Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 lutego 2017 roku

Sąd Okręgowy/Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Częstochowie

Wydział IV

w składzie:

Przewodniczący SSO Robert Grygiel

Protokolant Karina Zbroińska

po rozpoznaniu w dniu 22 lutego 2017 roku w Częstochowie na rozprawie

sprawy H. T. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w C.

o wysokość emerytury

na skutek odwołania H. T. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w C.

z dnia 26 września 2016 roku Nr (...)

zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału
w C. z dnia 26 września 2016 roku numer (...) w ten sposób, że ustala wysokość emerytury H. T. (1) z uwzględnieniem w wysokości kapitału początkowego okresu zatrudnienia od 1 września 1971 roku do 1 marca 1974 roku jako okresu składkowego.

Sygn. akt IV U 1526/16

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 26 września 2016 roku, nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. z urzędu przeliczył wysokość emerytury H. T. (1).

Do ustalenia wysokości świadczenia organ rentowy przyjął kwotę składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wynoszącą 50.536,37 zł, kwotę zwaloryzowanego kapitału początkowego wynoszącą 148.724,32 zł, średnie dalsze trwanie życia wynoszące 251,30 miesięcy, wysokość emerytury ustalając na kwotę 792,92 zł.

Jednocześnie organ rentowy poinformował ubezpieczoną, że do obliczenia podstawy wymiaru świadczenia nie uwzględniono okresu odbywania praktycznej nauki zawodu od 1 września 1971 roku do 1 marca 1974 roku w Zakładzie (...) prowadzonym przez Z. B. w K., ponieważ nie figuruje on
w ewidencji płatników składek.

Odwołanie od powyższej decyzji wniosła H. T. (2), domagając się jej zmiany i ponownego obliczenia wskaźnika wysokości wymiaru kapitału początkowego z uwzględnieniem okresu odbywania praktycznej nauki zawodu od
1 września 1971 roku do 1 marca 1974 roku.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, powołując się na argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

H. T. (1) urodziła się w dniu (...). W dniu
1 września 1971 roku, na podstawie umowy nr (...), ubezpieczona rozpoczęła praktyczną naukę zawodu w Zakładzie (...) (później Ł.) w K. w zawodzie fryzjerki, którą zakończyła z dniem 1 marca 1974 roku. W związku z podjęciem praktycznej nauki zawodu odwołująca została wpisana do prowadzonego przez Cech (...) w N. rejestru umów o naukę (poz. 105), zaś w dniu 11 maja 1972 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. wydał jej legitymację ubezpieczeniową, w której Z. B. w dniu 15 maja 1972 roku potwierdziła uprawnienia odwołującej do świadczeń leczniczych. Równolegle w okresie od 1 września 1971 roku do 20 czerwca 1973 roku ubezpieczona uczęszczała do (...) Szkoły (...) w N., gdzie uczyła się zawodu fryzjerki.

W początkowym okresie praktycznej nauki zawodu H. T. (1) trzy dni
w tygodniu uczęszczała na zajęcia teoretyczne do szkoły i dwa dni w tygodniu pracowała po 8 godzin w zakładzie fryzjerskim. Po zakończeniu nauki w szkole odwołująca przez pięć dni w tygodniu pracowała w zakładzie fryzjerskim.

Po zakończeniu praktycznej nauki zawodu ubezpieczona w maju 1974 roku złożyła egzamin czeladniczy w rzemiośle fryzjerskim i zaraz po jego złożeniu wraz
z rodzicami przeprowadziła się do C., w związku z czym zerwała wszelkie kontakty z Z. B. oraz innymi osobami odbywającymi w jej zakładzie praktyczną naukę zawodu.

W dniu 25 maja 1974 roku H. T. (1) podjęła pracę we (...) w C. na stanowisku fryzjerki damskiej. Ubiegając się o powyższe zatrudnienie odwołująca złożyła życiorys, w którym wskazała, że od 1 września 1971 roku do 1 marca 1974 roku odbywała praktyczną naukę zawodu, a dodatkowo w latach 1971-1973 uczęszczała do (...) Szkoły Zawodowej (...). Dodatkowo w kwestionariuszu osobowym wnioskodawczyni wskazała, że w latach 1971-1974 pracowała w Zakładzie (...) w K..

(v. akta rentowe i osobowe ubezpieczonej oraz jej wyjaśnienia – elektroniczny protokół rozprawy z dnia 22 lutego 2017 roku, zaświadczenie o odbyciu praktycznej nauki zawodu k. 6, kopia legitymacji czeladniczej k. 11, kopia świadectwa szkolnego k. 13, kopia arkusza ocen i postępów w nauce ucznia szkoły zawodowej k. 26, rejestr umów o naukę
i kartoteka nauki zawodu prowadzonej przez Z. B. k. 29, kopie legitymacji ubezpieczeniowej k. 7-10)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2016 roku, poz. 887 ze zm.), ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego określonego w ust. 1a
i 1b, z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a, 50e i 184.

W myśl art. 25 ust. 1 ustawy emerytalnej, podstawę obliczenia emerytury,
o której mowa w art. 24, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne,
z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie,
o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185.

Zgodnie z art. 173 § 1 ustawy emerytalnej, dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku, którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy.

W myśl art. 174 ust. 2 ustawy, przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1.  okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

2.  okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

3.  okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-3 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2.

Zgodnie z art. 6 ust. 2 pkt 3 ustawy emerytalnej, za okresy składkowe uważa się również przypadające przed dniem 15 listopada 1991 roku okresy zatrudnienia młodocianych na obszarze Państwa Polskiego na warunkach określonych
w przepisach obowiązujących przed dniem 1 stycznia 1975 roku, za które została opłacona składka na ubezpieczenie społeczne albo za które nie było obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne.

Jak wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 14 lutego 1996 roku,
II URN (OSNP 1996/17/255) oraz w wyroku z dnia 12 stycznia 2000 roku, II UKN 294/99 (OSNAP 2001/9/322), w latach 1944-1974 system prawny przewidywał zróżnicowanie pod względem prawnym uczniów szkół zawodowych w czasie odbywania praktycznej nauki zawodu w zakładach pracy oraz młodocianych pracowników zatrudnionych przez zakłady pracy w celu przyuczenia do zawodu.

W uzasadnieniach w/w orzeczeń Sąd Najwyższy szeroko omówił zasady działania systemu oświaty w okresie od 1944 do 1975 roku.

Zasady te regulowały przepisy:

ustawy z dnia 11 marca 1932 roku o ustroju szkolnictwa (Dz. U. nr 38, poz. 389 ze zm.), zgodnie z którą szkolnictwo zawodowe obejmowało:

a.  szkoły dokształcające zawodowo, przeznaczone dla młodzieży pracującej zawodowo i podlegającej obowiązkowi dokształcania, wynikającemu
z rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 7 czerwca 1927 roku
o prawie przemysłowym (Dz. U. nr 53, poz. 468 ze zm.);

b.  szkoły zawodowe typu zasadniczego według stopnia: niższego, gimnazjalnego i licealnego;

c.  szkoły przysposobienia przemysłowego,

oraz uchwały nr 448 Prezydium Rządu z dnia 21 czerwca 1951 roku o ustroju szkolnictwa zawodowego (M.P. nr A-59, poz. 776), zgodnie z którą w strukturę szkolnictwa zawodowego wchodziły:

a.  szkoły przysposobienia zawodowego;

b.  zasadnicze szkoły zawodowe;

c.  technika zawodowe;

d.  szkoły majstrów.

W niniejszej sprawie spór dotyczy okresu od 1 września 1971 roku do 1 marca 1974 roku.

W powyższym okresie zasady zawierania umów o naukę zawodu określała ustawa
z dnia 2 lipca 1958 roku o nauce zawodu, przyuczeniu do określonej pracy
i warunkach zatrudnienia młodocianych w zakładach pracy oraz o wstępnym stażu pracy (Dz. U. z 1958 roku nr 45, poz. 226). Zgodnie z treścią art. 1 tejże ustawy młodocianymi w rozumieniu ustawy są osoby, które ukończyły 14 lat, a nie przekroczyły 18 lat życia, przy czym wzbronione jest zatrudnianie osób, które nie osiągnęły 15 roku życia (art. 2).

W myśl art. 3 ust. 1 ustawy, młodociani mogą być zatrudniani przez zakłady pracy tylko w celu:

1)nauki zawodu;

2)przyuczenia do określonej pracy;

3)odbycia wstępnego stażu pracy (art. 3 ust. 1).

W myśl art. 10 ustawy, okresy nauki zawodu, przyuczenia do określonej pracy oraz wstępnego stażu pracy są okresami zatrudnienia.

Zgodnie z art. 12 ust. 1 ustawy, młodociani zatrudnieni przez zakłady pracy obowiązani są do dokształcania się do czasu ukończenia 18 lat życia. Jeżeli młodociany nie zakończył nauki zawodu przewidzianej w art. 4 ust. 1 do ukończenia 18 lat życia, obowiązek dokształcania się jego może być przedłużony nie więcej niż
o 1 rok, o ile dokształcanie dotyczy obranego zawodu.

Młodociani przyjęci do pracy, do przyuczania do określonej pracy lub do odbycia wstępnego stażu pracy po przyuczeniu do określonej pracy są obowiązani:

1)  jeżeli nie ukończyli 8 klas szkoły podstawowej - do dokształcania się, w celu ukończenia pełnej szkoły podstawowej,

2)  jeżeli ukończyli 8 klas szkoły podstawowej - do dokształcania się zawodowego lub ogólnokształcącego (ust. 2).

Minister Oświaty w porozumieniu z Ministrem Pracy i Opieki Społecznej oraz
z Centralną Radą Związków Zawodowych może wyjątkowo na niektórych obszarach lub w szczególnych okolicznościach zezwolić na zatrudnianie młodocianych bez obowiązku dokształcania się przewidzianego w ust. 1 i 2 (ust. 8).

W ocenie Sądu Okręgowego zgromadzony w sprawie materiał dowodowy,
w szczególności w postaci rejestru umów o naukę, kartoteki praktyk zawodowych prowadzonych przez Z. B., wystawionego przez Cech (...) w N. zaświadczenia z dnia 2 kwietnia 2014 roku
o odbyciu praktycznej nauki zawodu w zakresie fryzjerstwa, wpisów w legitymacji ubezpieczeniowej odwołującej, legitymacji czeladniczej, świadectwa ukończenia (...) Szkoły Zawodowej (...) w N., życiorysu
i kwestionariusza osobowego złożonych przez ubezpieczoną podczas ubiegania się o zatrudnienie we (...) w C.,
a także wyjaśnień odwołującej, jednoznacznie wskazuje, że H. T. (1)
w okresie od 1 września 1971 roku do1 marca 1974 roku odbywała praktyczną naukę zawodu w Zakładzie (...) w K., podlegającym pod Cech (...) w N..

Wszystkie wymienione powyżej dowody układają się w logiczną całość
i wzajemnie się potwierdzają, a ich wiarygodność nie była w toku postępowania kwestionowana przez strony procesu. W szczególności należy zwrócić uwagę, że dowody potwierdzające praktyczną nauką zawodu bezpośrednio, tj. wyjaśnienia odwołującej, zaświadczenie o odbyciu praktycznej nauki zawodu, wpisy w rejestrze umów o naukę i kartotece praktycznej nauki zawodu prowadzonej przez Z. B., w pełni korespondują z dowodami potwierdzającymi tą okoliczność pośrednio, tj. życiorysem i kwestionariuszem osobowym złożonymi przez ubezpieczoną we (...) w C. oraz treścią wpisów w legitymacji ubezpieczeniowej i czeladniczej.

Podkreślić przy tym należy, że życiorys i kwestionariusz osobowy zostały przez H. T. (1) sporządzone w latach 70-tych ubiegłego wieku bez żadnego związku z niniejszą sprawą, co dodatkowo wzmacnia ich wiarygodność. Nadto sam fakt złożenia przez odwołującą w maju 1974 roku egzaminu czeladniczego, którego aby zostać dopuszczona musiała między innymi odbyć praktyki zawodowe, sam
w sobie potwierdza, że w spornym okresie wnioskodawczyni faktycznie pracowała jako uczennica praktycznej nauki zawodu.

W ocenie Sądu nie ma przy tym żadnego znaczenia fakt, że naukę w (...) Szkoły (...) w N. ubezpieczona odbywała jedynie w okresie od 1 września 1971 roku do 20 czerwca 1973 roku, albowiem w tym czasie w pełni zrealizowała program nauczania i tym samym obowiązek dokształcania się, o którym mowa w cytowanych powyżej przepisach (obowiązek ten wygasł zresztą z mocy prawa z dniem 15 września 1973 roku, kiedy to wnioskodawczyni ukończyła 18. rok życia).

Zauważyć także należy, ze zgodnie z przepisem art. 2 obowiązującej
w spornym okresie ustawy z dnia 28 marca 1933 roku o ubezpieczeniu społecznym (Dz. U. z 1933 roku, nr 51, poz. 396 ze zm.), obowiązkowi ubezpieczenia podlegają
z zastrzeżeniem art. 4, 5, 6, 6a, 6b, 6c wszystkie osoby bez różnicy płci i wieku, pozostające w stosunku pracy najemnej lub w obowiązku służbowym. Obowiązkowi ubezpieczenia z zastrzeżeniem art. 4, 5, 6, 6a, 6b, 6c podlegają również między innymi uczniowie, terminatorzy, wolontariusze i praktykanci.

Zgodnie z art. 95 ustawy, ubezpieczeni w razie choroby mają między innymi prawo do pomocy leczniczej nie dłużej niż przez 26 tygodni w poszczególnym wypadku choroby.

W myśl przepisu § 43 rozporządzenia Ministra Opieki Społecznej z dnia 28 grudnia 1933 roku o sposobie dokonywania zgłoszeń w zakresie ubezpieczeń społecznych, uiszczaniu składek i kontroli czynności pracodawców (Dz. U. z 1938 roku, nr 12, poz. 84), dla każdego pracownika, zgłoszonego do ubezpieczenia po raz pierwszy, ubezpieczalnia zakłada, po ustaleniu zakresu obowiązku ubezpieczenia, kartę ewidencyjną dla robotników na formularzu nr 8 (załącznik 12 do rozporządzenia niniejszego), a dla pracowników umysłowych na formularzu nr 8a (załącznik 13 do rozporządzenia niniejszego) i doręcza bezpłatnie pracownikowi legitymację ubezpieczeniową.

W niniejszej sprawie niesporne jest, że w dniu 11 maja 1972 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. wydał H. T. (1) legitymację ubezpieczeniową, w której Z. B. w dniu 15 maja 1972 roku potwierdziła uprawnienia odwołującej do świadczeń leczniczych. W ocenie Sądu skoro organ rentowy wydał odwołującej legitymację ubezpieczeniową, między innymi uprawniającą ją do pomocy leczniczej, to niewątpliwie sam również uznał ją za ucznia podlegającego obowiązkowi ubezpieczenia, przy czym z treści cytowanego powyższej przepisu art. 2 ustawy z dnia 28 marca 1933 roku o ubezpieczeniu społecznym jednoznacznie wynika, że chodzi tu o samodzielne ubezpieczenie społeczne ucznia związane z odbywaniem przez niego nauki zawodu, a nie jedynie
o rozciągnięcie na jakiegokolwiek ucznia ubezpieczenia społecznego jego rodziców.

Na marginesie zwrócić należy uwagę, że koronnym argumentem organu rentowego przy wydawaniu zaskarżonej decyzji był fakt, że Zakład (...) prowadzony przez Z. B. w K. nie figuruje w ewidencji płatników składek. Jak jednak wynika z treści pisma Oddziału ZUS w K. do Oddziału ZUS w C. z listopada 2016 roku (k. 117 akt rentowych), w zasobach organu rentowego znajdowała się dokumentacja w/w płatnika (...) i została ona przekazana z K. do C., a jedynie w toku tego przekazania zaginęła. Zdaniem Sądu bałagan panujący w dokumentach organu rentowego, w zestawieniu z przeprowadzonymi w niniejszym postępowaniu dowodami jednoznacznie potwierdzającymi odbywanie przez ubezpieczoną praktycznej nauki zawodu w spornym okresie, nie może być podstawą oddalenia słusznych roszczeń odwołującej.

Mając na względzie powyższe okoliczności Sąd Okręgowy, na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. oraz przepisów powołanych w treści uzasadnienia, zmienił zaskarżoną decyzję organu rentowego w ten sposób, że ustalił wysokość emerytury odwołującej z uwzględnieniem w wysokości kapitału początkowego okresu zatrudnienia od
1 września 1971 roku do 1 marca 1974 roku jako okresu składkowego.