Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 września 2013 roku

Sąd Okręgowy w Białymstoku

V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Elżbieta Krupińska

Protokolant: Anna Matwiejuk

po rozpoznaniu w dniu 5 września 2013 roku w Białymstoku

na rozprawie

sprawy F. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o emeryturę

na skutek odwołania F. B.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

z dnia 23 lutego 2012 roku Nr (...)

I.  Zmienia zaskarżoną decyzję i przyznaje F. B. emeryturę poczynając od (...) roku.

II.  Orzeka, iż organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

III.  Zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. na rzecz radcy prawnego J. R. kwotę 120 (sto dwadzieścia) złotych tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej powiększoną o stawkę podatku VAT obowiązującą w dacie orzekania.

Sygn. akt V U 1172/12

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.decyzją z dnia 23 lutego 2012 roku, wydaną na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r., Nr 153, poz. 1227 z późń. zm.) odmówił F. B.prawa do emerytury określonej w art. 28 w/w ustawy, bowiem wnioskodawca wykazał jedynie 3 lata, 11 miesięcy i 11 dni pracy, zamiast wymaganych co najmniej 20 lat pracy. Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie uwzględnił zatrudnienia w (...), w (...) w J.-w okresie od 01.09.1960 roku do 31.08.1961 roku oraz pracy w (...) (...)w Ł.w okresie od 16.08.1956 roku do 31.08.1958 roku.

Odwołanie od powyższej decyzji złożył F. B. wnosząc o przyznanie prawa do emerytury i uznanie okresu pracy w gospodarstwie rolnym matki, jak również pracy w innych zakładach pracy w latach 1956-1961.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. w odpowiedzi na odwołanie wskazał, że zostało ono złożone przez F. B. z przekroczeniem ustawowego terminu. Dodatkowo organ podkreślił, że wnioskodawca nie spełnił wymogów opisanych w art. 28 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Poza okresami pracy w placówkach oświatowych nie zaliczono również F. B. następujących okresów pracy w gospodarstwie rolnym matki położonym w T.: od 4 października 1953 roku do dnia 4 października 1961 roku, od dnia 1 kwietnia 1962 roku do dnia 30 kwietnia 1962 roku, od dnia 1 lipca 1962 roku do dnia 15 października 1963 roku, od dnia 16 listopada 1965 roku do dnia 18 stycznia 1966 roku, od dnia 1 kwietnia 1967 roku do dnia 30 czerwca 1977 roku- w łącznym wymiarze 19 lat i 9 dni z uwagi na fakt, iż wnioskodawca nie przedłożył dowodu potwierdzającego zameldowanie w miejscu położenia gospodarstwa rolnego w okresie od 4 października 1953 roku do 7 września 1961 roku, natomiast w okresie od 8 września 1961 roku do 22 stycznia 1979 roku był zameldowany na pobyt stały w B..

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

Odwołanie zasługiwało na uwzględnienie, dlatego zaskarżona decyzja podlegała zmianie.

Zgodnie z art. 28 cytowanej na wstępie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ubezpieczonym mężczyznom urodzonym przed 1 stycznia 1949 roku przysługuje emerytura, jeżeli spełnili łącznie następujące warunki:

1.  osiągnęli wiek emerytalny wynoszący co najmniej 65 lat (w przypadku mężczyzn urodzonych do dnia 31 grudnia 1947 roku),

2.  mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat.

W sprawie będącej przedmiotem rozpoznania poza jakimkolwiek sporem pozostawało, iż odwołujący urodził się w dniu (...)roku, niewątpliwie ukończył więc 65 lat wypełniając tym samym pierwszą z opisanych wyżej przesłanek warunkujących przyznanie emerytury.

W toku procesu kwestią sporną pozostawały okoliczności związane z okresami wykonywania pracy przez F. B., a w rezultacie określeniem czy łącznie okresy te odpowiadają wymogom przewidzianym w art. 28 pkt 2 w/w ustawy. Początkowo Zakład Ubezpieczeń Społecznych stał na stanowisku, iż okres pracy odwołującego się, który może być zaliczony zgodnie z wymienionym przepisem ustawy wynosi jedynie 3 lata, 11 miesięcy i 11 dni. Następnie w wyniku analizy dokumentów w postaci akt uwłaszczeniowych Nr (...).(...) (...) (...), akt uwłaszczeniowych Nr (...) (...) (...) (...)oraz akt osobowych wnioskodawcy z (...) S.A.organ rentowy uznał, iż w jego ocenie aktualnie udowodniony staż pracy wynosi łącznie 19 lat, 3 miesiące i 17 dni (k. 124 akt sądowych, k. 103 akt emerytalnych). W ocenie Sądu wiarygodność wymienionych wyżej dowodów nie budziła wątpliwości, o czym w sposób najlepszy świadczy fakt, iż stały się one podstawą zmiany stanowiska Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w zakresie wymiaru okresów składkowych.

Ostatecznie, po sprecyzowaniu stanowiska organu rentowego w opisanym wyżej zakresie, F. B. do uzyskania przewidzianego art. 28 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych 20-letniego okresu zatrudnienia zabrakło 8 miesięcy i 13 dni.

Zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się również okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego po ukończeniu 16 roku życia przypadające przed dniem 1 lipca 1977 roku jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe, są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu. Należy również podkreślić, iż okresy pracy rolniczej traktuje się jako okresy składkowe, o ile w czasie podlegania zaopatrzeniu emerytalnemu rolników, tj. od dnia 1 stycznia 1978 r. (por. wyrok SN z dnia 22 stycznia 2003 r., II UK 51/02, OSNPUSiSP 2004, nr 7, poz. 127), a potem ubezpieczeniu społecznemu rolników (tj. od dnia 1 stycznia 1983 r.) ubezpieczony opłacał składki na to ubezpieczenie; ewentualnie mając ukończone 16 lat prowadził (tj. był rolnikiem przed dniem 1 lipca 1977 r.) lub pracował (tj. miał inny status niż rolnik przed dniem 1 stycznia 1983 r., bo od tej daty rolnicy mieli obowiązek opłacania składek również za domowników) w gospodarstwie rolnym.

W orzecznictwie ugruntował się również pogląd, że o uwzględnieniu przy ustalaniu prawa do świadczeń emerytalnych okresów pracy w gospodarstwie rolnym przesądza wystąpienie dwóch okoliczności: wykonywanie czynności rolniczych powinno odbywać się z zgodnie z warunkami określonymi w definicji legalnej „domownika” z art. 6 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U z 2008 r., Nr 50, poz. 291 z późń. zm.) oraz czynności te muszą być wykonywane w wymiarze nie niższym niż połowa ustawowego czasu pracy tj. minimum 4 godziny dziennie.

Okres pracy wnioskodawcy w gospodarstwie rolnym od dnia 1 lipca 1977 roku został zaliczony przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych i zawierał się w wymienionych 19 latach, 3 miesiąca i 17 dniach. W zakresie okoliczności faktycznych kwestią sporną pozostało natomiast to, czy F. B. w okresie od 1 kwietnia 1967 roku do 30 czerwca 1977 roku pracował w gospodarstwie rolnym swojej matki. Z uwagi na konieczność ustalenia powyższych okoliczności Sąd przeprowadził postępowanie dowodowe.

Świadek W. Z. (sąsiad F. B. w T., którego gospodarstwo położone było w odległości około 50 metrów od gospodarstwa rolnego marki wnioskodawcy) zeznał, iż w latach 60-tych wnioskodawca wrócił do T. i zamieszkał z matką w gospodarstwie. Świadek wskazał również, iż w wymienionym okresie widywał F. B. wykonującego prace w gospodarstwie rolnym- pasł krowy, kosił łąkę, zbierał siano, nosił wiadra. Zaznaczył także, że w gospodarstwie rolnym była krowa i świnie (101-102).

Okoliczność pracy odwołującego się w gospodarstwie rolnym jego matki potwierdziła również świadek E. S.. W trakcie rozprawy przed Sądem podkreśliła, iż już przed śmiercią matki (przed 1978 rokiem) wnioskodawca stale zajmował się gospodarstwem rolnym, świadek całymi dniami widziała go pracującego, początkowo z matką, a po jej śmieci samotnie. Świadek w sposób szczegółowy opisała prace wykonywane przez F. B. wskazując, iż siał on zboże, zbierał je, siał i zbierał ziemniaki, kosił trawę i zbierał siano, hodował świnie, krowy (k. 102-103). W trakcie kolejnego przesłuchania świadek dodała, iż w 1967 roku urodziła córkę, z którą często spacerowała po polu sąsiadującym z polem wnioskodawcy i widziała jak F. B. stale ciężko pracował- trwało to gdzieś do 1977 roku (k. 132-133).

W ocenie Sądu zeznania wymienionych wyżej świadków są spójne, korelują ze sobą nawzajem oraz potwierdzają przedstawione przez F. B. informacje dotyczące jego pracy w gospodarstwie rolnym matki (k. 141-142). Nie sposób również pominąć, iż zdarzenia o których zeznawali świadkowie miały miejsce około 40 lat temu. Zdaniem Sądu nie budzi więc wątpliwości, iż wnioskodawca musiał pracować w gospodarstwie rolnym regularnie i przez dłuższy okres czasu, w przeciwnym bowiem razie, gdyby praca jego miała jedynie charakter incydentalny świadkowie mogliby jej nie zapamiętać- w omawianym przypadku byli natomiast przekonani o stałym prowadzeniu przez niego działalności rolniczej. Zeznania sąsiadów F. B. potwierdzają również, iż od 1967 roku do 1977 roku w rzeczywistości mieszkał on w T.. Za w pełni wiarygodne Sąd uznał wyjaśnienia wnioskodawcy w których wskazał on, że zameldowanie w B. było konieczne jedynie z uwagi na umożliwienie uzyskania mieszkania w tym mieście.

Sąd miał również na uwadze, iż w trakcie ostatniej rozprawy pełnomocnik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wskazał na możliwość zaliczenia pracy w gospodarstwie rolnym od dnia 1 kwietnia 1967 roku (zakończenie pracy wnioskodawcy w szkole) do dnia 30 czerwca 1977 roku (po tej dacie organ uwzględnił bowiem pracę w gospodarstwie rolnym), w następujących okresach: od 5 listopada 1971 roku do 5 listopada 1972 roku; od 24 czerwca 1974 roku do 1 czerwca 1975 roku; od 23 stycznia 1976 roku do 30 grudnia 1976 roku, w tych okresach wnioskodawca był bowiem zameldowany na pobyt czasowy w T..

W ocenie Sądu zarówno wynik przeprowadzonego postępowania dowodowego wskazującego, iż wnioskodawca w okresie od kwietnia 1967 roku do czerwca 1977 roku pracował w gospodarstwie rolnym swojej matki, jak i przytoczone wyżej stanowisko organu rentowego nie pozostawiają najmniejszych wątpliwości, iż powyższe okresy pracy powinny zostać uzupełniająco zaliczone na podstawie art. 10 ustawy do okresu, o którym mowa w art. 28 pkt 2 ustawy.

Przyznając F. B. emeryturę Sąd kierował się treścią art. 129 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zgodnie z którym świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu. W przedmiotowej sprawie nie budziło wątpliwości, iż wnioskodawca w uwagi na jego wiek oraz posiadany staż pracy uzyskał prawo do świadczenia emerytalnego jeszcze przed złożeniem wniosku. Jednakże zgodnie z treścią przytoczonego przepisu wypłacenie emerytury mogło jednak nastąpić dopiero od miesiąca w którym zgłoszono wniosek - w przedmiotowej sprawie był to grudzień 2011 roku (k. 1 akt organu rentowego).

Jednocześnie zgodnie z treścią art. 118 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych Sąd ustalił, iż organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, bowiem dopiero postępowanie dowodowe przeprowadzone przed sądem zgodnie z przepisami kodeksu postępowania cywilnego, przesłuchani świadkowie oraz akta osobowe nadesłane przez właściwe archiwa pozwoliły na ustalenie wszelkich okoliczności związanych ze spornym okresem zatrudnienia.

Na marginesie dodać również należy, iż ostatecznie bezprzedmiotowy okazał się podnoszony w odpowiedzi na odwołanie zarzut organu rentowego dotyczący wniesienia odwołania po terminie. Postanowieniem Sądu z dnia 9 listopada 2012 roku przywrócono F. B. termin do wniesienia odwołania- na co zwrócił zresztą uwagę w trakcie pełnomocnik organu rentowego podkreślając, iż okoliczność ta nie jest już kwestionowana (k. 141).

O kosztach zastępstwa procesowego Sąd orzekł na podstawie art. 13 § 2 k.p.c. w związku z art. 98 k.p.c. i § 11 ust. 2 w zw. z § 2 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (Dz. U. z 2013, poz. 490). W ocenie Sądu przyznanie wynagrodzenia w wysokości dwukrotności stawki minimalnej odpowiada nakładowi pracy pełnomocnika, który w trakcie postępowania przed Sądem był bardzo aktywny (liczne pisma procesowe, wnioski dowodowe, rozmowy przeprowadzane z pracownikami Domu Pomocy Społecznej), a w rezultacie doprowadził do wydania korzystnego dla swojego klienta rozstrzygnięcia w przedmiocie procesu.