Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 kwietnia 2017r.

Sąd Okręgowy w Siedlcach IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący SSO Katarzyna Antoniak

po rozpoznaniu w dniu 6 kwietnia 2017r. w Siedlcach na rozprawie

odwołania R. R.

od decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

z dnia 4 stycznia 2017 r. (Nr (...))

w sprawie R. R.

przeciwko Prezesowi Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

o zwrot nienależnie pobranego świadczenia

I.  zmienia zaskarżoną decyzję i ustala, że R. R. nie jest zobowiązany do zwrotu kwoty 1.553,30 (jeden tysiąc pięćset pięćdziesiąt trzy i 30/100) złotych pobranej tytułem renty rolniczej za okres od 1 września 2016 roku do 31 października 2016 roku;

II.  zasądza od Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego na rzecz R. R. kwotę 180 (sto osiemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt.: IV U 158/17 UZASADNIENIE

Decyzją z 4 stycznia 2017r. Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, działając na podstawie art.52 ust.2 ustawy z 20 grudnia 1990r. o ubezpieczeniu społecznym rolników w zw. z art.138 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych zobowiązał R. R. do zwrotu kwoty 1 553,30 złotych tytułem nienależnie pobranej części uzupełniającej renty rolniczej za okres od 1 września 2016r. do 31 października 2016r., a to z powodu podjęcia działalności rolniczej na gruntach wydzierżawionych od 20 sierpnia 2016r. (zaskarżona decyzja z 4 stycznia 2017r. k.141 akt rentowych).

Odwołanie od w/w decyzji złożył ubezpieczony R. R. wnosząc o jej zmianę i ustalenie, że nie jest zobowiązany do zwrotu w/w kwoty. Podniósł, że umowa dzierżawy zawarta w dniu 27 lutego 2015r. i zarejestrowana w Starostwie Powiatowym nadal obowiązuje, gdyż dzierżawca G. M. nie wyraża zgody na jej rozwiązanie. W dniu 14 czerwca 2016r. została zawarta nowa umowa dzierżawy, ale z w/w przyczyn nie może być zarejestrowana (odwołanie wraz z załącznikami w postaci m.in. umów dzierżawy nieruchomości rolnych z 27 lutego 2015r. i 14 czerwca 2016r. k.1-13 akt sprawy).

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, przywołując argumentację wskazaną w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. Nadto wskazał, że w dniu 14 października 2016r. wpłynęło do organu rentowego oświadczenie dzierżawcy G. M., w którym poinformował, że od 20 sierpnia 2016r. ziemia jest uprawiana przez właściciela, czyli ubezpieczonego. W tych okolicznościach decyzją z 25 października 2016r. organ rentowy wstrzymał wypłatę części uzupełniającej renty przysługującej ubezpieczonemu poczynając od 1 listopada 2016r., a następnie zaskarżoną decyzją z 4 stycznia 2017r. zobowiązał ubezpieczonego do zwrotu nadpłaconej renty w postaci części uzupełniającej za okres od 1 września 2016r. do 31 października 2016r. w kwocie 1 553,30 złotych. W ocenie organu rentowego świadczenie w tej wysokości zostało pobrane nienależnie, gdyż ubezpieczony był pouczony, że wypłata części uzupełniającej renty rolniczej podlega zawieszeniu w przypadku, gdy rencista nie zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej. Organ rentowy wskazał, że nie uwzględnił twierdzenia ubezpieczonego, że w dniu 14 czerwca 2016r. została zawarta nowa umowa dzierżawy nieruchomości rolnych z K. R., gdyż umowa ta nie została zarejestrowana w Starostwie Powiatowym, co jest warunkiem uznania, że rencista zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej (odpowiedź organu rentowego na odwołanie k.15 akt sprawy).

Sąd ustalił, co następuje:

Ubezpieczony R. R. od 2 kwietnia 2010r. uprawniony jest do renty rolniczej (pierwsza decyzja o ustaleniu prawa do renty rolniczej z 27 kwietnia 2010r. k.36-37 akt rentowych). Prawo do renty rolniczej ustalane było przez organ rentowy okresowo. Ostatnia decyzja o ustaleniu prawa do renty rolniczej została wydana w dniu 3 kwietnia 2014r. na okres do 31 marca 2017r. (decyzja o ustaleniu prawa do renty rolniczej k.111-112 akt rentowych). Ubezpieczony zamieszkuje we wsi J., gmina, W. powiat W.. W dniu 27 lutego 2015r. w drodze umowy darowizny zawartej z synem G. R. ubezpieczony stał się właścicielem nieruchomości rolnych położonych we wsi J. o powierzchni 7,54 ha oraz we wsi S. o powierzchni 0,14 ha (akt notarialny umowy darowizny nieruchomości rolnych z 27 lutego 2015r. k.117-118 akt rentowych). Ubezpieczony nie podjął działalności rolniczej na otrzymanych nieruchomościach i w dniu ich nabycia ,tj. 27 lutego 2015r. zawarł z G. i J. małż. M., zamieszkałymi we wsi J., umowę dzierżawy w/w nieruchomości rolnych na okres 10 lat w zamian za opłatę podatku rolnego (umowa dzierżawy nieruchomości rolnych z 27 lutego 2015r. z prezentatą wpływu do Starostwa Powiatowego w W. w dniu 27 lutego 2015r. k.115 akt rentowych). W praktyce G. i J. małż. M. uprawiali nieruchomości rolne, które w dniu 27 lutego 2015r. nabył ubezpieczony, jeszcze w okresie, kiedy ich właścicielem był syn ubezpieczonego, przy czym uprawiali nie całość tych nieruchomości, ale około 3,5 ha. Taki stan istniał również po zawarciu formalnej umowy dzierżawy z ubezpieczonym w dniu 27 lutego 2015r. Mimo zawarcia umowy dzierżawy w odniesieniu do całości nieruchomości ,tj. areału 7,68 ha dzierżawcy pozostali w posiadaniu niespełna 4 ha ziemi. Pozostałe nieruchomości ubezpieczonego, położone bliżej zabudowań ubezpieczonego, użytkował brat ubezpieczonego K. R. zamieszkujący na tej samej posesji co ubezpieczony z pomocą synów ubezpieczonego. Brak użytkowania przez dzierżawców całości wydzierżawionych im przez ubezpieczonego nieruchomości rolnych oraz kwestie związane z dopłatami rolnymi z upływem czasu stały się zarzewiem konfliktu między dzierżawcami a ubezpieczonym. Dzierżawcy liczyli na to, że po zbiorach 2015r. - jesienią 2015r. ubezpieczony wyda im pozostałą część nieruchomości. Tak się jednak nie stało i w dniu 14 czerwca 2016r. ubezpieczony zawarł z bratem K. R. umowę dzierżawy nieruchomości rolnych, na mocy której wydzierżawił bratu nieruchomości rolne, które rok wcześniej wydzierżawił małż. M. (umowa dzierżawy z 14 czerwca 2016r. k.133 akt rentowych). Od tego czasu całość nieruchomości rolnych jest w posiadaniu brata ubezpieczonego, który uprawia je z pomocą synów ubezpieczonego. Umowa dzierżawy nieruchomości rolnych zawarta w dniu 14 czerwca 2016r. nie została zarejestrowana w Starostwie Powiatowym z uwagi na to, że formalnie nie została rozwiązana umowa dzierżawy z 27 lutego 2015r. Wcześniejszy dzierżawca G. M. uzależnia formalne rozwiązanie w/w umowy od zwrotu przez ubezpieczonego kosztów, jakie poniósł w związku z nawiezieniem pola. Od chwili otrzymania w dniu 27 lutego 2015r. nieruchomości rolnych od syna G. R. do chwili obecnej ubezpieczony nie uprawia przedmiotowych nieruchomości ani poprzez fizyczną pracę na ziemi, ani poprzez zarządzanie uprawą tych nieruchomości przez brata K.. Brat ubezpieczonego K. R. zamieszkuje z ubezpieczonym na jednej posesji, w jedynym budynku mieszkalnym, ale zajmują odrębne pomieszczenia i prowadzą odrębne gospodarstwa domowe. Posiadają również odrębne zabudowania gospodarcze. Brat ubezpieczonego oprócz ziemi dzierżawionej od brata posiada własne nieruchomości rolne. Ubezpieczony cierpi na schorzenia kardiologiczne w postaci choroby wieńcowej. W 2009r., a następnie w lipcu 2014r. przeszedł zawał serca, a po nim leczenie poprzez implantację stentu. Kolejny ostry zespół wieńcowy przeszedł w lutym 2016r. (dokumentacja medyczna ubezpieczonego, w tym karty informacyjne z leczenia szpitalnego – w kopercie na k.33 akt sprawy, zeznania świadków: M. M. (3), K. R. i H. Z. k.36-36v akt sprawy oraz częściowo zeznania świadków: G. M. i J. M. k.35-35v akt sprawy, a także zeznania ubezpieczonego k.37 i 34v-35 akt sprawy).

W dniu 14 października 2016r. G. i J. małż. M. złożyli w organie rentowym pisma, w których poinformowali, że „zrzekają” się dzierżawy zawartej z ubezpieczonym w dniu 27 lutego 2015r. z uwagi na to, że ziemię uprawia właściciel, a nie oni jako dzierżawcy (pisma z datą wpływu do organu rentowego w dniu 14 października 2016r. k.122-123 akt rentowych). W następstwie powyższego organ rentowy stwierdził, że ubezpieczony nie zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej i decyzją z 25 października 2016r. wstrzymał od 1 listopada 2016r. wypłatę na rzecz ubezpieczonego części uzupełniającej renty rolniczej (decyzja z 25 października 2016r. k.125-126 akt rentowych). Następnie zaskarżoną decyzją z 4 stycznia 2017r. organ rentowy zobowiązał R. R. do zwrotu kwoty 1 553,30 złotych tytułem nienależnie pobranej części uzupełniającej renty rolniczej za okres od 1 września 2016r. do 31 października 2016r. z powodu podjęcia działalności rolniczej na gruntach wydzierżawionych (decyzja z 4 stycznia 2017r. k.141 akt rentowych).

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie ubezpieczonego R. R. okazało się uzasadnione.

Analizując okoliczności sprawy Sąd doszedł do przekonania, że w sprawie nie można mówić o pobraniu przez ubezpieczonego nienależnie części uzupełniającej renty rolniczej za okres od 1 września 2016r. do 31 października 2016r.

Zgodnie z art.28 ust.1 ustawy z 20 grudnia 1990r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz.U. z 2015r., poz.704 ze zm.) wypłata renty rolniczej z ubezpieczenia ulega częściowemu zawieszeniu na zasadach określonych w ust.2-8, jeżeli rencista prowadzi działalność rolniczą, przy czym zgodnie z ustępem 4 pkt 1 powyższego przepisu uznaje się, że rencista zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej, jeżeli ani on, ani jego małżonek nie jest właścicielem (współwłaścicielem) lub posiadaczem gospodarstwa rolnego w rozumieniu przepisów o podatku rolnym i nie prowadzi działu specjalnego, nie uwzględniając gruntów wydzierżawionych, na podstawie umowy pisemnej zawartej co najmniej na 10 lat i zgłoszonej do ewidencji gruntów i budynków osobie niebędącej osobą bliską uprawnionemu (wykaz osób bliskich lit.a-d przepisu). Z kolei art.52 ust.2 powyższej ustawy stanowi, że zasady zwrotu nienależnie pobranych świadczeń określają przepisy emerytalne. Przez przepisy emerytalne, do których odsyłają uregulowania ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników należy rozumieć przepisy ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

I tak, w myśl art.138 ust.1 i 2 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2015r., po.748 ze zm.) osoba, która nienależnie pobrała świadczenia, jest obowiązana do ich zwrotu, przy czym za nienależnie pobrane świadczenia rozumie się:

1)  świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania,

2)  świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych zeznań lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenia.

W świetle powyższych uregulowań rozstrzygnięcie sprawy zależało od ustalenia, czy w okresie którego dotyczy zaskarżona decyzja ubezpieczony prowadził działalność rolniczą, co stanowiło podstawę do zawieszenia wypłaty części uzupełniającej renty rolniczej i w konsekwencji uznania, że wypłata części uzupełniającej renty nastąpiła niezasadnie (nienależnie). Dokonane przez Sąd ustalenia pokazują, że wbrew stwierdzeniu organu rentowego brak jest podstaw do przyjęcia, że w okresie objętym zaskarżoną decyzją i szerzej w okresie od 27 lutego 2015r. do chwili obecnej ubezpieczony prowadził i nadal prowadzi działalność rolniczą. W pierwszej kolejności podkreślić należy, że przepis art.28 ust.4 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników nie reguluje wyczerpująco sytuacji, w których uzasadnione jest przyjęcie, że rencista zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej, ale wskazuje jedno z kryteriów, kiedy należy uznać, że rencista nie prowadzi już działalności rolniczej. W ocenie Sądu o tym, czy rencista zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej decyduje każdorazowo stan faktyczny, a zatem fakt, czy dana osoba rzeczywiście prowadzi działalność rolniczą i pracuje w gospodarstwie rolnym. Na stanowisku takim stoi konsekwentnie Sąd Najwyższy (vide: uchwała SN z 6 maja 2004r., II UZP 5/06, OSNP 2004/22/389), a także sądy powszechne, m.in. Sąd Apelacyjny w Lublinie, który w wyroku z 1 sierpnia 2012r. w sprawie III AUa 615/12 (LEX nr 1216343) wskazał, że wypłata części uzupełniającej świadczenia rolnika, który będąc właścicielem gospodarstwa rolnego faktycznie nie prowadzi w nim działalności rolniczej w rozumieniu art.6 pkt 3 ustawy z 1990r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, nie ulega zawieszeniu na podstawie art.28 ust.1 i 3 w związku z ust.4. W ocenie Sądu zgodzić się należy z organem rentowym, że fakt zawarcia przez ubezpieczonego dwóch umowy dzierżawy nieruchomości rolnych, przy czym tej drugiej – z 14 czerwca 2016r. przed formalnym rozwiązaniem pierwszej umowy - z 27 lutego 2015r. było nieprawidłowe i mogło rodzić wątpliwości co do tego kto faktycznie uprawia przedmiotowe nieruchomości. Dokonane przez Sąd ustalenia faktyczne pokazują jednak, że w rozpatrywanym okresie ubezpieczony nie użytkował rolniczo swoich nieruchomości i ustalenia tego nie podważają nieprawidłowości związane z formalnym wydzierżawieniem tych nieruchomości. Na prowadzenie działalności rolniczej nie pozwala ubezpieczonemu stan zdrowia udokumentowany bogatą dokumentacją medyczną, z której wynika, że od 2009r. ubezpieczony zmaga się z chorobą wieńcową i dotychczas przeszedł 3 zawały serca. Na nieprowadzenie przez ubezpieczonego działalności rolniczej wskazali również świadkowie zamieszkujący w sąsiedztwie ubezpieczonego ,tj. M. M. (3) i H. Z.. Zeznania tych świadków nie budzą wątpliwości Sądu co do ich szczerości i wiarygodności, gdyż są to osoby obce dla ubezpieczonego i nie pozostające w konflikcie z ubezpieczonym, jak to ma miejsce w przypadku innych świadków ,tj. G. M. i J. M., którzy w toku zeznań podnosili, że ubezpieczony od chwili zawarcia umowy dzierżawy w dniu 27 lutego 2015r. na części nieruchomości prowadził działalność rolniczą. W tym zakresie Sąd nie dał wiary twierdzeniom G. M. i J. M. z uwagi na konflikt, który do tej pory istnieje między świadkami a ubezpieczonym. Spośród twierdzeń tych świadków prawdziwe okazało się twierdzenie, że ubezpieczony, po zawarciu z nimi umowy dzierżawy, nie wydał im wszystkich objętych umową działek gruntu. Jednakże to nie ubezpieczony był osobą, która uprawiała pozostałe niewydane dzierżawcom nieruchomości, ale jego brat K. R. (vide: ustalenia faktyczne).

Mając na uwadze powyższe Sąd stwierdził, że brak jest podstaw do stwierdzenia, że ubezpieczony nienależnie pobrał świadczenie w wysokości 1 553,30 złotych, dlatego na podstawie art.477 ¹⁴§2 kpc Sąd zmienił zaskarżoną decyzję i orzekł jak w pkt I wyroku. O kosztach procesu orzeczono zgodnie z wynikiem sprawy – art.98§1 i 3 kpc.