Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 8 lutego 2017 roku

Sąd Apelacyjny w Krakowie, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSA Wojciech Kościołek (spr.)

Sędziowie: SSA Józef Wąsik

SSA Regina Kurek

po rozpoznaniu w dniu 8 lutego 2017 roku w Krakowie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa K. Ż.

przeciwko A. Ż.

o rozwód

na skutek zażalenia powoda K. Ż.

na postanowienie Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 3 listopada 2016 roku, sygn. akt XI C 2246/16

postanawia:

oddalić zażalenie.

SSA Regina Kurek SSA Wojciech Kościołek SSA Józef Wąsik

Sygn. akt I ACz 2684/16

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Okręgowy w Krakowie do czasu prawomocnego zakończenia postępowania o rozwód udzielił zabezpieczenia i zobowiązał powoda K. Ż. do łożenia tytułem alimentów na rzecz małoletniej W. Ż. kwoty po 300 zł miesięcznie i na rzecz małoletniego M. Ż. kwoty po 300 zł miesięcznie, to jest łącznie na dwoje małoletnich dzieci stron kwotę 600 zł miesięcznie płatną poczynając od dnia 12 sierpnia 2016 r. do dnia 2 listopada 2016 r., oraz od dnia 3 listopada 2016 r. na rzecz małoletniej W. Ż. kwoty po 600 zł miesięcznie i na rzecz małoletniego M. Ż. kwoty po 600 zł miesięcznie, to jest łącznie na dwoje małoletnich dzieci stron kwoty 1.200 zł miesięcznie płatną do dnia 10. każdego następującego po sobie miesiąca z góry z ustawowymi odsetkami na wypadek zwłoki w płatności którejkolwiek z rat w terminie do rąk matki dzieci A. Ż..

W uzasadnieniu Sąd Okręgowy wskazał, że z małżeństwa stron pochodzi dwoje małoletnich dzieci – W. Ż. oraz M. Ż.. W czerwcu 2016 roku powód wyprowadził się z domu stron. Powód ma (...) lat. Posiada wykształcenie średnie. Obecnie jest zatrudniony na stanowisku szlifierz w zakładzie (...). P. K.z siedzibą w K. i z tego tytułu otrzymuje wynagrodzenie w kwocie po ok. 1.356 zł netto, tj. ok. 1.850 zł brutto. Ponadto tytułem nadgodzin otrzymuje po ok. 200 zł/m-c. Powód należy do zespołu muzycznego (...), z którym gra na weselach, poprawinach, zabawach, czy też bankietach. W okresie letnim, kiedy wesel jest najwięcej, jest w stanie zarobić ok. 1.500 – 2.000 zł/m-c. Należy też do (...) przy (...). w W.. Jego możliwości zarobkowe kształtują się na poziomie ok. 2.300-3.000 zł netto miesięcznie. Obecnie zamieszkuje w K. przy ul. (...), tj. w miejscu zamieszkania swojej obecnej partnerki I. M., wraz z jej dzieckiem, jej rodzicami i dwoma dorosłymi braćmi. Partnerka powoda aktualnie nie pracuje (w przeszłości pracowała jako sprzedawca w budce z jedzeniem). Otrzymuje ona alimenty na swoje dziecko z Funduszu Alimentacyjnego. Powód ma prawo do spotkań z dziećmi w każdy czwartek od 18:00 do 20:00 w miejscu zamieszkania pozwanej oraz w drugą sobotę i czwartą niedzielę miesiąca od 10:00 do 18:00 w miejscu zamieszkania pozwanej i w jej obecności, z możliwością wyjścia poza miejsce zamieszkania pozwanej bez obecności jego obecnej partnerki, a to mocą ugody z dnia 3 listopada 2016 r. zatwierdzonej przed Sądem Okręgowym. Powód od momentu wyprowadzki przekazuje na utrzymanie dzieci po 300 zł na każde z nich; kupuje dzieciom słodycze, zabawki. Koszty utrzymania powoda kształtują się na poziomie ok. 1.000-1.050 z, w tym: wyżywienie – ok. 600 zł, mieszkanie – ok. 170 zł, ubrania – ok. 100-150 zł, kosmetyki i środki czystości – ok. 50 zł, telefon – ok. 70 zł, leczenie – ok. 20 zł. Pozwana ma (...) lat. Posiada wykształcenie średnie. Obecnie jest zatrudniona jako swing manager w (...) A. B. z siedzibą w K. na czas nieokreślony w wymiarze ¾ etatu i z tego tytułu osiąga średniomiesięczne wynagrodzenie w kwocie ok. 1.662 zł netto, tj. ok. 2.290 zł brutto (zarobki z ostatnich dwóch miesięcy). Pozwana zamieszkuje razem z dziećmi w starym domu rodzinnym powoda w miejscowości G.. Mieszkanie składa się z dwóch pokoi i kuchni. Małoletnie dzieci mieszkają z matką we wspólnym pokoju. Rodzice powoda, u których pozwana zamieszkuje, wspierają synową w utrzymaniu małoletnich. Zdarza się jednak, iż pozwana pomaga teściom w kosztach utrzymania domu, który zajmuje wraz z nimi niewielkimi kwotami po ok. 100-200 zł. Pozwana korzysta z pomocy społecznej na rzecz dzieci – w okresie od marca 2016 r. do października 2016 r. otrzymywała zasiłek rodzinny w kwocie po 118 zł na każde z nich. Do czasu prawomocnego zakończenia postępowania o rozwód pozwanej została powierzona piecza nad małoletnimi dziećmi stron. W najbliższym czasie pozwana wraz z dziećmi oraz ich dziadkami ojczystymi będzie przeprowadzać się do nowego miejsca zamieszkania. W związku z tym powstaną dodatkowe koszty, które będzie musiała pokryć na ich rzecz, tj. przede wszystkim koszty urządzenia ich pokoi. Małoletnia W. ma 9 lat. Mieszka wraz z matką. Uczęszcza do klasy (...) Szkoły Podstawowej w W.. Po odejściu ojca korzysta z pomocy psychologicznej – uczęszcza na psychoterapię do dr K. Z. w (...) Centrum (...) przy ul. (...) w K.. Koszty zaspokojenia usprawiedliwionych potrzeb małoletniej kształtują się na poziomie ok. 1.100 zł/m-c. W skład tych kosztów wchodzą opłaty i wydatki na: wyżywienie – ok. 600 zł, podręczniki szkolne, wyprawkę i zakup materiałów – ok. 100 zł, ubranie – ok. 150 zł, środki czystości i kosmetyki – ok. 20 zł, leczenie – ok. 50 zł, kółko plastyczne – ok. 50 zł, zajęcia z robotyki – ok. 30 zł, organizacja wycieczek (tj. wyjazdu na zieloną szkołę, ferie lub wakacje letnie) – ok. 100 zł, abonament telefoniczny – ok. 10 zł. Małoletni M. Ż. ma 8 lat. Mieszka wraz z matką. Uczęszcza do klasy (...) Szkoły Podstawowej w W.. Korzysta z pomocy psychologicznej – uczęszcza na psychoterapię do dr K. Z. w (...) Centrum (...). Koszty zaspokojenia usprawiedliwionych potrzeb małoletniego kształtują się na poziomie ok. 1.100 zł, w tym: wyżywienie – ok. 600 zł, podręczniki szkolne, wyprawkę i zakup materiałów – ok. 100 zł, ubranie – ok. 150 zł, środki czystości i kosmetyki – ok. 20 zł, leczenie – ok. 50 zł, kółko plastyczne – ok. 50 zł, zajęcia z robotyki – ok. 30 zł, organizacja wycieczek (tj. wyjazdu na zieloną szkołę, ferie lub wakacje letnie) – ok. 100 zł, abonament telefoniczny – ok. 10 zł.

Odnośnie kosztów utrzymania powoda Sąd Okręgowy przede wszystkim nie uwzględnił wskazywanych przez niego wydatków na paliwo, ponieważ powód jako główną przyczynę tak wysokich kosztów w tym przedmiocie wskazał konieczność dojazdów do swojego miejsca pracy odległego od jego miejsca zamieszkania o 47 km. Jak wynika z analizy dokonanej przez Sąd rzeczywista odległość pomiędzy miejscem zamieszkania powoda (ul. (...)), a jego miejscem pracy (ul. (...) w K. – zakład pracy powoda) wynosi nie więcej niż ok. 35 km. Gdyby jednak powód poruszał się komunikacją miejską i dysponował biletem miesięcznym, wówczas transport do miejsca pracy odbywałby się przez centrum miasta, a odległość z miejsca zamieszkania do miejsca pracy skróciłaby się o ok. 15-20 km. Najprawdopodobniej byłaby czasowo dłuższa, niemniej jednak cenowo korzystniejsza. Nadto niezrozumiała była wysokość podawanych przez niego wydatków na kosmetyki oraz środki czystości, w tym zwłaszcza trudne do wytłumaczenia jest zdaniem Sądu Okręgowego, jakoby to na nim powinien spoczywać koszt zakupu środków czystości dla wszystkich osób z nim współzamieszkujących. W konsekwencji Sąd ustalił wydatki w tym przedmiocie, biorąc pod uwagę zasady doświadczenia życiowego. Sąd pierwszej instancji ustalił również wysokość jego miesięcznej partycypacji w kosztach utrzymania mieszkania, które zajmuje razem z partnerką, biorąc pod uwagę liczbę wszystkich mieszkańców, w tym córkę jego partnerki. Sąd Okręgowy dokonał ustalenia wysokości kosztów zaspokojenia usprawiedliwionych potrzeb dzieci, biorąc pod uwagę w szczególności zeznania pozwanej na rozprawie w dniu 3 listopada 2016 r., a także posiłkując się dołączonymi do akt sprawy paragonami, fakturami, a w niektórych przypadkach – zasadami doświadczenia życiowego. Sąd nie uwzględnił kosztów partycypacji pozwanej w utrzymaniu miejsca zamieszkania stron, jako że jej zeznania, jakoby kwota, którą miałaby przekazywać w tym zakresie teściom co miesiąc, były nieprzekonujące; co więcej zdarza się, iż rodzice powoda, zamiast oczekiwać gratyfikacji w postaci dołożenia do kosztów utrzymania domu, sami wspierają finansowo pozwaną w zakresie utrzymania małoletnich dzieci, dlatego należało przyjąć, iż w/w koszty wzajemnie się bilansują. Co więcej w ocenie Sądu Okręgowego pozwana zawyżyła wysokość wydatków na kosmetyki i środki czystości dla dzieci, których wysokość Sąd w oparciu o zasady doświadczenia życiowego. Miesięczne wydatki na wycieczki dla małoletnich w łącznej kwocie ok. 650 zł/m-c są stanowczo zawyżone. Dzieci są jeszcze małe, a pozwana nie wykazała w żaden sposób tych wydatków. Odnosząc się do wysokości abonamentu córki, Sąd pierwszej instancji rozdzielił wysokość rachunku także na syna stron, jako że telefon, w którego posiadaniu jest małoletnia W., może służyć także do komunikacji z synem, skoro dzieci uczęszczają do tej samej szkoły. Odnośnie leczenia u ortodonty córki stron brak jest podstaw by sądzić, by nie mogła ona korzystać ze świadczeń w tym zakresie w ramach NFZ.

W ocenie Sądu Okręgowego przyznana od powoda kwota alimentów w wysokości po ok. 600 zł na każde z dzieci jest adekwatna do jego średniomiesięcznych zarobków, które – jak sam przyznał na rozprawie – kształtują się w przedziale od ok. 2.300 zł do 3.000 zł netto. Z rozeznania dokonanego przez Sąd Okręgowy wynika, iż przeciętne zarobki szlifierza kształtują się na poziomie co najmniej ok. 2.000 zł na rękę. Jego miesięczne zarobki częściej zbliżają się kwoty ok. 3.000 zł, aniżeli 2.300 zł netto. Dlatego powód nie powinien mieć żadnych trudności w pogodzeniu kosztów zaspokojenia swoich osobistych potrzeb z miesięcznymi kosztami zaspokojenia niezbędnych potrzeb egzystencjalnych dzieci. Powód nie opiekuje się małoletnimi, jako że ten obowiązek spoczywa wyłącznie na pozwanej, która uzyskuje w tym zakresie wsparcie od swoich teściów. Już z tej przyczyny winien partycypować w kosztach utrzymania dzieci w wyższej wysokości niż małżonka. Pozwana wprawdzie wypełnia już w znacznym stopniu swój obowiązek alimentacyjny poprzez osobiste starania o utrzymanie i wychowanie dzieci, jednak winna pokrywać koszty zaspokojenia usprawiedliwionych potrzeb małoletnich w pozostałej części, zwłaszcza że zgodziła się, by powód pokrywał koszty zaspokojenia potrzeb dzieci w kwocie wskazanej powyżej. Jej miesięczne zarobki powinny być wystarczające na pokrycie kosztów utrzymania dzieci, a także swoich skromnych kosztów utrzymania. Sąd Okręgowy ustalił wysokość alimentów na poziomie po 600 zł na każde z dzieci począwszy od 3 listopada 2016 r., tj. od dnia rozprawy, jako że pozwany wcześniej łożył na rzecz dzieci kwoty po 300 zł, dlatego począwszy od dnia złożenia wniosku o udzielenie zabezpieczenia, tj. od dnia 12 sierpnia 2016 r., do dnia poprzedzającego rozprawę należało zasądzić kwotę alimentów w niższej wysokości, niż ustalona na przyszłość.

Zażalenie na to postanowienie wniósł powód, zaskarżając je w zakresie, w jakim odnosi się ono do zabezpieczenia alimentów i zobowiązania powoda od dnia 3 listopada 2016 r. do przekazywania alimentów w kwocie po 600 zł na rzecz każdego z małoletnich dzieci, tj. w sumie 1.200 zł. Powód zarzucił zaskarżonemu postanowieniu:

1.  błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, iż zasądzone na rzecz małoletnich tytułem zabezpieczenia kwoty po 600 zł (w sumie 1.200 zł) są odpowiednie do możliwości zarobkowych powoda w zestawieniu z usprawiedliwionymi potrzebami małoletnich;

2.  błąd w ustaleniach faktycznych polegający na niewłaściwej ocenie okoliczności kształtujących sytuację materialną i zarobki powoda pod kątem zasądzenia alimentów tytułem zabezpieczenia;

3.  błąd w ustaleniach faktycznych polegający na niewłaściwym ustaleniu kosztów usprawiedliwionych potrzeb małoletnich.

W oparciu o powyższe zarzuty skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez zobowiązanie powoda do uiszczania na czas trwania postępowania kwot po 500 zł na rzecz każdego z małoletnich dzieci, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.

W uzasadnieniu zażalenia powód wskazał, że jego maksymalny dochód miesięczny wynosi ok. 3.000 zł, ale w dużej części jest niestały, ponieważ zespół gra głównie na weselach i imprezach okolicznościowych, które odbywają się przede wszystkim w sezonie letnim. Co więcej, zespół prawdopodobnie przestanie istnieć początkiem 2017 roku. Powód podkreślił, że znaczną część jego kosztów utrzymania stanowią dojazdy do pracy (700 zł), w tym dojazdy na próby zespołu. Skoro jego koszty utrzymania wynoszą ok. 2.000 zł, a zarobki kształtują się na poziomie ok. 3.000 zł, stanowi dla niego realną różnicę, czy będzie płacił tytułem alimentów 1.000 zł czy 1.200 zł. Pozwana w ocenie skarżącego nie ponosi kosztów utrzymania domu, a jedynie partycypuje w kosztach ogrzewania, tj. zakupu węgla. Koszt zakupu podręczników ma charakter jednorazowy. Kwota 500 zł wystarczy na zapewnienie małoletniemu zbilansowanej diety. Zawyżony jest także koszt zakupu odzieży i obuwia w wysokości 150 zł miesięcznie, co wynika również z paragonów przedłożonych przez pozwaną na tę okoliczność. Powód wskazał, że strony nigdy nie żyły na wysokim poziomie.

W odpowiedzi na zażalenie pozwana wniosła o jego oddalenie i zasądzenie od powoda na jej rzecz kosztów postępowania zażaleniowego, w tym zastępstwa adwokackiego według norm prawem przepisanych. Podniosła, że zespół, w którym gra powód, przygotowuje muzyczną oprawę różnych imprez i dołączyła na dowód tego wydruki z portalu(...). Pozwana podkreśliła, że dzieci potrzebują często nowych ubrań, ponieważ szybko rosną. Na bieżąco pozwana musi ponosić także koszty związane z zakupem materiałów szkolnych i wyprawki. W jej ocenie powód traktuje dziecko swojej nowej partnerki w sposób bardziej uprzywilejowany niż dzieci własne.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie okazało się bezzasadne.

Zgodnie z art. 27 k.r.o. oboje małżonkowie obowiązani są, każdy według swych sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli. Zadośćuczynienie temu obowiązkowi może polegać także, w całości lub w części, na osobistych staraniach o wychowanie dzieci i na pracy we wspólnym gospodarstwie domowym. Obowiązek ten ma niewątpliwie charakter alimentacyjny (por. uchwała pełnego składu Izby Cywilnej i Administracyjnej Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 1987 r. w sprawie wytycznych w zakresie wykładni prawa i praktyki sądowej w sprawach o alimenty, M.P. z dnia 26 lutego 1988 r., OSNCP 1988, nr 4, poz. 42, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2011 r., III CZP 39/11), wobec czego zastosowanie przy jego ustalaniu znajdują przepisy art. 133 §1 i 135 §1 k.r.o.

Zgodnie z art. 753 § 1 zd. 2 k.p.c. w postępowaniu zabezpieczającym Sąd bada jedynie uprawdopodobnienie przesłanek warunkujących zasadność i zakres roszczenia, zarówno co do usprawiedliwionych potrzeb uprawnionych, jak i zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego. Uprawniony nie ma natomiast obowiązku uprawdopodobnienia interesu prawnego w zabezpieczeniu roszczenia alimentacyjnego (art. 753 § 1 k.p.c.).

W ocenie Sądu Apelacyjnego kwota, jaką powód został obciążony na mocy zaskarżonego postanowienia, uwzględnia racjonalne potrzeby małoletnich i nie jest w żadnym stopniu wygórowana. W pełni uwzględnia ona również możliwości zarobkowe powoda i pozwanej oraz czynione przez nich osobiście starania związane z bieżącą opieką nad dziećmi. Sąd Apelacyjny podziela ocenę Sądu Okręgowego co do uprawdopodobnionych wydatków związanych z utrzymaniem małoletnich w łącznej wysokości po 1.100 zł na każde z nich. Kwota 600 zł na wyżywienie nie jest zawyżona – małoletni są w wieku intensywnego rozwoju, zatem potrzebują diety odpowiedniej do etapu życia. Za uzasadnione należy uznać także kwestionowane przez powoda wydatki na ubrania i obuwie w wysokości po 150 zł. Z uwagi na to, że dzieci w wieku 8-9 lat szybko rosną, w świetle zasad doświadczenia życiowego niezbędne jest zapewnienie im odzieży i butów w odpowiednim rozmiarze. Nie sposób zgodzić się z twierdzeniem pozwanego, że koszty podręczników w kwocie 100 zł to wydatek jednorazowy. Niewątpliwie większość wydatków szkolnych ponoszona jest jednorazowo wraz z początkiem roku szkolnego, jednak koszty związane z edukacją małoletnich, w tym koszty książek, przyborów szkolnych oraz inne wydatki szkolne po zsumowaniu i rozdzieleniu na 12 miesięcy zgodnie z zasadami doświadczenia życiowego mogą wynosić ok. 100 zł miesięcznie. Zakup wyprawki szkolnej na cały rok za łączną kwotę 100 zł nie znajduje poparcia w zgromadzonym dotychczas materiale. W ocenie Sądu Apelacyjnego do kosztów utrzymania dzieci należy także zaliczyć ryczałtowo koszty zużycia wody, prądu, gazu do gotowania i ogrzania wody użytkowej (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 23 marca 2016 r., I ACa 1755/15). Oznacza to, że w skład kosztów utrzymania małoletnich należy zaliczyć dodatkowo kwotę po ok. 100 zł, tj. przypadającą na każde z nich część opłat eksploatacyjnych za media w domu dziadków. Nawet jeśli do tej pory koszty te ponosili rodzice powoda, nie oznacza to, że w istocie nie stanowią one kosztów utrzymania dzieci. Obowiązek alimentacyjny w tym zakresie w myśl art. 129 § 1 k.r.o. obciąża niewątpliwie rodziców przed dziadkami, zatem to na stronach spoczywa obowiązek ponoszenia tego wydatku w odpowiedniej części. Pozostałe koszty utrzymania dzieci nie były przez powoda podważane.

Sąd Apelacyjny nie podzielił także zarzutu powoda dotyczącego ustaleń Sądu Okręgowego co do jego możliwości zarobkowych. Ma on stałe źródło dochodów w postaci zatrudnienia podstawie umowy o pracę na stanowisku szlifierza; zarabia również grając w zespole muzycznym. Choć dochód osiągany z oprawy muzycznej imprez nie jest tak regularny jak ten z umowy o pracę, niewątpliwie stanowi istotną pozycję w budżecie powoda. Mimo że większość wesel odbywa się zapewne w sezonie wiosenno-letnim, to jednak zespół powoda gra również na zabawach i innych imprezach, które niewątpliwie są organizowane przez większą część roku (w tym Sylwester, zabawy karnawałowe). Nie można więc traktować tego źródła zarobków jako wyłącznie sezonowego. Co więcej, podnoszony przez powoda argument, że istnieje obawa, iż zespół przestanie istnieć z początkiem roku 2017, nie przemawia automatycznie za tym, że obniżą się możliwości zarobkowe powoda. Ma on już bowiem doświadczenie na rynku muzycznym i może grać na tym samym instrumencie w innym zespole. Z załączonych przez pozwaną do odpowiedzi na zażalenie wydruków z portalu F. wynika, że zespół (...) wciąż funkcjonuje i przyjmuje rezerwacje na kolejne imprezy. Porównując możliwości zarobkowe stron, Sąd Apelacyjny zauważył więc, że powód osiąga nieco wyższy dochód niż pozwana. Jako że jest on osobą młodą i zdrową, a ponadto utalentowaną muzycznie, jego możliwości zarobkowe należy ocenić jako wyższe niż pozwanej. Powód jest więc w stanie przyczyniać się do zaspokajania potrzeb małoletnich na poziomie łącznie 1.200 zł bez uszczerbku dla swojego poziomu życia. Jak bowiem trafnie wskazał Sąd pierwszej instancji, koszty jego utrzymania nie powinny przekraczać 1.100 zł. Podnoszony wydatek na paliwo w kwocie 700 zł miesięcznie jest niewątpliwie wygórowany, nawet przy uwzględnieniu dużej odległości między miejscem pracy a miejscem zamieszkania powoda.

Poza sporem pozostawało, że dzieci mieszkają z pozwaną, zatem to ona sprawuje nad nimi bezpośrednią pieczę. Kontakty powoda z małoletnimi zostały uregulowane w ugodzie zawartej przez strony (k. 86): spotyka się on z dziećmi raz w tygodniu na dwie godziny oraz spędza z nimi jeden dzień w co drugi weekend. Zdecydowana większość codziennych obowiązków związanych z wychowaniem dzieci i opieką nad nimi spoczywa więc na pozwanej, która w ten sposób częściowo realizuje swój obowiązek alimentacyjny. W tej sytuacji obciążenie powoda 55 % tych kosztów nie stoi w sprzeczności z art. 135 § 2 k.r.o.

Wobec powyższego Sąd Apelacyjny uznał zażalenie za bezzasadne i oddalił je na zasadzie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c.

SSA Regina Kurek SSA Wojciech Kościołek SSA Józef Wąsik