Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 lipca 2014 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów

w następującym składzie:

Przewodniczący: SSO Witold Rękosiewicz

Protokolant: protokolant sądowy-stażysta Piotr Hołyś

po rozpoznaniu w dniu 3 lipca 2014 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z odwołania (...) z/s w O.

przeciwko Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki

o wymierzenie kary pieniężnej

na skutek odwołania powoda od decyzji Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki

z dnia 31 grudnia 2012 r. znak (...) (...) (...)

I.  oddala odwołanie,

II.  zasądza od (...) z/s w O.

na rzecz Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki kwotę 360 zł. (trzysta

sześćdziesiąt) tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

SSO Witold Rękosiewicz.

Sygn. akt XVII AmE 52/13

UZASADNIENIE

Prezes Urzędu Regulacji Energetyki (Prezes URE, pozwany), po przeprowadzeniu postępowania administracyjnego w sprawie wymierzenia N. z siedzibą w O. (przedsiębiorca, powód) kary pieniężnej, decyzją z dnia 31 grudnia 2012 roku nr (...) (...) (...) orzekł, że wymieniony przedsiębiorca nie wywiązał się w roku 2011 z określonego w art. 9a ust. 1 ustawy z dn.10 kwietnia 1997r. Prawo energetyczne (tj. Dz. U. z 2006r. nr 89, poz. 625 ze zm.) (dalej Pe) obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi URE świadectw pochodzenia energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnych źródłach energii, o których mowa w art. 9e ust.1 lub w art. 9o ust.1 ustawy Prawo energetyczne albo uiszczenia opłaty zastępczej obliczonej w sposób określony w art. 9a ust.2 Pe.

Z tytułu stwierdzonego uchybienia Prezes URE wymierzył powodowi karę pieniężną w wysokości 184 719, 76 zł, co stanowi 12,9 % przychodu z działalności koncesjonowanej osiągniętego przez powoda w roku podatkowym, poprzedzającym wydanie decyzji.

W złożonym odwołaniu powód wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji i zasądzenie od strony pozwanej kosztów zastępstwa procesowego według obowiązujących zasad.

Zaskarżonej decyzji powód zarzucił:

- naruszenie art. 56 ust. 1 pkt 1a i ust 2a pkt 1 Prawa energetycznego polegające na niezasadnym uznaniu, że zapłacenie opłaty zastępczej z opóźnieniem oznacza, iż nie została ona zapłacona co skutkowało wymierzeniem kary pieniężnej przewidzianej w ustawie,

- naruszenie art. 56 ust. 6a Prawa energetycznego polegające na jego niezastosowaniu mimo istnienia przesłanek uzasadniających jego zastosowanie w niniejszej sprawie

W uzasadnieniu odwołania powód przyznał, że jako podmiot prowadzący działalność koncesjonowaną, zobowiązany był do wniesienia opłaty zastępczej w kwocie 142 092,13 zł, o której mowa w art. 9a ust.1 pkt 2 Pe. Oświadczył, że w dniu 20 kwietnia 2011 r. wpłacił na rachunek Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej opłatę zastępczą z odsetkami i przedstawił dowody wpłaty.

Powód twierdził, iż należy odróżnić jako dwa istotnie odmienne stany faktyczne sytuację, w której w ogóle nie uiszczono opłaty zastępczej i nieuiszczenie tej opłaty w terminie. Podkreślił, że dyspozycja art. 56 ust. 1 pkt 1a Pe, odnosi się do sytuacji, gdy opłata zastępcza w ogóle nie została uiszczona. Zdaniem powoda wspomniany przepis nie dotyczy sytuacji, kiedy opłata zastępcza została wniesiona z opóźnieniem, ponieważ opłaty uiszczonej z opóźnieniem nie można uznać za opłatę nie wniesioną. Jeżeli doszło do przysporzenia majątkowego po stronie podmiotu uprawnionego, w ocenie powoda należy uznać, że opłata została uiszczona.

W ocenie powoda trafność przedstawionego poglądu potwierdza przepis art. 56 ust. 2a pkt 1 Pe określający wzór matematyczny wraz z objaśnieniami, wg którego należy wymierzać karę pieniężną. Zgodnie ze wzorem, minimalna kara pieniężna równa się iloczynowi współczynnika 1.3. i różnicy wynikającej z odjęcia od kwoty należnej opłaty zastępczej, obliczonej zgodnie z art. 9a ust. 2, uiszczonej opłaty zastępczej wyrażonej w złotych.

Wskazł, że we wzorze symbol O. dotyczy „uiszczonej opłaty zastępczej” a powołane sformułowanie w żadnym wypadku nie upoważnia do twierdzenia, że nie dotyczy ono opłaty zastępczej, która została zapłacona z opóźnieniem. W ocenie powoda z powyższego wynika, że jeśli opłata zastępcza została zapłacona z opóźnieniem lecz w dacie podejmowania decyzji o ukaraniu zaległość z tego tytułu już nie istniała to kara z art. 56 ust. 1 pkt 1a Pe nie może zostać wymierzona, gdyż wynik mnożenia wynikający ze wzoru zawsze będzie równy „0”. Usytuowanie wskazanego wzoru matematycznego z objaśnieniami w treści ustawy, zdaniem powoda uzasadnia stanowisko, że wzór ten nie może on podlegać żadnym interpretacjom rozszerzającym czy zawężającym.

Uzasadniając zarzut naruszenia art.56 ust. 6a Pe powód stwierdził, że Prezes URE w sposób nieprawidłowy wziął pod uwagę i zinterpretował okoliczności, od których w myśl art. 56 ust. 6 oraz 6a ustawy zależy wymiar kary jak i możliwość odstąpienia od jej stosowania.

Wskazał, że uzasadniając wymierzenie kary pozwany skoncentrował się tylko na jednej przesłance odpowiedzialności tj. na szkodliwości czynu i przyjął, że uregulowanie opłaty po terminie jest równoznaczne z tym, iż obowiązek jej uregulowania nie został zrealizowany.

W ocenie powoda Prezes URE w nieprawidłowy sposób, z pominięciem przesłanek z art. 115 § 2 k.k. ustalił stopień szkodliwości czynu. Zgodnie z tym przepisem przy ocenie stopnia społecznej szkodliwości czynu sąd bierze pod uwagę rodzaj i charakter naruszonego dobra, rozmiary wyrządzonej lub grożącej szkody, sposób i okoliczności popełnienia czynu, wagę naruszonych przez sprawcę obowiązków, jak również postać zamiaru, motywację sprawcy, rodzaj naruszonych reguł ostrożności i stopień ich naruszenia. Powód wskazał, że Sąd Apelacyjny w Warszawie w uzasadnieniu wyroku z dnia 24 listopada 2010 r. sygn. akt ACa 428/10 w podobny sposób określił przesłanki szkodliwości czynu, które należy uwzględnić przy ocenie stopnia szkodliwości czynu.

W świetle przedstawionej argumentacji powód stwierdził, że okoliczność uregulowania opłaty zastępczej z opóźnieniem nie może być przesłanką wystarczającą do uznania, iż w tym wypadku stopień szkodliwości był znaczny. Ustalenia Prezesa URE, dotyczące stopnia szkodliwości czynu były, zdaniem powoda niepełne i nie mogły być uznane za prawidłowe.

Podniósł, iż przy ocenie stopnia niebezpieczeństwa czynu pozwany pominął całkowicie w swoich rozważaniach takie elementy jak rozmiar wyrządzonej lub grożącej szkody, sposób i okoliczności popełnienia czynu, wagę naruszonych przez sprawcę obowiązków, jak również postać zamiaru, motywację sprawcy, rodzaj naruszonych reguł ostrożności i stopień ich naruszenia.

W ocenie powoda na uwagę zasługiwał też fakt, iż opóźnienie w zapłacie opłaty zastępczej nie wynikało ze złej woli ani zaniedbania przedsiębiorcy i nie spowodowało żadnych ujemnych konsekwencji dla pozwanego ani dla Funduszu Ochrony Środowiska.

Powód zarzucił też Prezesowi URE, że potraktował go jak typowe przedsiębiorstwo produkcyjne, uzyskujące przychody z prowadzonej działalności gospodarczej i dokonał nieprawidłowej interpretacji rachunku zysków i strat za 2011 r. Wskazał, iż będąc w istocie instytutem badawczym, znaczne kwoty na swoją działalność o charakterze nieprodukcyjnym otrzymuje w formie różnych dotacji budżetowych przeznaczonych na określony cel.

Podkreślił, że w kwocie przychodu 134 299 624, 54 zł mieści się ponad 40 mln dotacji celowych, co wynika wprost z punktu A.V i VI przedstawionego rachunku zysków i strat.

Przedstawiając swoją rentowność przez pryzmat przychodów i kosztów ze sprzedanej energii elektrycznej powód podniósł, że przy przychodzie z tej działalności w kwocie 1 431 405, 10 zł. koszty wyniosły 1 412 117, 05 zł. a wynik finansowy z tej działalności (zysk przed opodatkowaniem) wyniósł ostatecznie tylko 19 288, 05 zł.

Jako dowód na powyższą okoliczność wskazał informację o wysokości osiągniętych przychodów, kosztów oraz wyniku finansowym w 2011r. w zakresie działalności koncesjonowanej polegającej na obrocie energią elektryczną.

W ocenie powoda porównywanie wysokości wymierzonej kary z przychodami bez uwzględnienia poniesionych kosztów prowadzi do całkowicie błędnych wniosków co do proporcjonalności kary do faktycznie osiągniętych korzyści finansowych.

Ponadto powód zauważył, iż wbrew twierdzeniom pozwanego wymierzona kara nie będzie pełnić w stosunku do niego funkcji prewencyjnej, ponieważ z dniem 1 września 2011r. powodowi została cofnięta koncesja na obrót energią elektryczną wobec zaprzestania prowadzenia przez niego tego typu działalności.

Zdaniem powoda w sprawie spełnione zostały wymagane przepisami Pe przesłanki umożliwiające Prezesowi URE odstąpienie od wymierzenia kary z uwagi na znikomy stopień niebezpieczeństwa czynu polegającego na uregulowaniu z niewielkim opóźnieniem opłaty zastępczej i okoliczność, iż powód zaprzestał tym samym naruszania prawa.

Prezes URE w odpowiedzi na odwołanie podtrzymał swoje stanowisko zawarte w zaskarżonej decyzji, wniósł o oddalenie odwołania i zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych.

Pozwany wskazał, że w art. 9a ust. 1a Pe wyraźnie wskazano podmioty zobowiązane do realizacji obowiązku przedstawienia do umorzenia świadectw pochodzenia energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych. Skoro więc powód w odwołaniu uznał za okoliczność niesporną, że w okresie od 1 stycznia 2011 r. do 31 grudnia 2011 r. prowadził działalność polegającą na sprzedaży energii elektrycznej na rzecz odbiorców końcowych, zobligowany był do wykonania obowiązku określonego w art. 9a ust.1 Pe. Na tej podstawie pozwany stwierdził, że powód obowiązany był do zapłacenia opłaty zastępczej, o której mowa w art. 9a ust. 1 pkt 2 Pe. Dodał, że powód nie musi mieć związku z wytwarzaniem energii odnawialnej. Do oceny stanu prawnego jest wystarczające, że powód spełniał warunki powstania wobec niego obowiązku przewidzianego w art. 9a ust. 1 Pe.

Odpowiadając na uwagi powoda dotyczące obliczania opłaty zastępczej pozwany wskazał, iż obowiązująca obecnie ustawa Pe nie upoważnia Prezesa URE do uznania opłaty zastępczej dokonanej po terminie (w niniejszej sprawie – po dniu 31 marca 2012 r.) za wypełnienie obowiązku, o którym mowa w art. 9a ust. 1 tej ustawy. Stwierdził, że przy rozliczaniu powyższego obowiązku za rok 2011 mógł brać pod uwagę wyłącznie kryteria określone w ustawie Pe tj. ilość umorzonych do dnia 31 marca 2012 r. świadectw pochodzenia oraz kwotę opłaty zastępczej uiszczonej do dnia 31 marca 2012 r. Przepis art. 9a ust. 5 Pe wyraźnie przesądza, iż nieprzekraczalnym terminem uiszczenia wymaganej przepisami opłaty zastępczej jest dzień 31 marca każdego roku w odniesieniu do poprzedniego roku kalendarzowego. Ponadto w myśl art. 9e ust. 14 ustawy, świadectwo pochodzenia umorzone do dnia 31 marca danego roku kalendarzowego jest uwzględniane przy rozliczeniu wykonania obowiązku, określonego w art. 9a ust. 1 Pe w poprzednim roku kalendarzowym.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami zarówno niewniesienie przedmiotowej opłaty jak i jej wniesienie po określonym ustawowo terminie z mocy przepisów Pe skutkują nałożeniem na dany podmiot kary pieniężnej. W związku z powyższym pozwany nie zgodził się z interpretacją powoda, że wystarczające dla realizacji obowiązku, o którym mowa w art. 9a ust. 1 Pe jest uiszczenie opłaty zastępczej w ogóle. Obowiązujące przepisy prawa jednoznaczne i wyraźnie wskazują cezurę czasową uiszczenia opłaty zastępczej za poprzedni rok kalendarzowy - 31 marca 2012 r. Wszelka inna interpretacja utrwalałaby wśród przedsiębiorców energetycznych przeświadczenie o bezkarności naruszenia terminu określonego do realizacji tego obowiązku i prowadziłaby do faktycznej abolicji dla każdego podmiotu, którego środki zostałyby zaksięgowane na koncie NFŚi GW po 31 marca danego roku. Na poparcie przedstawionego stanowiska przytoczył wyrok SA z dnia 11 sierpnia 2009r. (sygn. akt VI ACa 150/09) w którym sąd stwierdził, iż „(…) ustawa nie przewiduje instytucji (możliwości) przywrócenia terminu do opłaty zastępczej. Zatem uchybienie terminowi, bez względu na przyczynę, wyczerpuje znamiona czynu określonego w art. 56 ust. 1 pkt 1a powołanej ustawy, a spóźniona realizacja obowiązku nie niweczy bezsporności wcześniejszego zaniechania (baru realizacji obowiązku)”.

W świetle powyższych rozważań zdaniem pozwanego, jedynie wpłacenie całej należnej kwoty opłaty zastępczej najpóźniej w dniu 31 marca za rok poprzedni stanowi wykonanie obowiązku określonego w art. 9a ust. 1 zgodnie z jego treścią. Wszelkie odbiegające od tego schematu sposoby wykonania tego obowiązku, czy to w zakresie wysokości opłaty zastępczej, czy to w zakresie terminu jej zapłaty, stanowią w istocie niewykonanie tego obowiązku. Wobec tego oczywiste jest, że określenie „uiszczona” użyte przy definiowaniu składnika O. we wzorze na minimalną wysokość kary za niewykonanie obowiązku określonego w art. 9a ust. 1 Pe może oznaczać tylko opłatę zastępczą wpłaconą w należytej wysokości na konto NFOŚiGW w terminie do 31 marca za poprzedni rok kalendarzowy.

Prezes URE, powołując się na uchwałę 7 sędziów SN z dn. 25 kwietnia 2003 r. , sygn. akt III CZP 3/03, OSNC z 2004 r. ,nr 1, poz.1 wskazał, że termin, o którym mowa w art. 9a ust. 5 Pe jest terminem materialnym. Każda czynność dokonana po jego upływie jest bezskuteczna z mocy prawa, ponieważ termin materialny związany jest z prawami i obowiązkami, o których organ rozstrzyga wydając decyzję administracyjną, a jego uchybienie zawsze powoduje wydanie rozstrzygnięcia negatywnego. Pozwany nie mógł więc uznać wpłaty opłat zastępczych uiszczonych przez zobowiązanego przedsiębiorcę po terminie za wypełnienie obowiązku, o którym mowa w art. 9a ust. 1 Pe i zgodnie z art.56 ust.1 pkt 1a i ust.2a Pe obowiązany był do wymierzenia kary pieniężnej w wysokości wyższej od opłaty zastępczej o co najmniej 30%.

Zauważył, że nałożona kara została wymierzona w najniższej przewidzianej na podstawie art. 56 ust. 2a pkt 1 Pe wysokości.

Opowiadając na zarzut naruszenia art.56 ust. 6a Pe pozwany wskazał, że Prezes URE może skorzystać z unormowanej w tym przepisie instytucji odstąpienia od wymierzenia kary pieniężnej, gdy podmiot zobowiązany zaprzestał naruszenia prawa lub wykonał ciążący na nim obowiązek oraz spełniona została przesłanka znikomego stopnia szkodliwości czynu.

Stwierdził, że w okolicznościach sprawy nie można uznać, że powód zaprzestał naruszania prawa lub zrealizował obowiązek, o którym mowa w art. 9a ust. 1 Pe, bowiem nie uiścił on opłaty zastępczej w terminie ani nie umorzył odpowiedniej ilości świadectw pochodzenia. Zaznaczył, iż przy ocenie stopnia szkodliwości popełnionego czynu uwzględnił wszelkie okoliczności faktyczne niniejszej sprawy. Wniesienie przez powoda w dniu 20 kwietnia 2012 r. kwoty odpowiadającej wysokości opłaty zastępczej miała wpływ na niezaostrzanie nałożonej kary powyżej ustawowego minimum. Zdaniem pozwanego okoliczność uiszczenia opłaty zastępczej z naruszeniem ustawowego terminu nie daje podstaw do zakwalifikowania stopnia szkodliwości czynu jako znikomego, co wyklucza możliwość zastosowania w rozpoznawanej sprawie art. 56 ust. 6a Pe.

Prezes URE podkreślił, że kary pieniężne uregulowane w treści art. 56 Pe są sankcjami administracyjno – prawnymi. Ze względu na funkcje, jakie kary te spełniają, przy ich wymiarze nie można posiłkować się przepisami ustawy karnej. Możliwość wymierzenia kary administracyjnej nie jest również oparta na zasadzie winy, lecz bezprawności działania lub zaniechania a zatem nadaje jej charakter odpowiedzialności obiektywnej a sam stopień zawinienia ma znaczenie jedynie dla ustalenia wysokości kary pieniężnej.

Odnośnie zarzutów błędnej interpretacji zapisów rachunku zysków i strat pozwany wskazał, że nałożył na powoda karę w najniższej dopuszczalnej przez przepisy prawa wysokości. Zgodnie bowiem z art. 56 ust. 2a pkt 1 Pe wysokość kary pieniężnej wymierzonej w przypadku nieprzestrzegania obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi URE świadectw pochodzenia nie może być niższa niż kwota nieuiszczonej przez przedsiębiorstwo opłaty zastępczej pomnożona przez współczynnik 1.3.

Zauważył, iż z rachunku zysków i strat sporządzonego za 2011 r. wynika, że przedsiębiorca uzyskał przychody ogółem z działalności gospodarczej w wysokości

(...) zł natomiast zysk został wypracowany w kwocie (...) zł. Z bilansu przedsiębiorcy sporządzonego na dzień 31 grudnia 2011r. wynika, że dysponował on środkami pieniężnymi w kasie i na rachunkach w kwocie (...) zł. Stan rzeczowych aktywów trwałych wynosił (...)zł a aktywów obrotowych (...) zł

(same należności dla przedsiębiorcy w okresie 12 miesięcy sięgały (...)

Powyższe wskazuje, że wysokość nałożonej kary nie pogorszy sytuacji finansowej powoda i nie wpłynie na jego płynność finansową.

Prezes URE zaznaczył, że obowiązek uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw pochodzenia lub uiszczenia opłaty zastępczej jest obowiązkiem publicznoprawnym a brak możliwości finansowych wypełnienia przez powoda wymogów ustawowych nie zwalnia go z obowiązku działania zgodnego z prawem.

Prezes URE na podstawie analizy zgromadzonych w toku postępowania o wymierzenie kary dokumentów stwierdził, że sytuacja finansowa powoda pozwala na wymierzenie kary pieniężnej w wysokości (...) zł, stanowiącej (...) przychodu osiągniętego przez powoda w 2011r. a nałożona na powoda kara została wymierzona w najniższej możliwej wysokości.

Pozwany wskazał ponadto, iż kara pieniężna ma oddziaływać prewencyjnie również na innych przedsiębiorców prowadzących działalność koncesjonowaną. Należało bowiem uwzględnić, że w wyniku działań powoda naruszony został porządek prawny a kara pieniężna ma w tej sytuacji pełnić funkcję zarówno prewencji szczególnej jak i generalnej, a więc stanowić realną odczuwalną dolegliwość dla ukaranego podmiotu, będącą reakcją na naruszenie przepisów ale także być wyraźnym ostrzeżeniem na przyszłość, zapobiegającym powtarzaniu nagannych zachowań. Nie można bowiem wykluczyć, że powód w przyszłości zwróci się do Prezesa URE z wnioskiem o udzielenie koncesji na wytwarzanie, czy też obrót energią elektryczną a prowadząc taką działalność będzie podlegał obowiązkowi, o którym mowa w art. 9a ust. 8 Pe.

Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów ustalił następujący stan faktyczny:

W dacie wydawania przedmiotowej decyzji (...) z siedzibą w O. (dalej powód) było przedsiębiorcą prowadzącym działalność gospodarczą polegającą na obrocie energią elektryczną na podstawie koncesji udzielonej mu decyzją Prezesa URE znak:(...)z dnia 26 listopada 1998r. Koncesja ta została następnie cofnięta decyzją Prezesa URE z dnia 12 grudnia 2011r. znak (...)/57 - (...) ze względu na zaprzestanie z dniem 1 września 2011r. wykonywania przez tego przedsiębiorcę działalności gospodarczej w zakresie objętym udzieloną koncesją. Z powyższego wynika, że w okresie od dnia 1 stycznia 2011r. do dnia 31 sierpnia 2011r. przedsiębiorca prowadził działalność gospodarczą polegającą na obrocie energią elektryczną i w okresie od dnia 1 stycznia 2011r. do dnia 31 sierpnia 2011r. w ramach prowadzenia działalności gospodarczej objętej koncesją dokonał sprzedaży energii elektrycznej na rzecz odbiorców końcowych (okoliczność bezsporna).

Pismem z dnia 6 kwietnia 2012 roku Prezes URE, działając na podstawie art. 28 Pe zwrócił się do przedsiębiorcy o przedstawienie informacji dotyczących dokonanej w okresie od 1 stycznia 2011 r. do 31 grudnia 2011 r. sprzedaży energii elektrycznej na rzecz odbiorców końcowych.

W piśmie z dnia 24 kwietnia 2012 r. przedsiębiorca przekazał żądane informacje i wskazał, że ilość energii elektrycznej odsprzedanej na rzecz odbiorców końcowych wynosi 4 969,704 MWh.

Pismem z dnia 11 września 2012 roku Prezes URE zawiadomił przedsiębiorcę o wszczęciu z urzędu postępowania administracyjnego w sprawie wymierzenia kary pieniężnej, w związku z ujawnieniem nieprawidłowości polegających na nieprzestrzeganiu określonego w art. 9a ust. 1 prawa energetycznego obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi URE świadectw pochodzenia, o których mowa w art. 9e ust. 1 lub w art. 9o ust. 1 prawa energetycznego, wydanych dla energii elektrycznej wytworzonej w jednostkach kogeneracji znajdujących się na terytorium RP albo uiszczenia opłaty zastępczej obliczonej w sposób określony w art. 9a ust. 2 ustawy.

W piśmie z dnia 20 września 2012r. przedsiębiorca przedstawił swoje stanowisko, złożył wyjaśnienia i poinformował, że nie wypełnił przedmiotowego obowiązku ze względu i na brak środków finansowych na uregulowanie opłaty zastępczej. Oświadczył, że przelewem z dnia 23 kwietnia 2012 r. dokonał wpłaty kwoty (...) zł odpowiadającej swą wysokością kwocie wymaganej opłaty zastępczej Powołał się na potwierdzenie zapłaty przesłane Prezesowi URE przy piśmie z dnia 24 kwietnia 2012 r.

Pismem z dnia 28 września 2012 roku Prezes URE zawiadomił przedsiębiorcę o zakończeniu postępowania dowodowego w sprawie oraz możliwości zapoznania się ze zgromadzonym materiałem dowodowym w siedzibie Urzędu.

Okoliczności faktyczne sprawy, w tym fakt, iż w 2011 roku ilość energii elektrycznej sprzedanej odbiorcom końcowym wyniosła 4 969,704 MWh nie były przez powoda kwestionowane.

W związku z powyższym powód był zobowiązany do uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi URE świadectw pochodzenia, o których mowa w art. 9e ust. 1 lub świadectw pochodzenia biogazu, o których mowa w art. 9o ust. 1 Pe na łączną ilość 516,849 MWh lub uiszczenia opłaty zastępczej w wysokości odpowiadającej tej ilości energii elektrycznej.

Jednocześnie z wykazu podmiotów, które dokonały wpłaty na konto Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej wynika, że powód do 31 marca 2012 roku nie uiścił opłaty zastępczej za 2011r. Różnica pomiędzy wymaganym udziałem energii elektrycznej pochodzącej z umorzonych świadectw pochodzenia lub wniesionej opłaty zastępczej, w całkowitej rocznej sprzedaży energii elektrycznej odbiorcom końcowym, a osiągniętym przez przedsiębiorcę wynosi: (...).

Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów zważył, co następuje:

Zgodnie z art.9a ust.1Prawa energetycznego na przedsiębiorstwie energetycznym, zajmującym się wytwarzaniem energii elektrycznej lub jej obrotem i sprzedające energię elektryczną odbiorcom końcowym ciąży, określony w tym przepisie obowiązek uzyskania i przedstawienia do umorzenie Prezesowi URE świadectw pochodzenia, o których mowa w art. 9e ust.1 lub 9o ust. 2 Pe albo uiszczenia opłaty zastępczej, obliczonej w sposób określony w art. 9a ust. 2 Pe. Bezsporne w sprawie jest, że powód do dnia 31 marca 2012 r. nie wypełnił tego obowiązku. Powód uiścił opłatę zastępczą z opóźnieniem, dopiero w dniu 20 kwietnia 2012 r.

Okoliczność, że przedsiębiorca zobowiązany do wypełnienia obowiązku wynikającego z art. 9a ust. 1Pe wpłacił na konto NFiGW kwotę odpowiadającą wartości opłaty zastępczej, po dniu 31 marca 2012r. nie oznacza automatycznie, że prawidłowo wypełnił ciążący na nim obowiązek ustawowy. Przepisy ustawy Prawo energetyczne nie przewidują możliwości skutecznego wniesienia opłaty po terminie. Brak też ustawowych podstaw do przywrócenia terminu do wniesienia tej opłaty (wyrok SA z dnia 11 sierpnia 2009r.,sygn. akt VI ACa 150/09). Przekroczenie tego terminu, bez względu na przyczynę, wyczerpuje znamiona czynu określonego w art. 56 ust.1 pkt 1a Pe. Realizacja obowiązku z opóźnieniem nie sanuje braku wykonania tego obowiązku. Powód nie może w ten sposób zwolnić się z nałożonego na niego obowiązku administracyjnego przewidzianego w obowiązujących przepisach prawa. Jak słusznie wskazał pozwany takie rozumienie art. 9a ust. 1 ustawy – Prawo energetyczne, mogłoby bowiem prowadzić do obejścia przepisów powszechnie obowiązującego prawa nakładającego na powoda publicznoprawne obowiązki.

Odnośnie zarzutu dotyczącego obliczania opłaty zastępczej należy wskazać, że nie zasługuje on na uwagę. Obowiązująca obecnie ustawa Pe nie upoważnia bowiem Prezesa URE do uznania opłaty zastępczej dokonanej po terminie (w niniejszej sprawie – po dniu 31 marca 2012r.) za wypełnienie obowiązku, o którym mowa w art. 9a ust. 1 tej ustawy. Przy rozliczaniu powyższego obowiązku za rok 2011r. Prezes URE mógł brać pod uwagę wyłącznie kryteria określone w ustawie Pe tj. ilość umorzonych do dnia 31 marca 2012r. świadectw pochodzenia oraz kwotę opłaty zastępczej uiszczonej do dnia 31 marca 2012r. Przepis art. 9a ust. 5 Pe wyraźnie przesądza, iż nieprzekraczalnym terminem uiszczenia wymaganej przepisami opłaty zastępczej jest dzień 31 marca każdego roku w odniesieniu do poprzedniego roku kalendarzowego. Ponadto w myśl art. 9e ust. 14 ustawy, świadectwo pochodzenia umorzone do dnia 31 marca danego roku kalendarzowego jest uwzględniane przy rozliczeniu wykonania obowiązku, określonego w art. 9a ust. 1 Pe w poprzednim roku kalendarzowym.

Zdaniem Sądu zarówno niewniesienie opłaty zastępczej jak i jej wniesienie po określonym ustawowo terminie z mocy przepisów Pe prowadzi do powstania po stronie Prezesa URE obowiązku nałożenia na dany podmiot kary pieniężnej. W związku z tym nie można zgodzić się ze stanowiskiem powoda, iż dla realizacji obowiązku, o którym mowa w art. 9a ust. 1 Pe wystarczające jest uiszczenie opłaty zastępczej w ogóle. Obowiązujące przepisy prawa są bowiem jednoznaczne i wyraźnie wskazują jako cezurę czasową uiszczenia opłaty zastępczej za poprzedni rok kalendarzowy - dzień 31 marca następnego roku. Wszelka inna interpretacja utrwalałaby wśród przedsiębiorców energetycznych przeświadczenie o bezkarności naruszenia terminu określonego do realizacji tego obowiązku i prowadziłaby do faktycznej abolicji dla każdego podmiotu, którego środki zostałyby zaksięgowane na koncie NFŚi GW po 31 marca danego roku. O trafności takiej wykładni obowiązujących przepisów Prawa energetycznego świadczy ugruntowane w orzecznictwie sądowym stanowisko, wyrażone w powołanych przez Prezesa URE w odpowiedzi na odwołanie wyrokach sądów obu instancji oraz Sądu Najwyższego. W świetle powyższych rozważań jedynie wpłacenie całej należnej kwoty opłaty zastępczej najpóźniej w dniu 31 marca za rok poprzedni stanowi wykonanie obowiązku określonego w art. 9a ust. 1 zgodnie z jego treścią. Wszelkie odbiegające od tego schematu sposoby wykonania tego obowiązku, czy to w zakresie wysokości opłaty zastępczej, czy to w zakresie terminu jej zapłaty, stanowią w istocie niewykonanie obowiązku ustawowego. Wobec tego oczywiste jest, że określenie „uiszczona” użyte przy definiowaniu składnika O. we wzorze na minimalną wysokość kary za niewykonanie obowiązku określonego w art. 9a ust. 1 Pe może oznaczać tylko opłatę zastępczą wpłaconą w całości lub w części na konto NFOŚiGW w terminie do 31 marca za poprzedni rok kalendarzowy. Przedstawiona w odwołaniu argumentacja, oparta na analizie wzoru zawartego w art. 56 ust.2a pkt1Pe, choć poprawna matematycznie, nie zasługuje na uwzględnienie na gruncie obowiązującej wykładni przepisów prawa energetycznego, nakładających na podmioty koncesjonowane obowiązki ustawowe i określających zasady oceny prawidłowej realizacji tych obowiązków przez koncesjonariuszy. Treść przepisów obowiązującego prawa jest kształtowana wolą ustawodawcy, która nie może być krępowana regułami matematycznymi, ponieważ uzasadniona jest ochroną interesu publicznoprawnego, stanowiącego wartość nadrzędną w stosunku do logiki matematycznej, będącej w tych okolicznościach jedynie elementem pomocniczym. Dotyczy to również obowiązującej wykładni prawa zaprezentowanej przez pozwanego w powołanym wyroku Sądu Najwyższego z dnia 25 kwietnia 2003 r. , która służy prawidłowej realizacji woli ustawodawcy i utrzymaniu porządku publicznoprawnego. Przepis art. 56 ust 2a pkt1 Pe nie jest źródłem obowiązku nałożonego na przedsiębiorców energetycznych w art. 9a ust.1 Pe, lecz jedynie przepisem zawierającym informację o sposobie obliczania kary pieniężnej z tytułu niewykonania obowiązku ustawowego przez tych przedsiębiorców. Określona w art. 56 ust. 1pkt1a Pe kara pieniężna nie jest karą za nieuiszczenie opłaty zastępczej lecz karą za niewykonanie obowiązku ustawowego, polegającego na wykonaniu wymienionych w art. 9a ust. 1 Pe działań w określonym ustawowo terminie. Jest to istotne ze względu na możliwość prawidłowego działania Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, mającego do spełnienia określone funkcje i zadania w interesie ogólnospołecznym. Nie można więc zgodzić się z powodem, że skoro uiścił opłatę zastępczą z przekroczeniem terminu ustawowego, to spełnił ciążący na nim obowiązek ustawowy, a wysokość nałożonej kary pieniężnej powinna wynosić zero złotych.

Jak wynika ze stanowiska Sądu Najwyższego wyrażonego w uchwale 7 sędziów z dnia 25 kwietnia 2003 r. termin, o którym mowa w art. 9a ust. 5 Pe jest terminem materialnym. Każda czynność dokonana po jego upływie jest bezskuteczna z mocy prawa (uchwała 7 sędziów SN z 25 kwietnia 2003r., III CZP 3/03 OSNC z 2004r. nr 1 poz. 1, wyrok NSA z 17 października 2007r. I OSK 60/07, LEX 360279 lub wyrok NSA z 29 maja 2007r., II SA/Wa 431/07, LEX 345697). Termin materialny związany jest bowiem z prawami i obowiązkami, o których organ rozstrzyga wydając decyzję administracyjną, a jego uchybienie zawsze powoduje wydanie rozstrzygnięcia negatywnego. Brak więc podstaw do uznania, że dokonana po upływie terminu ustawowego przez zobowiązanego przedsiębiorcę wpłata opłaty zastępczej stanowiła wypełnienie obowiązku, o którym mowa w art. 9a ust. 1 Pe.

Wobec przedstawionej argumentacji zgodzić się należało z zawartym w zaskarżonej decyzji stanowiskiem Prezesa URE, iż powodowy przedsiębiorca, uiszczając opłatę zastępczą po upływie terminu ustawowego nie wywiązał się z określonego w art. 9a ust. 1 Pe obowiązku.

W ocenie Sądu nałożona zaskarżoną decyzją kara pieniężna została ustalona z uwzględnieniem zasad określonych w art. 56 ust. 2a pkt 1 Pe. Zgodnie z tym przepisem minimalna wysokość kary pieniężnej wymierzonej w przypadku nieprzestrzegania obowiązku, o którym mowa w art. 9a ust. 1 nie może być niższa niż iloczyn wartości nieuiszczonej, należnej od powoda opłaty zastępczej i ustalonego ustawowo współczynnika w wysokości 1,3. Obliczona w ten sposób minimalna wysokość kary pieniężnej, którą Prezes URE obowiązany był nałożyć na powoda wynosi 184 719, 76 zł . Wyliczona kwota stanowi około 12,9 % przychodu z działalności koncesjonowanej osiągniętego przez przedsiębiorcę, który w 2011r. wyniósł 1 431 405,10 zł . Powyższe zgodne jest także z zapisem art. 56 ust. 3 ust Pe, zgodnie z którym wysokość kary pieniężnej nie może przekroczyć 15 % przychodu ukaranego przedsiębiorcy, osiągniętego w poprzednim roku podatkowym, a jeżeli kara pieniężna związana jest z działalnością prowadzoną na podstawie koncesji, wysokość kary nie może przekroczyć 15 % przychodu ukaranego podmiotu gospodarczego, wynikającego z działalności koncesjonowanej, osiągniętego w poprzednim roku podatkowym. Ponadto, zgodnie z art. 56 ust 6 Pe przy ustalaniu wysokości kary pieniężnej Prezes URE uwzględnia stopień szkodliwości czynu, stopień zawinienia oraz dotychczasowe zachowania podmiotu i jego możliwości finansowe. Jak wynika z prostego wyliczenia wymienionych wartości, nałożona na powoda kara pieniężna została określona w najniższej możliwej i dopuszczalnej wysokości przy uwzględnieniu dyspozycji przepisu art. 56 ust. 2a pkt 1Pe. Brak w tej sytuacji podstaw do twierdzenia, że przy ustalaniu wysokości nałożonej kary pieniężnej Prezes URE pominął ustawowe kryteria wymiaru kary, oraz, że w okolicznościach niniejszej sprawy nałożona kara pieniężna jest zbyt surowa.

W sprawie brak było również podstaw do zastosowania instytucji odstąpienia od nałożenia na przedsiębiorcę kary pieniężnej na podstawie art. 56 ust. 6a Pe. Zgodnie z przedstawioną powyżej wykładnią prawa powód nie zaprzestał naruszania prawa, nie wypełnił też ciążącego na nim obowiązku ustawowego, ponieważ uchybił terminowi jego wykonania a nadto społeczna szkodliwość stwierdzonego naruszenia z uwagi na cele, realizacji których wykonanie obowiązku ma służyć nie jest znikoma.

Nie znajdując podstaw do uwzględnienia odwołania Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów oddalił je na zasadzie art. 479 ⁵³ § 1 kpc.

O kosztach zastępstwa procesowego orzeczono na podstawie art. 98 kpc, stosownie do wyniku sporu.

SSO Witold Rękosiewicz