Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 października 2016 r.

Sąd Rejonowy w Wąbrzeźnie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 18 października 2016 r. w Wąbrzeźnie

sprawy z powództwa (...) (...) z/s we W.

przeciwko G. K.

o zapłatę

1.  zasądza od pozwanej G. K. na rzecz powoda (...) (...)z/s we W. kwotę 600 (sześćset) złotych z odsetkami ustawowymi od dnia 04 marca 2016r. do dnia zapłaty oraz kwotę 64,55 (sześćdziesiąt cztery 55/100) złotych bez odsetek;

2.  w pozostałej części powództwo oddala,

3.  zasądza od pozwanej na rzecz powoda kwotę 285,87 (dwieście osiemdziesiąt pięć 87/100) złotych tytułem zwrotu części kosztów procesu.

SSR Hanna Woźniak

Sygn. akt I C 291/16 upr

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 26 kwietnia 2016r. wniesionym w elektronicznym postępowaniu upominawczym do Sądu Rejonowego Lublin – Zachód w Lublinie VI Wydział Cywilny powód (...) (...) z/s we W. wystąpił o zasądzenie na swoją rzecz od pozwanej G. K. kwoty 2.363,78 zł wraz z odsetkami ustawowymi od kwoty 2.284,23 zł za okres od dnia 04 marca 2016r. do dnia zapłaty oraz zasądzenia kosztów procesu.

Uzasadniając swoje żądanie powód wskazał, iż przedmiotowa wierzytelność została nabyta w dniu 29 października 2015r. na podstawie umowy przelewu wierzytelności zawartej ze zbywcą wierzytelności, tj. (...) spółka z ograniczona odpowiedzialnością (...)sp. j. z/s we W.. Powód podał, iż dochodzona wierzytelność powstała w związku z udzieleniem pozwanej pożyczki przez zbywcę wierzytelności zgodnie z przyjętą procedurą, na podstawie pisemnej umowy o nr (...), w kwocie 4.500,26 zł. Zgodnie z zawartą umową pozwana był zobowiązana do spłaty kwoty pożyczki wraz z należnymi odsetkami i innymi kosztami w terminie do 08 sierpnia 2016r. w 15 stałych miesięcznych równych ratach po 309,75zł, przy czym termin pierwszej raty upłynął w dniu 08 czerwca 2015r., a terminy płatności kolejnych rat upływały każdego kolejnego ósmego dnia miesiąca. Zgodnie z umową pozwanej zostały naliczone odsetki umowne (zwykłe) w wysokości 10,00 % za okres od dnia wypłaty pożyczki do dnia jej wymagalności, tj. następnego dnia po 03 marca 2016r. Spłata tych odsetek miała nastąpić wraz ze spłata każdej raty kapitałowo-odsetkowej. Ponadto, z uwagi na brak dokonania spłaty pożyczki w wysokości i w terminach określonych w umowie, od kwoty wymagalnej należności głównej naliczono pozwanej odsetki umowne (karne) wg stopy procentowej równej 4-krotności stopy kredytu lombardowego NBP w skali roku za okres od dnia następnego po dniu wymagalności każdej raty kapitału. Pozwana nie wywiązała się z wynikającego z umowy obowiązku zwrotu pożyczki i spłaciła jedynie kwotę 1.550,00 zł, w związku z czym w piśmie z dnia 08 grudnia 2015r. została wezwana do zapłaty zaległości pod rygorem wypowiedzenia umowy, a następnie w dniu 14 stycznia 2016r. przesłano oświadczenie o warunkowym rozwiązaniu umowy pożyczki za wypowiedzeniem z zachowaniem miesięcznego okresu wypowiedzenia – pod warunkiem braku dokonania spłaty zaległości w terminie wypowiedzenia. Ponieważ pozwana w terminie wypowiedzenia umowy nie dokonała spłaty, umowa została rozwiązana. Następnego dnia po rozwiązaniu umowy pożyczki cała należność stała się wymagalna. Powód wskazał, iż dochodzi zapłaty: niespłaconej należności - 2.284,23 zł wraz z odsetkami ustawowymi naliczonymi od dnia następującego po dniu wypowiedzenia umowy do dnia zapłaty, odsetek umownych zwykłych za okres od dnia wypłaty kwoty pożyczki do dnia wypowiedzenia umowy – 50,92 zł, odsetek umownych karnych naliczonych od kwoty kapitału każdej z niezapłaconych w terminie rat za okres od dnia następnego po dniu wymagalności tej raty do dnia wypowiedzenia umowy – 13,63 zł. Ponadto powód dochodzi zapłaty kwoty 15 zł stanowiącej zryczałtowaną wartość za wysłane do pozwanej monity i wezwania do zapłaty (każdorazowo w wysokości czterokrotności opłaty pocztowej) oraz zryczałtowaną opłatę za działania windykacyjne, wymagalne następnego dnia po ich wykonaniu.

Postanowieniem wydanym w dniu 17 maja 2016r. w sprawie VI Nc-e (...) Sąd Rejonowy Lublin – Zachód w Lublinie VI Wydział Cywilny stwierdził brak podstaw do wydania nakazu zapłaty i na podstawie art. 505 ³³ § 1 kpc przekazał rozpoznanie sprawy do Sądu Rejonowego w Wąbrzeźnie, jako sądu właściwości ogólnej pozwanej.

Pozwana potwierdziła, iż zawarła z poprzednikiem prawnym powoda umowę pożyczki, w oparciu o którą otrzymała kwotę 2.000 zł, którą następnie spłaciła w połowie. Ponadto zanegowała słuszność obciążenia jej przez pożyczkodawcę opłatą operacyjną.

Wobec treści art. 505 ¹ pkt 1 kpc niniejsza sprawa została rozpoznawana w postępowaniu uproszczonym.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

w dniu 08 maja 2015r. (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (...)sp.j. z siedzibą we W.(pożyczkodawca) zawarł z pozwaną G. K.(pożyczkobiorca) umowę pożyczki nr (...)w kwocie 2.150,00 zł, która została jej następnie wypłacona, na okres od dnia 08 maja 2015r. do dnia 08 sierpnia 2016r. (§1 ust. 1). Zgodnie z umową całkowita kwota do zapłaty wnosiła 4.647,17 zł i obejmowała oprócz całkowitej kwoty pożyczki w wysokości 2.139,00 zł, także całkowity koszt pożyczki, na który składały się:

- opłata za przekaz lub wypłatę pożyczki – 11,00 zł,

- odsetki naliczone za cały okres obowiązywania umowy – 146,91 zł,

- opłata operacyjna naliczona za cały okres obowiązywania umowy – 2.350,26 zł (§ 2 ust. 1, § 4 ust. 2). Oprocentowanie pożyczki było stałe i wynosiło 10,00 % w stosunku rocznym. Kwota naliczonych odsetek umownych od kwoty pożyczki wynosiła za cały okres obowiązywania umowy 146,91 zł (§ 3 ust. 1 i 2). Całkowita kwota do zapłaty miała zostać zwrócona przez pożyczkobiorcę w 15 równych miesięcznych ratach, płatnych w wysokości 309,75 zł każda, do dnia 8 każdego miesiąca począwszy od 08 czerwca 2015r. (§ 5 ust. 1 i 2) Za okres opóźnienia w spłacie pożyczki lub spłacie raty albo jej części pożyczkodawca był uprawniony do naliczania odsetek umownych (odsetki karne) liczonych od dnia zapłaty do wymagalnej kwoty należności głównej. Stopa odsetek karnych była równa czterokrotności aktualnej na dany dzień wysokości stopy kredytu lombardowego NBP i na dzień zawarcia umowy wynosiła 10,00 % w skali roku (§ 6 ust. 3). W przypadku nieterminowej spłaty pożyczki lub jej części pożyczkobiorca była uprawniony do wysyłania do pożyczkobiorcy pisemnych monitów i pobierania opłaty za każdy w wysokości czterokrotności opłaty pocztowej pobieranej przez (...) Poczta Polska za poleconą przesyłkę listową. Wysokość opłaty pocztowej w dniu zawarcia umowy wynosiła 4,20zł, a jej czterokrotność 16,80zł. (§6 ust. 7).

dowód: - umowa pożyczki k.29-31

- potwierdzenie dokonania przelewu k.15

- przesłuchanie pozwanej w charakterze strony k.48-48v

G. K. dokonała spłaty zadłużenia wynikającego z umowy pożyczki nr (...), w łącznej wysokości 1.550,00 zł.

okoliczność bezsporna

W dniu 29 października 2015r. (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (...)sp.j. we W.zawarł ze stroną powodową (...) (...)we W.umowę sekurytyzacyjną, na podstawie której przeniósł na powoda wierzytelność względem pozwanej z tytułu umowy pożyczki nr (...).

dowód: - umowa sekurytyzacyjna wraz z załącznikiem nr 1 k.17-18v, k.36

Pismem z dnia 30 października 2015r. (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (...)sp.j. we W.zawiadomił pozwaną o przeniesieniu pożyczki do (...) (...)z/s we W.i tym samym o zmianie pożyczkodawcy.

dowód: - zawiadomienie z 30 października 2015r. k.26

Pismem z dnia 07 grudnia 2015 r. (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (...)sp.j. we W.działający w imieniu powoda, w związku z upływem terminu spłaty pożyczki nr (...), wezwał pozwaną do zapłaty w terminie 14 dni kwoty 394,88 zł, pod rygorem wypowiedzenia umowy.

dowód: - wezwanie do zapłaty pod rygorem wypowiedzenia umowy k.27

Pismem z dnia 13 stycznia 2016r. (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (...)sp.j. we W.działający w imieniu powoda złożył pozwanej oświadczenie o rozwiązaniu umowy nr (...)z zachowanie 1- miesięcznego okresu wypowiedzenia pod warunkiem nieuregulowania w okresie wypowiedzenia całości wymagalnego zadłużenia, które na dzień 13 stycznia 2016r. wynosiło 1.018,01 zł

dowód: - warunkowe wypowiedzenie umowy pożyczki nr (...) k.25

Pismem z dnia 07 marca 2016r. pozwana została wezwana do zapłaty na rzecz powoda kwoty 2.359,26 zł z tytułu zadłużenia wynikającego z umowy pożyczki nr (...)

dowód: - ostateczne przedsądowe wezwanie do zapłaty k.28

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych wyżej dowodów z dokumentów, które nie budziły wątpliwości co do ich autentyczności i nie były kwestionowane przez żadną ze stron, a także dowodu z przesłuchania pozwanej w charakterze strony, która potwierdziła zawarcie z poprzednikiem prawnym powoda umowy pożyczki oraz dokonanie jej częściowej spłaty.

Sąd zważył, co następuje:

powództwo okazało się zasadne, ale tylko w części.

Powód swoje roszczenie oparł na art. 509 § 1 i 2 kc stanowiącym, iż wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. Wraz z wierzytelnością na nabywcę przechodzą wszelkie związane z nią prawa, a w szczególności roszczenie o zaległe odsetki. Warunkiem uzyskania należności przez nabywcę długu jest udowodnienie, że takie prawo przysługiwało pierwotnemu wierzycielowi.

Podstawą prawną żądania stanowił przepis art. 720 kc, zgodnie z którym przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Umowa pożyczki w świetle unormowań kodeksu cywilnego może mieć zarówno charakter odpłatny, jak i nieodpłatny, a do głównych świadczeń stron należy zaliczyć udostępnienie określonych środków finansowych do korzystania na określony okres czasu (po stronie pożyczkodawcy) oraz zwrot tych środków (po stronie pożyczkobiorcy).

Okoliczności zawarcia umowy pożyczki przez strony należy uznać za niebudzące wątpliwości, znajdujące potwierdzenie w dowodach z dokumentów, w tym w umowie pożyczki załączonej do pozwu oraz w dowodzie z przesłuchania strony pozwanej. Bezsporne było także twierdzenie powoda, iż pozwana dokonała częściowej spłaty pożyczki - w zakresie kwoty 1.550,00 zł, ponieważ okoliczność ta została potwierdzona przez pozwaną, która w trakcie przesłuchania wskazała, iż pożyczkę spłaciła w połowie, jednocześnie poddała w wątpliwość słuszność obciążenia jej opłatą operacyjną. Powód wykazał także istnienie swojej legitymacji procesowej czynnej za pomocą dołączonej umowy sekurytyzacyjnej z dnia 29 października 2015r. wraz z załącznikiem nr 1.

Wątpliwości Sądu wzbudziły natomiast zapisy wskazanej umowy umożliwiające obciążenie pozwanej obowiązkiem zapłaty opłaty operacyjnej, a także kosztów wysyłanych monitów. W tej sytuacji niezbędne było dokonanie ustalenia zgodności wskazanych zapisów z przepisami ustawy, a w konsekwencji zakresu odpowiedzialności kontraktowej pozwanej.

Pozwana jest konsumentem, zaś poprzednik prawny powoda przedsiębiorcą prowadzącym działalność gospodarczą w zakresie udzielania pożyczek gotówkowych i przy zawieraniu umów posługuje się wzorcami umownymi, dlatego zastosowanie w niniejszej sprawie winny znaleźć także przepisy ustawy z dnia 12 maja 2011r. o kredycie konsumenckim (Dz.U.2016.1528 j.t.), w szczególności art. 3 ust. 1 określający, iż przez umowę o kredyt konsumencki należy rozumieć umowę o kredyt w wysokości nie większej niż 255 550 złotych albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi. Za umowę o kredyt konsumencki uważa się w szczególności umowę pożyczki (art. 3 ust. 2 pkt 1 wskazanej ustawy).

Aby przeciwdziałać zjawisku lichwy i chronić interesy konsumentów, ustawodawca w art. 359 § 2 ¹ wprowadził do kodeksu cywilnego instytucję odsetek maksymalnych, których wysokość powinna stanowić podstawowe odniesienie do oceny wysokości wynagrodzenia pożyczkodawcy ustalonego w umowie. Stopa tych odsetek jest ustalana w odniesieniu do aktualnej stopy kredytu lombardowego NBP, a więc odzwierciedla aktualny układ stosunków gospodarczych oraz wartość pieniądza w obrocie międzybankowym i poziom inflacji, nie pozwala pożyczkodawcom na wykorzystywanie przymusowego położenia słabszej strony umowy. Odsetki stanowią wynagrodzenie pożyczkodawcy za korzystanie przez kredytobiorcę z jego środków finansowych.

Zebrany w sprawie materiał dowodowy wskazuje, iż w dniu 08 maja 2015 roku pozwana zwarła z poprzednikiem prawnym powoda umowę pożyczki obejmującej do wypłaty kwotę 2.150 zł, przy czym łącznie, wraz z kosztami, w tym opłatą operacyjną w wysokości 2.350,26 zł pozwana była zobowiązana zapłacić pożyczkodawcy kwotę 4.647,17 zł.

Mając na względzie przepisy o zobowiązaniach umownych i ochronie konsumenta przed niedozwolonymi klauzulami umownymi, wątpliwości Sądu wzbudził zapis umowny pozwalający na obciążenie pozwanej, w związku z zawarciem umowy pożyczki, opłatą operacyjną w kwocie 2.350,26 zł, stanowiącą blisko 110 % kwoty faktycznie wypłaconej, wynoszącej 2.150,00 zł.

Ponieważ rolą Sądu w sprawach, których przedmiotem są skutki prawne określonych postanowień zawartej umowy jest dokonywanie oceny tych postanowień, a także postanowień samych wzorców umów, co do ich zgodności z prawem, w niniejszym postępowaniu niezbędne było więc ustalenie, czy wszystkie unormowania zawarte w umowie z dnia 08 maja 2015 roku były wiążące dla jej stron.

Art. 385 ¹ i nast. kc regulują materię niedozwolonych postanowień umownych, nazywanych także klauzulami abuzywnymi. Celem wprowadzenia tych przepisów do porządku prawnego był zamiar zapewnienia konsumentom skuteczniejszej ochrony w stosunkach umownych z profesjonalistami oraz potrzeba uwzględnienia postanowień dyrektywy nr 93/13/EWG z 5 kwietnia 1993 r. o nieuczciwych warunkach w umowach konsumenckich (Dz.Urz. WE z 1993 r. L 95).

Umowy konsumenckie podlegają ocenie Sądu w świetle klauzuli generalnej z art. 385 ¹ § 1 kc. Przepis ten stanowi, że postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Pod pojęciem konsumenta kodeks cywilny w art. 22 ¹ rozumie osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Zawarta pomiędzy stronami umowa pożyczki nie była związana z działalnością zawodową ani gospodarczą pozwanego.

W doktrynie przyjmuje się, że nie stanowią postanowień indywidualnie uzgodnionych klauzule sporządzone z wyprzedzeniem, w sytuacji gdy kontrahent nie miał wpływu na ich treść, nawet jeżeli są one zawarte we wzorcu wykorzystanym tylko jednorazowo. Nie będą także postanowieniami negocjowanymi te, które zostały wybrane przez konsumenta z kilku przedstawionych mu przez przedsiębiorcę postanowień alternatywnych. Również wiedza kontrahenta o istnieniu klauzul nienegocjowanych, czy też możliwość zapoznania się z nimi przed zawarciem umowy i nawet zrozumienie ich treści nie stanowią okoliczności wyłączającej uznanie tych klauzul za narzucone – kryterium istotnym jest tu bowiem możliwość wpływania, oddziaływania na kształtowanie ich treści (vide: A. Rzetecka – Gil: Kodeks cywilny. Komentarz. Zobowiązania - część ogólna, LEX 2011). W konsekwencji postanowieniami indywidualnie uzgodnionymi będą takie, które zostały w sposób rzeczywisty negocjowane lub włączone do umowy wskutek propozycji zgłoszonej przez samego konsumenta. Ponadto ustawodawca w art. 385 ¹ § 3 zdanie drugie kc wprowadził domniemanie, że nie są indywidualnie uzgodnione te postanowienia, które zostały przejęte z wzorca zaproponowanego przez kontrahenta.

Pojęcie dobrych obyczajów należy interpretować przez pryzmat uczciwości, lojalności i poszanowania drugiej strony umowy. Przez działanie wbrew dobrym obyczajom przy kształtowaniu treści stosunku zobowiązaniowego rozumie się wprowadzanie do umowy klauzul, które godzą w równowagę kontraktową stron takiego stosunku. Istotą dobrych obyczajów jest szeroko rozumiany szacunek dla drugiego człowieka, który w stosunkach z konsumentami powinien wyrażać się m.in. poprzez niewykorzystywanie uprzywilejowanej pozycji profesjonalisty przy zawieraniu umowy i jej realizacji. Rażące naruszenie interesów konsumenta oznacza natomiast nieusprawiedliwioną dysproporcję - na niekorzyść konsumenta - praw i obowiązków stron, wynikających z umowy (vide: wyrok SN z 13 lipca 2005r., I CK 832/04, Pr.Bankowe 2006/3/8, Biul.SN 2005/11/13, Lex nr 159111, wyrok SN z 3 lutego 2006 r., I CK 297/05, Biul.SN 2006/5/12, Wokanda 2006/7-8/18, Lex nr 179741).

Strony umowy pożyczki nr (...) łączył dobrowolny stosunek zobowiązaniowy i to one autonomicznie mogły decydować o warunkach zawartej umowy. Na gruncie niniejszej sprawy postanowienia przedmiotowej umowy zawierają jednak narzuconą arbitralnie przez pożyczkodawcę opłatę operacyjną, która kształtuje prawa pozwanej w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, godząc w równowagę kontraktową tego stosunku i stanowiąc klauzulę niedozwoloną.

Przywołany przepis art. 385 ¹ § 1 kc chroni konsumenta, jako słabszego uczestnika obrotu w relacjach z przedsiębiorcą - profesjonalistą w danej dziedzinie. W sytuacji, gdy strona powodowa będąca przedsiębiorcą, narzuciła pożyczkobiorcy (konsumentowi) wszystkie warunki umowy, w tym także dotyczące opłaty operacyjnej, nie pozostawiając mu żadnego wyboru, zachodzi nieusprawiedliwiona dysproporcja praw i obowiązków stron umowy - na niekorzyść pozwanej.

Strona powodowa nie podała, w związku z jakimi czynnościami naliczyła opłatę operacyjną, okoliczności tych nie precyzowała także zawarta umowa, z której treści można jedynie wywnioskować, iż była ona wymagalna w terminach opisanych w § 5 ust. 1 (§ 4 ust. 4).

Nie można wykluczyć, iż charakterystykę tej opłaty zawiera Regulamin pożyczekS. K., stanowiący załącznik nr 1 do umowy (§1 ust. 1), jednak powód nie przedłożył go jako dowodu w sprawie.

W tej sytuacji Sąd przyjął, iż zapis umowny dotyczący opłaty operacyjnej generował dla pożyczkodawcy dodatkowy zysk i stanowił faktyczne obejście przepisów o odsetkach maksymalnych (art. 359 § 2 ¹, § 2 ² i § 2 ³ kc). Powód w żaden sposób nie wykazał, aby wysokość opłaty operacyjnej stanowiła efekt indywidualnych uzgodnień z pozwaną, a nie cennika stosowanego przez niego wobec wszystkich kontrahentów. Uwzględniając wysokość opłaty operacyjnej do kwoty pożyczki, trzeba ją uznać za nadmierną, a jej zastrzeżenie wobec konsumenta - jako nie dotyczące świadczeń głównych stron - stanowiło niedozwoloną klauzulę umowną, ponieważ ukształtowało sytuację pozwanej w sposób zbliżony do lichwy, a więc sprzecznie z dobrymi obyczajami.

W tej sytuacji Sąd stoi na stanowisku, iż zapis umowy pożyczki z 17 listopada 2015 roku dotyczący opłaty operacyjnej, zgodnie z art. 385 ¹ § 1 kc nie wiązał pozwanej i tym samym nie jest ona zobowiązana do zapłaty tego rodzaju należności.

Nawet abstrahując od uznania wskazanego postanowienia umownego za klauzulę niedozwoloną, niewątpliwie i tak pozostaje ono w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego i zmierza do obejścia prawa. Wprawdzie wysokość opłaty operacyjnej została ustalona umową stron, to jednakże pamiętać należy, że swoboda umów nie pozostaje całkowicie dowolna i podlega pewnym ograniczeniom. W tym kontekście wypada przywołać treść przepisu art. 353 ¹ kc, stanowiącego iż treść lub cel stosunku prawnego ułożonego przez strony nie może sprzeciwiać się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

Zasady współżycia społecznego naruszają te umowy obligacyjne, które kształtują prawa i obowiązki stron stosunku w sposób nieodpowiadający słuszności kontraktowej. W szczególności są to umowy sprzeciwiające się regułom uczciwości i rzetelności profesjonalnej oraz kontrakty rażąco nierównoważnie kształtujące wzajemne prawa i obowiązki (vide: wyrok SN z 6 stycznia 1976 r., I CR 713/75, LEX nr 7787; wyrok SN z 7 stycznia 1980 r., II CR 464/79, OSN 1980, nr 7–8, poz. 145; uchwała SN z 22 maja 1991 r., III CZP 15/91, OSN 1992, nr 1, poz. 1; uchwała SN z 6 marca 1992 r., III CZP 141/91, OSN 1992, nr 6, poz. 90; uchwała SN z 17 września 1992 r., OSN 1993, nr 3, poz. 24; wyrok SN z 11 września 2003 r., III CKN 579/01, OSN 2004, nr 10, poz. 167; wyrok SN z 8 października 2004 r., V CK 670/03, OSN 2005, nr 9, poz. 162; wyrok SN z 23 czerwca 2005 r., II CK 739/04, LEX nr 180871).

Jak już wskazano, zgodnie z art. 359 § 2 ¹ kc, maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym przekraczać czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego NBP (odsetki maksymalne). Przedmiotowa umowa pożyczki zawiera tymczasem postanowienia sprzeczne z tym przepisem, a także zasadami współżycia społecznego (art. 5 kc), zmierzając do obejścia prawa (art. 58 § 1 kc).

Poprzednik prawny powoda obciążył pozwaną opłatą operacyjną w wysokości ponad dwukrotnie wyższej od sumy udzielonej pożyczki, a więc absolutnie niewspółmiernej, ponadto powód nie wykazał, aby poniósł koszty obsługi pożyczki w takiej wysokości, a więc że miały one charakter rzeczywisty. W ocenie Sądu udzielający pożyczkę chciał w ten sposób ukryć odsetki wyższe od maksymalnych oraz obejść zakaz udzielania pożyczki na wyższe oprocentowanie, niż wynikające z przepisów o odsetkach maksymalnych. Postanowienie umowne dotyczące opłaty operacyjnej, jako zmierzające do obejścia prawa i sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, jest więc nieważne zgodnie z art. 58 § 1 kc.

W sytuacji, gdy tak, jak na gruncie niniejszej sprawy, przy formułowaniu klauzuli umownej strony przekroczyły granice swobody umów, a jednocześnie ową klauzulę należy uznać za niedozwolone postanowienie umowne (art. 385 ¹ kc), zastosowanie winien znaleźć art. 385 ¹ § 2 kc - jako szczególny wobec art. 58 kc – co oznacza, że strony wiąże umowa w pozostałym zakresie.

Zastrzeżenia Sądu dotyczyły także żądania zapłaty kwoty 15 zł tytułem opłaty za monity kierowane do pozwanej. W ocenie Sądu postanowienia umowy przewidujące opłaty za monity w wysokości czterokrotności wartości opłaty pocztowej pobieranej przez (...) za poleconą przesyłkę listową należało uznać za niedozwolone. Nie ulega wątpliwości, iż obok roszczenia głównego są dopuszczalne także roszczenia dot. kosztów związanych z wysyłaniem wezwań do zapłaty, czy upomnień. Koszty zastrzeżone w omawianej umowie nie odpowiadają jednak rzeczywistym kosztom poniesionym przez pożyczkodawcę. Zdaniem Sądu sposób ich określenia jak i wysokość czyni z tych postanowień klauzulę niedozwoloną. Powód w żaden sposób nie wykazał także faktycznych kosztów poniesionych z tego tytułu.

Mając powyższe na względzie, Sąd doszedł do przekonania, iż powód ma prawo domagać się od pozwanej jedynie kwoty 600 zł tytułem zwrotu realnie udzielonej pożyczki (2.150,00 zł), przy uwzględnieniu dokonanej spłaty (1.550,00 zł) wraz z odsetkami ustawowymi za okres od dnia 04 marca 2016r. do dnia zapłaty (art. 481 § 1 i 2 kc). Ponadto uprawnione jest jego żądanie w zakresie wynikających z umowy odsetek zwykłych w wysokości 50,92 zł, a także odsetek karnych wynoszących 13,63 zł, łącznie 64,55 zł (bez odsetek).

Tym samym w pkt 1 wyroku Sąd orzekł jak w sentencji, natomiast w pozostałym zakresie powództwo podlegało oddaleniu (pkt 2 wyroku), jako pozbawione podstaw prawnych.

O kosztach procesu w pkt 3 wyroku Sąd orzekł zgodnie z zasadą stosunkowego rozdzielenia kosztów wyrażoną w treści art. 100 kpc, mając na uwadze, iż koszty procesu powoda wynosiły 1.017 zł i przyjmując, że wygrał on proces w zakresie 28,11 %.

Sędzia

Hanna Woźniak