Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 października 2013 r.

Sąd Okręgowy w Białymstoku II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 18 października 2013 r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z powództwa J. T.

przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej w B.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Bielsku Podlaskim

z dnia 25 kwietnia 2013 r. sygn. akt I C 504/12

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od powoda na rzecz pozwanej kwotę 300 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym.

UZASADNIENIE

Powód J. T. w pozwie skierowanym przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej w B. wniósł o zapłatę kwoty 1.748 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia doręczenia pozwu do dnia zapłaty i kosztami procesu wraz z kosztami zastępstwa procesowego. W uzasadnieniu powództwa wskazywał, iż jest właścicielem lokalu mieszkalnego nr (...) przy ulicy (...) w B.. Pozwana spółdzielnia dostarczająca do tego lokalu energię cieplną za okres rozliczeniowy od 1 września 2010 roku do 31 sierpnia 2011 roku, obciążyła powoda z tego tytułu opłatą w łącznej kwocie 4.080,96 złotych. Powód uiścił zaliczki na pokrycie kosztów energii cieplnej w kwocie 3.747,60 złotych. Powód nie zgodził się z ustaloną opłatą i zgłosił reklamację, jednak pozwana jej nie uwzględniła, twierdząc, że rozliczenie kosztów zużycia energii cieplnej za sezon 2010/2011 zostało przeprowadzone prawidłowo. Powód powołując się na przepisy o świadczeniu nienależnym, podnosił, iż stawki ryczałtowe przyjęte przez pozwaną są rażąco zawyżone i dowolnie skalkulowane, a należność pozwanej z tytułu dostarczonej energii cieplnej winna być mniejsza, niż uiszczona przez powoda.

Pozwana Spółdzielnia Mieszkaniowa w B. wnosiła o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na jej rzecz zwrotu kosztów procesu wraz z kosztami zastępstwa procesowego. Podnosiła, iż większość mieszkańców, będących członkami Spółdzielni jest rozliczana z kosztów zakupu ciepła na potrzeby centralnego ogrzewania przy pomocy podzielników ciepła, wskazujących indywidualne zużycie ciepła w poszczególnych lokalach. Powód nie wyraził zgody na rozliczenie kosztów energii cieplnej w taki sposób, więc zgodnie z postanowieniami Statutu Spółdzielni Mieszkaniowej w B. i Regulaminu rozliczania gospodarki cieplnej, pozwana obliczyła koszt zużytego ciepła na podstawie § 5 powołanego Regulaminu. Pozwana wyjaśniła, iż całkowity koszt dostawy energii cieplnej dla budynku nr (...) przy ulicy (...) w spornym okresie rozliczeniowym wyniósł 60.955,39 złotych. Przeliczając powyższą kwotę przez powierzchnię użytkową całego budynku, która wynosi 2,158,55 m ², uzyskano koszt ogrzania 1 m ² w kwocie 2,35 złotych miesięcznie. Następnie, zgodnie z postanowieniami regulaminu, trzykrotność kwoty 2,35 złotych mnożona jest przez metraż lokalu mieszkalnego, który w przypadku powoda wynosi 48,12 m ² oraz okres rozliczeniowy 12 miesięcy. W taki sposób ustalono, iż koszt ogrzania lokalu powoda wynosi 4.080,95 złotych. Pozwana wskazywała, iż bezzasadny jest zarzut powoda, że stawki ryczałtowe są rażąco zawyżone i dowolnie skalkulowane jest bezzasadny, gdyż wyliczane są na podstawie faktycznie wykorzystanego ciepła.

Wyrokiem z dnia 25 kwietnia 2013 r. Sąd Rejonowy w Bielsku Podlaskim oddalił powództwo (pkt I) i zasądził od powoda na rzecz pozwanej kwotę 634,00 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (pkt II).

Sąd I instancji ustalił, że powód jest właścicielem lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną własność, który znajduje się w zasobach pozwanej spółdzielni. Strony były zgodne co do tego, iż powód jako członek spółdzielni, będący właścicielem lokalu jest w myśl art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych zobowiązany do pokrywania kosztów związanych z eksploatacją i utrzymaniem jego lokalu, eksploatacją i utrzymaniem nieruchomości wspólnych i stanowiących mienie spółdzielni poprzez uiszczanie opłat zgodnie z postanowieniami statutu, w tym do pokrycia kosztów energii cieplnej zużytej na ogrzanie lokalu.

Sąd Rejonowy podkreślił, że spór między stronami dotyczył tego, czy opłata za zużycie energii cieplnej na ogrzanie lokalu powoda w sezonie 2010-2011, była zgodna z przepisem art. 4 ust. 2 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, który stanowi, iż członkowie spółdzielni winni ponosić rzeczywiste koszty związane z utrzymaniem i eksploatacją ich lokali. Strona powodowa twierdziła, iż przepisy prawa wewnątrz spółdzielczego naruszały tę zasadę przez co opłata, jaką uiścił powód za ogrzanie lokalu stanowiła przynajmniej w części świadczenie nienależne. Pozwana Spółdzielnia podnosiła zaś, że opłata ta została ustalona w oparciu o obowiązujące przepisy prawa w szczególności przepisy ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 roku - Prawo energetyczne.

Zdaniem Sądu I instancji, brak było podstaw do uznania, iż opłata, którą uiścił powód za ogrzanie lokalu w spornym okresie, była pozbawiona podstawy prawnej. Podzielił w tym zakresie stanowisko pozwanej, iż opłata ta została ustalona w sposób zgodny nie tylko z przepisami prawa wewnątrz spółdzielczego, jak i przepisami ogólnie obowiązującymi. Obowiązek ponoszenia opłat związanych z utrzymaniem i eksploatacją lokali, wynikał bezpośrednio z treści przepisu art. 4 ust. 2 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych. Jednym z takich koszów jest koszt dostawy energii cieplnej do ogrzania lokalu. W przypadku tego kosztu, spółdzielnie mieszkaniowe nie mają dowolności w ustalaniu zasad jego rozliczania, gdyż są związane przepisami ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 roku - Prawo energetyczne. Zgodnie zaś z treścią art. 45a tejże ustawy, właściciel lub zarządca budynku wielolokalowego dokonuje wyboru metody rozliczania całkowitych kosztów zakupu ciepła na poszczególne lokale mieszkalne i użytkowe w tym budynku, tak aby wybrana metoda, uwzględniając współczynniki wyrównawcze zużycia ciepła na ogrzewanie, wynikające z położenia lokalu w bryle budynku przy jednoczesnym zachowaniu prawidłowych warunków eksploatacji budynku określonych w odrębnych przepisach, stymulowała energooszczędne zachowania oraz zapewniała ustalanie opłat, o których mowa w ust. 4, w sposób odpowiadający zużyciu ciepła na ogrzewanie i przygotowanie ciepłej wody użytkowej. Właściciel lub zarządca budynku wielolokalowego wprowadza wybraną metodę, o której mowa w ust. 9, w formie wewnętrznego regulaminu rozliczeń ciepła przeznaczonego na ogrzewanie tego budynku i przygotowanie ciepłej wody użytkowej dostarczanej centralnie poprzez instalację w budynku, zwanego dalej "regulaminem rozliczeń"; regulamin rozliczeń podaje się do wiadomości osobom, o których mowa w ust. 2, w terminie 14 dni od dnia jego wprowadzenia do stosowania. W przypadku stosowania w budynku wielolokalowym metody, o której mowa w ust. 9, wykorzystującej wskazania urządzeń wymienionych w ust. 8 pkt 1 lit. a zdanie drugie, regulamin rozliczeń powinien dopuszczać możliwość zamiennego rozliczania opłat za ciepło dla lokali mieszkalnych lub użytkowych na podstawie ich powierzchni lub kubatury oraz określać warunki stosowania zamiennego rozliczania.

Sąd Rejonowy podkreślił, że w oparciu o powyższy przepis Rada Nadzorcza pozwanej spółdzielni uchwałą nr (...) z dnia 25 października 2010 roku ustaliła Regulamin rozliczana gospodarki cieplnej, w którym jako zasadę rozliczania kosztów zużytego ciepła przyjęto rozliczenia w systemie opomiarowanym, czyli według wskazań podzielników kosztów centralnego ogrzewania. W przypadku, stwierdzenia braku zainstalowanych podzielników, rozliczenia z użytkownikami lokali prowadzone są w systemie ryczałtowym odpowiednio proporcjonalnie do powierzchni lokali. W takim wypadku opłata za ogrzewanie 1 m ² ustalana jest jako trzykrotność średniorocznego kosztu ogrzewania budynku (łącznie kosztów stałych i zmiennych). Uchwała Rady Nadzorczej wprowadzająca ten Regulamin obowiązywała do dnia zamknięcia rozprawy, nie została zaskarżona ani w trybie postępowania wewnątrz spółdzielczego, ani w trybie postępowania sądowego.

Jak wynikało z zeznań powoda, znał on treść powyższego Regulaminu i świadomie podjął decyzję o rezygnacji z podzielników ciepła i zwrócił się do pozwanej z wnioskiem o objęcie go rozliczeniem ryczałtowym. Powód przyznał, iż zdecydował się na taką formę rozliczenia, gdyż nie chciał zbytnio oszczędzać ogrzewania.

Jednocześnie strona powodowa nie twierdziła, iż powyższy Regulamin nie obowiązuje, albo został ustalony w sposób zgodny z przepisami prawa spółdzielczego lub, że jest sprzeczny z przepisami Prawa Energetycznego. Jej argumentacja sprowadzała się do twierdzenia, iż przyjęta w powyższym regulaminie zasada ryczałtowego rozliczania poprzez ustalenie kosztu ogrzewania 1 m2 jako trzykrotność średniorocznego kosztu ogrzewania budynku, jest sprzeczna z zasadą obciążania członka spółdzielni rzeczywistymi kosztami związanymi z jego lokalem i powinna kształtować się na poziomie najwyższej stawki za ogrzanie 1 m ² ustalonej za pomocą podzielników ciepła. Twierdzenia powoda, nie zostały jednakże zdaniem Sądu, poparte żadną przekonującą argumentacją.

Sąd zaznaczył, iż zasadą rozliczania kosztów zużycia energii cieplnej przyjętej w Prawie energetycznym jest rozliczanie przy pomocy urządzeń pomiarowych, dopuszczana jest możliwość przyjęcia zamiennej metody związanej z powierzchnią lub kubaturą lokali. Zamienna metoda jest z założenia metodą ryczałtową, a zatem szacunkową, zmierzającą do ustalenia przybliżonych kosztów ogrzania lokalu. Istotą ryczałtowego rozliczenia jest właśnie oszacowanie kosztu zużytej energii, dopuszczające pewien margines błędu. Zdaniem Sądu I instancji twierdzenia powoda, jakoby postanowienia Regulaminu są wynikiem dowolnej kalkulacji, są bezzasadne zważywszy, iż przyjęta metoda rozliczenia ryczałtowego powiązana jest zarówno z kosztem ogrzania konkretnego budynku, jak i powierzchnią lokalu powoda. Pozwana spółdzielnia wyjaśniła, iż ustalenie stawki ogrzania jednego metra jako trzykrotność średniorocznej stawki ogrzania jednego metra budynku było wynikiem ustalenia, iż koszt ogrzania ustalony w oparciu o podzielniki był często wyższy, niż poprzednio obowiązująca dwukrotność tejże średniorocznej stawki. Argumentacja ta, jest o tyle przekonująca, gdyż wychodzi z założenia, że skoro wielu użytkowników, którzy mieli motywację do oszczędzania energii zużyli, jej więcej, niż wynosi dwukrotność średniorocznej stawki ogrzania jednego metra kwadratowego budynku, to użytkownicy, którzy nie mieli takiej motywacji do ogrzewania zużyli więcej energii. Powód nie przedstawił zaś żadnych argumentów za przyjęciem jako zgodnej z art. 4 ust. 2 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych najwyższej stawki ustalonej przy użyciu podzielników.

Mając na względzie fakt, iż opłata za zużycie energii cieplnej potrzebnej do ogrzania lokalu powoda w spornym okresie została ustalona w sposób zgodny z obowiązującymi przepisami prawa, Sąd Rejonowy uznał za bezzasadny wniosek powoda o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego celem ustalenia faktycznej ilości energii cieplnej zużytej przez powoda.

W tym stanie rzeczy Sąd I instancji oddalił powództwo.

O kosztach postanowiono na podstawie art. 98 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł powód, zaskarżając go w całości. Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił naruszenie prawa materialnego – art. 45 a ust. 4 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne w zw. z art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że opłata za zużycie energii cieplnej potrzebnej do ogrzania lokalu powoda została ustalona w sposób zgodny z obowiązującymi przepisami prawa, zasadą obciążania członka spółdzielni będącego właścicielem lokalu kosztami faktycznie zużytego ciepła dostarczonego przez spółdzielnię mieszkaniową oraz w wysokości zapewniającej wyłącznie pokrycie ponoszonych przez odbiorcę kosztów zakupu ciepła.

Podnosząc powyższy zarzut, apelujący wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie powództwa w całości oraz zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych w postępowaniu przed Sądem I instancji i w postępowaniu przed Sądem Odwoławczym, ewentualnie, o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania z pozostawieniem temu sądowi rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego.

Odpowiedź na apelację złożyła pozwana, wnosząc o jej oddalenie oraz zasądzenie od powoda na jej rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych za I i II instancję.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powoda była bezzasadna.

Sąd Okręgowy w pełni podziela ocenę Sądu I instancji, iż opłata za zużycie energii cieplnej niezbędnej do ogrzania lokalu powoda J. T. została ustalona przez pozwaną Spółdzielnię Mieszkaniową w sposób zgodny z obowiązującymi w tym zakresie przepisami prawa. Powołany zatem przez apelującego zarzut naruszenia prawa materialnego nie mógł prowadzić do zmiany zaskarżonego orzeczenia zgodnie z wnioskiem apelacji.

Chybiona była argumentacja skarżącego, jakoby Sąd Rejonowy, dokonując oceny zastosowanej przez pozwaną stawki opłaty za dostarczoną energię cieplną – w przypadku, gdy członek spółdzielni nie chce dokonać rozliczenia przy pomocy podzielników – dopuścił się naruszenia przepisów prawa materialnego, w szczególności zaś wspomnianego art. 45 a ust. 4 ustawy Prawo energetyczne, jak również art. 4 ust. 2 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych. Podkreślić trzeba, że przepisy ustawy – Prawo energetyczne dopuszczają trzy sposoby rozliczenia kosztów zużytej energii cieplnej, w postaci wskazań ciepłomierzy, zastosowania podzielników, bądź też poprzez kryterium w postaci powierzchni lub kubatury lokali (metoda zamienna - ryczałtowa). Niewątpliwe rację ma apelujący, że pozwana spółdzielnia została zobowiązana do tego, aby jak najbardziej zbliżać obciążenie kosztami zużytego ciepła w poszczególnych lokalach mieszkalnych – do rzeczywistego zużycia. Jednocześnie nie sposób tracić z pola widzenia, że w sytuacji, z jaką mieliśmy do czynienia w sprawie niniejszej, to jest, gdy członek spółdzielni nie chce rozliczać się w sposób, który pozwala na „zmierzenie” ilości dostarczanej do lokalu energii cieplnej, to pozwana wykazała, że jedyną metodą, być może niedoskonałą, lecz mierzącą tą ilość ciepła, jest zastosowanie podzielników. Natomiast w przypadku metody zamiennej – ryczałtowej - nie ma możliwości obliczenia, określenia ilości ciepła, jaka odpowiada jego rzeczywistemu zużyciu.

W takim stanie rzeczy nie można w ocenie Sądu Okręgowego uznać, że zastosowanie przez pozwaną wielokrotności stawki za 1 m2 powierzchni lokalu, która przypada w przypadku zastosowania podzielników, jest sprzeczne z przepisami prawa. Przy czym zaznaczyć trzeba, że nie bierzemy pod uwagę jedynie okresu grzewczego w latach 2010 – 2011 (jak chciał tego powód), bowiem jak wynikało z twierdzeń pozwanej spółdzielni, w poprzednim okresie grzewczym najwyższe stawki za 1 m2 w przypadku osób, które korzystały z podzielników, były jeszcze wyższe. W związku z tym, uchwałą Rady Nadzorczej spółdzielni podjęto decyzję o podwyższeniu tej stawki w stosunku do członków spółdzielni, którzy wybrali system rozliczenia ryczałtowego, w tym także powoda, z dwukrotności na trzykrotność tejże stawki. Istotnie, z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wynikało, iż w przypadku lokalu mieszkalnego nr (...) w przypadku najwyższego zużycia energii cieplnej za ten okres przyjęto stawkę 6,08 złotych, zaś w przypadku lokalu powoda trzykrotność stawki tj. kwotę 7,06 złotych, co daje różnicę niemal 1 złotego. Tym niemniej, zdaniem Sądu Odwoławczego, w takim przypadku i przy uwzględnieniu większego okresu rozliczeniowego, aniżeli tylko jeden rok (jako że uchwała Rady Nadzorczej nie może przewidywać kosztów ogrzewania za dany okres w przyszłości), w tym kontekście taka różnica nie jest rażącym zawyżeniem i dlatego Sąd nie może ingerować w tak ustalone przez pozwaną spółdzielnię koszty.

Podkreślić przy tym trzeba, iż nie ma racji skarżący, że stawka 7,06 złotych jest średnią stawką stosowaną we wszystkich budynkach pozwanej spółdzielni, bowiem jak wykazano, jest to stawka trzykrotności stawki podstawowej jedynie co do budynku położonego przy ul. (...). Ten zarzut apelacji jest zatem nietrafiony.

Jak trafnie wskazał Sąd Rejonowy, spółdzielnia mieszkaniowa została zobowiązana regulacjami ustawy – Prawo energetyczne do stosowania takich sposobów rozliczania dostarczanej do poszczególnych lokali mieszkalnych energii cieplnej, aby stymulować zachowania energooszczędne (art. 45 a ust. 9 ustawy). Pozwana miała w związku z tym prawo do podjęcia uchwały o podwyższeniu stawki za 1 m2 lokalu, w którym nie stosuje się podzielników ciepła. Przyznać należy przy tym rację pozwanej, że brak zastosowania podzielników wskazuje na to, iż dany członek spółdzielni nie będzie tego ciepła oszczędzać. Oczywiste jest, iż system rozliczenia ryczałtowego jest obarczony ryzykiem błędu, lecz ten, kto decyduje się na zapłatę ryczałtu, w miejsce zastosowania metody, która pozwala na „zmierzenie” ilości zużytej w rzeczywistości energii cieplnej, musi liczyć się z tym, że ta ilość ciepła musi zostać w jakiś sposób obliczona. Powód przechodząc na ten system ryczałtu miał zaś świadomość, że w takim wypadku zastosowana zostanie trzykrotność średniej stawki, co wynikało z jego zeznań złożonych w toku postępowania przed Sądem I instancji.

Skoro zatem J. T. miał świadomość, z czym wiąże się zastosowanie systemu ryczałtowego przy rozliczeniu ilości zużytej energii cieplnej oraz w sytuacji, gdy pozwana wykazała, iż uregulowana uchwałą Rady Nadzorczej spółdzielni trzykrotność stawki podstawowej jest bardzo zbliżona do najwyższej stawki w przypadku stosowania podzielników, to nie można uznać, iż ustalenie tejże stawki na takim poziomie było sprzeczne z przepisami prawa.

Zaznaczyć przy tym jeszcze raz należy, że z przepisów ustawy – Prawo energetyczne wynika możliwość zastosowania tzw. zamiennego rozliczania opłat za ciepło dla lokali mieszkalnych lub użytkowych na podstawie ich powierzchni lub kubatury (art. 45 a ust. 12). Obowiązek zaś stosowania takich metod, aby stymulować zachowania energooszczędne, nie oznacza nic innego, aniżeli to, aby członkowie spółdzielni posiadający podzielniki byli zachęcani do oszczędzania energii cieplnej, co w przypadku osób decydujących się na metodę ryczałtową nie jest możliwe. Jednocześnie w treści art. 45 a ust. 10 ustawy, zobowiązano spółdzielnię mieszkaniową do opracowania wewnętrznego regulaminu rozliczeń energii cieplnej. Ten obowiązek pozwana wypełniła. Jak już wspomniano wyżej, uchwała w tym zakresie została podjęta prawidłowo, a przyjęta dla lokali rozliczanych systemem zamiennym, w postaci ryczałtu stawka trzykrotności stawki stosowanej w przypadku podzielników, choć nieco przewyższająca najwyższą stawkę w takim przypadku, nie mogła być zdaniem Sądu Okręgowego uznana za rażąco zawyżoną.

Mając na uwadze powyższe, apelacja powoda jako bezzasadna, podlegała oddaleniu na mocy art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania odwoławczego postanowiono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy. Na koszty te złożyły się koszty zastępstwa procesowego w kwocie 300 złotych, których wysokość ustalono w oparciu o § 6 ust. 3 oraz § 12 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013 r., nr 460, tekst jednolity).