Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 15 września 2016 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w następującym składzie:

Przewodniczący - Sędzia SO Magdalena Balion - Hajduk (spr.)

Sędziowie: SO Lucyna Morys - Magiera

SO Marcin Rak

Protokolant A. S.-S.

po rozpoznaniu w dniu 15 września 2016 r. w Gliwicach na rozprawie sprawy

z wniosku E. S.

z udziałem S. T., B. T., C. T., S. P., J. S., R. P., U. P. (1) i Z. P.

o zasiedzenie służebności

na skutek apelacji wnioskodawczyni

od postanowienia Sądu Rejonowego w J. (...)

z dnia 27 marca 2015 r., sygn. akt I Ns 1261/11

postanawia:

1.  zmienia zaskarżone postanowienie w ten sposób, że:

a)  stwierdza że właścicielka nieruchomości położonej w J. - działki nr (...), dla której w Sądzie Rejonowym w Jastrzębiu Zdroju prowadzona jest księga wieczysta KW nr (...), E. S. nabyła przez zasiedzenie służebność drogi koniecznej polegającą na prawie przejazdu i przechodu, z dniem 1 stycznia 2010r. przez nieruchomości składające się z działek:

-650/125, dla której w Sądzie Rejonowym w Jastrzębiu Zdroju prowadzona jest księga wieczysta KW nr (...),

-815/117, dla której w Sądzie Rejonowym w Jastrzębiu Zdroju prowadzona jest księga wieczysta KW nr (...),

-816/117, dla której w Sądzie Rejonowym w Jastrzębiu Zdroju prowadzona jest księga wieczysta KW nr (...),

-822/118 dla której w Sądzie Rejonowym w Jastrzębiu Zdroju prowadzona jest księga wieczysta KW nr (...),

-823/118, dla której w Sądzie Rejonowym w Jastrzębiu Zdroju prowadzona jest księga wieczysta KW nr (...),

-824/119, dla której w Sądzie Rejonowym w Jastrzębiu Zdroju prowadzona jest księga wieczysta KW nr (...),

której szczegółowy przebieg został oznaczony na wyrysie z mapy ewidencji gruntów będącej załącznikiem nr 3 do opinii biegłego geodety A. S. sporządzonej 30 kwietnia 2016r. , który to załącznik stanowi integralną część postanowienia,

b)  zasądza od uczestników postępowania S. T. i C. T. solidarnie na rzecz wnioskodawczyni kwotę 457 zł (czterysta pięćdziesiąt siedem złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania,

2.  zasądza od uczestników postępowania S. T. i C. T. solidarnie na rzecz wnioskodawczyni kwotę 4121 zł (cztery tysiące sto dwadzieścia jeden złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

SSO Marcin Rak SSO Magdalena Balion – Hajduk SSO Lucyna Morys – Magiera

Sygn. III Ca 1290/15

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 27 marca 2015r. Sąd Rejonowy w J. (...) oddalił wniosek E. S. o zasiedzenie z dniem 9 listopada 2001 roku służebności drogi koniecznej przez działki: nr (...) opisanej w księdze wieczystej nr (...) stanowiącej własność U. i R. P., nr (...) opisanej w księdze wieczystej nr (...) stanowiącej własność S. P. (poprzednio B. i A. K.), nr(...) opisanej w księdze wieczystej nr (...) stanowiącej własność S. i C. T., nr (...) opisanej w księdze wieczystej nr (...) stanowiącej własność B. T., nr(...) opisanej w księdze wieczystej nr (...) stanowiącej własność S. i Z. P., nr (...) opisanej w księdze wieczystej nr (...) stanowiącej własność J. S. i orzekł o kosztach postępowania.

Sąd Rejonowy ustalił, że wnioskodawczyni E. S. jest właścicielką nieruchomości o nr działki (...), położonej w J. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w (...) prowadzi księgę wieczystą o nr (...). Nieruchomość tę wnioskodawczyni nabyła na mocy umowy darowizny z dnia 12 grudnia 2001 r. Rep. A nr 16571/2001 od swoich rodziców K. W. i J. W..

Nieruchomość wnioskodawczyni sąsiaduje od strony wschodniej z nieruchomością uczestnika postępowania J. S. o nr działki (...), dla której Sąd Rejonowy w J. (...) prowadzi księgę wieczystą o nr (...), od strony zachodniej i południowej z nieruchomością uczestnika postępowania S. P. o nr działki (...), dla której Sąd Rejonowy w J. (...) prowadzi księgę wieczystą o nr (...). W dalszej kolejności na południe od działki wnioskodawczyni znajdują się działki: nr (...) opisana w księdze wieczystej nr (...) stanowiąca własność U. P. (1) (poprzednio B. T.), nr (...) opisana w księdze wieczystej nr (...) stanowiąca własność S. P. (poprzednio B. i A. K.), nr (...) opisana w księdze wieczystej nr (...) własności U. i R. P., nr (...) opisana w księdze wieczystej nr (...) własności S. i C. T..

Nieruchomość wnioskodawczyni nie ma bezpośredniego dostępu do drogi publicznej. Z drogą publiczną - ulicą (...) łączy ją częściowo utwardzony, wyraźnie zaznaczony na gruncie trakt przechodzący przez nieruchomości oznaczone numerem geodezyjnym (...). W ewidencji gruntów w/w działki zawierają użytek drogowy „dr” – droga. Użytek drogowy na działce nr (...) został ujawniony podczas prac geodezyjnych dotyczących weryfikacji użytków gruntowych na terenie miasta J., wykonanych na zlecenie Urzędu Miasta na przełomie lat 2003 i 2004.

Szlak ten łączący ulicę (...) z ulicą (...) początkowo był drogą polną. Korzystali z niego okoliczni mieszkańcy, chodząc pieszo lub jeżdżąc wozami i traktorami. Była to najbliższa droga do szkoły, kościoła i J.-Górnego. Szlakiem tym jeździły kondukty pogrzebowe, dojeżdżały karetki pogotowia, chodził ksiądz po kolędzie. Z drogi korzystała także wnioskodawczyni i jej rodzice. Kiedy pojawiły się koleiny, mieszkańcy w ramach pomocy sąsiedzkiej utwardzali szlak żwirem, gruzem i cegłami w celu utrzymania przejezdności szlaku. Utwardzał szlak między innymi pan G. – teść C. T.. Pod koniec lat 70-tych, państwo W., a następnie pan G. poprosili sąsiada S. G., aby wysypał żużel na koleinach od ul. (...) do ul. (...), co też uczynił. Z przedmiotowej drogi jako dojazd do pól korzystała także (...), która w latach 1988 – 1990 utwardzała i wyrównywała drogę.

Przedmiotowy szlak drożny obecnie ma postać kolein, częściowo utwardzonych. Przy posesji wnioskodawczyni szlak utwardzony jest żwirem. Przy posesji uczestniczki U. P. (1) droga ma podłoże gliniaste, z wyraźnie widocznymi śladami kół.

Sąd Rejonowy, powołując się na treść art. 292 k.c. stwierdził, że pierwszą przesłanką zasiedzenia służebności jest jej posiadanie w rozumieniu art. 352 k.c., przy czym nie każdy przypadek posiadania służebności prowadzi do jej zasiedzenia, lecz tylko ten, który łącznie polega na posiadaniu służebności gruntowej, obejmuje trwałe i widoczne urządzenie na cudzej nieruchomości, nie opiera się na już ustanowionej służebności gruntowej oraz nieprzerwanie trwa 20 lat (w wypadku nabycia posiadania w dobrej wierze) albo 30 lat (w wypadku nabycia posiadania w złej wierze). Sąd uznał, że spełniona została przesłanka korzystania z trwałego i widocznego urządzenia, ale nie zachodzi przesłanka korzystania z takiego urządzenia przez wymagany okres czasu oraz przesłanka posiadania służebności gruntowej. Sąd Rejonowy podkreślił w uzasadnieniu, powołując się na orzecznictwo Sądu Najwyższego, że samoistny posiadacz drogi koniecznej może zasiedzieć służebność drogi koniecznej tylko w przypadku, gdy poczynił trwałe i widoczne urządzenie własnym nakładem na nieruchomości sąsiedniej. Samo natomiast korzystanie z drogi urządzonej na nieruchomości sąsiedniej przez właściciela tej nieruchomości lub jego poprzednika prawnego w ogóle nie prowadzi do nabycia takiej służebności (drogi koniecznej) przez zasiedzenie. Trwałe i widoczne urządzenia, z których korzysta posiadacz nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności gruntowej, powinny być przez niego wykonane, tylko bowiem wtedy korzystanie z takich urządzeń może stanowić zewnętrzną oznakę władania cudzą własnością we wskazanym zakresie.

Sąd Rejonowy ocenił, że wnioskodawczyni nie mogła nabyć w drodze zasiedzenia służebności przejazdu i przechodu przez nieruchomości oznaczone numerami geodezyjnymi (...), stanowiące własność uczestników, ponieważ nie wykonała ani ona, ani jej poprzednicy prawni, trwałego i widocznego urządzenia na ww. nieruchomościach. Sporadyczne utwardzanie szlaku drożnego objętego wnioskiem przez wnioskodawczynię, jak i jej poprzedników prawnych, nie może być traktowane jako posadowienie trwałego i widocznego urządzenia. Przeciwnie, prace wykonywane na drodze miały na celu jedynie utrzymanie przejezdności szlaku i wykonywane były w ramach pomocy sąsiedzkiej. Taki charakter - zdaniem Sądu pierwszej instancji - miało również wysypanie przez sąsiada S. G., na prośbę K. W. żużlu na koleiny, zresztą świadek wysypał również większą ilość żużlu na prośbę pana G. - teścia uczestnika postępowania C. T..

Sąd ponadto uznał, że wnioskodawczyni, ani jej poprzednicy prawni, nie byli posiadaczami służebności, korzystali ze spornego szlaku jako prekarzyści, dzięki grzeczności uczestników i ich poprzedników prawnych. Sporny trakt wykorzystywany był powszechnie przez okolicznych mieszkańców w ramach stosunków dobrosąsiedzkich, za przyzwoleniem właścicieli działek, przez które przebiega. Także zaproponowane przez wnioskodawczynię wnioski dowodowe w postaci zeznań świadków nie dają wystarczających podstaw do przyjęcia, że urządzenie w postaci istniejącej utwardzonej drogi istnieje już co najmniej od 30 lat, przyjmując posiadanie służebności w złej wierze, skoro tak wnioskodawczyni, jak i jej poprzedniczka prawna, zdawały sobie sprawę, że służebność im nie przysługuje.

Apelację od postanowienia wniosła wnioskodawczyni, zarzucając naruszenie przepisów postępowania mające wpływ na treść orzeczenia - to jest art. 233 k.p.c. przez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i uznanie, że wnioskodawczyni nie wykazała, że ona i jej poprzednicy prawni wykonali trwałe i widoczne urządzenie na nieruchomościach objętych wnioskiem, byli posiadaczami służebności gruntowej oraz posiadali w dobrej wierze, a nawet jeśli w złej wierze to nie wykazali okresu jej posiadania przez co najmniej 30 lat, naruszenie art. 234 k.p.c. przez jego niezastosowanie, w sytuacji gdy brak było przesłanek do uznania, iż domniemanie zostało obalone, w szczególności z uwagi na fakt, iż uczestnicy postępowania nie zaproponowali jakichkolwiek dowodów na obalenie domniemania dobrej wiary, zarzuciła także naruszenie przepisów prawa materialnego - to jest art. 7 k.c. w związku z art. 6 k.c. poprzez niezastosowanie i uznanie, iż domniemanie dobrej wiary zostało obalone przez uczestników postępowania, naruszenie art. 172 § 1 k.c. przez jego niezastosowanie i ustalenie, iż w niniejszej sprawie ma zastosowanie trzydziestoletni okres potrzebny do zasiedzenia oraz art. 292 k.c. w związku z art. 285 k.c. przez jego niezastosowanie i ustalenie, że w sprawie nie doszło do spełnienia wszystkich przesłanek zasiedzenia służebności gruntowej przez wnioskodawczynię.

Wnioskodawczyni wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia i uwzględnienie wniosku w całości ewentualnie o uchylenie postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji. W uzasadnieniu apelacji wnioskodawczyni wskazała, że okoliczność iż ona i poprzednicy prawni wykonali trwałe i widoczne urządzenie na nieruchomościach wskazanych we wniosku nie były kwestionowane przez uczestników postępowania na żadnym jego etapie przeciwnie uczestnicy zeznali, iż osobą która po raz pierwszy utwardziła drogę była matka wnioskodawczyni K. W.. W wynika to z zeznań S. T., C. T. i A. J. oraz S. G., który stwierdził że droga była tam zawsze, ale były to wyjeżdżone na drodze kolejny, a w końcu lat siedemdziesiątych Państwo W. poprosili, aby wysypał żużel. Z tych zeznań wynika, że poprzednicy prawni wnioskodawczyni dokonali trwałego widocznego urządzenia w postaci utwardzenia drogi.

W uczestniczka postępowania U. P. (1) wniosła o oddalenie apelacji, także uczestnicy C. T. i S. T. wnieśli o oddalenie apelacji. Uczestnik postępowania S. P. wnosił o uwzględnienia apelacji wnioskodawczyni.

Pozostali uczestnicy nie zajęli stanowiska w postępowaniu odwoławczym.

Sąd Okręgowy, zważył co następuje:

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy, szczegółowo analizując zebrany w sprawie materiał dowodowy w szczególności zeznania wnioskodawczyni, uczestników postępowania i świadków doszedł do przekonania, iż wnioskodawczyni i jej poprzednicy prawni z końcem lat siedemdziesiątych wykonali trwałe widoczne urządzenie w postaci wysypania żwiru i żużla na drogę prowadzącą przez działkę uczestników opisaną we wniosku. Okoliczność ta wynika przede wszystkim z zeznan świadka S. G., które w pełni korelują z zeznaniami świadków E. P. (1) , U. P. (2),, E. P. (2), T. P., uczestnika J. S., S. P. i wnioskodawczyni. Z dowodów tych wynika, że w terenie zawsze istniał szlak drogowy, z którego korzystali wszyscy właściciele okolicznych nieruchomości, najpierw w postaci wyjeżdżonych kolein i od końca lat siedemdziesiątych w postaci utwardzonej poprzez wysypanie przez S. G., który to uczynił na polecenie Państwa W. - rodziców wnioskodawczyni. Świadek S. G. stanowczo zeznał też, że wysypał ten żużel na całych koleinach od ulicy (...) do ulicy (...). Z zeznań wyżej wskazanych świadków wynika, iż do tego czasu droga była utwardzona w ramach pomocy sąsiedzkiej a świadek U. P. (2) zeznała, że droga została wysypana żwirem na całej długości, tylko nie wiedziała kiedy zostało to uczynione. Uczestnik J. S. zeznał, iż utwardzono drogę na przełomie lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych, a wcześniej czynili to sąsiedzi w ramach pomocy sąsiedzkiej. Zeznania te wzajemnie się uzupełniają. W świetle takich zeznań nie można zgodzić się Sądem pierwszej instancji iż wnioskodawczyni i jej poprzednicy prawni byli tylko prekarzystami, a drogę utrzymywano w ramach pomocy sąsiedzkiej. Tak było faktycznie ale tylko do momentu, gdy K. W. zdecydowała o utwardzeniu całego szlaku drogowego żużlem.

Sąd odwoławczy uznał, że od tamtej pory należy traktować wnioskodawczynię i jej poprzedników prawnych jako posiadaczy służebności drogowej w złej wierze i jest to moment początkowy biegu terminu zasiedzenia.

Sąd Okręgowy, mając powyższe na uwadze uzupełnił postępowanie dowodowe, dopuszczając dowód z opinii biegłego geodety, który wyznaczył przebieg drogi na mapie i dokonał szczegółowej analizy wszystkich dokumentów geodezyjnych dotyczących spornego szlaku drogowego. Z opinii tej wynika, że w latach siedemdziesiątych, kiedy wydzielano na tym terenie działki należące poprzednio do Skarbu Państwa nie zabezpieczono prawnie dojazdu do nieruchomości wnioskodawczyni. Z opinii wynika, że do nieruchomości wnioskodawczyni prowadzi szlak drogowy od ulicy (...) oraz szlak drogowy od ulicy (...) przez nieruchomości sąsiadów. Szlak drogowy, z którego wnioskodawczyni i jej poprzednicy prawni korzystali od końca lat siedemdziesiątych do swojej nieruchomości o numerze geeodezyjnym (...) i który został przez matkę wnioskodawczyni utwardzony, biegnie do ulicy (...) przez działki o numerach geodezyjnych (...) i został zaznaczony przez biegłego geodetę na wyrysie z mapy zasadniczej stanowiącej załącznik nr 3 do opinii, którą to mapę Sąd Okręgowy uczynił integralną częścią postanowienia.

Sąd Okręgowy, mając powyższe na uwadze uznał na podstawie art. 292 k.c. w zw. z art. 172 § 2 k.c., iż termin zasiedzenia służebności drogowej zaczął biec najpóźniej z dniem 31 grudnia 1979 roku i upłynął z dniem 1 stycznia 2010 roku albowiem z zeznań S. G. wynika, iż droga została utwardzona przez matkę wnioskodawczyni - na jej polecenie z końcem lat siedemdziesiątych, a zatem Sąd przyjął datę początkową 31 grudnia 1979 roku i trzydziestoletni termin zasiedzenia służebności w złej wierze albowiem wnioskodawczyni wiedziała, że nie miała uprawnienia do posiadania służebności. Termin zasiedzenia upływał 1 stycznia 2010 roku.

Sąd Okręgowy, mając powyższe na uwadze na mocy art. 386 § 1 w związku z art. 13 § 2 k.p.c. zmienił zaskarżone postanowienie i orzekł jak w sentencji .

Wobec okoliczności, iż interesy pomiędzy wnioskodawczynią a uczestnikami postępowania S. i C. T. były sprzeczne na mocy art. 520 § 2 k.p.c. Sąd zasądził od tych uczestników solidarnie na rzecz wnioskodawczyni koszty postępowania odwoławczego, na które złożyły się wynagrodzenie pełnomocnika powoda i koszt opinii biegłego.