Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 marca 2017 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Małgorzata Jarząbek

Protokolant: sekr. sądowy Monika Bąk - Rokicka

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 2 marca 2017 r. w Warszawie

sprawy M. G.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W.

o wysokość emerytury i kapitału początkowego

na skutek odwołania M. G.

od następujących decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W.

z dnia 16 grudnia 2015 roku, znak: (...) oraz

z dnia 17 grudnia 2015 roku, znak: (...)

- zmienia zaskarżone decyzje w ten sposób, że do stażu pracy ubezpieczonego zalicza jako nieskładkowy okres studiów doktoranckich ubezpieczonego M. G. od dnia 01 października 1973 roku do dnia 31 października 1976 roku.

Sygn. akt VII U 318/16

UZASADNIENIE

Dnia 28 stycznia 2016 r. (data prezentaty w ZUS) M. G. złożył
za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddziału w W. odwołanie od decyzji ww. organu z dnia 16 grudnia 2015 r., znak:
(...), mocą której organ ustalił wartość kapitału początkowego odwołującego oraz od decyzji z dnia 17 grudnia 2015 roku, znak: (...), ustalającej wysokość emerytury.

W uzasadnieniu odwołania M. G. nie zgodził się z zaskarżonymi decyzjami. Wskazał, że w decyzji ustalającej kapitał początkowy nie uwzględniono jako nieskładkowy trzyletniego okresu studiów doktoranckich na Uniwersytecie (...) od 1 października 1973 r. do 31 października 1976 r. mimo iż okres
ten powinien podlegać zaliczeniu jako nieskładkowy w myśl art. 7 ust. 9a ustawy
z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tj. Dz. U. z 2016 r., poz. 887; ze zm. – dalej jako ustawa emerytalna).
Ponadto odwołujący zaznaczył, że w okresie od 20 lutego 1982 r. do 31 grudnia 1991 r. prowadził nieprzerwanie działalność gospodarczą, od której odprowadzał składki,
nie licząc okresów dodatkowego zatrudnienia na etacie. W dokumentacji ZUS brakuje łącznie kilkunastu miesięcy okresów składkowych za lata 1986, 1988 i 1989. Dodatkowo w okresie od 1 marca 1984 r. do 31 maja 1990 r. przy prowadzeniu działalności gospodarczej współpracowała z nim małżonka, za którą również opłacał obowiązkowe składki na ubezpieczenia społeczne. Ponieważ ZUS I Oddział w W. na mocy wydanej decyzji stwierdził, że H. G. nie podlegała ubezpieczeniu społecznemu jako osoba współpracująca przy prowadzeniu przez odwołującego działalności gospodarczej, wniósł on o zaliczenie tych składek na poczet jego ewentualnych zaległych składek za powyższy okres, tj. za miesiące luty i marzec 1986 r. oraz za okres od września 1988 r. do grudnia 1989 r., a także o zaliczenie nadwyżki na poczet bieżącej działalności. Odwołujący wniósł o uwzględnienie powyższych okoliczności w jego okresach składkowych oraz zmianę zaskarżonej decyzji ustalającej kapitał początkowy i wysokość emerytury (odwołanie k. 2 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 11 lutego 2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania M. G.
na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. Uzasadniając swoje stanowisko w sprawie pełnomocnik organu rentowego wskazał, że decyzją z dnia 16 grudnia 2015 r. poinformował ubezpieczonego o ustaleniu wartości kapitału początkowego na dzień 1 stycznia 1999 r. i wskazał, że do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wysokości tej podstawy przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych, tj. z okresu od 1 stycznia 1972 r. do 31 grudnia 1981 r. W oparciu o tak wyliczony kapitał początkowy organ rentowy obliczył na podstawie art. 26 ustawy emerytalnej wysokość emerytury przysługującej odwołującemu i przyznał ją na mocy drugiej ze skarżonych decyzji z dnia 17 grudnia 2015 r. Organ rentowy wyjaśnił, że do obliczenia wartości kapitału początkowego organ rentowy nie uwzględnił okresu studiów doktoranckich, gdyż przedstawione przez odwołującego zaświadczenie nie zawiera informacji o dacie złożonego egzaminu doktoranckiego i obronie rozprawy doktorskiej. Zdaniem organu rentowego odwołujący powinien dokumentować fakt ukończenia studiów doktoranckich aby możliwe było uwzględnienie okresu ich trwania jako okresu nieskładkowego, co wynika analogicznie z treści art. 7 ust. 9 ustawy emerytalnej.

Ponadto organ rentowy wskazał, że wniosek o przeksięgowanie składek z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej został przekazany do I Oddziału ZUS
w W. celem rozpoznania (odpowiedź na odwołanie k. 6 a.s.).

Postanowieniem z dnia 9 lutego 2017 r. odwołanie ubezpieczonego od decyzji
I Oddziału ZUS z dnia 9 lutego 2016 r. znak: (...) w zakresie wniosku o przeksięgowanie składek zostało wyłączone do odrębnego rozpoznania (protokół rozprawy z 09.02.2017 r. k. 45 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

M. G., urodzony w dniu (...), w okresie od 1 października 1973 r. do 31 października 1976 r. odbywał studia doktoranckie na Wydziale Chemii Uniwersytetu (...). Za okres ten nie były uiszczane składki na ubezpieczenie społeczne. Odwołujący otworzył przewód doktorski w dniu 21 czerwca 1974 r.,
który został następnie zamknięty decyzją Rady Wydziału Chemii w dniu 13 czerwca 1985 r. (zaświadczenie UW z 01.06.2015 r. k. 73 a.r. tom II).

W dniu 5 sierpnia 2015 r. M. G. złożył do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wniosek o emeryturę. Do wniosku odwołujący załączył kwestionariusz zawierający informacje dotyczące okresów składkowych i nieskładkowych
oraz dokumenty na potwierdzenie okresów zatrudnienia (wniosek o emeryturę wraz
z załącznikami k. 1-27 a.r. tom II).

Po rozpoznaniu wniosku odwołującego organ rentowy decyzją z dnia 20 września 2015 r. znak: (...) ustalił kapitał początkowy odwołującego
na dzień 1 stycznia 1999 r. w wysokości 105.308,83 zł i decyzją z dnia 22 września 2015 r. znak: (...) przyznał odwołującemu emeryturę w wysokości 2.107,79 zł brutto (decyzja ZUS z 20.09.2015 r. ws. ustalenia kapitału początkowego
k. 5 a.r. tom I, decyzja ZUS z 22.09.2015 r. ws. przyznania emerytury k. 45 a.r. tom II).

W dniu 12 listopada 2015 r. odwołujący zwrócił się z prośbą o ponowne ustalenie kapitału początkowego poprzez uwzględnienie okresu pracy w charakterze doktoranta od 1 października 1973 r. do 31 października 1976 r. w oparciu o przedłożone przez niego dokumenty, w tym zaświadczenie z 1 czerwca 2015 r. (wniosek z 12.11.2015 r.
k. 71 wraz z załącznikami k. 73-79 a.r. tom II).

W dniu 16 grudnia 2015 r. wydając skarżoną decyzję organ rentowy ponownie ustalił kapitał początkowy, przyjmując, że wartość kapitału początkowego odwołującego na dzień 1 stycznia 1999 r. wynosi 114.745,18 zł. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wyjaśnił, że do obliczenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego organ rentowy przyjął okres 10 kolejnych lat
od 1972 r. do 1981 r., nie uwzględnił natomiast okresu studiów doktoranckich
od 1 października 1973 r. do 30 września 1976 r. gdyż przedłożone przez odwołującego zaświadczenie z uczelni wystawione dnia 1 czerwca 2015 r. nie zawierało informacji
o ukończeniu studiów (skarżona decyzja ZUS z 16.12.2015 r. k. 12 a.r., ustalanie wartości kapitału początkowego k. 13-17 a.r. tom I).

Na tej podstawie organ rentowy wydał w dniu 17 grudnia 2015 r. skarżoną decyzję znak: (...) o przyznaniu M. G. emerytury od dnia
30 sierpnia 2015 r. w wysokości 2.252,83 zł brutto (decyzja ZUS z 17.12.2015 r. k. 86-87 a.r. tom II).

Od decyzji ustalającej wysokość kapitału początkowego z dnia 16 grudnia 2015 r. oraz decyzji o przyznaniu emerytury z dnia 17 grudnia 2015 r. M. G. wniósł
w dniu 28 stycznia 2016 r. odwołanie inicjując tym samym niniejsze postępowanie (odwołanie k. 2 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie dokumentów załączonych do akt sprawy, w tym akt organu rentowego. Zebrane w sprawie dokumenty dotyczące spornego okresu zatrudnienia odwołującego Sąd uznał za dowody wiarygodne i w pełni wystarczające do poczynienia ustaleń istotnych z perspektywy sporu w niniejszej sprawie oraz wydania rozstrzygnięcia. Walor dowodowy wskazanych wyżej dokumentów nie budził zastrzeżeń Sądu i nie był kwestionowany przez strony. Sam stan faktyczny był bezsporny; konfrontacja stron dotyczyła możliwości zakwalifikowania okresu studiów doktoranckich odbywanych przez odwołującego jako okresu nieskładkowego i uwzględnienia tego okresu przy wysokości ustalaniu kapitału początkowego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie M. G. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
II Oddziału w W. z dnia 16 grudnia 2015 r., znak: (...) oraz od decyzji z dnia 17 grudnia 2015 roku, znak: (...) jest zasadne.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że mając na względzie różnice podmiotowe oraz przedmiotowe pomiędzy sprawą niniejszą a sprawą z odwołania M. G. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddziału w W.
z dnia z dnia 9 lutego 2016 r. znak: (...) w zakresie wniosku o przeksięgowanie składek na ubezpieczenia społeczne Sąd postanowieniem z dnia
8 lutego 2017 r. wyłączył powyższą sprawę do odrębnego rozpoznania. Z tej przyczyny Sąd nie czynił w sprawie niniejszej przedmiotem rozważań okoliczności związanych
z możliwością przeksięgowania przez organ rentowy składek na ubezpieczenie społeczne, które odwołujący uiścił w związku z prowadzeniem pozarolniczej działalności gospodarczej.

Spór w niniejszej sprawie koncentrował się wokół wykładni art. 7 ust. 9a ustawy
z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Zdaniem odwołującego, zgodnie z powołanym przepisem, jedynym wymogiem zaliczenia okresu studiów doktoranckich jako nieskładkowego okresu zaliczanego do stażu pracy jest odbycie tych studiów oraz udokumentowanie ich wymiaru. Z kolei zgodnie ze stanowiskiem organu rentowego do zakwalifikowania powyższego okresu jako okresu nieskładkowego konieczne jest dodatkowo ukończenie odbywanych studiów doktoranckich, co wynika wprost ze stosowanego per analogiam art. 7 ust. 9 powołanej ustawy.

W toku postępowania odwołujący przedstawił zaświadczenie Uniwersytetu (...) z dnia 1 czerwca 2015 roku, potwierdzające, iż w spornym okresie odwołujący odbywał studia doktoranckie na Wydziale Chemii powyższej uczelni.
To niekwestionowane przez organ co do jego prawdziwości zaświadczenie nie zawierało informacji odnośnie złożenia egzaminu doktoranckiego oraz obrony rozprawy doktorskiej przez odwołującego. Na tej podstawie organ rentowy uznał, iż okres składkowy nie podlega zaliczeniu wobec nie wykazania przez odwołującego faktu zakończenia studiów doktoranckich.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy emerytalnej, przy ustalaniu prawa do emerytury
i renty i obliczaniu ich wysokości uwzględnia się, między innymi, okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 tej ustawy. W myśl powołanego przez organ rentowy art. 7 ust. 9 przez okres nieskładkowy należy rozumieć okres nauki w szkole wyższej,
pod warunkiem ukończenia tej nauki. Warunek ten nie występuje natomiast w sytuacji regulowanej przez art. 7 ust. 9a. i w tym zakresie przepis ten, na co słusznie wskazuje odwołujący, kontrastuje z art. 7 ust. 9. Zgodnie bowiem z ust. 9a, przez okres nieskładkowy rozumieć należy okres studiów doktoranckich i aspirantury naukowej, niezależnie od zakończenia nauki. Nie sposób podzielić opinii organu rentowego
o dopuszczalności analogicznego stosowania art. 7 ust. 9 ustawy do przedmiotowej sytuacji. Za Sądem Najwyższym oraz doktryną wskazać bowiem należy, iż stosowanie przepisów w drodze analogii może mieć miejsce wyłącznie w przypadku stwierdzenia występowania luki prawnej (zob. uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 29 września 2009 r. III CZP 41/09). Przepis art. 7 ust. 9 oraz art. 7 ust. 9a ustawy emerytalnej zawierają odmienne regulacje dotyczące podobnych, aczkolwiek nie identycznych kwestii. Nie mamy tu do czynienia z brakiem przepisów, a z różnymi przepisami odnoszącymi się do różnych stanów faktycznych. Ustawodawca w sposób wyraźny dokonał, pod kątem kwalifikacji okresów jako nieskładkowych, zróżnicowania sytuacji osób odbywających naukę w szkole wyższej na jednym kierunku (ust. 9),
osób odbywających studia doktoranckie i aspirantury naukowej (ust. 9a) oraz osób odbywających asystenckie studia przygotowawcze (9b). Przyjąć więc należy,
iż powyższe zróżnicowanie jest celowe, a zatem nie może być mowy o luce,
która umożliwiałaby zastosowanie wspomnianej metody wykładni. Wbrew więc stanowisku organu rentowego niewykazanie przez odwołującego okoliczności złożenia egzaminu doktoranckiego oraz obrony rozprawy doktorskiej jest na tle wykładni literalnej art. 7 ust. 9a bez znaczenia. Sam bowiem fakt odbywania studiów doktoranckich (co zostało potwierdzone zaświadczeniem z dnia 1 czerwca 2015 r. wydanym przez Uniwersytet (...)) jest wystarczający dla zaliczenia okresu tych studiów jako nieskładkowego stażu pracy, stanowiącego podstawę dla ustalenia wysokości kapitału początkowego.

Powyższy pogląd dotyczący zaliczania okresu studiów doktoranckich do okresu nieskładkowego znajduje potwierdzenie w orzecznictwie sądów powszechnych.
Sąd Apelacyjny w Gdańsku w uzasadnieniu wyroku z dnia 6 czerwca 2016 r.
(III AUa 140/16) stwierdził, że warunkiem uwzględnienia okresu studiów doktoranckich przy ustalaniu prawa i wysokości emerytury lub renty albo kapitało początkowego jako okresów składkowych jest przedłożenie przez ubezpieczonego ubiegającego się o dane świadczenie dokumentu potwierdzającego opłacanie składek
na ubezpieczenie społeczne przez jednostkę prowadzącą studia. W przypadku braku możliwości potwierdzenia faktu opłacenia składek na ubezpieczenia społeczne
z powodu braku dokumentacji płacowej z okresu, w którym odbywały się studia, wówczas okres ten nie zostanie zaliczony jako nieskładkowy. Z kolei Sąd Apelacyjny
w Katowicach w uzasadnieniu wyroku z dnia 14 czerwca 2007 r. (III AUa 1196/06) wskazał wprost, że „ do zaliczenia okresu studiów doktoranckich do okresów nieskładkowych nie jest wymagane, aby zostały one zakończone obroną pracy doktorskiej”.

Mając na uwadze powyższe rozważania, Sąd uznał, że odwołanie M. G. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddziału w W. z dnia
16 grudnia 2015 r., znak: (...) oraz od decyzji z dnia 17 grudnia 2015 roku, znak: (...) zasługuje na uwzględnienie w zakresie zaliczenia do stażu pracy ubezpieczonego nieskładkowego okresu studiów doktoranckich odwołującego od dnia 1 października 1973 roku do dnia 31 października 1976 roku
i w związku z tym na podstawie art. 477 ^{( 14)} § 2 k.p.c. zmienił zaskarżone decyzje
w tym zakresie, że przyjął do ustalenia wysokości kapitału początkowego wskazany
w sentencji wyroku okres. Powyższa zmiana będzie skutkować ustaleniem kapitału początkowego w innej wysokości niż miało to w zaskarżonej decyzji,
a w konsekwencji na obliczenie przysługującego odwołującemu świadczenia emerytalnego, co przełoży się na konieczność wydania przez organ rentowy kolejnej decyzji w przedmiocie emerytury.

Zarządzenie: (...)

(...)