Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 kwietnia 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 20 kwietnia 2017 r. w Lublinie

sprawy J. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w L.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L.

od wyroku Sądu Okręgowego w Lublinie

z dnia 24 sierpnia 2016 r. sygn. akt VIII U 1277/15

zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie.

Krzysztof Szewczak Małgorzata Rokicka-Radoniewicz Barbara Mazurkiewicz-Nowikowska

III AUa 1193/16

UZASADNIENIE

Organ rentowy - Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. decyzją z dnia 30 czerwca 2015 roku odmówił J. W. prawa do emerytury wskazując, że nie udokumentował wymaganego 20-letniego okresu składkowego i nieskładkowego. Zakład nie uwzględnił do stażu pracy okresu zatrudnienia od 1 czerwca 1959 roku do 30 października 1960 roku w (...) Przedsiębiorstwie Produkcji (...) w Z. oraz od 2 października 1960 roku do 15 października 1961 roku w (...) Spółdzielni (...) w L., ponieważ wnioskodawca nie przedłożył zeznań świadków wskazanych w druku ZUS (...). Ponadto nie zaliczył do jego stażu ubezpieczeniowego okresu opłacania składek na (...) od 1 lipca 1977 roku do 31 marca 1996 roku, ponieważ okres ten został zaliczony do okresów od których zależy prawo do emerytury na podstawie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników.

Od tej decyzji odwołanie do Sądu Okręgowego w Lublinie wniósł J. W., kwestionując prawidłowość decyzji i wniósł o jej zmianę poprzez przyznanie mu prawa do emerytury. W uzasadnieniu wskazał, że organ rentowy niesłusznie nie uwzględnił mu okresu pracy od 1 czerwca 1959 roku do 30 października 1960 roku w (...) Przedsiębiorstwie Produkcji (...) w Z. oraz od 2 października 1960 roku do 15 października 1961 roku w (...) Spółdzielni (...) w L..

Wyrokiem z dnia 24 sierpnia 2016 roku Sąd Okręgowy w Lublinie zmienił zaskarżoną decyzję i ustalił J. W. prawo do emerytury od (...)oraz zasądził na jego rzecz od organu rentowego kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Sąd Okręgowy ustalił, że J. W. urodzony (...), od 1 sierpnia 1995 roku jest uprawniony do stałej renty rolniczej przyznanej mu decyzją Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z dnia 11 stycznia 1996 roku.

W dniu 27 listopada 2008 roku wnioskodawca po raz pierwszy złożył wniosek do ZUS O/L. o przyznanie prawa do emerytury. Decyzją z dnia 12 stycznia 2009 roku organ rentowy odmówił prawa do emerytury wskazując, że nie udokumentował wymaganego 20-letniego okresu składkowego i nieskładkowego. Odwołanie wnioskodawcy od powyższej decyzji zostało oddalone wyrokiem Sąd Okręgowy w Lublinie z dnia 27 października 2009 roku w sprawie VIII U 725/09, a jego apelację oddalił Sąd Apelacyjny w Lublinie wyrokiem z dnia 18 lutego 2010 roku, sygn. akt III AUa 40/10.

W dniu 18 czerwca 2015 roku skarżący złożył kolejny wniosek o emeryturę. Organ rentowy ustalił, że wnioskodawca udokumentował 17 lat, 4 miesiące i 24 dni okresów składkowych i zaskarżoną decyzją ponownie odmówił prawa do emerytury wskazując, że nie udokumentował wymaganego 20-letniego okresu składkowego i nieskładkowego.

Wnioskodawca w okresach 1 października 1970 roku do 31 grudnia 1970 roku i od 1 lipca 1977 roku do 31 marca 1996 roku pracował w gospodarstwie rolnym i podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników.

W okresie od 1 czerwca 1959 roku do 30 października 1960 roku J. W. był zatrudniony w (...) Przedsiębiorstwie Produkcji (...) w Z. na podstawie umowy o pracę na stanowisku stolarza. Przedsiębiorstwo składało się z betoniarni, stolarni i magazynu. Obowiązki skarżący wykonywał w stolarni w godzinach od 8.00 do 15.00. Codziennie podpisywał listę obecności. Raz w miesiącu pobierał wynagrodzenie. Przysługiwały mu urlopy wypoczynkowe. Wnioskodawca nie korzystał ze zwolnień lekarskich, ani urlopów bezpłatnych.

Z kolei od 31 października 1960 roku do 15 października 1961 roku pracował w (...) Spółdzielni (...) w L. również na podstawie umowy o pracę. Wynagrodzenie wypłacano raz w miesiącu. Obowiązki skarżący wykonywał w godzinach od 7.00 do 15.00. Codziennie podpisywał listę obecności. Przysługiwały mu urlopy wypoczynkowe. Wnioskodawca nie korzystał ze zwolnień lekarskich, ani urlopów bezpłatnych.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o dowody z dokumentów znajdujące się w aktach organów rentowych i zeznania wnioskodawcy oraz świadków.

Sąd dał wiarę zeznaniom wnioskodawcy, w zakresie jakim twierdził, iż był zatrudniony w okresie 1 czerwca 1959 roku do 30 października 1960 roku w (...) Przedsiębiorstwie Produkcji (...) w Z. i od 31 października 1960 roku do 15 października 1961 roku w (...) Spółdzielni (...) w L. na podstawie umowy o pracę na stanowisku stolarza, w pełnym wymiarze czasu pracy od 7.00 do 15.00, a za wykonywaną pracę otrzymywał wynagrodzenie. Jego zeznania w tym zakresie są logiczne oraz spójne z zeznaniami świadków.

Świadek M. B. był zatrudniony w (...) Przedsiębiorstwie Produkcji (...) w Z. w latach 1959-1862 jako stolarz i magazynier, a P. W. w (...) Spółdzielni (...) w L. w latach1961-1987 jako stolarz.

Z uwagi na wspólny okres pracy z wnioskodawcą w tych samych zakładach pracy jako współpracownicy, świadkowie mieli sposobność dokonania spostrzeżeń okoliczności, o których zeznawali, a ich stały i powtarzający się charakter utrwalił ich przebieg na tyle, iż mimo upływu czasu przedstawili poszczególne zdarzenia rzetelnie i spójnie. Z racji wykonywanych obowiązków pracowniczych mieli bezpośredni kontakt z wnioskodawcą. Dlatego Sąd obdarzył wiarą zeznania tych świadków.

Sąd nie podzielił zeznań wnioskodawczy w zakresie jakim podnosił, iż pracował w (...) Spółdzielni (...) w L. od 2 października 1960 roku, ponieważ w tej części były wewnętrznie sprzeczne. Zeznał bowiem jednocześnie, że do 30 października 1960 roku pracował w (...) Przedsiębiorstwie Produkcji (...). Nadto jego twierdzenia w tym zakresie nie znajdowały potwierdzenia w zeznaniach świadka P. W., ponieważ pracował on w (...) Spółdzielni (...) w L. od 14 stycznia 1961 roku i nie mógł tym samym potwierdzić, iż skarżący pracował w tej Spółdzielni od 2 października 1960 roku.

Sąd Okręgowy orzekł, że zgodnie z art. 27 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w brzmieniu obowiązującym w dacie złożenia przez wnioskodawcę wniosku o emeryturę (tekst jednolity: Dz. U z 2016 roku, poz. 887) ubezpieczonym mężczyznom urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 roku przysługuje emerytura, jeżeli spełnili łącznie następujące warunki: osiągnęli wiek, co najmniej 65 lat oraz posiadają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący, co najmniej 25 lat. Zgodnie z art. 28 cytowanej ustawy ubezpieczonym mężczyznom urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 roku, którzy nie osiągnęli powyżej wskazanego okresu składkowego i nieskładkowego, przysługuje emerytura, jeżeli spełnili łącznie następujące warunki: osiągnęli wiek, co najmniej 65 lat oraz posiadają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący, co najmniej 20 lat.

Z poczynionych ustaleń wynika, że ubezpieczony był zatrudniony w okresie od 1 czerwca 1959 roku do 30 października 1960 roku (rok i 5 miesięcy) w (...) Przedsiębiorstwie Produkcji (...) w Z. oraz od 31 października 1960 roku do 15 października 1961 roku (11 miesięcy i 16 dni) w (...) Spółdzielni (...) w L. na podstawie umowy o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku stolarza za wynagrodzeniem. Zatem wskazane okresy pracy ubezpieczonego należało uznać za okresy składkowe w rozumieniu powołanego przepisu art. 6 ust. 2 pkt 1 lit. a ustawy emerytalnej.

Łącznie z tymi okresami zatrudnienia wnioskodawca wykazał 19 lat, 9 miesięcy i 10 dni okresów składkowych. Mając na względzie, iż nawet po zaliczeniu tych okresów wnioskodawca nadal nie wykazał 20-letniego stażu ubezpieczeniowego, Sąd uwzględnił również do prawa do emerytury w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego stażu, okresy ubezpieczenia społecznego rolników na podstawie art.10 ustawy.

W art. 10 ust. 3 cytowanej ustawy zawarto zastrzeżenie, iż wskazanych wyżej okresów nie uwzględnia się, jeżeli zostały one zaliczone do okresów, od których zależy prawo do emerytury lub renty, na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników.

Analizując ten przepis Sąd Okręgowy wskazał, że na podstawie art. 21 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz.U. z 2016 roku, poz. 227), renta rolnicza z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu podlegał ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez wymagany okres, o którym mowa w ust. 2. Z kolei art. 21 ust. 2 tej ustawy ustanawia wymóg minimalnych okresów prowadzenia gospodarstwa rolnego lub pracy w nim do nabycia prawa do renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy. W zależności od wieku okres ten wynosi od 1 roku do 5 lat. W przypadku wnioskodawcy nabycie prawa do renty było uzależnione od spełnienia przesłanki podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez okres 5 lat (art. 21 ust. 2 pkt 5 tej ustawy). Okres 5 lat, o których mowa w ust. 2 pkt 5, powinien przypadać w okresie ostatnich 10 lat przed złożeniem wniosku o przyznanie renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy (ust. 5 tego przepisu). Decyzją z dnia 11 stycznia 1996 roku przyznano wnioskodawcy rentę rolniczą od 1 sierpnia 1995 roku. Aby wnioskodawca mógł uzyskać prawo do renty rolniczej organ rentowy był obowiązany do zaliczenia do jego stażu pracy okresów ubezpieczenia społecznego rolników w wymiarze 5 lat przypadających w okresie od 14 listopada 1995 roku do 14 listopada 1985 roku.

W ocenie Sądu art. 10 ust. 3 ustawy emerytalnej nie wyłącza możliwości uwzględnienia okresów pracy rolniczej w stażu składkowym, które nie zostały zaliczone do nabycia prawa do emerytury lub renty rolniczej (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 listopada 2009 roku, I UK 168/09).

W związku z powyższym okresy składkowe należało uzupełnić o okres pracy w gospodarstwie rolnym i opłacania z tego tytułu składek przez wnioskodawcę od 1 października 1970 roku do 20 grudnia 1970 roku tj. 2 miesiące i 20 dni. W związku z tym wnioskodawca spełnia przesłanki do nabycia prawa do emerytury określone w art. 28 cytowanej wyżej ustawy.

Sąd Okręgowy zmienił więc zaskarżoną decyzję i ustalił J. W. prawo do emerytury od(...), tj. od miesiąca złożenia wniosku, zgodnie z art. 129 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Od tego wyroku apelację wniósł organ rentowy – Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. zaskarżając wyrok w całości.

Wyrokowi zarzucał:

1.  naruszanie prawa materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art.27 i 28 oraz art.10 ust.1 pkt 1 i ust.3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ;

2.  naruszenie prawa procesowego przez przekroczenie wyrażonej w art.233 § 1 kpc zasady swobodnej oceny dowodów;

3.  sprzeczność ustaleń sądu z treścią zebranego materiału dowodowego przez uznanie, że wnioskodawca spełnił wszystkie warunki wymagane do przyznania emerytury, w tym, że udowodnił ponad 20 letni okres ubezpieczenia.

Wnosił o zmianę wyroku i oddalenie odwołania. Skarżący wskazał, że gdy wnioskodawca w 2008 roku po raz pierwszy ubiegał się o emeryturę usiłował udowodnić okres pracy od 1959 roku do 1961 roku w (...) Spółdzielni Pracy (...) w L. powołując się na wystawioną w dniu 2 czerwca 1961 roku legitymację ubezpieczeniową potwierdzającą zatrudnienie od 2 lipca 1961 roku. Wówczas jego odwołanie zostało oddalone prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego. Obecnie wnioskodawca ponownie domagał się zaliczenia okresów pracy przypadających w podobnym okresie przy czym wykazywał dwa różne zakłady zatrudniające. Ponadto Sąd Okręgowy błędnie przyjął, że okres ubezpieczenia społecznego rolników może zostać uwzględniony przy ustaleniu prawa do świadczenia emerytalnego, podczas gdy wnioskodawca jest uprawniony nie do renty, ale emerytury rolniczej, przy której wymagany okres ubezpieczenia wynosi 25 lat.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył, co następuje:

Apelacja jest zasadna a jej uwzględnienie skutkuje zmianą zaskarżonego wyroku i oddaleniem odwołania.

Zasadny jest zarówno zarzut sprzeczności w ustaleniach Sądu oraz zarzut przekroczenia swobodnej zasady dowodów, jak również naruszenia prawa materialnego.

Przede wszystkim należy zwrócić uwagę, że wnioskodawca już ubiegał się o emeryturę usiłując wykazać spełnienie przesłanki 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych uzupełnianych okresem pracy w gospodarstwie rolnym, ale wyrokiem Sądu Okręgowego w sprawie VIIII U 725/09 jego odwołanie zostało prawomocnie oddalone. Wówczas wnioskodawca próbował udowodnić, że od 15 roku życia do 1961 roku pracował w (...) Spółdzielni (...) w L., następnie w toku procesu zeznawał, że od 1958 roku był zatrudniony w (...) Przedsiębiorstwie (...). Sąd Okręgowy rozpoznający wówczas jego odwołanie uznał za niewiarygodne zarówno zeznania wnioskodawcy, jak i jego wersje dotyczącą okresów zatrudnienia w latach 1959-1961 z uwagi na rozbieżności i niezgodność z dokumentami, które wnioskodawca składał w organach rentowych sporządzając kwestionariusze dotyczące okresów zatrudnienia. W sprawie niniejszej Sąd Okręgowy wprawdzie dołączył akta sprawy, ale nie zapoznał się z jej zawartością i przyjął za całkowicie wiarygodne składane przez wnioskodawcę i świadków ogólnikowe zeznania na okoliczność zatrudnienia od 1 czerwca 1959 roku do 30 października 1960 roku w (...) Przedsiębiorstwie Produkcji (...) w Z. i od 2 października 1960 roku do 15 października 1961 roku w (...) Spółdzielni Pracy (...) w L.. Uszło uwadze Sądowi, że w sytuacji, gdy prawomocnym wyrokiem zostało oddalone odwołanie od decyzji odmawiającej prawa do emerytury wobec nieudowodnienia okresów składkowych przypadających w latach 1959-1961, to ustalenia te są wiążące również w sprawie niniejszej a ewentualne nowe fakty i dowody mogłyby stanowić podstawę skargi o wznowienie postępowania w sprawie III AUa 40/10 przed Sądem Apelacyjnym.

Niezależnie do powyższych rozważań należy zwrócić uwagę, że Sąd Okręgowy wydał rozstrzygnięcie wyłącznie na podstawie zeznań wnioskodawcy i świadków (bardzo lakonicznych, ogólnikowych i niepełnych) składanych w toku postępowania, ale nie ocenił tych dowodów zgodnie z zasadami logicznego rozumowania. Nie można zgodzić się z Sądem I instancji co do wiarygodności dowodów przedstawionych przez wnioskodawcę i udowodnienie przez niego brakujących okresów składkowych – dowody te są sprzeczne zarówno z dowodami zebranymi w sprawie VIIII U 725/09, jak i kwestionariuszami składanymi przez wnioskodawcę przy wnioskach o rentę rolniczą oraz kolejnych wnioskach o emeryturę, jak też w kwestionariuszu znajdującym się w aktach osobowych wnioskodawcy z okresu zatrudnienia w (...) przedsiębiorstwie Produkcji (...), w którym to Przedsiębiorstwie wnioskodawca był zatrudniony od 1 listopada 1961 do 30 czerwca 1967 roku. W każdym z tym dokumentów wnioskodawca podawał inną wersję przebiegu swojej aktywności zawodowej w spornym okresie 1959-1961 – wskazywał, że pracował w gospodarstwie rolnym rodziców (k.3 akt KRUS), albo że pracował w (...) Spółdzielni Pracy (...) w L. (k.7 akt emerytalnym I tom) albo w (...) przedsiębiorstwie Produkcji (...) w Z. i (...) Spółdzielni (...) w L. (k.5 akt emerytalnych tom II), (...) Przedsiębiorstwie (...) (wyjaśnienia k.110 v akt VIIII U 725/09) był uczniem w prywatnym zakładzie stolarskim w K. (ustalenia Sądu Okręgowego w oparciu o dokumenty z akt osobowych w sprawie VIII U 725/09 – uzasadnienie k.54 v a dołączonych akt).

Jedynym dowodem, potwierdzającym zatrudnienie wnioskodawcy jest wpis w jego legitymacji ubezpieczeniowej wystawionej w dniu 2 czerwca 1961 roku przez (...) Spółdzielnię Pracy (...) w L. z poświadczeniem okresu ubezpieczenia 2 lipca 1961 roku (legitymacja ubezpieczeniowa k.29 akt emerytalnych tom I – wpisy na kartach 1, 2 7 oraz 33) natomiast usunięte zostały karty 81-84 na których powinny być wpisane poświadczenia okresów zatrudnienia i wysokości zarobków. Z uwagi na liczne wersję wnioskodawcy co do zatrudnienia w latach 1959-1961 informacją pewną jest wpis dokonany w tej legitymacji co do zatrudnienia wnioskodawcy od 2 czerwca 1961 roku i korzystaniu przez niego ze zwolnienia lekarskiego w dniach 10-11 lipca 1961 roku. Nawet przy przyjęciu, że wnioskodawca pozostawał w zatrudnieniu do dnia podjęcia pracy w (...) Przedsiębiorstwie Produkcji (...), czyli do 31 października 1961 roku (5 miesięcy) jest to niewystarczający okres do przyznania mu prawa do emerytury. Organ rentowy uznał za udowodniony okres składkowych w ilości 17 lat, 4 miesiące i 24 dni, a po doliczeniu wyżej wymienionego okresu wnioskodawca legitymuje się ogólnym okresem ubezpieczenia 17 lat, 9 miesięcy i 24 dni.

Sąd Okręgowy wadliwie przyjął, że wnioskodawca jest uprawniony do renty rolniczej i okres ubezpieczenia społecznego rolników oraz okres pracy w gospodarstwie rolnym może stanowić uzupełnienie okresów składkowych i nieskładkowych przy ustaleniu prawa do emerytury na podstawie art.28 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Jak wynika z akt rentowych Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, decyzją Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z dnia 3 października 2008 roku przyznał wnioskodawcy prawo do emerytury (decyzja - karta 71 akt rentowych KRUS). Decyzja ta została wydana z urzędu na podstawie art. 22 ust. 3 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników (tekst jedn. Dz.U z 2016 roku, poz.277). przepis ten stanowi, że osobom pobierającym renty rolnicze z tytułu niezdolności do pracy, które osiągnęły wiek emerytalny przyznaje się z urzędu emeryturę rolniczą w wysokości nie niższej od dotychczas pobieranej renty z tytułu niezdolności do pracy, jeżeli osoba ta spełnia warunki określone w art. 19 ust. 1 pkt 2 ustawy – czyli podlegała ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez okres co najmniej 25 lat. Wnioskodawca jak wynika z akt rentowych KRUS podlegał ubezpieczaniu społecznemu rolników i opłacał składki w okresie od 1 lipca 1977 roku do 31 marca 1996 roku ( 19 lat, 9 miesięcy) i warunki do przyznania emerytury rolniczej spełnia po doliczeniu nie tylko wszystkich okresów pracy w gospodarstwie rolnym, ale też po uwzględnieniu okresów podlegania innemu ubezpieczeniu społecznemu z tytułu zatrudnienia poza rolnictwem. Okresy pracy w gospodarstwie rolnym nie mogą zatem stanowić okresu uzupełniającego wymienionego w art.10 ust.1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2016 roku, poz.778), ponieważ zostały one zaliczone do okresów, od których zależy prawo do emerytury lub renty, na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników (art.10 ust.3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS).

W konsekwencji zasadny okazał się zarzut naruszenia przez Sąd I instancji prawa materialnego, poprzez stwierdzenie, że wnioskodawca spełnia wszystkie, wymagane przez art.28 w związku z art. 10 ust.1 pkt 3 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych warunek co najmniej 20 letniego okresu składkowego i nieskładkowego.

Z tych względów i na mocy powołanych powyżej przepisów oraz na podstawie art.386 § 1 KPC orzekł, jak w sentencji.