Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem zaocznym z dnia 4 lutego 2016 r. wydanym w sprawie
I C 975/15 Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi oddalił powództwo W. M. przeciwko B. M. o zapłatę kwoty 2.609,47 zł.

(wyrok – k. 15)

Podstawę rozstrzygnięcia Sądu I instancji w skarżonym zakresie stanowiły następujące ustalenia faktyczne:

W dniu 17 kwietnia 2001 r. Ł. S. wystawiła weksel własny na zlecenie W. M. opiewający na kwotę 2.609,47 zł z terminem płatności 20 kwietnia 2001 r.

Oceniając zgromadzone w sprawie dowody, Sąd Rejonowy wskazał, że, wbrew twierdzeniu zawartemu w uzasadnieniu pozwu, powód nie załączył do akt sprawy aktu zgonu wystawcy weksla. Nie złożył też żadnych dokumentów, z których wynikałoby, że pozwana jest spadkobierczynią Ł. S. i w konsekwencji ponosi odpowiedzialność za zaciągnięte przez nią długi. W ocenie Sądu Rejonowego, w tym zakresie samo oświadczenie powoda było niewystarczające do obciążenia pozwanej surową odpowiedzialnością wekslową. Oświadczenie to budziło wątpliwości Sądu Rejonowego w kontekście braku jakiegokolwiek innego materiału dowodowego.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Powództwo podlegało oddaleniu.

Podstawą prawną roszczenia powoda było oświadczenie Ł. S. o zaciągnięciu zobowiązania wekslowego. Z powyższego wynikało, że Ł. S. jest dłużnikiem wekslowym, jako osoba podpisana na wekslu. Zgodnie bowiem z przepisem art. 9 Prawa wekslowego wystawca odpowiada za przyjęcie i zapłatę wekslu. Zgodnie zaś z art. 104, odpowiedzialność wystawcy wekslu własnego jest taka sama, jako akceptanta wekslu trasowanego. Nie ulegało wątpliwości Sądu Rejonowego, że B. M. nie podpisała się na wekslu, w związku z czym do jej odpowiedzialności w miejsce wystawcy weksla koniecznym było wykazanie, że jest spadkobierczynią zobowiązanej. Na tę okoliczność powód nie przedstawił żadnego dowodu. W ocenie Sądu Rejonowego, przyjęcie odpowiedzialności wekslowej pozwanej nie może opierać się na samym oświadczeniu powoda stosownie do art. 339 kpc.

(uzasadnienie – k. 21-21)

Od powyższego wyroku apelację wniósł powód, zarzucając rażące naruszenie art. 339 kpc poprzez jego błędną wykładnię. Wniósł o uwzględnienie powództwa i zasądzenie
od pozwanej kosztów postępowania apelacyjnego. W uzasadnieniu apelacji podał, że sąd
nie przeprowadza postępowania dowodowego przy wydaniu wyroku zaocznego. Czyni to wyjątkowo tylko po to, by przekonać się czy twierdzenia pozwu nie budzą wątpliwości
albo nie zostały przytoczone w celu obejścia prawa. Skoro pozwana nie wdaje się w spór, tzn., że nie zaprzecza faktom powołanym w pozwie stosownie do art. 229 i 230 kpc. W ocenie skarżącego, Sąd Rejonowy, pomijając treść art. 339 kpc., oddalił powództwo jako nieudowodnione, a nie z powodu wątpliwości co do faktów, na które powód powołuje się
w pozwie.

(apelacja – k. 22-24)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jako bezzasadna podlegała oddaleniu.

Skarżący na uzasadnienie apelacji powołał się na przepisy art. 229 i 230 kpc.

Jak stanowi art. 229 kpc, nie wymagają również dowodu fakty przyznane w toku postępowania przez stronę przeciwną, jeżeli przyznanie nie budzi wątpliwości.

Zgodnie z art. 230, gdy strona nie wypowie się co do twierdzeń strony przeciwnej
o faktach, sąd, mając na uwadze wyniki całej rozprawy, może fakty te uznać za przyznane. Na pozwanym spoczywa obowiązek wdania się w spór co do istoty sprawy (art. 221 kpc). Jako strona postępowania, ma zatem obowiązek dawać wyjaśnienia co do okoliczności sprawy zgodnie z prawdą oraz przedstawiać dowody (art. 3 kpc). Zaniedbanie tego obowiązku może uzasadniać negatywne konsekwencje procesowe, w tym w postaci przyjęcia przez sąd dorozumianego przyznania faktu podniesionego przez stronę przeciwną. Przyznanie faktów może mieć dwie postaci: przyznania wyraźnego, uregulowanego w art. 229 kpc,
oraz przyznania dorozumianego, o którym mowa w art. 230 kpc. Zastosowanie przepisu art. 230 kpc wchodzi w rachubę jedynie wówczas, gdy jest to uzasadnione wynikiem całej rozprawy. Sąd powinien zatem powziąć - na podstawie wyniku całej rozprawy, czyli wszystkich okoliczności sprawy, całego materiału procesowego - przekonanie, że strona
nie zamierzała i nie zamierza zaprzeczyć istnieniu faktów przytoczonych przez stronę przeciwną. Wynik całej rozprawy będzie sprzeciwiał się zastosowaniu art. 230 kpc
w szczególności wtedy, gdy przyjęciu określonych ustaleń faktycznych sprzeciwiają się inne ustalenia dokonane przez sąd w sprawie. W razie wątpliwości nie można stosować art. 230 kpc. (wyrok Sądu Najwyższego z 6 sierpnia 2014 r. I CSK 551/13, Legalis nr 1079911, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 czerwca 2016 r. IV CSK 669/15, Legalis numer 1533391). Sąd w okolicznościach przewidzianych w art. 230 kpc może, ale nie musi uznać określone fakty za przyznane (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 2011 r.I CNP 55/10, Legalis numer 440092).

Jak wynika z powyższego, uznanie twierdzeń strony przeciwnej za przyznane
nie następuj automatycznie, a wymaga odniesienia się do całego materiału procesowego. Ocena, czy twierdzenia pozwu nie budzą wątpliwości zgodnie z art. 339 kpc, również wymaga odniesienia się do całokształtu okoliczności sprawy.

Jak stanowi art. 339 § 1 kpc, jeżeli pozwany nie stawił się na posiedzenie wyznaczone na rozprawę albo mimo stawienia się nie bierze udziału w rozprawie, sąd wyda wyrok zaoczny. Zgodnie z § 2, w tym wypadku przyjmuje się za prawdziwe twierdzenie powoda
o okolicznościach faktycznych przytoczonych w pozwie lub w pismach procesowych doręczonych pozwanemu przed rozprawą, chyba że budzą one uzasadnione wątpliwości
albo zostały przytoczone w celu obejścia prawa.

Z treści art. 339 § 2 kpc nie wynika, aby wydanie wyroku zaocznego wiązało się
z niemal automatycznym uznaniem wszelkich twierdzeń strony powodowej za prawdziwe (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 10 lutego 2016 r. I ACa 1183/15, Legalis numer 1428463).

Zważyć należy, że dyspozycja art. 339 § 2 k.p.c. nie oznacza, że powód zwolniony jest w całości od obowiązku przedstawienia dowodów na okoliczności, z których wywodzi skutki prawne. Przepis art. 339 § 2 k.p.c. łagodzi bowiem jedynie rygory procesowe w zakresie kwestii uznania określonej okoliczności za udowodnioną. Niezależnie jednak
od wynikającego z powołanego przepisu domniemania, Sąd ma każdorazowo obowiązek krytycznego ustosunkowania się do przytaczanych przez powoda twierdzeń z punktu widzenia ich ewentualnej zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy

Podkreślić przy tym należy, że samo twierdzenie strony nie jest dowodem,
a twierdzenie dotyczące istotnej dla sprawy okoliczności (art. 227 k.p.c.) powinno być udowodnione przez stronę to twierdzenie zgłaszającą (wyrok Sądu Najwyższego z dnia
22 listopada 2001 r., sygn. akt I PKN 660/00, Wokanda 2002/7-8/44, LEX nr 80854). Zgodnie z art. 232 k.p.c. obowiązek wskazania dowodów obciąża przede wszystkim strony,
a w myśl art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z tego faktu wywodzi skutki prawne. Oznacza to, że ten, kto powołuje się na przysługujące mu prawo, występując z żądaniem obowiązany jest udowodnić okoliczności faktyczne uzasadniające to żądanie. Chodzi tu o fakty, które mają istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, wykazujące istnienie prawa. Zgodnie z obowiązującą w postępowaniu cywilnym zasadą kontradyktoryjności, Sąd nie ma obowiązku zarządzania dochodzenia w celu uzupełnienia
lub wyjaśnienia twierdzeń stron i wykrycia środków dowodowych pozwalających na ich udowodnienie, ani też Sąd nie jest zobowiązany do przeprowadzania z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (wyrok Sądu najwyższego z dnia 17 grudnia 1996 r., sygn. akt I CKU 45/96, OSNC 1997/6-7/76, LEX
nr (...)). Dopuszczenie dowodu z urzędu jest co do zasady prawem, a nie obowiązkiem Sądu. W związku z powyższym, jeżeli materiał dowodowy zgromadzony przez stronę
nie daje podstaw do dokonania odpowiednich ustaleń faktycznych, Sąd musi wyciągnąć ujemne konsekwencje z nieudowodnienia faktów przedłożonych na uzasadnienie żądań
lub zarzutów.

W niniejszej sprawie powód nie zaoferował żadnego dowodu na okoliczność odpowiedzialności pozwanej w niniejszej sprawie. W tych okolicznościach, samo oświadczenie powoda w tym zakresie słusznie wzbudziło wątpliwości Sądu Rejonowego skutkujące oddaleniem powództwa stosownie do art. 339 kpc.

W tym stanie faktycznym apelacja podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.