Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 30 stycznia 2017 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXIII Wydział Gospodarczy Odwoławczy
w następującym składzie:

Przewodniczący: SSO Anna Gałas (spr.)

Sędziowie: SO Aneta Łazarska

SO Agnieszka Grzybczak - Stachyra

po rozpoznaniu w dniu 30 stycznia 2017 r. w Warszawie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku: Banku (...)

z udziałem: 1. Banku (...) spółki akcyjnej z siedzibą w W., (...). Syndyka masy upadłości (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w P.
o zmianę wpisu w rejestrze zastawów

na skutek apelacji uczestnika Syndyka masy upadłości (...) spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w P.

na postanowienie Sądu Rejonowego dla m. st. Warszawy w Warszawie

z dnia 12 lipca 2016 r. sygn. akt: (...) (...)

postanawia:

1.  oddalić apelację,

2.  ustalić, że każdy z uczestników ponosi koszty postępowania apelacyjnego związane ze swym
udziałem w sprawie.

SSO Aneta Łazarska SSO Anna Gałas SSO Agnieszka Grzybczak - Stachyra

Sygn. akt: XXIII Ga 1625/16

UZASADNIENIE

Wnioskiem z dnia 8 grudnia 2015 r. Bank (...) (dalej też: (...) lub wnioskodawca) domagał się wpisania zmiany danych w rejestrze zastawów a konkretnie wpisania siebie, jako nowego zastawnika w rejestrze, w którym wpisanym zastawcą jest (...) sp. z o.o. w upadłości likwidacyjnej, zaś zastawnikiem Bank (...) S.A. (obecnie: Bank (...) S.A.).

Postanowieniem z dnia 28 grudnia 2015 r. referendarz sądowy w Sądzie Rejonowym dla m. st. Warszawy w Warszawie uwzględnił wniosek. Syndyk masy upadłości zastawcy (...) sp. z o.o. wniósł skargę na to orzeczenie referendarza sądowego.

Postanowieniem z dnia 12 lipca 2016 r. Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy w Warszawie, na skutek skargi na orzeczenie referendarza sądowego z dnia 28 grudnia 2015 r., utrzymał w mocy zaskarżone postanowienie referendarza sądowego i dokonany na jego podstawie wpis w rejestrze zastawów.

Dnia 1 sierpnia 2016 r. apelację od tego postanowienia wywiódł Syndyk masy upadłości (...) sp. z o.o., zaskarżając przedmiotowe postanowienie w całości, zarzucając mu naruszenie art. 81 ust. 1 ustawy prawo upadłościowe i naprawcze poprzez jego niezastosowanie, skutkujące dokonaniem wpisu.

Powołując się na ten zarzut skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia oraz poprzedzającego go orzeczenia w całości i oddalenie wniosku wnioskodawcy oraz zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz skarżącego kosztów postępowania.

W odpowiedzi na apelację uczestnik Bank (...) S.A. wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie od skarżącego na swoją rzecz kosztów postępowania apelacyjnego. Uczestnik powtórzył argumentację wnioskodawcy, podnosząc, że przejście wierzytelności głównej wraz z zabezpieczeniem, nie skutkuje obciążeniem nowych składników majątkowych zastawcy, a zatem nie jest sprzeczne z art. 81 ust. 1 prawa upadłościowego i naprawczego.

Dnia 25 października 2016 r. odpowiedź na apelację złożył także wnioskodawca, podtrzymując dotychczasowe stanowisko w przedmiocie zasadności wniosku, wnosząc o oddalenie apelacji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się bezzasadna.

Sąd Okręgowy w całości podziela poczynione przez Sąd Rejonowy ustalenia stanu faktycznego oraz jego ocenę prawną. Postanowienie Sądu Rejonowego odpowiada prawu.

Skarżący zarzucił przedmiotowemu postanowieniu naruszenie art. 81 ust. 1 ustawy prawo upadłościowe i naprawcze.

Zarzut jest niezasadny, a nadto argumentacja w ogóle nie odnosi się do ustaleń faktycznych i motywów prawnych przedstawionych w uzasadnieniu postanowienia przez sąd pierwszej instancji. Zgodnie treścią ww. przepisu „po ogłoszeniu upadłości nie można obciążyć składników masy upadłości hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską w celu zabezpieczenia wierzytelności powstałej przed ogłoszeniem upadłości”. Omawiany przepis statuuje trzy przesłanki, które muszą zostać spełnione kumulatywnie aby obciążenie składników majątkowych upadłego, faktycznie było niedopuszczalne. Przede wszystkim zabezpieczana wierzytelność musi istnieć przed ogłoszeniem upadłości. Po drugie ograniczając się do istotnych elementów stanu faktycznego sprawy, wniosek wierzyciela o dokonanie wpisu w rejestrze musi zostać zgłoszony po ogłoszeniu upadłości. Wreszcie, wpis do rejestru musi prowadzić do powstania zastawu obciążającego składniki majątku upadłego.

Na kanwie niniejszej sprawy, jak słusznie zauważył Sąd Rejonowy, powyższe przesłanki nie zostały spełnione. Wierzytelność, na podstawie której dokonano wpisu kolejnego wierzyciela istniała co prawda na długo przed ogłoszeniem upadłości, ale była już zabezpieczona zastawem, ponieważ niewątpliwie nie chodzi o wpis nowego zastawu, czyli nowego obciążenia na majątku dłużnika ale zmianę danych odnośnie istniejącego obciążenia dotychczasowego. Umowa kredytu obrotowego nr (...), dla której zastaw został utworzony, została bowiem zawarta dnia 15 lipca 2013 r. Jednym z zabezpieczeń spłaty tego kredytu była zgodnie z § 5 umowy - gwarancja spłaty kredytu udzielona przez Bank (...) ( (...) wnioskodawca) w ramach portfelowej linii gwarancyjnej de minimis (...). Bank (...) udzielił takiej gwarancji tj. zawarto umowę oraz w dalszej kolejności (...) w związku niewywiązywaniem się ze spłaty kredytu przez skarżącego zapłacił wierzycielowi – bankowi kredytującemu (...) S.A. kwotę 2.379.422,96 zł z tytułu udzielonej gwarancji, czego skarżący nie kwestionuje.

Jak wynika jednoznacznie z treści § 11 ust. 1 umowy portfelowej linii gwarancyjnej de minimis nr (...) z dnia 6 czerwca 2013 r., „z chwilą dokonania przez (...) wypłaty na rzecz banku kredytującego z tytułu jednostkowej gwarancji spłaty kredytu (...) staje się wierzycielem kredytobiorcy o zwrot kwoty wypłaconej z tytułu takiej gwarancji.” W ocenie Sądu Okręgowego wobec oczywistej realizacji gwarancji z pewnością wnioskodawca – (...) wstąpił w prawa zaspokojonego wierzyciela. Na skutek faktycznego przelewu wierzytelności zabezpieczonej zastawem, wraz z wierzytelnością przeszły na wnioskodawcę (cesjonariusza) związane z nią prawa uboczne.

Wnioskodawca swoim działaniem nie dążył do utworzenia nowego zabezpieczenia, a jedynie wpisania go jako uprawnionego do korzystanie z zabezpieczenia zobowiązania, w którym, na podstawie § 11 ust. 1 umowy portfelowej linii gwarancyjnej de minimis nr (...), wstąpił w rolę wierzyciela.

Powyższe prowadzi do konstatacji, że Bank (...) miał zarówno prawo wstąpienia w rolę wierzyciela, jak również do przeniesienia razem z wierzytelnością główną zabezpieczenia w postaci ograniczonego prawa rzeczowego. Konsekwencją powyższego jest brak obciążającego charakteru obecnego wpisu.

Językowa wykładnia pojęcia obciążenia składników majątkowych na gruncie art. 81 ust. 1 prawa upadłościowego , rozumiana być musi jako nałożenie ciężaru w postaci ograniczonego prawa rzeczowego na składnik majątkowy wskazany w rejestrze. Literalne rozumienie przepisu pozwala dojść do wniosku, że obciążyć składnik majątkowy w rejestrze można tylko raz, w momencie dokonywania wpisu. Późniejsze zmiany podmiotowe po stronie zastawnika nie są już obciążaniem, a jedynie przenoszeniem zabezpieczenia wraz ze zobowiązaniem głównym, na nowego wierzyciela.

Powyższa wykładnia nie stoi w sprzeczności z celem omawianej regulacji prawa upadłościowego i naprawczego, które należy stosować do ocenianego stosunku prawnego. Ratio legis przepisu opiera się na ograniczeniu możliwości dochodzenia swoich wierzytelności z pierwszeństwem zaspokajania, po chwili ogłoszenia upadłości przez dłużnika. Jednak zabezpieczenie dokonane przed ogłoszeniem upadłości spełnia swoją funkcję, ponieważ jego istotą jest przyznanie pierwszeństwa zaspokojenia wierzycielowi, którego zobowiązanie zostało zabezpieczone. Wierzytelność taka, z punktu widzenia pierwszeństwa zaspokojenia, jest lepsza od pozostałych. Podkreślenia wymaga jednak fakt, że zastaw, jako ograniczone prawo rzeczowe, stanowi zabezpieczenie wskazanej wierzytelności na konkretnej rzeczy. Irrelewantny jest w tej konstrukcji czynnik podmiotowy, ponieważ zarówno każdorazowy właściciel rzeczy musi znosić ciężar zastawu, jak i każdoczesny podmiot, który w wyniku przelewu wierzytelności wraz z zastawem wstępuje w rolę wierzyciela, posiada uprawnienie do zaspokajania wierzytelności z przedmiotu zastawu. Wynika to wprost z art. 306 k.c. Natomiast związanie prawa zastawu z wierzytelnością w chwili przelewu wynika bezpośrednio z art. 323 k.c. Zastaw, co do zasady, zabezpiecza wierzytelność w sytuacji, w której zostanie ona przelana na nowego wierzyciela. Prawo to może zostać wyłączone, ale na kanwie niniejszej sprawy nie doszło do takiego ukształtowania stosunku.

Nie ma przy tym znaczenia, czy na wierzyciela została przelana cała wierzytelność, czy tylko jej część. Zastaw obejmuje bowiem wierzytelność jako całość, a podzielny charakter zobowiązania pozwala na przeniesieni części uprawnień na nowego wierzyciela razem z częściowym przeniesieniem zabezpieczenia w postaci zastawu (K. Zaradkiewicz, w: Komentarz KC, t. I, red. Pietrzykowskiego, 2013 r.).

Przeprowadzone rozważania jasno wykazują, że brak jest podstaw do uznania aby dokonanie przedmiotowego wpisu w rejestrze zastawów stało w sprzecznością z art. 81 ust. 1 prawa upadłościowego i naprawczego. Wynika to z faktu, że zastaw na składnikach majątkowych skarżącego został ustanowiony przed ogłoszeniem upadłości, a obecny wpis stanowi jedynie zmianę podmiotową po stronie zastawnika, nie zaś obciążenie składników majątkowych upadłego. Wnioskodawca został wpisany, jako nowy zastawnik ale w zakresie już wpisanego zastawu rejestrowego, który niewątpliwie powstał przed ogłoszeniem upadłości zastawcy. Nie miała miejsca zmiana przedmiotowa zastawu, więc podnoszony w uzasadnieniu apelacji brak podstawienia wnioskodawcy w miejsce wpisanego zastawnika w ogóle nie ma znaczenia dla zasadności wniosku i także pozostaje obojętny dla istoty sprawy.

Reasumując, chybiony jest zarzut naruszenia art. 81 ust. 1 ustawy prawo upadłościowe i naprawcze poprzez jego niezastosowanie. W ocenie Sądu Okręgowego przepis ten w sprawie nie ma zastosowania. Wpisanie wnioskodawcy – Banku (...) do rejestru zastawów pod kolejną pozycją zastawnika (kolejnego zastawnika), odnośnie tego samego przedmiotu zastawu wpisanego przed ogłoszeniem upadłości, na skutek przejścia na wnioskodawcę prawa akcesoryjnego, nie prowadzi do obciążenia zastawem rejestrowym składników masy majątkowej upadłego w celu zabezpieczenia wierzytelności powstałej przed ogłoszeniem upadłości. W konsekwencji stan faktyczny sprawy nie wyczerpuje dyspozycji tego przepisu. Zgodnie bowiem z jego treścią niedopuszczalne jest obciążenie zastawem rejestrowym składników masy majątkowej upadłego w celu zabezpieczenia wierzytelności powstałej przed ogłoszeniem upadłości.

Mając na uwadze powyższe apelacja na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. podlegała oddaleniu.

Orzeczenie o kosztach znajduje podstawę w art. 520 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

SSO Aneta Łazarska SSO Anna Gałas SSO Agnieszka Grzybczak - Stachyra