Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 stycznia 2017 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie V Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 26 stycznia 2017 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa H. C.

przeciwko K. I.

o zapłatę

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie

z dnia 26 listopada 2015 r., sygn. akt XVI C 1914/15

oddala apelację.

Sygn. akt V Ca 702/16

UZASADNIENIE

W pozwie wniesionym w dniu 6 sierpnia 2015 roku powódka H. C. wniosła o zasądzenie na swoją rzecz od pozwanego K. I. kwoty 10.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz o zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Na rozprawie w dniu 26 listopada 2015 roku strona powodowa podtrzymała stanowisko w sprawie. Pozwany zaprzeczył natomiast, iż w chwili wypłacenia pieniędzy z konta S. I. był poinformowany o śmierci wuja. Wskazał nadto, że wuj prosił go przed śmiercią o wypłacenie tych pieniędzy, a cała kwota została następnie przeznaczona na jego pogrzeb.

Wyrokiem z dnia 26 listopada 2015 r. Sąd oddalił powództwo.

Sąd ustalił w sprawie stan faktyczny: S. I. przed śmiercią udzielił pełnomocnictwa do dokonywania dyspozycji na posiadanym przez siebie rachunku bankowym K. I.. S. I. zmarł w dniu 20 kwietnia 2015 roku o godzinie 12:05. W tym samym dniu o godzinie 15:37 K. I. złożył dyspozycję wypłaty z rachunku bankowego S. I. kwoty 10.000 zł, a bank dyspozycję tę wykonał i wypłacił ww. kwotę w gotówce K. I.. Spadek po S. I. na podstawie ustawy nabyła z dobrodziejstwem inwentarza w całości jego córka - H. C.. Pismem z dnia 24 czerwca 2015 roku, doręczonym K. I. w dniu 9 lipca 2015 roku, pełnomocnik H. C. wezwał K. I. do zwrotu kwoty 10.000 zł w terminie 7 dni od otrzymania wezwania. K. I. nie zapłacił ww. kwoty H. C..

W ocenie Sądu powództwo podlegało w całości oddaleniu. Sąd wskazał, że Kodeks cywilny zezwala na konkurencję roszczeń z bezpodstawnego wzbogacenia i roszczeń odszkodowawczych (art. 414 k.c). W świetle okoliczności sprawy, mając na uwadze podstawę faktyczną żądania, Sąd uznał, iż podstawę prawną roszczenia powódki stanowią przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu (art. 405 i n. k.c). Jak wskazał Sąd istota bezpodstawnego wzbogacenia, sprowadza się do uzyskania przez osobę wzbogaconą, kosztem osoby zubożonej, korzyści majątkowej bez podstawy prawnej. Sytuacja taka ma miejsce wtedy, gdy w rezultacie określonego zdarzenia następuje wzbogacenie jednej osoby kosztem innej, czyli gdy zachodzi wzajemna zależność pomiędzy uzyskaniem korzyści majątkowej przez wzbogaconego, a uszczerbkiem majątkowym doznanym przez zubożonego. Drugą przesłanką roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia jest jak wskazał Sąd uzyskanie korzyści majątkowej kosztem innej osoby bez podstawy prawnej, rozumianej jako brak tytułu prawnego legitymizującego przesunięcie korzyści majątkowej do majątku wzbogaconego. Tytuł ten jak wskazał Sąd może wynikać z czynności prawnej, ustawy, aktu administracyjnego bądź orzeczenia sądowego (por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 5 października 1974 r. III CZP 53/74 OSNCP 1975/9 poz. 131).

Jak wskazał Sąd powódka winna zgodnie z ciężarem dowodu wykazać, że pozwany bez podstawy prawnej został wzbogacony jej kosztem.

Sąd powołał art. 101 § 2 k.c. i art 922 § 1 k.c. i wskazał, że co do zasady z chwilą śmierci posiadacza rachunku bankowego wygasają dokonane przez niego dyspozycje środkami zgromadzonymi na tym rachunku oraz pełnomocnictwa. Z okoliczności niniejszej sprawy jak wskazał Sąd nie wynika, aby pozwany był umocowany do wypłaty środków z rachunku bankowego S. I. w trybie przepisu art. 56 prawa bankowego (dyspozycja wypłaty na wypadek śmierci). W ocenie Sądu powódka wykazała, że pozwany uzyskał korzyść majątkową w postaci kwoty 10.000 zł bez podstawy prawnej. Bank wypłacił mu bowiem powyższe środki, mimo że pozwany, wobec wygaśnięcia pełnomocnictwa, nie był uprawniony do złożenia dyspozycji ich wypłaty na swoją rzecz. W ocenie Sądu powódka nie udowodniła jednak zaistnienia drugiej koniecznej przesłanki bezpodstawnego wzbogacenia, a więc, iż korzyść została osiągnięta przez pozwanego jej kosztem, aby doszło wskutek powyższego zdarzenia do jej zubożenia. Sąd wskazał na ugruntowany w orzecznictwie pogląd, iż z treści zobowiązań banku w ramach umowy rachunku bankowego wynika, że bank przyjmuje obowiązki depozytariusza, z którymi związana jest powinność zwrotu zgromadzonych na rachunku środków pieniężnych na każde żądanie posiadacza rachunku. W tym przedmiocie odpowiedzialność banku trwa aż do chwili, gdy nastąpi rzeczywiste spełnienie świadczenia, bowiem w zakresie zwrotu przechowywanych środków zobowiązanie banku ma charakter zobowiązania rezultatu, a nie starannego działania. W przypadku dokonania wypłaty pieniędzy na rzecz osoby nieuprawnionej, bank nie może uwolnić się od obowiązku wykonania zobowiązania względem posiadacza rachunku, na tej podstawie, że spełnił wymagania co do zachowania należytej staranności (art. 355 k.c). W takiej sytuacji uprawniony z umowy rachunku bankowego posiadacz rachunku zachowuje prawo żądania zwrotu przechowywanych środków, a na banku ciąży obowiązek wypłaty tych środków. Bank dokonujący wypłaty do rąk osoby nieuprawnionej nie narusza obowiązków względem posiadacza rachunku. W razie dokonania wypłaty osobie nieuprawnionej zubożonym tą czynnością jest bank, a nie osoba, która zdeponowała środki na rachunku. Zachowuje ona bowiem nadal względem banku roszczenie o ich zwrot (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 stycznia 2001 r. II CKN 344/00, LEX nr 52688; wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 3 lipca 2003 r., I ACa 350/2003, LexPolonica nr 368069). Bez znaczenia pozostaje przy tym jak wskazał Sąd okoliczność, że bank nie miał obiektywnej możliwości zweryfikowania, iż pełnomocnictwo osoby na rzecz której wypłacił z rachunku środki pieniężne w chwili dokonania dyspozycji już wygasło. Bank w tym wypadku ponosi bowiem odpowiedzialność na zasadzie ryzyka (tak Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 6 maja 2009 r. II UZP 2/09, OSNP 2009/19-20/265).

Sąd stwierdził, iż mimo tego że bank wypłacił objętą powództwem kwotę do rąk osoby nieuprawnionej, tj. pozwanego, to nie zwolniło to banku ze zobowiązania wypłaty tej kwoty na rzecz następcy prawnego posiadacza rachunku - a więc powódki, a mając to na uwadze nie doszło do zubożenia powódki i nie było podstaw do zasądzenia kwoty 10 000 zł na jej rzecz od pozwanego na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu.

Sąd wskazał, że nie było również podstaw do uwzględnienia powództwa, nawet gdyby uznać, iż roszczenie miało charakter odszkodowawczy (art. 415 k.c). Jedną z koniecznych przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej jest bowiem istnienie szkody po stronie wierzyciela, rozumianej w kontekście niniejszej sprawy jako uszczerbku w majątku powódki. Skoro zaś działania pozwanego nie doprowadziły do zubożenia powódki, tym samym nie można mówić o doznaniu przez nią jakiegokolwiek uszczerbku majątkowego, a więc szkody.

Apelację od wyroku złożyła powódka zaskarżając go w całości .

Wyrokowi powódka zarzuciła naruszenie prawa materialnego to jest art. 405 k.c. przez jego błędną wykładnię i uznanie, że nie zaistniała druga przesłanka bezpodstawnego wzbogacenia, tj. zubożenie Powódki, że korzyść została osiągnięta przez Pozwanego jej kosztem, gdy tymczasem zubożenie Powódki polegało na nieuzyskaniu spodziewanej korzyści w postaci środków zgromadzonych na rachunku zmarłego S. I., wchodzących w skład spadku po nim, którego Powódka była jedynym spadkobiercą.

Powódka wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i zasądzenie od pozwanego K. I. na rzecz powódki H. C. kwoty 10 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty; orzeczenie o kosztach postępowania za obie instancje, w tym o kosztach zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie z uwagi na prawidłowość wyroku oraz bezzasadność jej zarzutów.

Sąd Okręgowy podziela ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd I Instancji oraz zaprezentowaną przez ten Sąd ich ocenę prawną i przyjmuje je za własne, wobec powyższego nie ma też powodów do powtarzania prawidłowej argumentacji Sądu Rejonowego, którą Sąd Okręgowy w pełni akceptuje.

Jak słusznie wskazał Sąd Rejonowy w sprawie niniejszej powódka nie wykazała aby doszło do jej zubożenia. Powódka bowiem tak jak szeroko wyjaśnił to Sąd Rejonowy podpierając się bogatym orzecznictwem Sądu Najwyższego, a także sądów apelacyjnych, jest uprawniona do wypłaty środków jakie posiadał jej spadkodawca w chwili śmierci. To bank bowiem ponosi odpowiedzialność za wypłatę środków osobie nieuprawnionej, a taką osobą był pozwany bowiem wygasło jego pełnomocnictwo udzielone mu przez spadkodawcę. Nie polegają na prawdzie twierdzenia apelacji, że powódka nie uzyskała korzyści majątkowej na skutek działań pozwanego albo, że korzyść majątkowa na skutek jego działań nie weszła do jej majątku. Sąd Rejonowy wyczerpująco uzasadnił, że powódka weszła w prawa posiadacza rachunku bankowego - swojego ojca, z chwilą jego śmierci jako jedyna spadkobierczyni ojca, okoliczności te były bezsporne. W dacie śmierci posiadał on zaś środki w kwocie wypłaconej przez pozwanego. Bank jest zobowiązany do wypłaty tych środków powódce, ponieważ wypłacił je osobie nieuprawnionej, a mianowicie pozwanemu. Sąd Okręgowy podziela poglądy zaprezentowane w cytowanych przez Sąd Rejonowy orzeczeniach Sądu Najwyższego. Z tych właśnie względów nie można uznać powódki za osobę zubożoną.

Cytowany w apelacji wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku nie może znaleźć zastosowania w niniejszej sprawie dotyczy on bowiem diametralnie odmiennego stanu faktycznego bowiem sytuacji gdy wypłata środków na podstawie pełnomocnictw została dokonana za życia mocodawcy , w takich okolicznościach czynności pełnomocników miały podstawy w ważnych pełnomocnictwach i trudno mówić o odpowiedzialności banku z tytułu wypłaty środków. Sprawa rozpoznawana była z punktu widzenia istnienia umów darowizny. W sprawie niniejszej zaś bank dokonał wypłaty środków osobie nieuprawnionej z uwagi na wygaśnięcie jej pełnomocnictwa. Za taką czynność odpowiada zaś bank.

Mając powyższe na uwadze apelacja jako pozbawiona podstaw podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 kpc.