Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 10 marca 2017 r.

Sąd Okręgowy w Rzeszowie VI Wydział Gospodarczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Beata Hass-Kloc

Sędziowie: SSO Renata Bober

SSO Marta Zalewska (spr.)

Protokolant: asyst. sędz. Joanna Gołąbek

po rozpoznaniu w dniu 10 marca 2017 r. w Rzeszowie

na posiedzeniu niejawnym

w postępowaniu upadłościowym obejmującym likwidację majątku upadłej -

A. R. , osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej

w sprawie z wniosku upadłej o umorzenie zobowiązań bez ustalania planu spłaty

na skutek zażalenia wierzyciela (...) w Rzeszowie (...) w P. na postanowienie Sądu Rejonowego w Przemyślu Wydziału V Gospodarczego z dnia 23 listopada 2016 r., sygn. akt V GUp 4/15 ,,of’’

postanawia:

uchylić zaskarżone postanowienie i przekazać sprawę Sądowi Rejonowemu w Przemyślu do dalszego prowadzenia, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zażaleniowego.

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Rejonowy w Przemyślu umorzył zobowiązania Upadłej A. R. bez ustalenia planu spłaty wierzycieli. W uzasadnieniu orzeczenia podał, że w przedmiotowej sprawie znajdą zastosowanie przepisy ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze sprzed daty 1.01.2016 r., wobec brzmienia 449 ustawy Prawo restrukturyzacyjne z dnia 15.05.2015 r., zgodnie z którym w sprawach, w których przed wejściem w życie ustawy zmieniającej ustawę Prawo upadłościowe i naprawcze, wpłynął wniosek o ogłoszenie upadłości, stosuje się przepisy dotychczasowe. Powołując przepis art. 491 ¹⁶ ust. 1 puin i rozważając przesłanki jego zastosowania Sąd Rejonowy wskazał, że umorzenie zobowiązań w trybie tego przepisu może zostać dokonane wbrew woli wszystkich wierzycieli i stanowi daleko idącą ingerencję we wzajemne stosunki stron. Sąd stwierdził, iż dochodzi w jego wyniku do pozbawienia prawa wyjątkowego na mocy dyskrecjonalnego uznania sędziowskiego, władzy publicznej, co zbliża sytuację do wywłaszczenia. Jednocześnie z drugiej strony przepis ten zapobiega tworzeniu faktycznej fikcji planu spłaty przy oczywistym braku realnych perspektyw na jakąkolwiek spłatę, z drugiej jednak strony znajduje zastosowanie w przypadkach, w których oczekiwanie od dłużnika zaspokojenia wierzycieli w jakimkolwiek stopniu całkowicie będzie nierealne. Wskazał, że z sytuacją taką mamy między innymi do czynienia w przypadku dłużników całkowicie lub częściowo pozbawionych możliwości zarobkowania, w szczególności wskutek ciężkiej choroby lub niepełnosprawności czy innej sytuacji osobistej uniemożliwiającej podjęcie pracy. Sytuacją taką poza chorobą przykładowo jest czasochłonna, osobista opieka nad osobą chorą czy małoletnimi dziećmi sprawowana przez dłużnika, niemogącego liczyć na realne wsparcie innych osób. Z oczywistych względów, podjęcie pracy w takich warunkach i pozyskiwanie środków na spłatę jest nierealne, dając podstawę do wzięcia pod uwagę względów humanitarnych i rozważenia umorzenia zobowiązań bez planu spłat. W przedmiotowej sprawie w ocenie Sądu Rejonowego zaszły przesłanki pozwalające na umorzenie wiązań dłużnika A. R. w całości bez ustalania planu spłat i umorzenie jej wiązań w oparciu o powołany powyżej przepis. Bezspornie ogół zgłoszonych wierzytelności w przedmiotowej sprawie wynosił około 760 tys. zł. W toku postępowania doszło do spłaty wierzytelności z tytułu sprzedaży domu rodzinnego upadłej na kwotę wynoszącą 432 tys. zł., tj. w 59,5 % zgłoszonych wierzytelności. Do spłacenia pozostała kwota 228 tys. zł tytułem zgłoszonych wierzytelności. Większość kwot przypada na odsetki. Upadła w toku trwającego postępowania w żaden sposób nie utrudniała prowadzonego przeciwko niej postępowania upadłościowego. Obecna sytuacja dochodowa i osobista upadłej pokazuje, że dochody osiągane przez nią z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej w prognozowanej wysokości 1.500 zł miesięcznie nie dają żadnej gwarancji do spłaty jakichkolwiek zobowiązań, a kwota uzyskanego dochodu pokrywać może w minimalnym i ograniczonym stopniu minimum socjalne i potrzeby upadłej i jej syna. Upadła przeprowadziła się do S. w toku postępowania, gdzie w weekendy opiekuje się swoim 17 letnim synem, który uczęszcza do specjalnej szkody z internatem z uwagi na posiadany stopień niepełnosprawności, tj. zespół (...). Z uwagi na utratę domu rodzinnego upadłej została przyznana kwota 24.000 zł na wynajęcie mieszkania w S..

W konsekwencji Sąd stwierdził, iż obecna sytuacja dochodowa i osobista upadłej, w sytuacji zbycia jej całości majątku, braku realnych perspektyw na zwiększenie dochodów i rzeczywistą pomoc innych osób , nie pozwala na jakiekolwiek spłaty dalszych zobowiązań. Uzyskiwane przez nią dochody pozwalają jedynie za zaspokajanie minimalnych potrzeb socjalnych upadłej i jej syna.

Zażalenie na powyższe postanowienie wniósł wierzyciel (...) w Rzeszowie (...) w P. (k. 149) zaskarżając je w całości i zarzucając Sądowi Rejonowemu przedwczesne podjęcie postanowienia o umorzeniu zobowiązań bez sporządzenia planu spłaty.

Zdaniem Skarżącego nie można na tym etapie jednoznacznie uznać, że sytuacja osobista upadłej - czynnej zawodowo dłużniczki nie będzie dawała możliwości, chociażby w części spłaty jej zobowiązań wobec wierzycieli na przestrzeni 3 do 4,5 roku, na który możliwe jest ustalenie planu spłaty. Wierzyciel

wskazał też na publicznoprawny charakter składek z tytułu ubezpieczenia społecznego i objęcie ich szczególną ochroną przez ustawodawcę, na co wskazuje to, że ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych nie zawiera żadnego przepisu zezwalającego Zakładowi na ich umarzanie.

Odpowiedź na zażalenie złożył Syndyk masy upadłości upadłej (k. 162-163) który potwierdził, że sytuacja dochodowa i osobista upadłej, w sytuacji zbycia jej całości majątku uniemożliwia realizację przez upadłą jakiegokolwiek planu spłaty.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zażalenie zasługiwało na uwzględnienie.

Na wstępie należy wskazać, że wprawdzie umorzenie zobowiązań dłużnika – konsumenta, stanowi naczelny cel postępowania upadłościowego prowadzonego wobec osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej, niemniej zgodnie z normą art. 2 ust. 2 ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze w brzmieniu obowiązującym od 1.01.2015 r. dodatkową wytyczną dla prowadzonego postępowania jest zaspokojenie roszczeń wierzycieli. W efekcie umorzenie zobowiązań powinno zostać poprzedzone próbą spłacenia przynajmniej części zadłużenia w drodze fazy likwidacyjnej i fazy realizacji planu spłaty wierzycieli, bowiem podstawowym mechanizmem oddłużenia upadłego jest plan spłaty obejmujący wierzytelności, które nie zostały zaspokojone w postępowaniu upadłościowym. Powyższe jest zasadą, a dopiero jeśli sytuacja osobista upadłego dłużnika wskazuje, że nie jest on trwale zdolny do dokonywania jakichkolwiek spłat, sąd umarza zobowiązania bez ustalania planu spłaty na podstawie art. 491 ¹⁶ w/w ustawy. W myśl w/w przepisu sytuacja ta musi być oczywista, a brak zdolności dokonania jakichkolwiek spłat w ranach planu podziału ocenie się na przyszłość. Zatem przepis ten należy wykładać ściśle.

W rozpoznawanej sprawie Sąd I instancji przyjmując zaistnienie przesłanek z art. 491 ¹⁶ w/w ustawy zrezygnował z ustalenia planu spłaty wierzycieli i umorzył zobowiązania upadłej względem wierzycieli.

W ocenie Sądu Okręgowego, rezygnacja z ustalenia planu spłaty nie była uzasadniona, a w przedmiotowej sprawie nie zachodzą przesłanki pozwalające na umorzenie zobowiązań dłużniczki A. R. zobowiązań w oparciu o powołany powyżej przepis art. 491 ¹⁶ PUiN. Na tym etapie okoliczności sprawy oraz sytuacja, w jakiej aktualnie znajduje się upadła, nie dają podstaw do przyjęcia braku perspektyw na jakąkolwiek spłatę przez nią swoich zobowiązań. Umorzenie postępowania upadłościowego względem konsumenta w trybie art. 491 ¹⁶ PrUp ma charakter uproszczony, którego skutkiem jest oddłużenie upadłego bez przeprowadzenia fazy likwidacji majątku i bez fazy planu spłaty. Odstąpienie od ustalenia planu spłaty, a zatem rezygnacja z istotnego stadium postępowania upadłościowego, powinno mieć charakter absolutnie wyjątkowy, gdy z uwagi na stan zdrowia upadłego, niedołężność, brak zdolności do pracy, w połączeniu z brakiem źródeł przychodów jest oczywiste, że upadły nie dokona jakichkolwiek spłat. (por. komentarz do art. 491 ¹⁶ Pr upadłościowe, Adamus 2016, wyd.1, Legalis)

Dokonując analizy sytuacji osobistej upadłej w kontekście art. 491 ¹⁶ Puin wskazać należy, że posiada ona konkretny, wyuczony zawód fryzjera, w tym też zawodzie pracuje, wykorzystując w sposób aktywny swoje możliwości zarobkowe. Jak wynika z zalegających w aktach sprawy sprawozdań Syndyka Masy Upadłości upadła zaprzestała wykonywania działalności gospodarczej z dniem 31.12.2013 r. Następnie , po wyprowadzce do S. w okresie od 3.11.2014 r. do 13.06.2016 r. była zatrudniona jako fryzjer na część etatu (1/4 etatu) na umowę o pracę w studiu kosmetycznym (...) s.c Umowa ta została rozwiązana na mocy porozumienia stron w czerwcu 2016 r. (k. 112-113) W miesiącu lipcu 2016 r. upadła założyła spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością, której przedmiotem działalności jest fryzjerstwo i pozostałe zabiegi kosmetyczne. Jak z powyższego wynika upadła jest stale obecna na rynku pracy i wykorzystuje w sposób aktywny swoje możliwości zarobkowe. Upadła korzysta ponadto z pomocy finansowej męża przebywającego za granicą w Holandii , przy czym nie jest tak, jak wskazuje to dłużniczka, że pomoc ta ma charakter dorywczy i nieznaczny. Z analizy rachunku bankowego upadłej przedłożonego za okres od stycznia do czerwca 2016 r. ( k. 104-110) wynika, że w okresie tym otrzymuje od męża stałą i regularną pomoc finansową na dziecko, w każdym miesiącu były to kwoty ok. 1500 zł. Utrzymanie syna w internacie, który przebywa tama na stale poza wekendami to koszt 300 zł. Upadła ma zabezpieczony także czynsz najmowanego przez nią mieszkania w S., bowiem na mocy postanowienia Sądu I instancji z dnia 23 listopada 2016 r. (k. 129) została jej przyznana bezzwrotnie kwota 24 000 zł ze sprzedaży nieruchomości wchodzącej do masy upadłości. Kwota prognozowanego dochodu 1500 zł netto miesięcznie z tytułu rozpoczętej działalności gospodarczej nie stanowi zatem jedynego źródła dochodów upadłej i nie może być zatem jedynym punktem odniesienia dla zobrazowania jej sytuacji finansowej. Aktualna sytuacja dłużniczki wskazuje, że jest ona zdolna do podjęcia zatrudnienia i uzyskiwaniu wynagrodzenia w wysokości pozwalającej na spłacanie zobowiązań. Sąd Rejonowy zobowiązany był zatem ustalić plan spłaty, tym bardziej, że przepisy regulujące upadłość konsumencką przewidują na etapie wykonywania planu spłaty wierzycieli możliwość jego dopasowania do zmieniających się okoliczności dotyczących osoby upadłego. Zgodnie z przepisem art. 491 ¹⁹ ust 1 w/w ustawy PUiN jeżeli upadły nie może wywiązać się z obowiązków określonych w planie spłaty, sąd na jego wniosek, po wysłuchaniu wierzycieli może zmienić plan spłaty. Zmiana planu spłaty może polegać na przedłużeniu terminu spłaty wierzytelności, w literaturze prawa wskazuje się również, że zmiana ta może dotyczyć sposobu zaspokojenia zobowiązań określonego w planie spłaty wierzycieli w odniesieniu do każdego z elementów planu spłaty wierzycieli. Wreszcie, także na etapie wykonywania planu spłaty wierzycieli, w razie pojawienia się trwałej niemożliwości wywiązania się z obowiązków określonych w planie spłaty, wynikającej z okoliczności niezależnych od upadłego, dopuszczalne jest uchylenie przez sąd planu spłaty i umorzenie niezaspokojonych zobowiązań upadłego bez ujemnych skutków dla dłużnika. (art. 491 ¹⁹ puin) Rozwiązanie powyższe jest odpowiednikiem zastosowanego przez Sąd I instancji przepisu art. 491 ¹⁶ PUiN . Jednocześnie dodać należy, że obligatoryjnym elementem tego planu, zgodnie z art. 491 ¹⁵ PUiN jest wskazanie jaka część zobowiązań upadłego powstałych przed dniem ogłoszenia upadłości zostanie umorzona po wykonaniu planu spłaty.

Mając na uwadze powyższe w okolicznościach sprawy zasadnym była w ocenie Sądu II instancji zmiana zaskarżonego postanowienia poprzez jego uchylenie i przekazanie sprawy do dalszego prowadzenia. Ustalenie planu spłaty jest kompetencją sądu upadłościowego, na postanowienie w tym przedmiocie przysługuje zażalenie /art. 491 ¹⁴ ust. 1 i 2 puin/. W dalszym toku sprawy Sąd Rejonowy ustali więc plan spłaty wierzycieli po ponownym wysłuchaniu dłużniczki stosownie do treści art. 491 ¹⁵ PUiN, a ustalając zakres spłat Sąd I instancji będzie się kierował możliwościami zarobkowymi upadłej, koniecznością utrzymania upadłej i osób pozostających na jej utrzymaniu, wysokością niezaspokojonych wierzytelności i realnością ich zaspokojenia.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 386 § 1 kpc w zw. z art. 397 § 2 kpc oraz art. 108 § 1 kpc.