Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 marca 2015 roku

Sąd Okręgowy Warszawa – Praga w Warszawie Wydział II Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSO Małgorzata Dubinowicz – Motyk

Protokolant: Aniela Zając

po rozpoznaniu w dniu 20 lutego 2015 roku na rozprawie

sprawy z powództwa A. P.

przeciwko B. N.

o zapłatę kwoty 75 461,07zł

oraz sprawy z powództwa A. P.

przeciwko E. J.

o zapłatę kwoty 76 400zł

I zasądza od pozwanej B. N. na rzecz powoda A. P. kwotę 35 625zł (trzydzieści pięć tysięcy sześćset dwadzieścia pięć złotych) z ustawowymi odsetkami od dnia 21 września 2012 roku do dnia zapłaty;

II oddala w pozostałym zakresie powództwo przeciwko B. N.;

III zasądza od pozwanej B. N. na rzecz powoda A. P. kwotę 2729zł (dwa tysiące siedemset dwadzieścia dziewięć złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu;

IV zasądza od pozwanego E. J. na rzecz powoda A. P. kwotę 35 625zł (trzydzieści pięć tysięcy sześćset dwadzieścia pięć złotych) z ustawowymi odsetkami od dnia 21 września 2012 roku do dnia zapłaty;

V oddala w pozostałym zakresie powództwo przeciwko E. J.;

VI zasądza od pozwanego E. J. na rzecz powoda A. P. kwotę 2667zł (dwa tysiące sześćset sześćdziesiąt siedem złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu:

VII nakazuje pobrać od pozwanych B. N. i E. J. na rzecz Skarbu Państwa – tut. Sądu kwoty po 237,08zł (dwieście trzydzieści siedem złotych osiem groszy) oraz nakazuje ściągnąć z roszczenia zasądzonego na rzecz powoda A. P. na rzecz Skarbu Państwa – tut. Sądu kwotę 534,69zł (pięćset trzydzieści cztery złote sześćdziesiąt dziewięć groszy) tytułem zwrotu wydatków tymczasowo poniesionych przez Skarb Państwa.

Sygn. akt II C 775/13

UZASADNIENIE

W dniu 25 marca 2013 roku A. P. wniósł pozew przeciwko B. N., domagając się zasądzenia kwoty 75 461,07zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od kwoty 73 600zł od dnia 1 grudnia 2012 roku do dnia zapłaty oraz zasądzenia kosztów procesu według norm przepisanych. Powód wskazywał, iż zawarł z pozwaną oraz z E. J. w dniu 16 czerwca 2008 roku umowę o świadczenie pomocy prawnej polegającej na zastępstwie prawnym w sprawie o stwierdzenie nabycia przez zasiedzenie własności działki gruntu o numerze ewidencyjnym (...) przy ul. (...) w W., przy czym wynagrodzenie za pomoc prawną w zakresie działki nr (...) ustalono jako zależne od wyniku sprawy, postanawiając iż w razie uzyskania postanowienia o zasiedzeniu zamawiający zapłacą powodowi kwotę stanowiącą 1/3 wartości tej nieruchomości w terminie 180 dni od uprawomocnienia się orzeczenia o zasiedzeniu. Powód wskazywał, że w/w umowa została przez niego wykonana, postępowanie w sprawie II Ns 622/08 Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi – Południe w Warszawie zakończyło się uwzględnieniem wniosku o zasiedzenie, jednakże pozwana nie zapłaciła należnej od niej części wynagrodzenia za pomoc prawną dotyczącą prowadzenia postępowania sądowego o zasiedzenie działki nr (...). (k.2-6)

W dniu 7 czerwca 2013 roku tut. Sąd wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym sygn. II Nc 74/13, uwzględniając żądanie pozwu. (k.36).

Nakaz ten utracił moc w całości na skutek wniesienia sprzeciwu przez pozwaną B. N.. Pozwana domagała się oddalenia powództwa w całości i zasądzenia na swoją rzecz kosztów procesu, wskazując że powód nierzetelnie wykonywał umowę zawartą z pozwaną i E. J., jak i wcześniejszą umowę ze zmarłym bratem pozwanej – M. J., że otrzymał łączne wynagrodzenie w kwocie 8200zł, że nie wykonał w całości umowy, że dążył do uprawdopodobnienia iż pozwana uchyla się od wykonania umowy, co skutkowało złożeniem przez pozwaną oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych swojego oświadczenia woli. Pozwana wskazywała ponadto, że żądanie powoda powinno zostać oddalone z uwagi na treść art. 5 kc i art. 411§1 pkt 2 kc (k.42-45)

W dniu 31 lipca 2013 roku A. P. wniósł pozew przeciwko E. J., domagając się zasądzenia kwoty 76 400zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od kwoty 75 000zł od dnia 21 września 2012 roku do dnia zapłaty i od kwoty 1400zł od dnia 21 marca 2012 roku oraz zasądzenia kosztów procesu według norm przepisanych. Powód wskazywał, iż zawarł z pozwanym oraz z B. N. w dniu 16 czerwca 2008 roku umowę o świadczenie pomocy prawnej polegającej na zastępstwie prawnym w sprawie o stwierdzenie nabycia przez zasiedzenie własności działki gruntu o numerze ewidencyjnym (...) przy ul. (...) w W., na zastępstwie prawnym w sprawie o stwierdzenie nabycia przez zasiedzenie własności działki nr (...) przy ul. (...) w W. oraz pomocy kompleksowej przy jej zbyciu za pośrednictwem Agencji (...) w W., przy czym wynagrodzenie za pomoc prawną w zakresie działki nr (...) ustalono jako zależne od wyniku sprawy, postanawiając iż w razie uzyskania postanowienia o zasiedzeniu zamawiający zapłacą powodowi wynagrodzenie stanowiące 1/3 wartości tej nieruchomości w terminie 180 dni od uprawomocnienia się orzeczenia o zasiedzeniu. Powód wskazywał, że w/w umowa została przez niego wykonana, postępowanie w sprawie II Ns 622/08 Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi – Południe w Warszawie zakończyło się uwzględnieniem wniosku o zasiedzenie, jednakże pozwany nie zapłacił należnej od niego części wynagrodzenia za pomoc prawną dotyczącą prowadzenia postępowania sądowego o zasiedzenie działki nr (...), ani też kwoty 1400zł za pomoc prawną dotyczącą postępowania sądowego o zasiedzenie działki nr (...). (k.3-8 akt II C 901/13). Sprawa ta została zarejestrowana w tut. Sądzie pod sygnaturą akt II C 901/13.

Postanowieniem z dnia 28 sierpnia 2013 roku sprawa z powództwa A. P. przeciwko E. J. została połączona do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia ze sprawą z powództwa A. P. przeciwko B. N. (k.49).

Pozwany E. J. domagał się oddalenia powództwa w całości i zasądzenia na swoją rzecz kosztów procesu według norm przepisanych, powołując takie same argumenty jak pozwana B. N. (k.59-62).

Powód A. P. popierał powództwa, domagając się dodatkowo zasądzenia od pozwanej B. N. kosztów postępowania w sprawie o zawezwanie do próby ugodowej toczącej się przed Sądem Rejonowym dla Warszawy Pragi – Południe w Warszawie pod sygnaturą akt II Co 2438/12. Powód wskazywał, iż oświadczenia obojga pozwanych o uchylenia się od skutków prawnych są nieskuteczne, argumenty pozwanych odnoszące się do wcześniejszej umowy z M. J. nie mają związku z niniejszą sprawą, podkreślając przy tym, iż umowa została wykonana w należyty sposób, jej treść nie została zmieniona, a pozwani uchylają się od płatności wynagrodzenia (k.63-70, 97-102).

Pozwani podtrzymywali swoje stanowiska, dodatkowo kwestionując podawaną przez powoda wartość nieruchomości stanowiącej działkę gruntu nr (...) i podkreślając iż uiścili na rzecz powoda kwotę wyższą niż wynagrodzenie przewidziane w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (k.107-108, 151, 176-177).

Pismem procesowym z dnia 18 listopada 2014 roku powód zmodyfikował żądania obu pozwów, wnosząc o zasądzenie od pozwanej B. N. na swoją rzecz kwoty 53 438zł z ustawowymi odsetkami od dnia 21 września 2012 roku do dnia zapłaty oraz kosztów procesu wraz z kosztami postępowania o zawezwanie do próby ugodowej, a także o zasądzenie od pozwanego E. J. na swoją rzecz kwoty 53 438zł z ustawowymi odsetkami od dnia 21 września 2012 roku do dnia zapłaty oraz kosztów procesu. Powód cofnął oba pozwy w części przekraczającej żądanie zasądzenia kwot po 53 438zł, nie zrzekając się roszczeń (k.245 i 264). Pozwana B. N. i pozwany E. J. nie wyrazili zgody na cofnięcie pozwu (k.264).

Do chwili zamknięcia rozprawy strony podtrzymywały swoje stanowiska (k.244).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Brat pozwanych – M. J. zawarł z powodem umowę o zastępstwo prawne w sprawie o stwierdzenie nabycia przez zasiedzenie własności nieruchomości stanowiącej działki nr (...) przy ul. (...) w W.. Umowa ta nie została wykonana, do sądu nie został złożony wniosek o stwierdzenie zasiedzenia, z uwagi na śmierć M. J. w dniu 5 grudnia 2006 roku.

W 2007 roku do powoda zgłosiła się pozwana B. N., będąc zainteresowana zleceniem powodowi prowadzenia sprawy o zasiedzenie w/w nieruchomości oraz wiedząc że z powodem wcześniej w tej sprawie współpracował jej brat. Pozwana w sierpniu 2007 roku udzieliła powodowi pełnomocnictwa do reprezentowania jej w sprawie o zasiedzenie, dostarczała powodowi kolejne dokumenty konieczne do wystąpienia z wnioskiem, toczyły się między stronami negocjacje dotyczące treści umowy. Wobec ustalenia, że na nieruchomości przy ul. (...) zameldowany jest także brat pozwanej - E. J., postanowiono, iż także on będzie wnioskodawcą. E. J. udzielił powodowi stosownego pełnomocnictwa w dniu 27 marca 2008 roku. Między powodem a pozwanymi toczyły się negocjacje co do wysokości wynagrodzenia powoda oraz sposobu i terminu jego płatności, przy czym pozwani sugerowali że nie mają pieniędzy i rozważali możliwość przeznaczenia do sprzedaży działki nr (...) po uzyskaniu tytułu jej własności. Powód proponował pozwanym swoją pomoc przy sprzedaży działki nr (...), twierdząc że współpracuje z jednym z biur obrotu nieruchomościami. Ustalono, że zapłata za czynności powoda dotyczące działki (...) ma nastąpić po pozytywnym dla pozwanych zakończeniu postępowania sądowego o jej zasiedzenie i po jej prawdopodobnej sprzedaży, ustalano że ma ona stanowić określony procent wartości tej działki. Po uzgodnieniu warunków umowy, w dniu 12 czerwca 2008 roku B. N. ponownie udzieliła r.pr. A. P. pełnomocnictwa do reprezentowania jej przed sądami, organami administracji i innymi osobami w sprawie o stwierdzenie zasiedzenia działek nr (...) i sprawami z tym związanymi. Takie same zakresowo pełnomocnictwo zostało udzielone powodowi przez E. J. w dniu 27 marca 2008 roku.

Dowód: pełnomocnictwo k.19 i 20 akt II C 901/13 oraz k.23, zeznania świadka J. N. k.179-182, zeznania powoda A. P. k.124-129 w zw. z 265-266, zeznania pozwanej B. N. k.129 w zw. z k.266-267, zeznania pozwanego E. J. k.267-268

W dniu 16 czerwca 2008 roku między radcą prawnym A. P. a B. N. i E. J. zawarta została umowa zatytułowana jako umowa o dzieło, której przedmiotem było zlecenie powodowi przez pozwanych świadczenia pomocy prawnej, polegającego na: - zastępstwie prawnym i procesowym przed Sądem I instancji w sprawie o nabycie przez zasiedzenie własności nieruchomości stanowiącej zabudowaną działkę nr (...) przy ul. (...) w W., - zastępstwie prawnym i procesowym przed Sądem I instancji w sprawie o nabycie przez zasiedzenie własności nieruchomości stanowiącej niezabudowaną działkę nr (...) przy ul. (...) w W. oraz kompleksowej pomocy w jej zbyciu za pośrednictwem Agencji (...) w W.. Wynagrodzenie za czynności zlecone powodowi, a dotyczące prowadzenia sprawy o zasiedzenie działki nr (...) strony określiły na kwotę 4000zł, ustalając iż ma ono zostać zapłacone w trzech ratach, ponadto ustalono iż koszty opłaty sądowej i innych opłat w toku postępowania ponosić będą pozwani. Strony ustaliły, iż wynagrodzenie za czynności zlecone powodowi, a dotyczące prowadzenia sprawy o zasiedzenie działki nr (...) i pomoc w jej sprzedaży, będzie należne tylko w razie uzyskania orzeczenia uwzględniającego wniosek o stwierdzenie zasiedzenia, iż stanowić ono będzie równowartość 1/3 wartości nieruchomości, ustalając wstępnie wartość przedmiotu sprawy na kwotę 300 000zł i postanawiając że wynagrodzenie to zostanie zapłacone w terminie 180 dni od dnia uprawomocnienia się orzeczenia o zasiedzeniu, określając jednocześnie iż wykonawca ponosić będzie 1/3 kosztów związanych z prowadzeniem postępowania sądowego i sprzedażą działki. W umowie zastrzeżono, iż może ona zostać rozwiązana za porozumieniem stron lub wypowiedziana przez każdą ze stron w przypadku nienależytego jej wykonywania.

Pierwotnie termin zapłaty wynagrodzenia powoda za czynności dotyczące działki nr (...) był określony jako 30-dniowy od uprawomocnienia się orzeczenia o zasiedzeniu. W toku trwania sprawy o zasiedzenie, gdy postępowanie było zawieszone i gdy strony wiedziały o pogarszającej się koniunkturze na rynku nieruchomości, przewidując trudności w zbyciu działki przez pozwanych, strony ustaliły przedłużenie tego terminu na 180 dni od dnia uprawomocnienia się orzeczenia o zasiedzeniu.

Dowody: umowa o dzieło z 16.06.2008r. k.12-14 akt II C 901/13 oraz k.24-26, zeznania świadka J. N. k.179-182, zeznania powoda A. P. k.124-129 w zw. z 265-266

Powód otrzymał od pozwanych wynagrodzenie za czynności dotyczące pomocy prawnej w sprawie o zasiedzenie działki nr (...) w kwocie 4000zł. niesporne

W dniu 16 czerwca 2008 roku do Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi – Południe w Warszawie został złożony wniosek B. N. i E. J. o stwierdzenie nabycia przez zasiedzenie własności nieruchomości stanowiącej zabudowaną działkę gruntu nr (...) i niezabudowaną działkę gruntu nr (...). Wnioskodawcy reprezentowani byli przez radcę prawnego A. P., na podstawie pełnomocnictw udzielonych, odpowiednio, 6 sierpnia 2007 roku i 27 marca 2008 roku. W okresie od 7 października 2009 roku do 29 kwietnia 2011 roku i od 24 października 2011 roku do 15 grudnia 2011 roku postępowanie pozostawało zawieszone, po czym wezwano do udziału w sprawie kilku uczestników. Postanowieniem z dnia 8 lutego 2012 roku Sąd stwierdził, że B. N. i J. N. na zasadzie małżeńskiej wspólności ustawowej oraz E. J. nabyli z upływem dnia 1 stycznia 2010 roku przez zasiedzenie udziały po ½ części w prawie własności nieruchomości położonej w W. przy ulicy (...) stanowiącej działki ewidencyjne nr (...) o powierzchni 0,1689ha oraz nr (...) o powierzchni 0,1038ha. Postanowienie uprawomocniło się w dniu 20 marca 2012 roku.

W toku postępowania o zasiedzenie A. P. w imieniu wnioskodawców ponosił wydatki związane z obowiązkiem uiszczenia opłaty sądowej od wniosku w kwocie 2000zł oraz publikacją ogłoszenia w Monitorze Sądowym i Gospodarczym i uzyskaniem danych adresowych uczestników postępowania. Wydatki te zostały zrefundowane przez pozwanych.

Dowody: dokumenty znajdujące się na kartach 1-6, 58, 66, 112, 119, 128, 130, 150 i 161 dołączonych akt sprawy II Ns 622/08 Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi – Południe w Warszawie oraz k.71, 72, 74-76

Po zakończeniu się postępowania o zasiedzenie, między powodem a pozwanymi oraz mężem pozwanej odbywały się telefoniczne rozmowy, zmierzające do uzgodnienia kwestii płatności wynagrodzenia. Pozwani denerwowali się, obawiając się iż działka nr (...) nie zostanie sprzedana, między rodzeństwem oraz pozwaną a jej mężem zaczęło dochodzić do nieporozumień, pozwani uważali wynagrodzenie powoda za zbyt wygórowane.

Dowód: zeznania świadka J. N. k.179-182, zeznania powoda A. P. k.124-129 w zw. z 265-266, zeznania pozwanej B. N. k.129 w zw. z k.266-267, zeznania pozwanego E. J. k.267-268

A. P. nie przystąpił do czynności mających na celu sprzedaż działki nr (...), nie ponaglał pozwanych do wypowiedzenia się czy przeznaczają tę działkę do sprzedaży, będąc przekonanym o istnieniu sporu między pozwanymi. Pozwani sami podjęli próby sprzedania tej nieruchomości.

Dowód: zeznania świadka J. N. k.179-182, zeznania powoda A. P. k.124-129 w zw. z 265-266, zeznania pozwanej B. N. k.129 w zw. z k.266-267

Pismem z dnia 30 maja 2012 roku, skierowanym do powoda, E. J. uchylił się od skutków prawnych swojego oświadczenia woli zawartego w umowie z dnia 16 czerwca 2008 roku, jako złożonego pod wpływem błędu, wskazując iż w chwili składania oświadczenia woli nie miał świadomości iż przewidywane wynagrodzenie powoda jest rażąco wygórowane oraz niezgodne z praktyką rynkową i obowiązującymi przepisami.

Po otrzymaniu w/w pisma, w dniu 29 czerwca 2012 roku powód wystawił pozwanemu fakturę na otrzymaną od pozwanego kwotę 600zł, stanowiącą wynagrodzenie za zastępstwo prawne w sprawie o sygn. II Ns 622/08, wezwał do zapłaty wynagrodzenia wynikającego z umowy w kwocie 75 000zł w dniu 21 września 2012 roku, wyrażając pogląd iż uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli nie jest skuteczne oraz proponując kompromis polegający na zapłacie przez pozwanego powodowi kwoty 56 580zł. Jednocześnie powód doręczył pozwanemu kopię prawomocnego postanowienia wydanego w sprawie o zasiedzenie i informował o obowiązku ujawnienia danych w rejestrze gruntów i księdze wieczystej oraz uiszczenia podatku od nieruchomości i podatku od zasiedzenia. E. J. nie zareagował na to pismo ani na wezwanie do zapłaty wystosowane w lutym 2013 roku i nie kontaktował się z powodem.

Dowód: pismo z 30.05.2012r. k.27 akt II C 901/13, faktura k.23 akt II C 901/13, pismo z 29.06.2012r. z potwierdzeniem nadania o odbioru k.24-26 akt II C 901/13, wezwanie do zapłaty z 18.02.2013r. k.28 akt II C 901/13, zeznania pozwanego E. J. k.267-268

W dniu 29 czerwca 2012 roku A. P. wystosował do B. N. pismo zawierające informację o uprawomocnieniu się orzeczenia o zasiedzeniu, o konieczności ujawnienia danych w rejestrze gruntów i księdze wieczystej oraz uregulowania podatku od nieruchomości i podatku od zasiedzenia, a także przypominając o obowiązku uiszczenia należnego mu wynagrodzenia, proponując kompromisowe rozwiązanie polegające na zapłacie przez pozwaną kwoty 56 580zł. Jednocześnie powód wystawił i doręczył pozwanej fakturę na kwotę 2000zł otrzymaną tytułem wynagrodzenia za zastępstwo prawne w sprawie II Ns 622/08. W następstwie rozmowy telefonicznej stron, w dniu 31 sierpnia 2012 roku powód wystawił i doręczył pozwanej fakturę na kwotę 1400zł, otrzymaną tytułem wynagrodzenia za zastępstwo prawne w sprawie II Ns 622/08, przypominając o przypadającym na 21 września 2012 roku terminie płatności pozostałej części wynagrodzenia.

Dowód: pismo z 29.06.2012r. i faktura z potwierdzeniem odbioru k.14-16, pismo z 31.08.2012r. i faktura k.12-13

W listopadzie 2012 roku A. P. wystąpił z wnioskiem o zawezwanie B. N. do próby ugodowej w sprawie o zapłatę kwoty 73 600zł tytułem wynagrodzenia wynikającego z umowy z dnia 16 czerwca 2008 roku. Postępowanie prowadzone przed Sądem Rejonowym dla Warszawy Pragi – Południe w Warszawie pod sygnaturą II Co 2438/12 nie zakończyło się zawarciem ugody, z uwagi na niestawiennictwo B. N. na posiedzeniu.

Dowody: dokumenty znajdujące się w dołączonych aktach II Co 2438/12 Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi – Południe w Warszawie

W lutym 2013 roku powód wezwał pozwaną do zapłaty kwoty 75 461,17zł; pozostało ono bezskuteczne.

Dowód: pismo z 18.02.2013r. z potwierdzeniem odbioru k.10-11

Pismem z dnia 20 czerwca 2013 roku, skierowanym do powoda, B. N. uchyliła się od skutków prawnych swojego oświadczenia woli zawartego w umowie z dnia 16 czerwca 2008 roku, jako złożonego pod wpływem błędu, wskazując iż w chwili składania oświadczenia woli nie miał świadomości iż przewidywane wynagrodzenie powoda jest rażąco wygórowane oraz niezgodne z praktyką rynkową i obowiązującymi przepisami. Pozwana wskazała także, że umowa z dnia 16 czerwca 2008 roku nie została przez powoda wykonana, gdyż nie została ona poinformowana o obowiązku wszczęcia postępowania podatkowego. Pismo to zostało doręczone powodowi w formie maszynopisu nie zawierającego własnoręcznego podpisu pozwanej.

Dowód: pismo z 20.06.2013r. k.46 i 73

Wartość rynkowa nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) wynosi 320 628zł.

Dowód: pisemna i ustna opinia biegłego A. S. k.197-229 i 242-243

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo okazało się częściowo uzasadnione.

Powód A. P. domagał się zasądzenia od pozwanych wynagrodzenia za pomoc prawną udzieloną pozwanym w wykonaniu umowy z dnia 16 czerwca 2008 roku, tytułowanej jako umowa o dzieło o świadczenie pomocy prawnej.

Wymaga wyjaśnienia, iż zawód radcy prawnego polega na świadczeniu pomocy prawnej, którą jest w szczególności udzielanie porad i konsultacji prawnych, opinii prawnych, zastępstwo prawne i procesowe, przy czym radca prawny może wykonywać swój zawód m.in. na podstawie umowy cywilnoprawnej określającej zakres pomocy prawnej, terminy i warunki jej wykonywania oraz wynagrodzenia (art. 6 ust.1, art. 7 i art. 8 ust.1 i 4 ustawy z dnia 6 lipca 1982 roku o radcach prawnych). Przepisy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu, nie określają wysokości wynagrodzeń radców prawnych ustalanych w umowach zawieranych z klientami, stanowiąc jedynie, iż przy ustalaniu w umowie opłaty bierze się pod uwagę rodzaj i stopień zawiłości sprawy oraz wymagany nakład pracy radcy prawnego (§3 ust.1 rozporządzenia) oraz przewidując minimalne wynagrodzenie należne za prowadzenie określonego rodzaju sprawy przed organami wymiaru sprawiedliwości.

Przedmiot umowy stron określony został w §1 umowy jako świadczenie pomocy prawnej polegające na zastępstwie prawnym i procesowym przed sądem I instancji przez wykonawcę (powoda) w imieniu i na rzecz zamawiającego (pozwanych) w sprawie o nabycie własności nieruchomości stanowiących działki nr (...) przy ul. (...) w W. oraz kompleksową pomoc w zbyciu działki nr (...) za pośrednictwem Agencji (...) w W.. W ocenie Sądu, mimo sformułowania owej umowy jako umowy o dzieło, oceny jej postanowień dokonywać należy przy odpowiednim stosowaniu przepisów o zleceniu. Istotą umowy o dzieło jest osiągnięcie określonego, zindywidualizowanego rezultatu, który można poddać sprawdzianowi na istnienie wad fizycznych (art. 627 kc i art. 637 kc) – możliwość taka nie istnieje w przypadku świadczenia pomocy prawnej. Stosownie zaś do art. 750 kc do umów o świadczenie usług, które nie są regulowane innymi przepisami, stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu. W orzecznictwie utrwalony jest pogląd, popierany przez tut. Sąd, iż umowa o świadczenie pomocy prawnej, obejmująca także zastępstwo strony przed sądem, należy do umów o świadczenie usług, do których stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu (wyrok Sądu Najwyższego z 11.08.2011r. I CSK 611/10, wyrok Sądu Najwyższego z 18.04.2002r. II CKN 1216/00 i wyrok Sądu Najwyższego z 05.06.2007r. I CSK 86/07).

Spór w niniejszej sprawie koncentrował się na zagadnieniu czy powodowi należne jest od pozwanych wynagrodzenie przewidziane w §3 ust.2 w zw. z §1 ust.1 pkt b umowy stron z dnia 16 czerwca 2008 roku, a więc wynagrodzenie za pomoc prawną udzieloną w sprawie o zasiedzenie nieruchomości oznaczonej numerem ewidencyjnym (...) i za kompleksową pomoc w sprzedaży tej nieruchomości. Najdalej idącym zarzutem pozwanych było powoływanie się przez nich na złożone oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych ich oświadczeń woli z dnia 16 czerwca 2008 roku, jako że skuteczne uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu czyni umowę nieważną ex tunc. Stosownie do art. 84§1 i 2 kc pozwani byliby uprawnieni do uchylenia się od skutków prawnych swoich oświadczeń woli złożonych powodowi, gdyby w chwili ich składania pozostawali w błędzie co do treści czynności prawnej, błąd ten był wywołany przez powoda lub znany powodowi i był błędem istotnym, czyli uzasadniającym przypuszczenie że gdyby składający oświadczenie nie działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia tej treści. Art. 88§1 i 2 kc stanowi zaś, że uprawnienie do uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego innej osobie pod wpływem błędu wygasa w ciągu roku od wykrycia błędu. Pozwani B. N. i E. J., jak wynika z treści złożonych przez nich oświadczeń, powoływali się na błąd polegający na braku świadomości iż wysokość ustalonego w umowie wynagrodzenia powoda jest rażąco wygórowana, niezgodna z praktyką rynkową i obowiązującymi przepisami (k. k.27 akt II C 901/13 i k.46). Pozwani powoływali się więc na pozostawanie przez siebie w błędzie co do prawa, mającym polegać na mylnym przeświadczeniu że postanowienia zawieranej umowy odpowiadają przepisom prawa oraz realiom rynkowym. W ocenie Sądu, oświadczenia pozwanych o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczeń woli zawartych w umowie z 16 czerwca 2008 roku nie były skuteczne, jako że pozwani nie wykazali by postanowienia zamieszczone w §3 ust.2 umowy były sprzeczne z prawem, by istotnie byli w błędzie w chwili zawierania umowy, by powód wywołał ów błąd lub wiedział o pozostawaniu przez powodów w błędzie i by odkryli ów błąd dopiero kilka lat po zawarciu umowy.

Argumentacja pozwanych koncentrowała się także na tym, że przewidziane dla powoda wynagrodzenie jest rażąco wygórowane, gdyż powinno się ono wyrażać w stawce minimalnej przewidzianej w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu. Tej treści zarzut obligował Sąd do rozważenia czy umowa stron nie była sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, a przez to nieważna. Stosownie do art. 353 ¹ kc strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego, a czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego jest nieważna (art. 58§2 kc). W orzecznictwie przyjmuje się, że umowa naruszająca zasady lojalności wobec kontrahenta, zasadę równości stron w stosunkach obligacyjnych może być potraktowana za sprzeczną z zasadami współżycia społecznego. Zdaniem Sądu ustalona przez strony wysokość wynagrodzenia nie jest nadmierna w takim stopniu, by uzasadniała powyższą ocenę umowy. Wymaga zauważenia, iż pozwani w chwili zawierania umowy nie dysponowali funduszami na zapłatę oczekiwanego przez powoda wynagrodzenia, co stało się przyczyną negocjacji stron co do wysokości i terminu płatności wynagrodzenia (wynika to z zeznań powoda oraz świadka N.). Efektem owych negocjacji było ustalenie wynagrodzenia za pomoc prawną dotyczącą sprawy o zasiedzenie działki nr (...), mającej być „łatwiejszą” do uzyskania orzeczenia o zasiedzeniu, na kwotę 4000zł i to płatną w ratach, zaś wynagrodzenia za pomoc prawną w sprawie o zasiedzenie i przy sprzedaży działki nr (...) na kwotę stanowiącą równowartość 1/3 wartości tej działki, płatną w terminie półrocznym od uprawomocnienia się orzeczenia uwzględniającego wniosek o zasiedzenie. Jest znaczące, iż już w momencie podpisywania umowy pozwani byli zorientowani jakiej wysokości wynagrodzenie decydują się zapłacić powodowi za czynności dotyczące działki nr (...), dokładnie - decydowali się zapłacić około 100 000zł, bowiem wartość tej działki określono wstępnie na 300 000zł (§2 ust.3 umowy). Uzależnienie obowiązku płatności wynagrodzenia od uzyskania stwierdzenia zasiedzenia tej nieruchomości i ustalenie półrocznego terminu na jego zapłatę uwzględniało sytuację i postulaty pozwanych, którzy nie dysponowali środkami finansowymi i zamierzali zbyć tę nieruchomość. Tej treści postanowienie umowy związane było jednocześnie z ryzykiem powoda, który w razie oddalenia przez sąd wniosku o stwierdzenie zasiedzenia mógł nie uzyskać żadnego wynagrodzenia za kilka lat swojej pracy (należy przypomnieć, że postępowanie sądowe w sprawie II Ns 622/08 toczyło się od 2008 roku do 2012 roku). Jest także znaczące, iż pozwani przez okres trwania postępowania sądowego o zasiedzenie nie kwestionowali ani poprawności czynności powoda jako ich pełnomocnika ani staranności powoda w wykonywaniu spornej umowy, nie decydowali się na wypowiedzenie umowy zawartej z powodem, nie kwestionowali wysokości umówionego wynagrodzenia, a jedynie negocjowali termin zapłaty wynagrodzenia z 30 dni na 180 dni od uprawomocnienia się postanowienia o zasiedzeniu. Sam fakt, iż pozwani umówili się z powodem na wynagrodzenie dość znacznej wysokości i obecnie postrzegają obowiązek jego zapłaty za nadmiernie dolegliwy nie jest wystarczający dla przyjęcia, iż umowa stron jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. W ocenie Sądu postanowienia dotyczące wynagrodzenia należnego powodowi nie są krzywdzące dla pozwanych, uwzględniały interesy obu stron i równomiernie rozkładały na strony ryzyko – powód ryzykował tym, iż mimo kilkuletniej pracy nie otrzyma wynagrodzenia za swoje czynności, a pozwani ryzykowali tym, iż będą zobowiązani zapłacić powodowi kwotę stanowiącą 1/3 wartości działki. Z tych przyczyn, Sąd nie uznał umowy stron za sprzeczną z zasadami współżycia społecznego. Te same argumenty stały się podstawą przyjęcia, że brak jest podstaw do uznania wystąpienia przez powoda z pozwami o zapłatę umówionego wynagrodzenia przeciwko pozwanym za nadużycie prawa i ich oddalenia na podstawie art. 5 kc.

Przywoływane postanowienie §3 ust. 2 umowy stron przewidywało obowiązek płatności wynagrodzenia dla powoda dopiero po wykonaniu zleconych czynności. Regulacja ta odzwierciedla zasadę wyrażoną w art. 744 kc w zw. z art. 750 kc, iż w razie odpłatnego zlecenia wynagrodzenie należy się przyjmującemu dopiero po wykonaniu zlecenia. Oznacza to, iż roszczenie o zapłatę wynagrodzenia staje się wymagalne z chwilą dokonania czynności, której dotyczyło zlecenie. W rozpoznawanej sprawie poza sporem pozostawało, iż pozwani zlecili powodowi pomoc prawną przy prowadzeniu postępowania sądowego o zasiedzenie działki nr (...) i przy sprzedaży tej działki, określając jedno wynagrodzenie za ogół zleconych czynności oraz że powód nie wykonywał żadnych czynności wspomagających sprzedaż działki nr (...). Zlecone czynności nie zostały wykonane w całości, przy czym powód nie wykazał aby dołożył wszelkich starań w celu wykonania umowy i dołożył w tym zakresie należytej staranności i by niewykonanie umowy w części dotyczącej pomocy prawnej przy sprzedaży nieruchomości i nawiązaniu współpracy z Agencją (...) w W. nastąpiło z przyczyn od niego niezależnych. Sąd zauważa, iż żaden z przeprowadzonych w sprawie dowodów nie wykazuje, by powód próbował przystąpić do wykonania dalszej części zlecenia, by usiłował poznać stanowisko pozwanych co do tego czy decydują się na sprzedaż działki nr (...), z zeznań powoda wynika iż odniósł wrażenie że sprawa sprzedaży jest nieaktualna, jednak – co Sąd podkreśla – nie weryfikował jego słuszności i nie deklarował gotowości wykonania pozostałych zleconych mu czynności, co powinno nastąpić bezpośrednio po uprawomocnieniu się postanowienia stwierdzającego zasiedzenie. W konsekwencji – powód nie jest uprawniony do domagania się zapłaty całego umówionego wynagrodzenia, skoro nie wykonał wszystkich zleconych mu czynności. Z zeznań powoda wynika, iż świadomość tego stanu rzeczy była jedną z podstaw prób ugodowego rozstrzygnięcia sprawy z pozwanymi na etapie postępowania przedsądowego (k.127). Ani z treści umowy stron ani z zeznań przesłuchanych w sprawie osób biorących udział w negocjowaniu treści umowy (tj. stron i świadka N.) nie wynika sposób kalkulacji wynagrodzenia powoda za poszczególne zlecone mu czynności, czyli jaka część ustalonego wynagrodzenia dotyczy pomocy prawnej przy prowadzeniu postępowania sądowego o zasiedzenie działki nr (...), a jaka część dotyczy pomocy prawnej przy sprzedaży tej działki. Relacje stron i świadka uzasadniają przyjęcie, iż w chwili zawierania umowy strony nie analizowały tego zagadnienia i nie obejmowały swoim zamiarem w/w sposobu kalkulacji wynagrodzenia powoda. Mając jednak na względzie cel umowy stron oraz wymagany od powoda nakład pracy przy wykonywaniu poszczególnych zleconych mu czynności (większy przy prowadzeniu postępowania sądowego o zasiedzenie), stopień skomplikowania czynności na poszczególnych etapach realizacji zlecenia (większy przy prowadzeniu postępowania sądowego o zasiedzenie), Sąd przyjął, iż zaniechanie świadczenia pomocy prawnej przy sprzedaży nieruchomości oznacza niewykonanie 1/3 zleconych czynności i uzasadnia obniżenie ustalonego wynagrodzenia o 1/3.

Jak wskazano w części wstępnej uzasadnienia, wynagrodzenie powoda za pomoc prawną w sprawie o zasiedzenie działki nr (...) i przy jej sprzedaży strony ustalił na 1/3 wartości tej nieruchomości. Wartość rynkowa tej nieruchomości była kwestią sporną między stronami w chwili zamknięcia rozprawy, mimo wstępnego zgodnego jej ustalenia przez strony przy zawieraniu umowy (§2 ust.3 umowy) i mimo przedłożenia przez powoda prywatnej opinii rzeczoznawcy (k.154-171). Ustalenie wartości nieruchomości jest zagadnieniem wymagającym wiadomości specjalnych, stąd Sąd uwzględnił wniosek powoda i postanowieniem z dnia 22 sierpnia 2014 roku dopuścił dowód z opinii biegłego z zakresu wyceny nieruchomości na okoliczność ustalenia aktualnej wartości nieruchomości stanowiącej działkę gruntu nr (...) położonej w W. przy ul. (...) (k.182). Sporządzoną przez biegłego A. S. opinię Sąd uznał za wiarygodną i przekonującą, albowiem była jednoznaczna, spójna, logicznie, szczegółowo i obszernie uzasadniona oraz sporządzona przez osobę której wiedzy fachowej nie sposób kwestionować. Sąd miał przy tym na uwadze, iż biegły wyczerpująco i rzeczowo uzasadnił swoje stanowisko, odnosząc się do zastrzeżeń strony pozwanej zgłaszanych w piśmie procesowym z dnia 10 listopada 2014 roku (k.243). Wymaga zaznaczenia, iż ze względu na brak wiadomości specjalnych Sąd nie ma możliwości merytorycznej oceny opinii biegłego, jednak jest zobowiązany do jej weryfikowania pod kątem poziomu wiedzy biegłego, podstaw teoretycznych opinii, sposobu motywowania stanowiska, stopnia stanowczości ocen wyrażanych przez biegłych, zgodności tych ocen z zasadami logiki i powszechnie dostępnej wiedzy, a także prawidłowości zastosowania przez biegłego powszechnie obowiązujących przepisów prawa normujących sposób sporządzania opinii. Ostatnie ze wskazywanych kryteriów jest istotne w rozpoznawanej sprawie, albowiem sposób wyceny nieruchomości unormowany jest w przepisach ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami (Dz.U. z 2000r. nr 46 poz. 543 z późn. zm.) oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 września 2004 roku w sprawie wyceny nieruchomości i sporządzania operatu szacunkowego (Dz.U. z 2004r. nr 207 poz. 2109 z późn. zm.). Zdaniem Sądu, przy sporządzaniu ocenianej opinii biegły nie naruszył przepisów tego rozporządzenia ani przepisów ustawy o gospodarce nieruchomościami. W konsekwencji, w oparciu o opinię biegłego Sąd ustalił, iż wartość rynkowa nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) wynosi 320 628zł. Należne powodowi, stosownie do §3 ust.2 umowy stron wynagrodzenie, wynosiłoby więc 106 876zł, stanowiąc 1/3 wartości nieruchomości. Z uwagi na wykonanie zlecenia w 2/3, wynagrodzenie to wynosi 71 250zł (2/3 z 106 876zł). Intencją stron było ustalenie odpowiedzialności pozwanych za zapłatę wynagrodzenia po połowie, co wyraża i §3 ust.5 umowy i czynności stron (np. niekwestionowany przez pozwanych sposób sformułowania żądania pozwu), stąd należne powodowi od każdego z pozwanych wynagrodzenie wynosi po 35 625zł.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie §2 ust.3 umowy stron w zw. z 353§1 kc i art. 744 kc w zw. z art. 750 kc, Sąd częściowo uwzględnił oba powództwa i zasądził od każdego z pozwanych na rzecz powoda kwoty po 35 625zł z ustawowymi odsetkami od dnia 21 września 2012 roku do dnia zapłaty, orzekając jak w punkcie I i IV sentencji wyroku. Podstawą rozstrzygnięcia o odsetkach ustawowych za opóźnienie w zapłacie świadczenia był art. 481§1 i 2 kc, przy przyjęciu iż pozwani pozostają w opóźnieniu od dnia 21 września 2012 roku, to jest po upływie 180 dni od uprawomocnienia się orzeczenia wydanego w sprawie II Ns 622/08 Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi – Południe w Warszawie. Dalej idące żądania powoda zostały oddalone w punkcie II i V sentencji wyroku, jako nieuzasadnione. Sąd podkreśla, że oświadczenia powoda o cofnięciu pozwów w części przekraczającej żądanie zasądzenia od pozwanych kwot po 53 438zł nie były skuteczne i nie mogły doprowadzić do umorzenia postępowania, jako że pozwani nie wyrazili zgody na cofnięcie pozwu, a powód nie zrzekł się swoich roszczeń (art. 203§1 kpc).

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98§1 i 3 kpc i art. 99 kpc w zw. z art. 100 kpc, a dodatkowo, co do pozwanej B. N., na podstawie art. 186§2 kpc. Porównanie wysokości kwoty zasądzonej na rzecz powoda A. P. od pozwanej B. N. z wysokością kwoty żądanej w pozwie prowadzi do wniosku, iż powód wygrał sprawę w ok. 47%, a więc pozwana jest zobowiązana do zwrotu powodowi 47% poniesionych przez niego kosztów procesu, zaś powód jest zobowiązany do zwrotu pozwanej 53% poniesionej przez nią kosztów procesu. Koszty procesu poniesione przez powoda stanowiły łącznie kwotę 7968zł (w tym uiszczona opłata sądowa od pozwu w kwocie 3774zł, połowa uiszczonej zaliczka na biegłego w kwocie 400zł, uiszczona opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17zł, wynagrodzenie profesjonalnego pełnomocnika w kwocie 3600zł oraz opłata sądowa od wniosku o zawezwanie do próby ugodowej, opłata skarbowa od pełnomocnictwa i wynagrodzenie pełnomocnika w sprawie o zawezwanie do próby ugodowej w kwocie 120zł), z czego powodowi należał się zwrot kwoty 3745zł. Na koszty procesu poniesione przez pozwaną składała się połowa kosztów wskazanych w zestawieniu sporządzonym przez pełnomocnika pozwanych, czyli kwota 1917zł, z czego pozwanej należny był zwrot 1016zł. W konsekwencji, Sąd zasądził w punkcie III sentencji wyroku od pozwanej B. N. na rzecz powoda A. P. kwotę 2729zł tytułem zwrotu kosztów procesu. Z kolei, porównanie wysokości kwoty zasądzonej na rzecz powoda od pozwanego E. J. z wysokością kwoty żądanej w pozwie prowadzi do wniosku, iż powód wygrał sprawę w ok. 47%, a więc pozwany jest zobowiązany do zwrotu powodowi 47% poniesionych przez niego kosztów procesu, zaś powód jest zobowiązany do zwrotu pozwanemu 53% poniesionych przez niego kosztów procesu. Koszty procesu poniesione przez powoda stanowiły łącznie kwotę 7837zł (w tym uiszczona opłata sądowa od pozwu w kwocie 3820zł, połowa uiszczonej zaliczki na biegłego w kwocie 400zł, uiszczona opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17zł i wynagrodzenie profesjonalnego pełnomocnika w kwocie 3600zł), z czego powodowi należał się zwrot kwoty 3683zł. Na koszty procesu poniesione przez pozwanego składała się połowa kosztów wskazanych w zestawieniu sporządzonym przez pełnomocnika pozwanych, czyli kwota 1917zł, z czego pozwanemu należny był zwrot 1016zł. W konsekwencji, Sąd zasądził w punkcie VI sentencji wyroku od pozwanego E. J. na rzecz powoda A. P. kwotę 2667zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd był ponadto zobligowany do rozstrzygnięcia o wydatkach tymczasowo poniesionych przez Skarb Państwa w toku postępowania, stosownie do art. 83 ust. 2 i art. 113 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Wydatki te stanowiła kwota 1008,86zł poniesiona na wynagrodzenie biegłego (postanowienia na k.236), z czego stosownie do wyniku procesu 53% winien ponieść powód (534,69zł), a pozostałą część pozwani w częściach równych.