C. kapitał początkowy, jego wysokość określając na 129 040,78 zł. Do ustalenia podstawy wymiaru kapitału za okres od 2 lipca 1970 roku do 25 kwietnia 1973 roku, od 5 czerwca 1975 roku do 31 grudnia 1977 roku oraz od 1 stycznia1978 roku do 31 grudnia 1979 roku przyjęto wynagrodzenia minimalne.

Decyzją z dnia 15 stycznia 2015 roku, wykonując wyrok Sądu Okręgowego z dnia 25 listopada 2014 roku, organ rentowy przyznał wnioskodawcy emeryturę od dnia(...), obliczając ją na podstawie art. 26 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Odwołania od powyższych decyzji złożył J. C., domagając się ich zmiany i poprawnego obliczenia wysokości kapitału początkowego oraz emerytury. Nadto wnioskodawca podnosił kwestię wypłaty odsetek za okres od daty przyznania prawa do emerytury przez Sąd tj. od (...).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych potraktował żądanie wnioskodawcy o wypłatę odsetek, zawarte w powyższych odwołaniach jako wniosek o wypłatę odsetek. Rozpatrując go, decyzją z dnia 16 lutego 2015 roku Zakład wydał decyzję odmawiającą skarżącemu wypłaty odsetek, wskazując iż wypłata nastąpiła z zachowaniem obowiązujących terminów.

W dniu 17 marca 2015 roku J. C. złożył odwołanie od powyższej decyzji, wskazując, iż organ rentowy niesłusznie odmówił mu przyznania prawa do emerytury, co znalazło potwierdzenie w wyroku Sądu Okręgowego z dnia 25 listopada 2014 roku, dlatego żąda wypłaty odsetek od dnia(...)do dnia 15 stycznia 2015 roku.

W odpowiedzi na odwołania organ rentowy wnosił o ich oddalenie.

Sąd połączył powyższe sprawy do łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia.

Wyrokiem z dnia 24 maja 2016 roku Sąd Okręgowy w Lublinie zmienił zaskarżoną decyzję z dnia 8 stycznia 2015 roku w ten sposób, że zobowiązał Zakład Ubezpieczeń społecznych w L. do ponownego ustalenia J. C. kapitału początkowego w oparciu o współczynnik proporcjonalny do wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowego w wysokości 85,54% (pkt I ), w pozostałej części odwołania oddalił (pkt II ).

Podstawą wyroku były następujące ustalenia:

J. C. urodzony (...) w dniu(...) złożył wniosek o emeryturę. Organ rentowy ustalił na dzień 1 stycznia 1999 r. łączny okres podlegania ubezpieczeniom w wymiarze 28 lat, 4 miesięcy i 14 dni, okresów składkowych i nieskładkowych, uwzględniono staż pracy w warunkach szczególnych w wymiarze 2 lat, 8 miesięcy i 26 dni.

Rozpoznając po raz pierwszy odwołanie J. C. Sąd Okręgowy ustalił, iż wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę w warunkach szczególnych 10 lat, 1 miesiąc, 26 dni. Ze względu, iż nie legitymował się on wystarczającym okresem zatrudnienia w warunkach szczególnych Sąd oddalił odwołanie. Wyrok z dnia 20 lutego 2014 roku został, w wyniku apelacji ubezpieczonego, uchylony przez Sąd Apelacyjny w Lublinie, Rozpoznając ponownie sprawę Sąd Okręgowy ustalił, iż wnioskodawca legitymuje się 15 – letnim okresem pracy w warunkach szczególnych oraz spełnia pozostałe warunki do przyznania prawa do emerytury i wyrokiem z dnia 25 listopada 2014 roku, w sprawie VII U 1872/14 ustalił J. C. prawo do emerytury od dnia(...).

Decyzją z dnia 15 stycznia 2015 roku, wykonując wyrok Sądu Okręgowego z dnia 25 listopada 2014 roku, organ rentowy przyznał wnioskodawcy emeryturę od dnia (...), obliczając ją na podstawie art. 26 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Wcześniej decyzją z dnia 8 stycznia 2015 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L., z urzędu, ponownie ustalił J. C. kapitał początkowy, jego wysokość określając na 129 040,78 zł. W toku niniejszego postępowania J. C. kwestionował zasadność przyjęcia przez ZUS minimalnych wynagrodzeń w okresie od 5 czerwca 1975 roku do 31 grudnia 1979 roku oraz wnosił o wypłacenie mu odsetek za okres nieprzyznania mu prawa do emerytury tj. od (...) do daty wydania decyzji z tym przedmiocie tj. do 15 stycznia 2015 roku. Do akt sprawy dołączono akta osobowe wnioskodawcy zawierające karty wynagrodzeń skarżącego z okresu zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...).

Po analizie oryginalnych akt osobowo – płacowych skarżącego biegły z zakresu księgowości w opinii wskazał, iż dysponując oryginalnymi kartami wynagrodzeń za lata 1978 – 1979 oraz umowami o pracę za okres od 5 czerwca 1975 roku do 31 grudnia 1977 roku z informacjami m.in. o stawkach godzinowych wynagrodzenia możliwe było określenie wynagrodzenia, jakie uzyskiwał wnioskodawca w spornych okresach. W ten sposób ustalił, iż odwołujący osiągnął wynagrodzenie:

- za rok 1975 – 10 448zł

- za rok 1976 – 20 561 zł

- za rok 1977 – 23 758 zł

- za rok 1978 – 55 501 zł

- za rok 1979 – 51 698 zł

Przyjmując powyższe kwoty oraz dochody udokumentowanie wpisami w legitymacji ubezpieczeniowej i zaświadczeniu (...) biegły dokonał obliczenia najkorzystniejszego wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego w dwóch wariantach: z 20 lat kalendarzowych z okresu od 1975 roku do 1998 roku (wskaźnik wyniósł 83,93%) oraz z 10 kolejnych lat kalendarzowych wybranych z okresu od 1975 roku do 1998 roku (wskaźnik wyniósł wówczas 85,54%). Przyjmując wskaźnik korzystniejszy tj. 85,54% biegły wyliczył wartość kapitału początkowego J. C. na kwotę 150 049,46 zł.

W zakresie wysokości wynagrodzeń osiąganych przez wnioskodawcę w poszczególnych spornych latach Sąd oparł się na biegłego z zakresu księgowości.

Sąd uznał, że odwołanie J. C. jest zasadne w części dotyczącej wysokości kapitału początkowego oraz ustalonej na jego podstawie emerytury. W pozostałej zaś części tj. dotyczącej przyznania odsetek za okres niewypłacania emerytury, do dnia 15 stycznia 2015 roku jest niezasadne i z tego tytułu podlega oddaleniu.

Wysokość kapitału początkowego ma zaś wpływ na wysokość świadczenia emerytalnego. W myśl art. 26 ust. 1 ustawy emerytalnej emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183. Zgodnie zaś z art. 25 tej ustawy podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185.

W tej sytuacji należało zmienić zaskarżoną decyzję ustalające wysokość emerytury J. C. i zobowiązać Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. do ustalenia wysokości przyznanej mu emerytury w oparciu o wysokość kapitału początkowego obliczonego na podstawie wskaźnika wysokości podstawy wynoszącego 85,54%.

Odnosząc się do kwestii wypłaty odsetek sąd stwierdził , że zgodnie z art. 118 ust. 1 i 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych organ rentowy wydaje decyzję w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości po raz pierwszy w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji, z uwzględnieniem ust. 2 i 3 oraz art. 120.

W razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Organ odwoławczy, wydając orzeczenie, stwierdza odpowiedzialność organu rentowego.

Jeżeli w wyniku decyzji zostało ustalone prawo do świadczenia oraz jego wysokość, organ rentowy dokonuje wypłaty świadczenia w terminie określonym w ust. 1, tj. w ciągu 30 dni. Wedle ustępu 3. jeżeli na podstawie przedstawionych środków dowodowych nie jest możliwe ustalenie prawa lub wysokości świadczenia, za datę wyjaśnienia ostatniej okoliczności, o której mowa w ust. 1, uważa się datę końcową dodatkowego terminu do przedstawienia niezbędnych dowodów, wyznaczonego przez organ rentowy, albo datę przedstawienia tych dowodów.

Z kolei z art. 85 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2015 roku, poz. 121 j.t.) wynika, że jeżeli Zakład - w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych - nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności.

Jak wynika z przeprowadzonego postępowania dowodowego, wyrokiem Sądu Okręgowego w Lublinie VII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 25 listopada 2014 roku (prawomocnego w dniu 24 grudnia 2014 roku) zmieniono zaskarżoną decyzję odmawiającą wnioskodawcy prawa do renty emerytury. Postępowanie to toczyło się dwukrotnie, po uchyleniu, po przeprowadzeniu postępowania po raz pierwszy Sąd uznał decyzję organu rentowego za słuszną. Sprawa ta nie była więc oczywista i wymagała przeprowadzenia dodatkowych dowodów. W tych okolicznościach nie można uznać, iż organ rentowy ponosi odpowiedzialność za nieustalenie prawa do świadczenia. Nie ustalono tego również w toku wspomnianego postępowania o prawo do emerytury. Dlatego też J. C. nie przysługują odsetki za okres od złożenia wniosku do dnia zapłaty, jak żądał w odwołaniu.

Nadto sąd stwierdził, że wyrok uprawomocnił się w dniu 24 grudnia 2015 roku. Po upływie trzech tygodni Zakład wydał decyzję ustalającą prawo i wysokość emerytury oraz wysokość wyrównania. Mając na uwadze powyższe okoliczności stwierdzić należy, iż wypłata wyrównania świadczenia została zrealizowana zgodnie z przywołanymi wyżej przepisami prawa, zatem żądanie wnioskodawcy o wypłatę odsetek z tytułu opóźnienia w jego wypłacie nie jest zasadne.

Z tych względów Sąd na mocy wyżej wskazanych przepisów oraz art.477 ¹⁴ § 1 i 2 kpc orzekł jak w sentencji.

Od tego wyroku apelację złożył wnioskodawca zaskarżając wyrok w punkcie II, oddalający odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 15 stycznia 2015 i z dnia 16 lutego 2015 roku.

Wyrokowi zarzucał:

- naruszenie prawa materialnego - art. 118, 120 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń społecznych, oraz art. 85 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych , przez błędną ocenę stanu faktycznego i prawnego w odniesieniu do okoliczności stanowiących podstawę postępowania oraz poprzez błędną ocenę stanu faktycznego w związku z nie odniesieniem się przez sąd do błędu organu rentowego przy wydaniu decyzji oraz braku realizacji wyroku Sądu Okręgowego,

- naruszenie prawa procesowego - art. 278 k.p.c. poprzez wadliwość postępowania dowodowego, zwłaszcza braku przeprowadzenia jakiegokolwiek postępowania dowodowego w zakresie podniesionych argumentów w odwołaniu dotyczących okoliczności faktycznych i prawnych sprawy.

Skarżący wnosił o uchylenie punktu II wyroku oraz naliczenie i wypłatę odsetek.

Sąd Apelacyjny zważył:

Apelacja kwestionująca rozstrzygnięcie sądu w części dotyczącej odwołania od decyzji z dnia 16 lutego 2015 roku nie jest zasadna . W tej części Sąd Apelacyjny w pełni podziela prawidłowe ustalenia faktyczne Sądu I instancji i ocenę prawną zebranego w sprawie materiału dowodowego, przyjmując je za własne. Wbrew stanowisku apelującego, w niniejszej sprawie nie doszło do naruszenia prawa materialnego. Sąd Okręgowy dokonał prawidłowej subsumpcji prawa materialnego, tj. przepisu art. 118 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz art. 85 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych do niewadliwie ustalonego stanu faktycznego. Stosownie do treści przepisu art. 85 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, jeżeli Zakład Ubezpieczeń Społecznych - w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych - nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego. Zgodnie zaś z art. 118 ust. 1 i 1a ustawy o emeryturach i rentach z FUS, organ rentowy wydaje decyzję w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości po raz pierwszy w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji. W razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego (sądu), za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Przepis art. 118 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z FUS powinien być interpretowany zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11 września 2007 r., wydanym w sprawie P 11/07. W uzasadnieniu powyższego wyroku Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że przez pojęcie ”wyjaśnienie ostatniej niezbędnej okoliczności” z art. 118 ust. 1a, należy rozumieć wyjaśnienie ostatniej okoliczności koniecznej do ustalenia samego istnienia prawa wnioskodawcy do świadczenia. Stąd też 30-dniowy termin na wydanie decyzji w sprawie świadczenia i jego wypłaty w razie, gdy prawo doświadczenia zostało ustalone przez sąd, powinien być liczony od dnia doręczenia wyroku sądu tylko wtedy, gdy ustalenie prawa do świadczenia dopiero w postępowaniu sądowym nie było następstwem okoliczności, za które ponosi odpowiedzialność organ rentowy. W przeciwnym wypadku, gdy opóźnienie w ustaleniu prawa do świadczenia było spowodowane okolicznościami, za które odpowiada organ rentowy (np. błędne orzeczenie lekarza orzecznika ZUS lub komisji lekarskiej ZUS w sprawie niezdolności do pracy), termin ten będzie liczony od dnia, w którym organ rentowy, gdyby działał prawidłowo, powinien był ustalić prawo do świadczenia.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, decyzja organu rentowego z dnia 16 lutego 2015 roku odmawiająca prawa do wypłaty odsetek jest prawidłowa, bowiem decyzja o wypłacie emerytury została wydana w terminie 30 dni od „wyjaśnienia ostatniej okoliczności” niezbędnej do wydania decyzji. W niniejszej sprawie ostatnią okolicznością niezbędną do wydania decyzji zgodnie z art. 118 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z FUS był dzień uprawomocnienia się wyroku Sądu Okręgowego z dnia 25 listopada 2014 roku (prawomocnego w dniu 24 grudnia 2014 roku), którym zmieniono zaskarżoną decyzję odmawiającą wnioskodawcy prawa do emerytury.

Prawidłowo Sąd Okręgowy uznał, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie wszystkich okoliczności niezbędnych do wydania decyzji o przyznaniu prawa do emerytury, bowiem dopiero przeprowadzenie obszernego postępowania dowodowego przed Sądem Okręgowym pozwoliło ustalić, że w spornych okresach odwołujący pracował w warunkach szczególnych. Zgromadzony na etapie postępowania przed organem rentowym materiał dowodowy w postaci świadectw pracy, jak i dokumentacji pracowniczej ubezpieczonego, nie pozwalał na jednoznaczne ustalenie, czy wnioskodawca spełnił wszystkie konieczne warunki uprawniające do emerytury wcześniejszej, gdyż ZUS nie dysponował wystarczającymi dokumentami pozwalającymi na bezsporne uznanie pracy wnioskodawcy w spornym okresie za pracę wykonywaną w warunkach szczególnych. Wydanie błędnej decyzji w takiej sytuacji nie skutkuje odpowiedzialnością organu rentowego z tego tytułu, a tym samym organ rentowy nie jest zobowiązany do zapłaty odsetek z tego Postępowanie przed sadem toczyło się dwukrotnie, po uchyleniu, po przeprowadzeniu postępowania po raz pierwszy Sąd uznał decyzję organu rentowego za słuszną. Sprawa ta nie była więc oczywista i wymagała przeprowadzenia dodatkowych dowodów.

Po wydaniu wyroku, organ rentowy nie składał apelacji, wyrok uprawomocnił się w dniu 24 grudnia 2015 roku. Po upływie trzech tygodni Zakład wydał decyzję ustalającą prawo i wysokość emerytury oraz wysokość wyrównania. Mając na uwadze powyższe okoliczności stwierdzić należy, iż wypłata wyrównania świadczenia została zrealizowana zgodnie z przywołanymi wyżej przepisami prawa, zatem żądanie wnioskodawcy o wypłatę odsetek z tytułu opóźnienia w jego wypłacie nie jest zasadne.

Odnosząc się do podniesionego w apelacji zarzutu naruszenia prawa procesowego poprzez brak przeprowadzenia jakiegokolwiek postępowania dowodowego, stwierdzić należy, że przedmiotem postępowania dowodowego są tylko fakty mające istotne znaczenie dla merytorycznej oceny dochodzonego roszczenia, a przede wszystkim sporne pomiędzy stronami. Domaganie się przez stronę przeprowadzenia dowodów na okoliczności niesporne nie znajduje uzasadnienia i nie może być uwzględnione przez sąd orzekający.

W tym stanie rzeczy apelacja w części dotyczącej odwołania od decyzji z dnia 16 lutego 2015 roku podlega oddaleniu.

Jakkolwiek w uzasadnieniu złożonej apelacji wnioskodawca kwestionuje jedynie rozstrzygnięcie w części odsetek, to jednak z uwagi na fakt, że zaskarżył wyrok w pkt II w zakresie oddalenia odwołania od decyzji z dnia 15 stycznia 2015 i z dnia 16 lutego 2015 roku, koniecznym jest także odniesienie się do decyzji z dnia z dnia 15 stycznia 2015 roku.

Jak ustalił Sąd Apelacyjny, po wydaniu wyroku Sądu Okręgowego, który w punkcie I zmienił decyzję z dnia 8 stycznia 2015 roku i zobowiązał Zakład Ubezpieczeń społecznych w L. do ponownego ustalenia J. C. kapitału początkowego w oparciu o współczynnik proporcjonalny do wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowego w wysokości 85,54%, organ rentowy wydał decyzję z dnia 11.07.2016 roku o ponownym ustaleniu kapitału początkowego, a także decyzję z dnia 13.07.2016 roku o przeliczeniu emerytury od (...), tj. od daty określonej wyrokiem sądu (decyzja k. 35a.r.).

Zgodnie z art. 477 ¹³ § 1 k.p.c. - zmiana przez organ rentowy zaskarżonej decyzji przed rozstrzygnięciem sprawy przez sąd - przez wydanie decyzji lub orzeczenia uwzględniającego w całości lub w części żądanie strony - powoduje umorzenie postępowania w całości lub w części.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 i 386 § 3 k.p.c. orzekł jak w sentencji.