Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II Ca 647/16

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 lutego 2017 roku

Sąd Okręgowy w Lublinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący Sędzia Sądu Okręgowego Dariusz Iskra (sprawozdawca)

Sędziowie: Sędzia Sądu Okręgowego Ewa Bazelan

Sędzia Sądu Okręgowego Elżbieta Żak

Protokolant Maciej Bielak

po rozpoznaniu w dniu 26 stycznia 2017 roku w Lublinie, na rozprawie

sprawy z powództwa A. K. (1) i I. K. (1)

przeciwko Miejskiemu Ośrodkowi Sportu i Rekreacji (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w L.

o nakazanie przywrócenia utraconego posiadania małej elektrowni wodnej na jazie tamy Zalewu Z. w L. i zakazanie dalszych naruszeń

na skutek apelacji powodów od wyroku Sądu Rejonowego Lublin-Zachód w Lublinie z dnia 13 maja 2016 roku, w sprawie I C 452/15

I. zmienia częściowo zaskarżony wyrok w punkcie I w ten sposób, że:

1) nakazuje Miejskiemu Ośrodkowi Sportu i Rekreacji (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w L. przywrócenie A. K. (1) i I. K. (1) posiadania pomieszczenia o powierzchni 7,5 metra na 11 metrów, znajdującego się w lewym przęśle jazu tamy zbiornika wodnego Zalew Z., w ciągu ul. (...) K. B., i wydanie kluczy do kłódki zamykającej furtkę prowadzącą do tego pomieszczenia,

2) nakazuje Miejskiemu Ośrodkowi Sportu i Rekreacji (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w L. zamontowanie w opisanym wyżej pomieszczeniu, w poprzednio istniejącym miejscu, będących w posiadaniu pozwanego dwóch rur stalowych, każda składająca się z dwóch części, służących do doprowadzania wody do turbin małej elektrowni wodnej, a określanych jako „rury ssące” lub „lewary”, wraz z dwoma zaworami, po jednym dla każdej z tych rur, i dwiema rurkami stalowymi o długości 6 m każda, stanowiącymi integralne części tych rur,

3) nakazuje Miejskiemu Ośrodkowi Sportu i Rekreacji (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w L. zamontowanie w opisanym wyżej pomieszczeniu, w poprzednio istniejącym miejscu w wewnętrznych ścianach jazu, będącej w posiadaniu pozwanego belki stalowej o długości około 8 m, odpowiadającej szerokości komory jazu, składającej się z dwóch ceowników C-25 zespawanych ze sobą ścianami tylnymi, wraz z dwoma zawieszeniami w postaci łańcuchów o długości około 3 m, każdy dla jednej rury, służącymi do podwieszania rur ssących,

4) nakazuje Miejskiemu Ośrodkowi Sportu i Rekreacji (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w L. zamontowanie w opisanym wyżej pomieszczeniu, w poprzednio istniejącym miejscu, przewodu elektrycznego doprowadzającego energię elektryczną do szafy sterowniczej oraz przewodu elektrycznego od szafy sterowniczej do generatorów turbin,

5) wyznacza termin do dnia 30 kwietnia 2017 roku do spełnienia świadczeń określonych w punkcie I 1)-4),

6) zakazuje Miejskiemu Ośrodkowi Sportu i Rekreacji (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w L. naruszeń posiadania pomieszczenia opisanego w punkcie I 1) wraz z urządzeniami opisanymi w punkcie I 2)-4);

II. zmienia zaskarżony wyrok w punkcie II w ten sposób, że zasądza od Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w L. na rzecz A. K. (1) i I. K. (1) kwoty po 104,44 zł (sto cztery złote czterdzieści cztery grosze) na rzecz każdego z nich tytułem zwrotu kosztów procesu;

III. oddala apelację w pozostałej części;

IV. zasądza od Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w L. na rzecz A. K. (1) i I. K. (1) kwoty po 92,64 zł (dziewięćdziesiąt dwa złote sześćdziesiąt cztery grosze) na rzecz każdego z nich tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

Ewa Bazelan Dariusz Iskra Elżbieta Żak

Sygn. akt II Ca 647/16

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 9 lipca 2015 roku, wniesionym w tym samym dniu do Sądu Rejonowego Lublin-Zachód w Lublinie, powodowie – A. K. (1) i I. K. (1), reprezentowani przez pełnomocnika, wnieśli między innymi o:

„1/ o ochronę posiadania powodów tzw. małej elektrowni wodnej zainstalowanej w przęśle jazu tamy zbiornika wodnego Z. w L., w ciągu ulicy (...), wobec zagrożenia ze strony pozwanej z pisma z dnia 22 czerwca 2015 r. demontażu urządzeń małej elektrowni wodnej i przeprowadzenia przez stronę pozwaną w dniu 7 lipca 2015 r. wyboru oferenta do tego demontażu, przez zakazanie stronie pozwanej czynienia jakichkolwiek prac naruszających substancję tej elektrowni,

2/ o nadanie wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności,

3/ o zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych - od strony pozwanej - solidarnie na rzecz powodów,

4/ o rozpoznanie sprawy nawet w nieobecności stron, a w przypadku niestawiennictwa strony pozwanej o wydanie wyroku zaocznego zaopatrzonego rygorem natychmiastowej wykonalności” (k. 2-3).

Pozew został skierowany przeciwko Miejskiemu Ośrodkowi Sportu i Rekreacji (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w L..

W odpowiedzi na pozew pozwany – Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w L. wniosła o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego zwrotu kosztów procesu (k. 40-43v).

W piśmie procesowym z dnia 21 października 2015 roku, złożonym na rozprawie w tym samym dniu, A. K. (1) i I. K. (1), reprezentowani przez pełnomocnika, wskazali, że w ostatnim czasie pozwany naruszył powodom posiadanie elektrowni przez pokonanie zamkniętych na klucze drzwi pomieszczeń elektrowni, wdarcie się do jej wnętrza i demontaż urządzeń elektrowni.

W związku z powyższym A. K. (1) i I. K. (1) wnieśli:

„1/ o przywrócenie powodom posiadania małej elektrowni wodnej zlokalizowanej w lewym przęśle jazu tamy zbiornika wodnego Z. w L., w ciągu ulicy (...), przez nakazanie stronie pozwanej przywrócenia powodom jej posiadania poprzez przywrócenie stanu poprzedniego pomieszczeń i urządzeń tej elektrowni oraz zakazanie dalszych naruszeń tego posiadania,

2/ o nadanie wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności,

3/ o zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powodów solidarnie kosztów procesu według norm przepisanych,

4/ o rozpoznanie sprawy nawet w nieobecności stron, a w przypadku niestawiennictwa strony pozwanej o wydanie wyroku zaocznego zaopatrzonego rygorem natychmiastowej wykonalności” (k. 97-99).

W piśmie procesowym z dnia 21 grudnia 2015 roku, złożonym na rozprawie w tym samym dniu, A. K. (1) i I. K. (1), reprezentowani przez pełnomocnika, wskazali, że „popierają powództwo w wersji sprecyzowanej w piśmie procesowym z dnia 21 października 2015 r., jak również argumenty i dowody przywołane w tym piśmie”.

Powodowie wnieśli:

„I. o przywrócenie powodom posiadania ich małej elektrowni wodnej zlokalizowanej w lewym przęśle jazu tamy Zbiornika Z. w L., w ciągu ulicy (...), przez:

- nakazanie stronie pozwanej przywrócenia stanu poprzedniego tej elektrowni,

- doprowadzenie małej elektrowni wodnej do pełnego funkcjonowania,

- po przywróceniu jej stanu poprzedniego – nakazanie stronie pozwanej wydania powodom tej elektrowni,

- zakazanie stronie pozwanej dalszych naruszeń posiadania powodom tej elektrowni,

uprzednio - nakazując stronie pozwanej w celu przywrócenia stanu poprzedniego małej elektrowni wodnej, zamontowanie następujących elementów urządzenia małej elektrowni wodnej w terminie 7 dni od wydania wyroku zaopatrzonego rygorem natychmiastowej wykonalności, a w braku rygoru - od uprawomocnienia się wyroku, a w przypadku nie dotrzymania przez stronę pozwaną tego terminu - o upoważnienie do tych czynności powodów na koszt i ryzyko strony pozwanej, ze zobowiązaniem strony pozwanej do wydania powodom niżej wskazanych, brakujących obecnie elementów urządzenia małej elektrowni wodnej:

1/ nakazanie stronie pozwanej zamontowania dwóch rur stalowych, każda składająca się z dwóch części, służących do doprowadzania wody do turbin małej elektrowni wodnej, określonych w sprawie z nazwy jako rury ssące, lub lewary, wraz z dwoma zaworami, po jednym dla każdej z tych rur i dwiema rurkami stalowymi dł. 6 m.b. każda, łączącymi zawory z pompą próżniową dla wytwarzania podciśnienia, stanowiących integralne części składowe tych rur,

2/ nakazanie stronie pozwanej zamontowania czujnika poziomu wody Zalewu Z., uprzednio zamontowanego w wodzie przy zewnętrznej (prawej) rurze ssącej, (dla określania poziomu tzw. „wody górnej”), wraz z przewodem łączącym z modułem GSM zamontowanym hermetycznie w skrzynce plastikowej umieszczonej przy szafie sterowniczej, służących do elektronicznego przekazywania na telefony komórkowe właścicieli małej elektrowni wodnej informacji o poziomie „wody górnej” i prawidłowości pracy turbin,

3/ nakazanie stronie pozwanej zamontowania belki stalowej o długości ok. 8 m.b. odpowiadającej szerokości komory jazu, składającej się z dwóch ceowników C-25 cm zespawanych ze sobą ścianami tylnymi, wraz z tzw. „zawiesiami” na dwa łańcuchy, każdy dla jednej rury, o długości łańcuchów ok. 3 m.b. - każdy, służącymi do podwieszenia rur ssących, z regulacją utrzymująca rury ssące na wymaganym poziomie i zamontowanie tej belki z powrotem wraz z tymi łańcuchami w wewnętrznych ścianach jazu,

4/ nakazanie stronie pozwanej zamontowania na istniejącej konstrukcji drewnianej - ściany metalowej z blachy falistej ocynkowanej osłaniającej małą elektrownię wodną od strony tzw. „wody dolnej”, którą jest rzeka (...),

5/ nakazanie stronie pozwanej zamontowanie przewodu elektrycznego doprowadzającego energię elektryczną do szafy sterowniczej wraz z zamontowaniem zerwanych plomb należących do Zakładu (...), jak również zamontowanie przewodu elektrycznego od szafy sterowniczej do generatorów turbin,

6/ nakazanie stronie pozwanej zamontowania przewodów elektrycznych służących do podnoszenia i opuszczania tzw. schodów zwodzonych łączących szafę sterowniczą z urządzeniem odbiorczym przy schodach,

II. o nadanie wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności,

III. o zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych od strony pozwanej na rzecz powodów solidarnie” (k.119-123).

W piśmie procesowym z dnia 10 lutego 2016 roku, wniesionym do Sądu Rejonowego Lublin-Zachód w dniu 11 lutego 2016 roku, powodowie, reprezentowani przez pełnomocnika, wnieśli:

„1/ o przywrócenie powodom I. i A. małżonkom K. posiadania małej elektrowni wodnej zlokalizowanej w lewym przęśle jazu tamy zbiornika wodnego Z. w L., w ciągu ulicy (...) , przez nakazanie stronie pozwanej - Miejskiemu Ośrodkowi Sportu i Rekreacji (...) Sp. z o.o. w L. przywrócenia powodom I. i A. małżonkom K. posiadania tej elektrowni przez nakazanie wydania im tej elektrowni, po uprzednim doprowadzeniu jej do stanu poprzedniego w terminie 7 dni od dnia nadania wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności lub od dnia uprawomocnienia się wyroku, poprzez:

- nakazanie stronie pozwanej podłączenia przewodów energii elektrycznej ułożonych podziemnie od szafki elektrycznej znajdującej się w ciągu ulicy (...) na wysokości lewego przęsła jazu tamy zbiornika wodnego, na przeciwległym poboczu tej ulicy , dla przywrócenia uruchamiania przy użyciu energii elektrycznej składanych schodów prowadzących z zewnątrz elektrowni do pomieszczeń MEW,

- wydania powodom I. i A. małżonkom K. przez pozw. Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji (...) Sp. z o.o. w L. - kluczy od zamknięć furtki prowadzącej z zewnątrz do tych schodów, lub pozostawienie powodom niezamkniętej furtki,

- skompletowanie i zamontowanie w pomieszczeniu MEW według stanu poprzedniego: rur ssących wodę, belki stalowej, łańcuchów podwieszających i czujnika poziomu wody, tj. elementów MEW opisanych w protokole naoczni, wywiezionych przez stroną pozwaną poza jej teren,

- zamontowanie ułożenie i podłączenie wszelkich uprzednio istniejących części składowych MEW, a w tym - przewodów wodnych i elektrycznych MEW, według stanu uprzednio istniejącego oraz skompletowanie i połączenie wszystkich pozostałych części składowych MEW,

a w przypadku nie wykonania tych obowiązków w powyższym terminie przez pozw. Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji (...) Sp. z o.o. w L., o umocowanie przez Sąd powodów I. i A. małżonków K. do wykonania tych czynności na koszt i ryzyko strony pozwanej,

2/ o zakazanie pozw. Miejskiemu Ośrodkowi Sportu i Rekreacji (...) Sp. z o.o. w L. dalszych naruszeń posiadania powodów I. A. małżonków K. małej elektrowni wodnej zlokalizowanej w lewym przęśle jazu tamy zbiornika wodnego Z. , w ciągu ulicy (...) w L.,

3/ o nadanie wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności,

4/ o zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powodów solidarnie kosztów procesu według norm przepisanych” (k. 191-192).

Pozwany nie uznawał powództwa w zakresie zmienionego żądania i wnosił o jego oddalenie oraz o zasądzenie od powodów kosztów procesu według norm przepisanych.

Wyrokiem z dnia 13 maja 2016 roku Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie:

I. oddalił powództwo;

II. zasądził od I. K. (1) i A. K. (1) na rzecz Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w L. kwoty po 86,50 zł tytułem zwrotu kosztów procesu;

III. odrzucił wniosek o nadanie wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności (k. 218).

W uzasadnieniu wyroku Sąd Rejonowy ustalił, że na podstawie umowy dzierżawy numer (...) z dnia 15 marca 1994 roku uregulowane zostało korzystanie przez A. K. (1) z budowli hydrotechnicznej na Zalewie Z. w L., będącej w zarządzie Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji (...) w L., na podstawie decyzji Wojewody L. numer (...)z dnia 30 września 1992 roku. Strony tej umowy ustaliły, że na przyczółku, przy filarze jazu zapory czołowej zbiornika wodnego, A. K. (1), na własny koszt i ryzyko, zainstaluje małą elektrownię wodną w układzie lewarowym z dwoma turbinami o mocy około 50 kW każda, w tym jedna rezerwowa. Strony ustaliły czynsz dzierżawny w wysokości 15% ceny netto otrzymanej przez dzierżawcę za sprzedaną energię elektryczną zakładowi energetycznemu.

Sąd Rejonowy ustalił, że decyzją Wojewody L. w L. z dnia 5 sierpnia 1997 roku, numer OS.II. (...), udzielono I. K. (1) i A. K. (1) pozwolenia wodnoprawnego na wykorzystanie wód rzeki B., spiętrzonych na jazie w km 32+225 dla potrzeb napędu turbiny małej elektrowni wodnej. I. K. (2) i A. K. (1) zostali zobowiązani między innymi do utrzymania lustra wody Zbiornika Z. na poziomie 285 ± 5 cm (maksymalnie – 15 cm poniżej ustawienia klap jazu), mierzonego na łacie jazu zapory czołowej oraz utrzymania poniżej jazu przepływu biologicznego określonego na Qb = 0,80 m³/s. Pozwolenie wodnoprawne wydano do dnia 31 grudnia 2007 roku.

Sąd Rejonowy ustalił, że mała elektrownia wodna wybudowana przez A. K. (1) ma powierzchnię 7,5 m na 11 m, jest położona na działce oznaczonej numerem ewidencyjnym (...), obejmującej rzekę B. i Z. Zembrzycki w L., i jest zainstalowana w przęśle jazu tamy zbiornika wodnego Z. w L.. Elektrownia jest podwieszona do betonowej konstrukcji jazu.

Sąd Rejonowy ustalił, że w 2007 roku wygasło pozwolenie wodnoprawne na wykorzystanie wód rzeki B., spiętrzonych na jazie w km 32+225 dla potrzeb napędu turbiny małej elektrowni wodnej. I. K. (1) i A. K. (2) nie uzyskali nowego pozwolenia wodnoprawnego. Wygaśnięcie pozwolenia stwierdzono decyzją Marszałka Województwa L. z dnia 30 listopada 2011 roku, znak: (...)

Sąd Rejonowy ustalił, że urządzenia małej elektrowni wodnej nadal były pod stałym napięciem elektrycznym, pomimo wygaśnięcia pozwolenia wodnoprawnego, jednak w dniu 15 maja 2009 roku A. K. (1) została cofnięta koncesja na wytwarzanie energii elektrycznej w odnawialnym źródle energii. Nie spowodowało to jednak zaprzestania przez A. K. (1) prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie produkcji energii elektrycznej.

Sąd Rejonowy ustalił, że decyzją Marszałka Województwa L. z dnia 30 listopada 2011 roku, znak: (...), odmówiono Miejskiemu Ośrodkowi Sportu i Rekreacji (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w L. nałożenia na właścicieli obowiązku usunięcia obiektu małej elektrowni wodnej. Decyzja ta została zreformowana decyzją Prezesa Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej z dnia 23 lutego 2012 roku, poprzez jej uchylenie w części dotyczącej odmowy nałożenia na właścicieli obowiązku usunięcia obiektu małej elektrowni wodnej i zobowiązanie właścicieli elektrowni do usunięcia tworzących ją obiektów. Decyzja Prezesa Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej z dnia 23 lutego 2012 roku, w wyniku jej zaskarżenia do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w W., została uchylona wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w W. z dnia 13 grudnia 2012 roku, sygn. akt IV SA/Wa 864/12, w części dotyczącej nałożenia obowiązku usunięcia obiektu małej elektrowni wodnej, co spowodowało ponowne przeprowadzenie postępowania odwoławczego przez organ drugiej instancji, zakończonego decyzją z dnia 5 sierpnia 2013 roku, uchylającą w całości decyzję Marszałka Województwa L. z dnia 30 listopada 2011 roku, znak: (...), i przekazującą sprawę do ponownego rozpatrzenia.

Sąd Rejonowy ustalił, że decyzją Marszałka Województwa L. z dnia 31 marca 2014 roku ponownie odmówiono Miejskiemu Ośrodkowi Sportu i Rekreacji (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w L. nałożenia na małżonków K. obowiązku usunięcia obiektu małej elektrowni wodnej zlokalizowanej w lewym przęśle jazu piętrzącego wodę rzeki B. w km 32+225; jednocześnie nie stwierdzono niezbędności pozostawienia urządzeń małej elektrowni wodnej. Decyzją Prezesa Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej z dnia 15 października 2014 roku uchylona została decyzja Marszałka Województwa L. z dnia 31 marca 2014 roku, a sprawa została przekazana do ponownego rozpatrzenia przez organ pierwszej instancji. Powyższa decyzja Prezesa Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej z dnia 15 października 2014 roku, w wyniku jej zaskarżenia, została uchylona wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w W. z dnia 14 kwietnia 2015 roku, sygn. akt IV SA/Wa 3/15, co spowodowało ponowne przeprowadzenie postępowania odwoławczego przez organ drugiej instancji, zakończonego decyzją z dnia 3 września 2015 roku.

Sąd Rejonowy ustalił, że decyzją z dnia 3 września 2015 roku Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej nałożył na I. K. (1) i A. K. (1) obowiązek niezwłocznego usunięcia urządzeń wodnych oraz innych obiektów, znajdujących się w lewym przęśle jazu piętrzącego wodę w km 32+225 rzeki B., które były użytkowane do korzystania z wód do celów energetycznych. Powyższa decyzja Prezesa Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej z dnia 3 września 2015 roku, w wyniku jej zaskarżenia, została uchylona wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w W. z dnia 2 marca 2016 roku.

Sąd Rejonowy ustalił, że decyzją z dnia 14 czerwca 2013 roku, znak: (...), L. Wojewódzki Inspektor Nadzoru Budowlanego nakazał Gminie L. usunięcie stwierdzonych zagrożeń bezpieczeństwa i nieprawidłowości w stanie technicznym budowli zapory czołowej z jazem obiektu zbiornika wodnego Z. w L., będącego własnością Gminy L., poprzez wykonanie w terminie do dnia 30 listopada 2013 roku określonych czynności na podstawie wniosków i zaleceń wskazanych w opracowaniu pod nazwą „Ocena stanu technicznego obiektów Zalewu Z. w L.” oraz zakazał piętrzenia wody w tym zbiorniku wodnym powyżej poziomu rzędnej 178,27 m n.p.m. do czasu usunięcia nieprawidłowości w przebiegu filtracji w prawej części zapory czołowej. Wobec wniesionego przez Gminę L. odwołania, powyższa decyzja została uchylona decyzją Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego z dnia 19 sierpnia 2013 roku, a sprawa została przekazana do ponownego rozpoznania przez organ pierwszej instancji.

Sąd Rejonowy ustalił, że decyzją L. Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru Budowlanego z dnia 14 lutego 2014 roku nakazane zostało Gminie L. przeprowadzenie remontu zapory czołowej z jazem zbiornika w terminie do dnia 30 listopada 2014 roku. Zakres nakazanych prac objął między innymi: przywrócenie sprawności instalacji hydraulicznej i elektrycznej napędu zamknięć klapowych jazu, odnowienie powłoki antykorozyjnej na całości klap oraz wszystkich elementów układu napędowego zamknięcia klap. Powyższa decyzja została zmieniona decyzją L. Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru Budowlanego z dnia 30 czerwca 2014 roku, ustalającą nowy termin wykonania prac do dnia 31 grudnia 2015 roku.

Sąd Rejonowy ustalił, że zły stan klap i napędu, zagrażający bezpieczeństwu budowli, potwierdzony został w „Ocenie rocznej stanu technicznego i bezpieczeństwa obiektów zbiornika wodnego Zalewu Z. w L.”, opracowanej w listopadzie 2014 roku.

Sąd Rejonowy ustalił, że w dniu 2 maja 2015 roku, w godzinach porannych, miał miejsce pożar na terenie małej elektrowni wodnej. Dym wydobywający się w miejscu, gdzie znajdują się urządzenia hydrotechniczne zauważyli przypadkowi świadkowie. Po przyjeździe strażaków na miejsce okazało się, że wejście do pomieszczeń małej elektrowni wodnej było niemożliwe, ponieważ klucze do trzech kłódek zabezpieczających wejście miał jedynie A. K. (1), który mieszka w C.. Strażacy przez ponad dwie godziny czekali aż A. K. (1) przyjedzie i otworzy im drogę do pomieszczenia małej elektrowni wodnej w lewej części jazu. Po przybyciu A. K. (1), który otworzył kłódki, i wejściu do pomieszczenia znajdującego w rejonie jazu, okazało się, że doszło do pożaru instalacji elektrycznej. Na miejscu interweniowali także funkcjonariusze Policji i Straż Miejska w L. oraz pracownicy pogotowia energetycznego. Po ugaszeniu pożaru i zabezpieczeniu terenu A. K. (1) ponownie zamknął wejście do małej elektrowni wodnej na trzy kłódki i klucze pozostawił w swojej wyłącznej dyspozycji.

Sąd Rejonowy ustalił, że w następstwie pożaru, pismami z dnia 5 maja 2015 roku Dyrektor Wydziału (...) i (...) Urzędu Miasta L. wystosował do Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w L., Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru Budowlanego w L. oraz Marszałka Województwa L. pisma o podjęcie działań niezbędnych do zapewnienia bezpieczeństwa jazu stanowiącego element infrastruktury krytycznej, poprzez zdemontowanie urządzeń małej elektrowni wodnej zamontowanych na przęśle jazu zapory czołowej na Zalewie Z..

Sąd Rejonowy ustalił, że pismem z dnia 22 czerwca 2015 roku Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w L. poinformowała A. K. (1), że został ogłoszony przetarg na remont jazu zbiornika Zalewu Z. w L., a prace rozpoczną się w lipcu 2015 roku i będą trwały do grudnia 2015 roku. W związku z tym Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w L. zwrócił się do A. K. (1) o udostępnienie wykonawcy terenu budowy i umożliwienie przeprowadzenia prac remontowych w miejscu zainstalowanych urządzeń małej elektrowni wodnej. Ustosunkowując się do tego wezwania, pismem z dnia 7 lipca 2015 roku, A. K. (1) wykluczył demontaż należącej do niego małej elektrowni wodnej do czasu zakończenia postępowań sądowych i administracyjnych.

Sąd Rejonowy ustalił, że w związku z odmową podpisania porozumienia w sprawie demontażu urządzeń małej elektrowni wodnej, pismem z dnia 31 lipca 2015 roku Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w L. poinformował I. K. (1) i A. K. (1), że czynności w tym zakresie zostaną wykonane przez podmiot trzeci, na ich koszt i ryzyko, i że wynika to z pilnej potrzeby przeprowadzenia remontu, którego brak może spowodować szkody materialne wielkiej wartości oraz stanowi zagrożenie życia i zdrowia ludzi. Pismem z dnia 15 września 2015 roku Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w L. wzywał I. K. (1) i A. K. (1) do wykonania decyzji Prezesa Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej z dnia 3 września 2015 roku, nakładającego na nich obowiązek niezwłocznego usunięcia urządzeń wodnych oraz innych obiektów, znajdujących się w lewym przęśle jazu piętrzącego wodę w km 32+225 rzeki B., które były użytkowane do korzystania z wód do celów energetycznych.

Sąd Rejonowy ustalił, że przetarg zorganizowany przez powoda na wykonanie remontu jazu na zaporze czołowej na Zalewie Z. wygrało Budownictwo (...) Spółka Jawna w S.. Zakres tego remontu obejmował demontaż rurociągów ssących (lewarowych) zasilających w wodę turbiny małej elektrowni wodnej zlokalizowanej w lewym przęśle jazu, bo bez ich demontażu nie można było przeprowadzić remontu jazu w takim zakresie, w jakim został on zaprojektowany, czyli wyjąć jednej klapy zamknięcia światła jazu. Przed rozpoczęciem tych robót wykonawca prowadził rozmowy telefoniczne z A. K. (1) na początku sierpnia 2015 roku, które dotyczyły tego, że inwestor zobowiązał Budownictwo (...) Spółkę jawną w S. do porozumienia się w sprawie wejścia na teren tej elektrowni i demontażu rurociągów. Nie doszło jednak do porozumienia, bo A. K. (1) oświadczał, że nie ma pomiędzy nim a Miejskim Ośrodkiem Sportu i Rekreacji (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w L. zgody na jakiekolwiek prace.

Sąd Rejonowy ustalił, że projekt wykonawczy remontu jazu, poprzedzony inwentaryzacją i oceną stanu technicznego jazu, przewidywał w pierwszym etapie prac wykonanie remontu prawego przęsła jazu, a w drugim etapie przęsła lewego. Prace remontowe prowadzone miały być pod osłoną zamknięć iglicowych odcinających dopływ wody do remontowanego przęsła jazu, przy poziomie piętrzenia obniżonym do MinPP = 177,77 m n.p.m. Szczegółowy zakres prac został ustalony w odrębnych opracowaniach branżowych: budowlanym, wyposażenia technologicznego, części elektrycznej z automatyką, części teletechnicznej i sanitarnej oraz założeń technicznych systemu monitoringu. Realizacja remontu wymagała założenia zamknięć jazu oraz wyjęcia z wody klapy zainstalowanej w przęśle jazu, co w przypadku lewego przęsła nie było możliwe bez demontażu rur zasilających w wodę małą elektrownię wodną.

Sąd Rejonowy ustalił, że we wrześniu 2015 roku wykonawca wszedł na teren budowy i rozpoczął prace remontowe. W celu dostania się do lewej części jazu zapory czołowej na Zalewie Z. pracownicy wykonawcy remontu usunęli kłódki i łańcuchy blokujące wejście do tej części jazu, gdzie znajdują się urządzenia małej elektrowni wodnej. Pod koniec września 2015 roku rozpoczęto demontaż rur ssących. W dniu 2 października 2015 roku ostatecznie zostały zdemontowane rurociągi ssące małej elektrowni wodnej i zostały odłożone w najbliższym sąsiedztwie jazu na terenie budowy, który był ogrodzony i chroniony przez firmę ochrony mienia. Oprócz tych rurociągów zdemontowano także:

- czujnik poziomu wody znajdujący się przy jednej z rur,

- belkę stalową o długości około 8 metrów, składającą się z dwóch ceowników C-25, zespawanych ze sobą wraz z tak zwanymi zawiesinami na dwa łańcuchy, każdy dla jednej rury, o długości około 3 metrów, służących do podwieszania rur,

- blachę falistą z konstrukcji drewnianej, celem ustawienia rusztowań,

- przewód elektryczny doprowadzający energię elektryczną do szafy sterowniczej oraz

- przewód od szafy do generatorów turbin.

Wszystkie urządzenia tej elektrowni, oprócz rurociągów, zostały na miejscu. Nie demontowano pozostałych urządzeń i elementów konstrukcyjnych małej elektrowni wodnej w lewej części jazu zapory czołowej na Zalewie Z.. W szczególności nienaruszona została konstrukcja drewniana podestu, stanowiącego podstawę mocowania urządzeń małej elektrowni wodnej oraz nie odłączono przewodu służącego do podnoszenia i opuszczania schodów, która to instalacja została uszkodzona podczas pożaru małej elektrowni wodnej w maju 2015 roku, a od tego czasu schody były opuszczane ręcznie.

Sąd Rejonowy ustalił, że umowa wykonawcy z Miejskim Ośrodkiem Sportu i Rekreacji (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w L. obejmowała ponowny montaż tych rurociągów, a zakończenie robót remontu jazu Zalewu Z. zostało wyznaczone na dzień 21 grudnia 2015 roku. Jednak do dnia 21 grudnia 2015 roku, ani dotychczas, nie zamontowano na powrót tych rurociągów, bo inwestor zabronił wykonawcy tego robić, uzasadniając tę decyzję tym, że trwa postępowanie w tej sprawie i najprawdopodobniej cała elektrownia będzie demontowana.

Sąd Rejonowy ustalił, że po zakończeniu remontu na zaporze pracownicy Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w L. założyli nowe kłódki przy bramce w ogrodzeniu jazu. Obecnie dostęp do urządzeń małej elektrowni wodnej zlokalizowanej w lewej części jazu zapory czołowej na Zalewie Z. ma wyłącznie Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w L., a A. i I. K. (1) są pozbawieni dostępu do tych urządzeń.

Sąd Rejonowy ustalił, że pomieszczenie, w którym znajduje się mała elektrownia wodna, nie jest pomieszczeniem w ścisłym tego słowa znaczeniu, ponieważ nie jest odgraniczone trwałymi przeszkodami, a konkretnie ścianami, od pozostałej części tamy na Zalewie Z. w L..

Sąd Rejonowy wskazał dowody, na podstawie których dokonał ustaleń faktycznych, oraz przedstawił swoje stanowisko w zakresie oceny tych dowodów.

Sąd Rejonowy przytoczył treść przepisów art. 342 k.c., art. 344 k.c., art. 346 k.c. oraz art. 478 k.c. i wskazał, że z ustaleń faktycznych wynika, iż pozwany naruszył posiadanie powodów części budowli hydrotechnicznej na Zalewie Z. w L., będącej w zarządzie i posiadaniu pozwanego, to jest części, w której znajduje się pomieszczenie małej elektrowni wodnej powodów, i to w taki sposób, że pozbawił ich całkowicie tego posiadania, doprowadzając w ten sposób do tego, że ta część tego urządzenia, pozostająca do czasu tego naruszenia we faktycznym współposiadaniu stron, pozostaje obecnie, od czasu tego naruszenia, w wyłącznym posiadaniu pozwanego. Naruszenie przez pozwanego przedmiotowego posiadania powodów miało charakter samowolny, to jest bezprawny, ponieważ pozwany nie był uprawniony do jakiejkolwiek ingerencji w to posiadanie powodów.

Sąd Rejonowy uznał, że pomimo tego stwierdzonego naruszenia (pozbawienia) przez pozwanego przedmiotowego posiadania powodów części urządzenia hydrotechnicznego (tamy na Zalewie Z.), powództwo podlega w całości oddaleniu, ponieważ w okolicznościach niniejszej sprawy usprawiedliwione jest zastosowanie przepisu art. 346 k.c.

Sąd Rejonowy wskazał, że przedmiotowe pomieszczenie na tamie Zalewu Z. w L., posiadane wcześniej przez powodów, prowadzących w nim, a w każdym razie posiadających tam wskazaną małą elektrownię wodną, związane było ze współposiadaniem przez strony sporu w oznaczonej części tamy/jazu na tym zbiorniku wodnym i nie ma w okolicznościach tej sprawy żadnych racjonalnych podstaw do stwierdzenia, że to ich współposiadanie tego urządzenia miało ściśle ustalony zakres, pomimo tego, że jest niewątpliwie pewne, iż do czasu naruszenia przez pozwanego przedmiotowego posiadania powodów to właśnie powodowie mieli wyłączny dostęp do pomieszczenia, w którym znajdowała się ich mała elektrownia wodna, czyli zespół urządzeń składających się na nią (tylko powodowie mieli klucze do kłódek prowadzących do tego pomieszczenia), w obrębie przedmiotowego urządzenia hydrotechnicznego, pozostającego w posiadaniu (zarządzie) pozwanego, gdyż mieli klucze do kłódek prowadzących do schodów pozwalających do wejście do tego pomieszczenia.

Sąd wskazał, że pomieszczenie małej elektrowni wodnej powodów nie jest pomieszczeniem w ścisłym tego słowa znaczeniu, ponieważ nie jest ono odgraniczone trwałymi przeszkodami, a zwłaszcza ścianami, czy innymi podobnymi urządzeniami, od pozostałej części tamy na wskazanym zbiorniku wodnym, na której ono znajduje się, a wręcz przeciwnie jest to pomieszczenie otwarte w stosunku do tej właśnie tamy, co jednoznacznie wynika z ustaleń dokonanych na podstawie oględzin tego pomieszczenia i innych elementów tamy. Również urządzenia składające się na małą elektrownię wodną powodów pozostawały, a część z nich (pozostawione przez pozwanego w pomieszczeniu zajmowanym przez powodów przed naruszeniem ich posiadania) nadal pozostaje w bezpośredniej styczności z urządzeniami składającymi się na wskazane urządzenie hydrotechniczne, to jest tamę spiętrzającą wody rzeki B. na Zalewie Z. w L..

Sąd Rejonowy uznał, że współkorzystanie (współposiadanie) wskazanego urządzenia hydrotechnicznego (tamy), w zakresie tej jej części, w której znajduje się pomieszczenie małej elektrowni wodnej i składające się na nią urządzenia, wymaga zgodnego współdziałania współposiadaczy części tego urządzenia (tamy), skoro istnienie i funkcjonowanie urządzenia powodów (małej elektrowni wodnej) i urządzenia hydrotechnicznego (tamy spiętrzającej), pozostającego w posiadaniu (zarządzie) pozwanego, są wzajemnie i ściśle zależne, a nawet więcej, istnienie i funkcjonowanie urządzenia powodów jest ściśle uzależnione od istnienia i (prawidłowego) funkcjonowania urządzenia hydrotechnicznego (tamy spiętrzającej), co wiąże się z koniecznością nie tylko bieżącej konserwacji, napraw, ale również remontów tego drugiego urządzenia, czyli napraw o większym stopniu ingerencji w elementy tego urządzenia niż bieżące.

Jako podstawę prawną rozstrzygnięcia o kosztach procesu Sąd Rejonowy wskazał przepisy art. 108 § 1 k.p.c. oraz art. 98 § 1 i 3 k.p.c.

Sąd Rejonowy wyjaśnił, że wniosek powodów o nadanie wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności podlega odrzuceniu, gdyż wyrok nie zawiera rozstrzygnięcia, któremu może być taki rygor nadany, to jest rozstrzygnięcia podlegające wykonaniu dobrowolnie lub przymusowo (w drodze egzekucji).

Od wyroku z dnia 13 maja 2016 roku apelację wnieśli powodowie, wskazując, że zaskarżają ten wyrok w całości.

Powodowie zarzucili:

„1/ naruszenie art. 233 par. 1 kpc , co miało wpływ na treść zaskarżonego wyroku, wskutek poszerzenia pojęciowego przez Sąd Rejonowy, w sposób sztuczny i bezpodstawny, realnego składnika materialnego w postaci elektrowni wodnej, a więc wyodrębnionego zespołu urządzeń technicznych odpowiadających pojęciu przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 55 prim. kodeksu cywilnego, ze względu na użytek gospodarczy, jak i dotyczące go czynności prawne: umowy, koncesje, czy zezwolenia wodno-prawne, by tak wyodrębnioną elektrownię wodną, zamkniętą na most zwodzony, kłódki i łańcuchy przeciwko dostępowi innych osób, połączyć pojęciowo z tamą rzeczną, dla wyprowadzenia wniosku o współposiadaniu takiego konglomeratu przez obie strony procesu, którego zakresu nie da się ustalić rozumieniu art. 346 k.c., a więc podstawy oddalenia powództwa;

2/ (…) sprzeczność istotnych ustaleń Sądu Rejonowego, wielokrotnie powtarzanych w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, o wyłączności powodów w posiadaniu elektrowni wodnej oraz naruszeniu tego posiadania przez stronę pozwaną, zgodnych z zebranym w sprawie materiałem dowodowym, i niesłusznym poglądem, wyprowadzonym nagle w końcowej części uzasadnienia zaskarżonego wyroku, o rzekomym współposiadaniu elektrowni przez obie strony procesu”.

Powodowie wnieśli:

„1/ o zmianę zaskarżonego wyroku w całości przez uwzględnienie powództwa w całości oraz zasądzenie powodom solidarnie od strony pozwanej kosztów procesu za obie instancje , ewentualnie

2/ o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i o przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w innym składzie orzekającym, z uwzględnieniem kosztów postępowania odwoławczego”1 (k. 238-241).

W odpowiedzi na apelację pozwany, reprezentowany przez pełnomocnika, wniósł o oddalenie apelacji w całości oraz o zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego kosztów postępowania „za dwie instancje” (k. 261-264).

Na rozprawie apelacyjnej pełnomocnik powodów popierał apelację i wnosił o zasądzenie kosztów postępowania odwoławczego (k. 275v).

Pełnomocnik pozwanego wnosił o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych (k. 275v).

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja powodów jest zasadna częściowo.

Na wstępie należy wskazać, że uzasadnione są zarzuty apelacji w tej części, w której powodowie kwestionują ustalenie faktyczne Sądu pierwszej instancji, że pomieszczenie znajdujące się w lewym przęśle jazu tamy zbiornika wodnego Zalew Z., w ciągu ul. (...) K. B., stanowiło przedmiot współposiadania powodów i pozwanego.

W rozpoznawanej sprawie zarówno powodowie, jak i pozwany, nie podnosili, aby wskazane wyżej pomieszczenie oraz znajdujące się w nim urządzenia stanowiące elementy małej elektrowni wodnej stanowiły przedmiot współposiadania stron. Współposiadanie rzeczy zakłada z jednej strony wspólne władztwo rzeczą, a z drugiej pewien rodzaj równorzędności pozycji współposiadaczy, którzy stanowią tak jakby jedną „stronę” w stosunku do innych osób, którzy posiadaczami bądź nie są, bądź też których posiadanie ma inny charakter niż posiadanie współposiadaczy.

Pomieszczenie objęte żądaniem pozwu powodowie posiadali na zasadzie wyłączności. Pomieszczenie to było wyraźnie wyodrębnione w strukturze tamy Zalewu Z.. Posiadało dwie ściany boczne, podłogę, sufit oraz wejście przez opuszczane schody i zabezpieczone furtką zamykaną na kłódkę. A. K. (3) i I. K. (1) byli posiadaczami zależnymi tego pomieszczenia, gdyż władali nim jak dzierżawcy.

Tylko powodowie prowadzili w przeszłości w tym pomieszczeniu działalność gospodarczą polegającą na wytwarzaniu energii elektrycznej. Pozwany nie miał dostępu do tego pomieszczenia.

Dodatkowo należy wskazać, że materiał procesowy zebrany w sprawach I C 391/13 i C 512/12 Sądu Rejonowego Lublin-Zachód w Lublinie nie daje podstaw do przyjęcia, że strony procesu w tych sprawach, jak również w rozpoznawanej sprawie, były współposiadaczami przedmiotowego pomieszczenia i zamontowanych w nim urządzeń małej elektrowni wodnej.

Ustalenie, że strony procesu nie były współposiadaczami, uzasadnia przyjęcie, że w sprawie nie ma zastosowania przepis art. 346 k.c.

Pozostałe ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji, przedstawione w uzasadnieniu wyroku na stronach od 13 do 22 są prawidłowe. Ustaleń tych nie kwestionują również powodowie w apelacji.

W związku z przeprowadzaniem remontu jazu zbiornika wodnego Zalew Z. w L., we wrześniu 2015 roku doszło do naruszenia posiadania powodów przez podmiot działający na rzecz Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w L. w sposób i w zakresie przedstawiony przez Sąd Rejonowy w uzasadnieniu wyroku.

Naruszenie posiadania było bezprawne, gdyż wykonawca robót, jak również inwestor (pozwany) nie uzyskał zgody powodów na objęcie pomieszczenia w posiadanie i demontaż części urządzeń małej elektrowni wodnej. Naruszenie posiadania nie znajdowało również uzasadnienia w wiążących decyzjach lub orzeczeniach organów państwowych, jak również nie stanowiło realizacji uprawnień w tym zakresie wynikających bezpośrednio z przepisów prawa.

Po zakończeniu remontu jazu powodom nie zostało przywrócone posiadanie opisanego wyżej pomieszczenia, a stan tego pomieszczenia nie został przywrócony do stanu sprzed naruszenia.

W związku z powyższym należy uznać, że roszczenie powodów o przywrócenie posiadania pomieszczenia objętego żądaniem pozwu było co do zasady uzasadnione.

Mając na uwadze powyższe rozważania, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy orzekł, że zmienia częściowo zaskarżony wyrok w punkcie I w ten sposób, że:

5) wyznacza termin do dnia 30 kwietnia 2017 roku do spełnienia świadczeń określonych w punkcie I 1)-4),

Sąd Okręgowy zmienił również zaskarżony wyrok w punkcie II w ten sposób, że zasądził od Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w L. na rzecz A. K. (1) i I. K. (1) kwoty po 104,44 zł na rzecz każdego z nich tytułem zwrotu kosztów procesu.

Przywrócenie posiadania pomieszczenia objętego żądaniem pozwu powinno nastąpić przez wydanie kluczy do kłódki zamykającej furtkę prowadzącą do tego pomieszczenia.

Jednocześnie – w ramach żądania z jakim wystąpili ostatecznie powodowie – Sąd Okręgowy nakazał przywrócenie stanu poprzedniego tego pomieszczenia, w takim zakresie, w jakim zebrany w sprawie materiał procesowy, w szczególności materiał dowodowy, pozwala na ustalenie, jaki był stan poprzedni tego pomieszczenia i znajdujących się w nim urządzeń.

W związku z powyższym Sąd Okręgowy nakazał Miejskiemu Ośrodkowi Sportu i Rekreacji (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w L. zamontowanie w opisanym wyżej pomieszczeniu, w poprzednio istniejącym miejscu, będących w posiadaniu pozwanego dwóch rur stalowych, każda składająca się z dwóch części, służących do doprowadzania wody do turbin małej elektrowni wodnej, a określanych jako „rury ssące” lub „lewary”, wraz z dwoma zaworami, po jednym dla każdej z tych rur, i dwiema rurkami stalowymi o długości 6 m każda, stanowiącymi integralne części tych rur.

Ponadto Sąd Okręgowy nakazał Miejskiemu Ośrodkowi Sportu i Rekreacji (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w L. zamontowanie w opisanym wyżej pomieszczeniu, w poprzednio istniejącym miejscu w wewnętrznych ścianach jazu, będącej w posiadaniu pozwanego belki stalowej o długości około 8 m, odpowiadającej szerokości komory jazu, składającej się z dwóch ceowników C-25 zespawanych ze sobą ścianami tylnymi, wraz z dwoma zawieszeniami w postaci łańcuchów o długości około 3 m, każdy dla jednej rury, służącymi do podwieszania rur ssących.

Fakt istnienia wskazanych wyżej elementów w pomieszczeniu był bezsporny, a dodatkowo znajduje potwierdzenie w dokumentacji fotograficznej złożonej przez obie strony do akt sprawy, dokumentacji filmowej złożonej przez pozwanego oraz w wyniku oględzin przeprowadzonych przez Sąd pierwszej instancji. Elementy te znajdują się w posiadaniu pozwanego i są zabezpieczone w miejscu znajdującym się w pobliżu zbiornika wodnego.

Ponadto Sąd Okręgowy nakazał Miejskiemu Ośrodkowi Sportu i Rekreacji (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w L. zamontowanie w opisanym wyżej pomieszczeniu, w poprzednio istniejącym miejscu, przewodu elektrycznego doprowadzającego energię elektryczną do szafy sterowniczej oraz przewodu elektrycznego od szafy sterowniczej do generatorów turbin.

Pozwany przyznał, że tego rodzaju przewody zostały zdemontowane (k. 135v). Z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, że przewody te pozostawione zostały w pomieszczeniu małej elektrowni wodnej.

Na podstawie art. 320 in fine k.p.c. Sąd Okręgowy wyznaczył termin do dnia 30 kwietnia 2017 roku do spełnienia świadczeń określonych w punkcie I 1)-4). Specyfika i zakres czynności, jakie ma wykonać pozwany, wykonując wyrok Sądu nakazujący przywrócenie posiadania, a także fakt powszechnie znany, że na chwilę orzekania przez Sąd Okręgowy w Lublinie zbiornik wodny Zalew Z. w L. był zamarznięty, a roztopy trwają zwykle do końca marca każdego roku, Sąd drugiej instancji uznał, że niezbędne jest wyznaczenie odpowiedniego terminu do spełnienia świadczeń określonych w punkcie I 1)-4) wyroku tego Sądu.

Sąd Okręgowy zakazał Miejskiemu Ośrodkowi Sportu i Rekreacji (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w L. naruszeń posiadania pomieszczenia opisanego w punkcie I 1) wyroku wraz z urządzeniami opisanymi w punkcie I 2)-4) wyroku, uznając, że zachodzi uzasadniona obawa naruszeń posiadania tego pomieszczenia i urządzeń w przyszłości.

W ocenie Sądu Okręgowego roszczenie o zaniechanie naruszeń posiadania przysługuje posiadaczowi nie tylko wówczas, gdy naruszenia posiadania mają inną postać niż pozbawienie władztwa nad posiadaną rzeczą, ale także wówczas, gdy istnieje realne niebezpieczeństwo określonych naruszeń w przyszłości.

Zmiana zaskarżonego wyroku w punkcie II jest konsekwencją częściowej zmiany tego wyroku w punkcie I.

Podstawę prawną rozstrzygnięcia o kosztach procesu za pierwszą instancję stanowi przepis art. 100 zd. 1 k.p.c., który stanowi, że w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone. Z uwagi na to, że powództwo zostało częściowo oddalone, Sąd Okręgowy stosunkowo rozdzielił koszty procesu pomiędzy stronami, mając na względzie fakt, w jakiej części żądanie pozwu zostało uwzględnione.

Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, wyrażonym w postanowieniu z dnia 31 stycznia 1991 roku, II CZ 255/90 (OSP 1991, z. 11, poz. 279), stosunkowy podział kosztów procesu (art. 100 k.p.c.) dotyczy ich całości, co oznacza przyjęcie za podstawę obliczeń sumy należności obu stron, ustalonych stosownie do zasad z art. 98 § 2 i 3 k.p.c. (oraz art. 99 k.p.c.), w wypadkach tam wskazanych. Sumę tę dzieli się proporcjonalnie do stosunku, w jakim strony utrzymały się ze swymi roszczeniami lub obroną, otrzymując w wyniku kwoty, stanowiące ich udziały w całości kosztów. Jeżeli poniesione przez stronę koszty przewyższają obciążający ją udział – zasądzeniu na jej rzecz podlega różnica.

Ogółem koszty procesu w rozpoznawanej sprawie wyniosły w pierwszej instancji 572,50 zł.

Powodowie ponieśli koszty w kwocie 399,70 zł, obejmujące:

a) opłatę od pozwu – 200 zł (k. 2),

b) opłaty skarbowe od pełnomocnictw procesowych – 17 zł i 17 zł (k. 5),

c) opłaty pocztowe za przesłanie przesyłek poleconych zawierających pisma procesowe kierowane do Sądu oraz do pełnomocnika strony przeciwnej, których złożenie było niezbędne do celowego dochodzenia praw – 5,50 zł (k. 190a) i 4,20 zł (k. 206a),

d) wynagrodzenie pełnomocnika procesowego będącego adwokatem – 156 zł, ustalone na podstawie § 8 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2013 roku, poz. 461 – tekst jednolity ze zmianami) w zw. z § 21 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015 roku, poz. 1800 ze zmianą).

Pozwany poniósł koszty w kwocie 172,80 zł, obejmujące:

a) opłaty pocztowe za przesłanie przesyłek poleconych zawierających pisma procesowe kierowane do Sądu oraz do pełnomocnika strony przeciwnej, których złożenie było niezbędne do celowej obrony – 4,20 zł (k. 39a), 4,20 zł (k. 103a), 4,20 zł (k. 133a) i 4,20 zł (201a),

b) wynagrodzenie pełnomocnika procesowego będącego radcą prawnym – 156 zł, ustalone na podstawie § 7 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013 roku, poz. 490 – tekst jednolity ze zmianami) w zw. z § 21 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 roku, poz. 1804 ze zmianą).

Pozwany przegrał sprawę w około 2/3 części, ponieważ w takim zakresie zostało uwzględnione żądanie pozwu. Powodowie przegrali sprawę w około 1/3 części.

Udział w sumie kosztów procesu obciążający pozwanego wynosi 381,67 zł (= 572,50 zł · 2/3). Udział w sumie kosztów procesu obciążający powodów wynosi 190,83 zł.

Ponieważ poniesione przez powodów koszty (399,70 zł) o 208,87 zł przewyższają obciążający ich udział, zasądzeniu na ich rzecz tytułem zwrotu kosztów procesu podlega ta właśnie różnica.

Koszty procesu za pierwszą instancję zostały zasądzone na rzecz powodów w sposób podzielny, ze względu na to, że brak jest podstaw do solidarnego zasądzenia tych kosztów.

W pozostałej części apelacja powodów jest bezzasadna i w związku z tym podlega oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

W pierwszej kolejności należy stwierdzić, że nie jest zasadny wniosek apelacji o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania. Wprawdzie wniosek ten został zgłoszony jako wniosek ewentualny, ale, jako dalej idący, wymaga omówienia w pierwszej kolejności.

Z przepisów art. 386 § 2 i 4 k.p.c. wynika, że uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji może nastąpić tylko w razie stwierdzenia nieważności postępowania, w razie nierozpoznania przez sąd pierwszej instancji istoty sprawy albo gdy wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości.

Dodatkową podstawę prawną uchylenia wyroku stanowi przepis art. 505¹² § 1 k.p.c., mający zastosowanie w postępowaniu uproszczonym. Przepis ten stanowi, że jeżeli sąd drugiej instancji stwierdzi, że zachodzi naruszenie prawa materialnego, a zgromadzone dowody nie dają wystarczających podstaw do zmiany wyroku, uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania.

W ocenie Sądu Okręgowego w rozpoznawanej sprawie nie zachodzi żadna ze wskazanych wyżej podstaw uchylenia orzeczenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu. Postępowanie przed Sądem pierwszej instancji nie jest dotknięte nieważnością. Sąd ten rozpoznał istotę sprawy, analizując zasadność żądania pozwu z punktu widzenia okoliczności faktycznych przytoczonych jako podstawa faktyczna powództwa i rozpoznając zarzuty podniesione przez pozwanego. Wydanie wyroku przez Sąd Okręgowy nie wymaga również przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości, ani też nawet uzupełniania, czy powtarzania postępowania dowodowego.

Sprawa niniejsza nie podlegała rozpoznaniu i nie została rozpoznana w postępowaniu uproszczonym.

Należy także zwrócić uwagę, że powodowie nie przytaczają w apelacji zarzutów, których uwzględnienie mogłoby skutkować uchyleniem zaskarżonego wyroku.

Nie jest uzasadnione powództwo w części obejmującej żądanie przywrócenia posiadania poprzez doprowadzenie małej elektrowni wodnej do pełnego funkcjonowania.

Na podstawie art. 344 § 1 k.c. przysługuje posiadaczowi roszczenie o przywrócenie stanu poprzedniego. Występując z roszczeniem o przywrócenie posiadania posiadacz powinien udowodnić fakt swojego posiadania i fakt naruszenia. Przywrócenie posiadania może nastąpić tylko w takim zakresie, w jakim nastąpiło naruszenie posiadania.

Na rozprawie apelacyjnej powodowie przyznali, że urządzenia małej elektrowni wodnej nie funkcjonowały jako całość już w 2009 roku (k. 304v). Dodatkowo okolicznością bezsporną był fakt, że w dniu 2 maja 2015 roku miał miejsce pożar w pomieszczeniu zajmowanym przez powodów, w wyniku którego nastąpiły uszkodzenia lub zniszczenia instalacji elektrycznej. Stan pomieszczenia zaistniały po pożarze utrzymywał się do września 2015 roku, a więc do chwili objęcia pomieszczenia w posiadanie przez pozwanego.

Nie ma zatem żadnych podstaw do nakazania przywrócenia stanu poprzedniego w zakresie szerszym niż wynikało to z naruszenia posiadania.

W związku z powyższym niezasadne jest również żądanie powodów w części dotyczącej nakazania pozwanemu zamontowania przewodów elektrycznych służących do podnoszenia i opuszczania tak zwanych schodów zwodzonych, to jest przewodów łączących szafę sterowniczą z urządzeniem odbiorczym przy schodach. Zebrany w sprawie materiał dowodowy nie daje podstaw do ustalenia, że takie przewody istniały we wrześniu 2015 roku i że zostały zdemontowane przez pozwanego. Pozwany podnosił, że tego rodzaju instalacja została uszkodzona w czasie pożaru i w związku z tym schody były opuszczane ręcznie (k. 135v). Powodowie nie udowodnili swoich twierdzeń, że w omawianym zakresie pozwany naruszył stan istniejący we wrześniu 2015 roku.

Nie jest uzasadnione powództwo w części obejmującej żądanie zamontowania czujnika poziomu wody Zalewu Z. wraz z przewodem (pkt 2 pisma z dnia 21 grudnia 2015 roku). Wprawdzie pozwany przyznał, że czujnik ten został zdemontowany (k. 135v), jednak zaprzeczył, iż pozwany znajduje się w posiadaniu tego czujnika. Powodowie nie udowodnili, że element ten znajduje się w posiadaniu powoda. Z zeznań A. K. (1) wynika, że czujnika tego nie ma w chwili obecnej w pomieszczeniu małej elektrowni wodnej (k. 212). Domagając się zainstalowania tego czujnika w poprzednim miejscu, powodowie powinni udowodnić, że pozwany nadal znajduje się w posiadaniu tego elementu. Na podstawie art. 344 § 1 k.c. może nastąpić jedynie przywrócenie stanu poprzedniego, a więc stanu istniejącego przed naruszeniem, przy wykorzystaniu rzeczy, które zostały zabrane przez naruszającego posiadanie. Przepis art. 344 § 1 k.c. nie daje natomiast podstaw do takiego przywrócenia stanu poprzedniego, które ma stanowić formę naprawienia szkody (art. 363 § 1 k.c.), a więc przy wykorzystaniu innych elementów niż te, które zostały zabrane lub zniszczone przez naruszającego posiadanie.

Nie jest uzasadnione żądanie zawarte w punkcie 1 akapit pierwszy pisma procesowego z dnia 10 lutego 2016 roku (k. 192), a więc żądanie „nakazania stronie pozwanej podłączenia przewodów energii elektrycznej ułożonych podziemnie od szafki elektrycznej znajdującej się w ciągu ulicy (...) na wysokości lewego przęsła jazu tamy zbiornika wodnego, na przeciwległym poboczu tej ulicy, dla przywrócenia uruchamiania przy użyciu energii elektrycznej składanych schodów prowadzących z zewnątrz elektrowni do pomieszczeń MEW”.

W sprawie brak jest dowodów wskazujących, że pozwany dokonał odłączenia lub demontażu tego rodzaju przewodów. Pozwany nie przyznał również tego rodzaju twierdzeń pozwanego i wyraźnie im zaprzeczył (k. 203-204).

Nie jest uzasadnione powództwo w tej części, w której powodowie domagali się zamontowania plomb szafy sterowniczej. Brak podstaw do ustalenia, ze plomby te zostały zerwane przez pozwanego, a nie na przykład przez straż pożarną w czasie akcji gaśniczej. Zainstalowanie tych plomb może przy tym nastąpić przez właściwy podmiot zajmujący się dostawą i odbiorem energii elektrycznej, nie zaś przez pozwanego.

Nie jest uzasadnione powództwo w tej części, w której powodowie domagali się umocowania ich przez sąd do wykonania wskazanych przez nich czynności na koszt pozwanego w przypadku niewykonania przez pozwanego tych czynności w terminie.

W rozpoznawanej sprawie tego rodzaju roszczenie pozbawione jest podstawy prawnej. W szczególności należy wskazać, że podstawy takiej nie stanowi przepis art. 1049 k.c. Powołany przepis stanowi, że:

§ 1. Jeżeli w samym tytule egzekucyjnym nie postanowiono, że w razie niewykonania przez dłużnika w wyznaczonym terminie czynności, którą może wykonać także inna osoba, wierzyciel będzie umocowany do wykonania tej czynności na koszt dłużnika – sąd, w którego okręgu czynność ma być wykonana, na wniosek wierzyciela wezwie dłużnika do jej wykonania w wyznaczonym terminie, a po bezskutecznym upływie terminu udzieli wierzycielowi umocowania do wykonania czynności na koszt dłużnika. Na żądanie wierzyciela sąd przyzna mu sumę potrzebną do wykonania czynności. Na postanowienie sądu przysługuje zażalenie.

§ 2. Przepisów niniejszego artykułu nie stosuje się do czynności polegających na świadczeniu rzeczy oznaczonych co do tożsamości.

Przepis art. 1049 § 1 k.p.c. dotyczy postępowania egzekucyjnego prowadzonego na podstawie tytułu wykonawczego obejmującego obowiązek wykonania przez dłużnika czynności, którą może wykonać także inna osoba, a tytuł egzekucyjny, któremu nadana została klauzula wykonalności, nie zawiera postanowienia (rozstrzygnięcia), że w razie niewykonania przez dłużnika w wyznaczonym terminie takiej czynności wierzyciel będzie umocowany do wykonania tej czynności na koszt dłużnika.

Przepis art. 1049 § 1 k.p.c. nie uzasadnia przyjęcia, że w wydając wyrok, w którym sąd nakłada na dłużnika obowiązek wykonania czynności, którą może wykonać także inna osoba, sąd ma obowiązek lub chociażby możliwość udzielenia wierzycielowi umocowania do wykonania czynności na koszt dłużnika, jeżeli dłużnik nie wykona czynności we wskazanym w wyroku terminie. Możliwość udzielenia wierzycielowi w wyroku takiego umocowania zachodzi tylko wówczas, gdy przewidują to przepisy prawa materialnego. Przykładowo, zgodnie z przepisem art. 480 § 1 k.c., w razie zwłoki dłużnika w wykonaniu zobowiązania czynienia, wierzyciel może, zachowując roszczenie o naprawienie szkody, żądać upoważnienia przez sąd do wykonania czynności na koszt dłużnika.

Przepisy prawa materialnego określające roszczenia przysługujące posiadaczowi w związku z ochroną jego posiadania (art. 342 k.c. – art. 347 k.c.) nie przewidują możliwość udzielenia powodowi umocowania do wykonania czynności na koszt pozwanego, jeżeli pozwany nie wykona czynności we wskazanym w wyroku terminie.

Chociaż wykracza to poza zakres rozpoznania i rozstrzygnięcia rozpoznawanej sprawy (art. 478 k.p.c.), należy stwierdzić, że całkowicie bezpodstawne są twierdzenia powodów, że działania pozwanego zmierzały do pozbawienia powodów posiadania w tym celu, aby pozwany mógł prowadzić działalność gospodarczą polegającą na wytwarzaniu energii elektrycznej.

Zebrany w sprawie materiał dowodowy nie daje podstaw do takich ustaleń. Wskazuje natomiast, że pozwany zmierza do pozbawienia powodów władania pomieszczeniem, które było w przeszłości przedmiotem umowy dzierżawy. Dodatkowo należy zwrócić uwagę na fakt, że powodowie nie wytwarzają faktycznie energii elektrycznej od 2009 roku, utracili koncesję na prowadzenie działalności gospodarczej w tym zakresie, a wydane na ich rzecz pozwolenie wodnoprawne wygasło. Jednocześnie nie chcieli opuścić tego pomieszczenia i zdemontować należących do nich urządzeń.

W związku z powyższym zebrany w sprawie materiał dowodowy wskazuje, że to powodowie chcą przez swoje zachowanie osiągnąć bliżej nieokreślone cele, skoro okoliczności sprawy wskazują, że nie będą mogli prowadzić dotychczasowej działalności gospodarczej.

Na podstawie art. 100 zd. 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy zasądził od Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w L. na rzecz A. K. (1) i I. K. (1) kwoty po 92,64 zł na rzecz każdego z nich tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

Ogółem koszty postępowania odwoławczego w rozpoznawanej sprawie wyniosły 524,20 zł.

Powodowie ponieśli koszty w kwocie 360 zł, obejmujące:

a) wynagrodzenie pełnomocnika procesowego – 160 zł, ustalone na podstawie § 5 pkt 4 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015 roku, poz. 1800 ze zm.),

b) opłatę od apelacji 200 zł (k. 238).

Nie mogły być uwzględnione w rozliczeniu koszty wynagrodzenia pełnomocnika powodów w wysokości wynikającej z faktur złożonych na rozprawie w dniu 21 grudnia 2016 roku. Koszty te przekraczają bowiem minimalne stawki wynagrodzenia, określone w przepisach § 5 pkt 4 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie.

Powodowie mogą przedstawić do rozliczenia w postępowaniu odwoławczym tylko jedno wynagrodzenie reprezentującego ich pełnomocnika. Pomiędzy powodami zachodzi bowiem współuczestnictwo materialne.

Pozwany poniósł koszty w kwocie 164,20 zł, obejmujące:

b) opłatę pocztową za przesłanie przesyłki poleconej zawierającej odpis odpowiedzi na apelację dla pełnomocnika powodów – 4,20 zł (k. 260).

Pozwany przegrał sprawę w drugiej instancji w około 2/3 części, ponieważ w takim zakresie apelacja została uwzględniona. Powodowie przegrali sprawę w drugiej instancji w około 1/3 części.

Udział w sumie kosztów postępowania odwoławczego obciążający pozwanego wynosi 349,47 zł (= 524,20 zł · 2/3). Udział w sumie kosztów postępowania odwoławczego obciążający powodów wynosi 174,73 zł.

Ponieważ poniesione przez powodów koszty (360 zł) o 185,27 zł przewyższają obciążający ich udział, zasądzeniu na ich rzecz tytułem zwrotu kosztów procesu podlega ta właśnie różnica.

Koszty postępowania odwoławczego zostały zasądzone na rzecz powodów w sposób podzielny, ze względu na to, że brak jest podstaw do solidarnego zasądzenia tych kosztów.

Z tych wszystkich względów i na podstawie powołanych wyżej przepisów Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji wyroku.

Ewa Bazelan Dariusz Iskra Elżbieta Żak

1 Przytoczono dosłowne brzmienie zarzutów i wniosków apelacyjnych.

II Ca 647/16

Podstawa prawna:

Powołane przepisy:

Korekty wprowadzone przez SAOS:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE