Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 listopada 2016 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie Sąd Gospodarczy XX Wydział Gospodarczy

w składzie:

Przewodniczący SSO Edyta Bronowicka

Protokolant: Agnieszka Gamus

po rozpoznaniu w dniu 26 października 2016 r. w Warszawie na rozprawie

sprawy ze skargi (...) S.A. w W.

przeciwko (...) spółce z o.o. w W.

o uchylenie wyroku sądu polubownego

I.  oddala skargę w całości

II.  kosztami postępowania obciąża skarżącego w całości

III.  ostateczne rozliczenie kosztów postępowania pozostawia referendarzowi sądowemu

SSO Edyta Bronowicka

Sygn. akt XX GC 323/14

UZASADNIENIE

W dniu 2 kwietnia 2014 r. skarżący, (...) S.A. w L. (obecnie w W.) wniósł o uchylenie wyroku sądu polubownego - Sądu Arbitrażowego przy Krajowej Izbie Gospodarczej w W. z dnia 11 grudnia 2013 r., zapadłego w sprawie z powództwa (...) S.A. z siedzibą w L. przeciwko przeciwnikowi skargi tj. (...) sp. z o.o. z siedzibą w W., oznaczonej sygnaturą akt SA 111/12, w części oddalającej powództwo, tj. w zakresie pkt 3 i 4 przedmiotowego wyroku.

Skarżący, działając w trybie art. 1205, 1206 § 1 pkt 1 i 4 oraz § 2 pkt 2 k.p.c. wyrokowi z dnia 11 grudnia 2011 r. zarzucił:

1)  niezachowanie wymagań co do składu sądu polubownego oraz podstawowych zasad postępowania przed tym sądem, wynikających z ustawy jak też określonych przez strony, a w szczególności:

a)  obrazę § 18 pkt 2 Regulaminu Sądu Arbitrażowego przy Krajowej Izbie Gospodarczej w W. oraz § 9 pkt 3 Statutu Sądu Arbitrażowego przy Krajowej Izbie Gospodarczej w W. poprzez dopuszczenie do orzekania w niniejszej sprawie arbitra, którego udział w zespole orzekającym był wyłączony na mocy w/w Regulaminu

b)  § 37 pkt 3 regulaminu przez wybiórczą ocenę dowodów, a także pominięcie oceny przy ustalania stanu faktycznego dowodu w postaci opinii biegłego rewidenta – spółki (...)

c)  przeprowadzenie postępowania dowodowego wadliwie, uchybiając regułom logicznego rozumowania, w tym przez prezentowanie w zaskarżonym wyroku oczywiście wykluczających się wniosków; wiązania ze sobą faktów w łańcuchu przyczynowo-skutkowym, wybiórczej oceny dowodów w sprawie, wzięcie pod uwagę dowodów tylko jednej strony, niezasadnym pominięciem dowodów wnioskowanych przez stronę powodową, zwłaszcza odnośnie: powiązań kauzalnych pomiędzy szkodą poniesioną przez powódkę niewykonaniem zobowiązania przez pozwaną oraz ustalenia, iż niewykonanie umowy przez pozwaną nie miało charakteru umyślnego, a co najmniej wynikało z jego rażącego niedbalstwa.

d)  Obrazę § 7 Regulaminu poprzez naruszenie zasady bezstronności, poprzez przypisanie stronie pozwanej niedokonanych przez nią czynności procesowych a w szczególności niepodniesionych przez nią zarzutów i twierdzeń odnośnie dowodów przedstawionych przez stronę powodową;

e)  Zastosowanie, przy określeniu standardu dowodowego dla wykazania umyślności niewykonanie przez pozwaną umowy, wynikającej wyłącznie z art. 5 k.p.k. zasady domniemania niewinności, która nie ma odpowiednika w postępowaniu cywilnym, w tym w postępowaniu arbitrażowym, i która nie może być do niego stosowana nawet przez analogię.

2) Sprzeczność wyroku z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej polskiej (klauzula porządku publicznego), a w szczególności:

a) z podstawowymi zasadami prawa cywilnego, dotyczącymi odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem zobowiązania, wyrażonymi przepisami Kodeksu cywilnego o skutkach niewykonywania zobowiązań (art. 471 k.c., 473 § 2 k.c. oraz art. 361 k.c.), tj.: z zasadą pełnego odszkodowania oraz z zasadą bezwzględnej odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną umyślnie m.in. poprzez przyjęcie i zastosowanie sprzecznych z zasadami polskiego prawa cywilnego koncepcji winy umyślnej

b) z zasadą (art. 6 k.c.), iż dowód okoliczności obciąża stronę, która z danej okoliczności wyprowadza skutki prawne, przez uznanie, że to powódkę, a nie pozwaną obciążał dowód braku przesłanek umownego ograniczenia odpowiedzialności pozwanej w postaci braku winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa w zakresie niewykonania przez pozwaną umowy (k. 5 – 6).

W uzasadnieniu skarżący podał, że wystąpił z powództwem przeciwko przeciwnikowi skargi o naprawienie szkody wyrządzonej niewykonaniem umowy. Spółka (...) S.A. ustaliła bowiem, że cena za zbycie udziałów byłaby wyższa, gdyby audytor E. & Y. wykonał umowę, sporządzając raport zgodnie z przyjętym na siebie zobowiązaniem, a nadto wówczas skarżący nie wdałby się w spór z nabywcą udziałów i nie poniósłby związanych z tym kosztów. W konsekwencji roszczenie o naprawienie szkody obejmowało łącznie kwotę 431.053.618,65 zł.

Po przeprowadzeniu postępowania Zespół (...) wydał w dniu 11 grudnia 2013 r. wyrok o sygn. akt SA 111/12, w którym zasądził na rzecz (...) S.A. od (...) Sp. z o.o. kwotę 795.000,00 zł wraz z odsetkami od dnia 6 kwietnia 2012 r., a w pozostałym zakresie oddalił powództwo.

Odnośnie zarzutu niezachowania wymagań co do składu sądu polubownego wynikających z § 18 pkt 2 Regulaminu oraz § 9 pkt 3 Statutu, skarżący wskazał w uzasadnieniu, że dr hab. Z. B. pełniący funkcję Arbitra Przewodniczącego w sprawie zakończonej zaskarżonym wyrokiem i uczestniczący w jego wydaniu został wyznaczony do sprawowania tej funkcji uchwałą Rady Arbitrażowej z dnia 7 sierpnia 2012 r. w trybie § 22 ust. 2 zd. 2 Regulaminu, jako tzw. Arbiter zastępczy. Dalej podano, że na mocy uchwały Prezydium Krajowej Izby Gospodarczej z dnia 29 listopada 2013 r. dr hab. Z. B. został członkiem Rady Arbitrażowej. W związku z tym, w dniu 12 grudnia 2013 r. strona powodowa złożyła wniosek o odwołanie albo wyłączenie superarbitra. Rada Arbitrażowa nie uwzględniła przedmiotowego wniosku, o czym poinformowała stronę powodową pismem z dnia 17 lutego 2014 r., natomiast w dniu 2 stycznia 2014 r. stronie powodowej doręczony został zaskarżony wyrok Sądu Arbitrażowego, w wydaniu którego uczestniczył, jako Arbiter Przewodniczący dr hab. Z. B..

Skarżący podał nadto, że zakaz, o którym mowa w § 18 ust. 2 Regulaminu jest zakazem bezwzględnym i odnosi się on do całego okresu sprawowania funkcji arbitra, a nie jedynie do momentu nominacji, dlatego wyznaczony Arbiter powinien był ustąpić ze sprawowanej funkcji. Skarżący podkreślił, że chociaż od nominacji arbitra przewodniczącego do daty podpisania przez zespół orzekający wyroku Rady Arbitrażowej upłynęło 13 dni, to Arbiter Przewodniczący nie poinformował stron o swojej nominacji jako okoliczności budzącej uzasadnione podstawy, co do jego bezstronności.

Odnośnie zarzutu klauzuli porządku publicznego skarżący podał, że w doktrynie prawa cywilnego nie budzi wątpliwości , że do podstawowych zasad odpowiedzialności odszkodowawczej należą zasada pełnego odszkodowania (art. 361 § 2 k.c.) a także zasada bezwzględnej odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną umyślnie (art. 473 § 2 k.c.). W związku z tym dokonywanie rozstrzygnięć odnośnie braku umyślności działania (zaniechania) dłużnika w sposób dowolny, w oparciu o niezrozumiałe kryteria, z przyjęciem jako podstawy nieznanego nauce prawa sposobu pojmowania winy umyślnej, czy wywodzenie wniosków odnośnie braku umyślności sprzecznych z ustalonymi faktami, prowadzi do obejścia zasady porządku prawnego, jak też do pogwałcenia zasady pełnego odszkodowania. Skarżący podniósł, że Sąd Arbitrażowy w sposób całkowicie błędny przyjął, iż pozwanej nie można przypisać winy umyślnej nawet w zamiarze ewentualnym.

W stosunku do zarzutu sprzeczności wyroku z zasadą z art. 6 k.c. skarżący wskazał, iż ciężar wykazania, iż w sprawie zaszły okoliczności, od których zależało ograniczenie odpowiedzialności pozwanej obciążał powoda, natomiast Sąd Arbitrażowy obciążył stronę powodową obowiązkiem wykazania, iż okoliczności ograniczające odpowiedzialność pozwanej nie zachodzą.

Co do kwestii naruszenia § 37 pkt 3 Regulaminu przez wybiórczą ocenę dowodów, a także pominięcia środków dowodowych skarżący wskazał, że raport BDO został złożony w postępowaniu arbitrażowym jako dowód na wysokość poniesionej szkody, zaś w toku postępowania strona pozwana, jak też zespół arbitrów, nie zgłaszali jakichkolwiek zastrzeżeń co do prawidłowości tego raportu. Zastrzeżenia zostały sformułowane dopiero przez stronę pozwaną po raz pierwszy dopiero w załączniku do protokołu złożonym po zamknięciu rozprawy przed sądem arbitrażowym. Skarżący podali, iż z uzasadnienia zaskarżonego wyroku wynika, ze raport BDO nie został uwzględniony jako środek dowodowy przy orzekaniu, co doprowadziło do przyjęcia, że strona powodowa nie wykazała wysokości szkody.

Nadto wskazano na nietrafność stanowiska Sądu Arbitrażowego odmawiającego prywatnej opinii biegłego mocy samodzielnego środka dowodowego, a to dlatego, iż w postępowaniu arbitrażowym nie stosuje się ograniczenia polegającego na konieczności dowodzenia okoliczności wymagających do oceny wiadomości specjalnych jedynie przy pomocy opinii biegłego powołanego przez sąd, a także ze względu na to, iż w postępowaniu przed sądem polubownym nie obowiązuje art. 278 k.p.c. Skarżący zarzucił także, że Sąd Arbitrażowy pominął środki dowodowe w postaci dokumentów wskazujących na wartość spółki celowej P1 sp. z o.o., która to została utworzona jako spółka zależna Skarżącej, co ma przedłożenie na wysokość poniesionej szkody.

Nadto skarżący wskazał, że w zaskarżonym wyroku Sąd Arbitrażowy doszedł do wniosku, że niewykonanie umowy przez pozwaną nie miało charakteru umyślnego, jak też nie wynikało z rażącego niedbalstwa, wskutek czego odpowiedzialność odszkodowawcza pozwanej została umownie ograniczona do 150% kwoty należnego jej na podstawie umowy wynagrodzenia. Podano, że Sąd Arbitrażowy odwołał się do konstrukcji „domniemania niewinności” zaczerpniętej z prawa karnego, która nie ma zastosowania na gruncie postępowania przed sądem polubownym. Nadto zaznaczono, że nawet jeżeli skarżąca miała obowiązek wykazać winę umyślną pozwanej, to nałożenie na powódkę obowiązku wykazania winy umyślnej pozwanego w oparciu o standard dowodzenia wynikający z art. 5 k.p.k. stanowi oczywiste i rażące naruszenie przepisów, jakie regulowały postępowanie przed Sądem Arbitrażowym. Kolejną sprzecznością na jaką wskazuje skarżący to ustalenie przez Sąd Arbitrażowy w jednej części wyroku, że możliwe było wyliczenie korekt przez innego audytora, gdzie zgodnie z treścią umowy inwestycyjnej sporządzenie niezbędnego raportu miało być powierzone konkretnemu podmiotowi wspólnie uzgodnionemu przez strony tej umowy, tj. stronie pozwanej w postępowaniu polubownym.

Skarżący podał także, że Sąd Arbitrażowy stanął na stanowisku, ze skoro termin wykonania zobowiązania przez stronę pozwaną został wyznaczony na dzień 3 czerwca 2011 r., to dla oceny staranności nie ma znaczenia zachowanie się pozwanego po tej dacie, zaś w innej części orzeczenia wskazano, że kluczowy dla oceny zachowania pozwanego okres to czas miedzy 12 maja a 28 czerwca. Sprzeczności tej Sąd polubowny nie wyjaśnił, ani tego wg jakiej daty ostatecznie oceniał stopień zawinienia strony pozwanej.

W dniu 14 maja 2014 r. strona pozwana wniosła odpowiedź na skargę o uchylenie wyroku Sądu Arbitrażowego, wnosząc o jej oddalenie w całości (k. 277). W uzasadnieniu podano, że skład sądu arbitrażowego był zgodny z regulaminem stałego sądu arbitrażowego, a analiza zarzutów skargi dowodzi, że jedynie zarzut niezachowania wymagań co do składu sądu polubownego odnosi się do ustawowych podstaw skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego (art. 1206 § 1 pkt 4 k.p.c.), zaś pozostałe zarzuty z art. 1206 k.p.c. stanowią w istocie merytoryczną polemikę z wyrokiem. Strona pozwana wskazała, że żaden z arbitrów nie został powołany w trybie nominacji zastępczej, a także żaden z arbitrów nie pełnił funkcji członka Rady Arbitrażowej w chwili konstytuowania się składu Sądu Arbitrażowego. Nie stanowi naruszenia prawa okoliczność, iż arbiter dr hab. Z. B. został po 15 miesiącach prowadzenia postępowania, a na 12 dni przed zakończeniem postępowania powołany przez Prezydium Krajowej Izby Gospodarczej do Rady Arbitrażowej.

Pozwani zaznaczyli, że dr hab. Z. B. został wcześniej wyznaczony jako arbiter przewodniczący przez arbitrów bocznych w dniu 20 lipca 2012 r., co potwierdza zgodne oświadczenie arbitrów i protokół z wyboru arbitra przewodniczącego. Natomiast uchwała Rady Arbitrażowej w sprawie nominacji zastępczej dr hab. Z. B. zapadła w dniu 7 sierpnia 2012 r., czyli już po tym jak zgodnie został on wyznaczony przez arbitrów. Dr hab. Z. B. nie był wybrany w drodze nominacji zastępczej, ale został w pierwszej kolejności wybrany przez arbitrów bocznych, a żaden przepis nie zakazuje wybranym arbitrom podejmowania funkcji w organach stałego sądu arbitrażowego, w którym orzekają. Podkreślono, że zakaz wprowadzony w § 18 ust. 2 Regulaminu SAIKG dotyczy tylko nominacji zastępczej.

W odpowiedzi na skargę wskazano także, że termin na powołanie arbitra przewodniczącego (§ 22 ust. 2 Regulaminu SAKIG) nie jest wyznaczony na czynności stron, lecz na czynności arbitrów, więc należy je zaliczyć do wewnętrznych czynności sądu arbitrażowego. Stosując analogię do terminów wyznaczonych dla sądu powszechnego, są to terminy, których przekroczenie nie powoduje bezskuteczności czynności. Nadto nominacja zastępcza następuje w sytuacji niewybrania arbitra przewodniczącego w terminie, więc nominacja ta jest bezprzedmiotowa, jeżeli arbiter przewodniczący został wybrany, choćby po terminie, ale przed dokonaniem nominacji zastępczej.

Nadto przeciwnik skargi wskazał, że wszystkie pozostałe zarzuty E&Y są niedopuszczalne w postępowaniu ze skargi o uchylenie wyroku sądu arbitrażowego, gdyż oparte są na kwestiach, które nie miały żadnego wpływu dla rozstrzygnięcia sprawy albo na kwestionowaniu swobodnej oceny dowodów dokonanej przez Sąd Arbitrażowy, albo na rzekomych sprzecznościach w treści wyroku Sadu Arbitrażowego, które to rzekome sprzeczności wynikają wyłącznie z wybiórczego i wprowadzającego w błąd cytowania uzasadnienia Sądu Arbitrażowego przez E..

Przeciwnik skargi w odpowiedzi na pozew zakwestionował zarówno wysokość jak i samo poniesienie szkody przez powoda. Podał, że rozważania dotyczące poniesienia szkody powinny w istocie odnosić się do majątku spółki P1, gdyż to ona była podmiotem całości praw i obowiązków z Umowy Inwestycyjnej. Zaznaczył, iż wszystkie majątkowe skutki, które E. (...) traktuje w pozwie jako szkodę, wynikają z jej własnych biznesowych decyzji, oraz że mogła ona bez żadnych ujemnych konsekwencji wybrać inny scenariusz działań, który pozwoliłby uniknąć wszystkich konsekwencji majątkowych, kwalifikowanych przez E. (...) (nietrafnie) jako szkodę. Tym samym te skutki majątkowe nie są szkodą.

Przeciwnik skargi podważył też podstawę, na jakiej strona powodowa szacuje wysokość utraconych korzyści. Zdaniem powoda, szkoda wynika z faktu, że cenę za udziały lub akcje swoich spółek zależnych E. (...) uzyskała w całości w pieniądzu a nie, jak początkowo planowano, w akcjach E., których cena następnie istotnie wzrosła.

Dalej podano, że Sąd Arbitrażowy uznał, że E&Y ponosi odpowiedzialność za niewykonanie zobowiązania, ponieważ mógł przewidzieć, że taki spór pomiędzy E. i E. powstanie. Sąd Arbitrażowy orzekł, że E&Y nie można przypisać winy umyślnej, gdyż dążył on do lojalnego wykonania zobowiązania i dlatego zasądził od E&Y na rzecz E. kwotę w wysokości przewidzianej w umownym ograniczeniu odpowiedzialności.

W odpowiedzi na skargę wskazano również, że Sąd Arbitrażowy nie pominął żadnego wniosku dowodowego. Wskazano, że zgodnie z § 37 Regulaminu, strony przyznały zespołowi orzekającemu uprawnienie do samodzielnej oceny wiarygodności oraz mocy dowodów, z którego to uprawnienia Sad Arbitrażowy skorzystał i ocenił, że opinia BDO nie może być uznana za dowód wystarczający, z uwagi na jej zakwestionowanie przez stronę pozwaną.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny.

W dniu 27 styczna 2011 r. pomiędzy powodem (...) S.A. z siedzibą w (...) S.A. z siedzibą w Komornikach, a przeciwnikiem skargi (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. zawarta została „Umowa nr (...) na wykonanie uzgodnionych procedur”. Zgodnie z § 7 umowy strony zobowiązały się do polubownego rozstrzygania wszelkich sporów wynikających z Umowy. W przypadku, gdyby Strony nie osiągnęły porozumienia w drodze ugody, spór zostanie rozstrzygnięty przez Sąd Arbitrażowy przy Krajowej Izbie Gospodarczej w W. zgodnie z regulaminem tego Sądu. Postępowanie przed Sądem będzie się toczyć w języku polskim.

Przedmiotem w/w umowy było zobowiązanie się pozwanego wobec powoda oraz E. do wykonania za wynagrodzeniem dzieła, na które składać się miało opracowanie trzech raportów, z których ostatni niezbędny był do obliczenia kluczowego elementu ceny do planowanej transakcji zbycia udziałów i akcji.

Powód w końcu listopada 2010 r. – zwrócił się do pozwanej spółki z propozycją nawiązania współpracy. Ostatni raport, będący przedmiotem Umowy Inwestycyjnej, miał zostać przedstawiony przez pozwanego do dnia 28 lutego 2011 r. i była to końcowa data wykonania umowy (akta Sądu Arbitrażowego (pozew) – k. 3 - 4).

W dniu 9 maja 2012 r. (...) S.A. z siedziba w L. wniosła do Sądu Arbitrażowego przy Krajowej Izbie Gospodarczej w W. przeciwko (...) sp. z o.o. w W. pozew o zapłatę kwoty 431.053.618,65 zł, wskazując w uzasadnieniu, że dochodzone niniejszym pozwem roszczenie ma charakter odszkodowawczy i wynika z niewykonania przez pozwanego umowy zawartej z powodem. Nadto w oparciu o § 29 ust 3 Regulaminu Sądu Arbitrażowego powód wyznaczył jako Arbitra adw. J. K. (akta Sądu Arbitrażowego (pozew) – k. 2).

Pismem z dnia 10 maja 2012 r. Sąd Arbitrażowy zawiadomił stronę skarżącą o tym, że wpłynął pozew oraz wezwał do zapłaty opłaty rejestracyjnej i arbitrażowej. Jednocześnie skarżącemu doręczono Regulamin Sądu Arbitrażowego z dnia 01 stycznia 2007 r., taryfę opłat i listę arbitrów (akta sądu arbitrażowego sygn. akt SA 111/12 – k. 383).

W dniu 31 maja 2012 r. wysłano odpis pozwu do strony pozwanej doręczając Regulamin Sądu Arbitrażowego z dnia 01 stycznia 2007 r., taryfę opłat oraz listę arbitrów (akta sądu arbitrażowego sygn. akt SA 111/12 – k. 386).

Pismem z dnia 21 czerwca 2012 r. strona pozwana wyznaczyła arbitra w osobie A. K. (akta sądu arbitrażowego sygn. akt SA 111/12 – k. 392 – 393).

Następnie pismami z dnia 22 czerwca 2012 r. J. K. i A. K. zostali powiadomieni przez Sad Arbitrażowy o ustanowieniu ich arbitrami. Jednocześnie doręczono im kopię pozwu oraz Regulamin Sądu Arbitrażowego z dnia 01 stycznia 2007 r., taryfę opłat i listę arbitrów. Nadto zakreślono termin dwóch tygodni od doręczenia pisma na wybranie wspólnie z drugim arbitrem Przewodniczącego zespołu (...), pod rygorem wyznaczenia arbitra Przewodniczącego przez Radę Arbitrażową (akta sądu arbitrażowego sygn. akt SA 111/12 – k. 402 – 403).

W dniu 22 czerwca 2012 r. A. K., zaś w dniu 27 czerwca 2012 r. J. K. złożyli oświadczenie o bezstronności i niezależności (akta Sądu Arbitrażowego sygn. akt SA 111/12 – k. 405 – 406).

W dniu 29 czerwca 2012 r. strona pozwana wniosła odpowiedź na pozew żądając oddalenia powództwa w całości oraz zasądzenia na rzecz pozwanego od powoda zwrotu kosztów postępowania arbitrażowego oraz zwrotu kosztów zastępstwa procesowego wg spisu kosztów, który zostanie złożony, a w razie jego braku zgodnie z regulaminem Sądu Arbitrażowego przy Krajowej Izbie Gospodarczej (akta sądu arbitrażowego sygn. akt SA 111/12 – k. 408 – 409).

W dniu 02 lipca 2012 r. Sąd Arbitrażowy przesłał do pełnomocników stron oraz do obu arbitrów odpowiedź na pozew (akta sądu arbitrażowego sygn. akt SA 111/12 – tom II, k. 247).

W dniu 20 lipca 2012 r. arbitrzy J. K. i A. K. zgodnie postanowili powołać do niniejszej sprawy na arbitra Przewodniczącego Zespołu (...) dr Z. B. (akta sądu arbitrażowego sygn. akt SA 111/12 – tom II, k. 249).

W dniu 07 sierpnia 2012 r. Rada Arbitrażowa w związku z niewyznaczeniem w zakreślonym terminie arbitra przewodniczącego przez arbitrów wybranych przez strony postępowania, postanowiła wyznaczyć na arbitra przewodniczącego p. Z. B. (akta sądu arbitrażowego sygn. akt SA 111/12 – t. II, k. 250). O dokonanym wyborze Z. B. został poinformowany pismem z dnia 09 sierpnia 2012 r., który w dniu 10 sierpnia 2012 r. złożył oświadczenie o bezstronności i niezależności (akta sądu arbitrażowego sygn. akt SA 111/12 – t. II, k. 251, 253).

Pismem z dnia 30 sierpnia 2012 r. strony zostały poinformowane o składzie zespołu orzekającego oraz o wyznaczeniu terminu rozprawy (akta sądu arbitrażowego sygn. akt SA 111/12 – t. II, k. 255).

Na rozprawie w dniu 26 września 2012 r. strony nie zgłosiły zastrzeżeń co do składu Zespołu Orzekającego (akta sądu arbitrażowego sygn. akt SA 111/12 – t. II, k. 265). Strony otrzymały także wszystkie odpisy protokołów i nagrania, o które wnosiły.

Sąd Arbitrażowy uwzględniał wnioski stron o zmianę postanowień dowodowych (k. 449 tom II i 129 tom III) oraz rozpoznał wszystkie wnioski dowodowe zgłoszone przez strony. Świadkowie zawnioskowani przez obie strony zostali wysłuchani w formie pisemnej, zaś świadkowie wymienieni przez powoda w piśmie z dnia 15 lutego 2013 r. (k. 226 tomu III) i pozwanego w piśmie z dnia 15 lutego 2013 r. (k 232 tom III) również w drodze przesłuchania na rozprawach w dniu 12 i 13 czerwca 2013 r. (k. 238 i 300 tom III w zw. z 141-193 i 195-279 tom IV).

Na rozprawie w dniu 13.06.2013 r. odroczono rozprawę do dnia 21 czerwca 2013 r., na której to zamknięto rozprawę oraz zakreślono stronom termin do 30 września 2013 r. na złożenie załączników do protokołu rozprawy z dnia 21 czerwca 2013 r. obejmujących podsumowanie stanowisk. Nadto zakreślono 14 dniowy termin na ewentualny wniosek o otwarcie zamkniętej rozprawy (akta sądu arbitrażowego sygn. akt SA 111/12 – t. IV, k. 291 - 292).

Pismem z dnia 05 lipca 2013 r. powód odniósł się do zgromadzonego materiału dowodowego w sprawie (k. 286-289 tom IV), zaś przeciwnik skargi pismami z dnia 17 lipca 2013 r. i 30 września 2013 r. podsumował swoje stanowisko w sprawie (k. 308-411). Natomiast w dniu 30 września 2013 r. powód końcowo podsumował swoje stanowisko w załączniku do protokołu rozprawy z dnia 21 czerwca 2013 r. (k. 413 – 436, t. IV).

Pismem z dnia 22 października 2013 r. oraz z dnia 26 listopada 2013 r. Zespół Orzekający zwrócił się do Sekretarza Generalnego Sądu Arbitrażowego z wnioskiem o przedłużenie terminu na wydanie wyroku (do dnia 29.11.2013 r., a następnie do dnia 20.12.2013 r.). Oba wnioski zostały w całości uwzględnione (k. 438-439 tom IV).

W dniu 11 grudnia 2013 r. Sąd Arbitrażowy przy Krajowej Izbie Gospodarczej wydał wyrok, zgodnie z którym:

- zasądził od pozwanego (...) Sp. z o. o. z siedzibą w W. na rzecz powoda (...) S.A. z siedzibą w L. kwotę 795.000,00 złotych z odsetkami ustawowymi od dnia 6 kwietnia 2012 r. do dnia zapłaty (pkt 1 wyroku),

- zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 839.180.00 zł tytułem zwrotu połowy kosztów postępowania tj. opłaty arbitrażowej i opłaty rejestracyjnej (pkt 2 wyroku),

- w pozostałej części oddalił powództwo (pkt 3 wyroku)

- zniósł wzajemnie pomiędzy stronami koszty zastępstwa procesowego (pkt 4 wyroku).

Nadto arbiter J. K. zgłosił, podpisując uzasadnienie, zdanie odrębne (k. 13-289, t. V).

W dniu 12 grudnia 2013 r. pełnomocnik powoda wniósł wniosek o odwołanie i wyłączenie arbitra przewodniczącego. W uzasadnieniu podał, iż na podstawie § 26 i § 25 ust. 4 Regulaminu Sądu Arbitrażowego wskutek powołania z dniem 29 listopada 2013 r. w skład Rady Arbitrażowej Sądu Arbitrażowego przy KIG, Arbiter Przewodniczący, w świetle § 18 ust. 2 Regulaminu oraz § 9 ust. 3 Statutu Sądu Arbitrażowego utracił zdolność do pełnienia funkcji Arbitra Przewodniczącego powołanego przez Radę Arbitrażową, jako tzw. arbiter zastępczy. Nadto wskazano, że fakt powołania dr hab. Z. B. w skład Rady Arbitrażowej budzi uzasadnione wątpliwości co do jego niezależności i bezstronności w niniejszej sprawie (k. 1-3 tom V).

W dniu 13 grudnia 2013 r. wniosek ten przesłano do pozwanego oraz Z. B., z prośbą o zajęcie stanowiska w terminie 14 dni (k. 7 - 8 tom V).

W dniu 23 grudnia 2013 r. Z. B. złożył stanowisko, w którym wskazał, że powoływany przez stronę powodową przepis § 18 ust. 2 Regulaminu Sądu Arbitrażowego przy (...) ze swej istoty chronić powinien przed sytuacjami, w których w drodze zastępczej nominacji powołuje się do Zespołu Orzekającego członka Rady Arbitrażowej aktywnie pełniącego funkcję w chwili dokonywania przez Radę nominacji, a powołane naruszenie bezstronności, czy też konflikt interesów nie mogły mieć miejsca. Nadto, wybór dokonany przez Prezydium KIG nie mógł mieć wpływu na przebieg postępowania. Podał także, że decyzja Rady Arbitrażowej z dnia 7 sierpnia 2012 r. o powołaniu do pełnienia funkcji przewodniczącego Zespołu Orzekającego była jedynie potwierdzeniem zgodnego wniosku pozostałych Arbitrów. Z. B. wskazał także, że początkowo wybrani arbitrzy nie doszli do porozumienia co do wyboru Arbitra Przewodniczącego, a porozumienie osiągnięto dopiero po upływie dwutygodniowego terminu wynikającego z § 22 ust. 2 Regulaminu Sądu Arbitrażowego. Podał również, że nie uwzględniając wniosku Arbitrów o przedłużenie terminu wynikającego Regulaminu, Rada Arbitrażowa podjęła decyzje o wskazaniu Arbitra Przewodniczącego w trybie przewidzianym w § 22 ust 2 Regulaminu Sądu Arbitrażowego (nominacja zastępcza), którym to został wybrany ten sam Przewodniczący, na którego wskazywała wola wyrażona uprzednio przez obu pozostałych Arbitrów, zaś okoliczność ta została szczegółowo rozważona w uzasadnieniu, znanego stronie wnioskującej wyroku z dnia 11 grudnia 2013 r. Nadto informacja o powołaniu do składu Rady Arbitrażowej została ogłoszona publicznie na stronie internetowej Sądu Arbitrażowego przy KIG (k. 194-196 tom V).

W dniu 10 stycznia 2014 r. arbiter J. K. złożył zdanie odrębne (k. 210-263 tom V).

Na posiedzeniu w dniu 27.01.2014 r. Rada Arbitrażowa w składzie: K. K., A. S., M. K., M. Ł., M. T., C. W., A. T. na podstawie § 25 ust. 6 Regulaminu Sądu z dnia 01 stycznia 2007 r. w związku ze złożeniem wniosku o wyłączenie arbitra po wydaniu wyroku w sprawie postanowiła oddalić wniosek strony powodowej (k. 265 tom V).

O powyższym rozstrzygnięciu pełnomocnicy stron zostali powiadomieni pismem z dnia 17 lutego 2014 r. (k. 266, tom V).

Sąd Arbitrażowy przy Krajowej Izbie Gospodarczej w W. prowadził postępowanie m.in. w oparciu o Regulamin Sądu, w którym znajdowały się poniższe zapisy:

§ 6: Jeżeli strony nie postanowiły inaczej, wiąże je Regulamin obowiązujący w dacie zawarcia zapisu na Sąd. W każdym jednak wypadku Zespół Orzekający stosując postanowienia Regulaminu uwzględnia postanowienia umowy o arbitraż (zapisu na sąd polubowny) oraz uzgodnione przez strony zasady i sposób postępowania przed Sądem. W postępowaniu prowadzonym w trybie ad hoc postanowienia zawarte w Regulaminie mają zastosowanie, jeżeli strony nie postanowiły inaczej. W sprawach, w których zawarcie ugody jest dopuszczalne, Zespół Orzekający powinien w każdym stanie postępowania dążyć do ich ugodowego załatwienia.

§ 7: Zespół orzekający ma obowiązek traktować strony równoprawnie, działając w sposób bezstronny. Każda strona ma prawo do wysłuchania i przedstawienia swoich wniosków i twierdzeń istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy oraz dowodów na ich poparcie lub dla odparcia wniosków i twierdzeń strony przeciwnej.

§ 13: Jeżeli uchybiono przepisom Regulaminu lub uzgodnionym przez strony zasadom postępowania, uważa się, że strona, która o powyższym uchybieniu wiedziała i nie podniosła zarzutu niezwłocznie lub w innym terminie określonym przez strony, zrzekła się możliwości podniesienia takiego zarzutu w postępowaniu przed Sądem.

§ 16: Arbiter i mediator jest bezstronny, niezależny i pełni swoją funkcję wedle najlepszej wiedzy i umiejętności zgodnie z „Zasadami Etyki Arbitra i Mediator Sądu Arbitrażowego przy Krajowej Izbie Gospodarczej w W.”. Arbiter i mediator nie może podjąć się pełnienia tej funkcji, jeżeli w danej sprawie zachodzą okoliczności, które budzą uzasadnione wątpliwości co do jego bezstronności lub niezależności, a także wtedy, gdy nie ma on kwalifikacji określonych w umowie stron. Z tych samych przyczyn arbiter i mediator mogą podlegać wyłączeniu w trybie i na zasadach określonych w § 25. (…) Arbiter i mediator składają na piśmie oświadczenie o swojej niezależności i bezstronności przed udostępnieniem im akt sprawy. Arbiter i mediator obowiązany jest ujawnić arbitrom i stronom wszelkie okoliczności, które mogłyby wzbudzić wątpliwości co do jego niezależności lub bezstronności, w szczególności swoje bezpośrednie związki i kontakty zawodowe ze stronami lub podmiotami powiązanymi oraz pełnomocnikami stron i ich kancelariami lub spółkami, w których wykonują zawód, jeżeli miały one miejsce w okresie ostatnich trzech lat.

§ 18: Prezes Sądu oraz członkowie Rady Arbitrażowej nie mogą pełnić funkcji arbitra i mediatora z nominacji zastępczej, jak również występować przed sądem jako pełnomocnik strony postępowania. Sekretarz Generalny Sądu, Zastępcy Sekretarza Generalnego Sądu oraz pracownicy Sądu Arbitrażowego nie mogą pełnić funkcji arbitra i mediatora, jak również występować przed Sądem jako pełnomocnik strony postępowania.

§ 20: Strona może powołać arbitra zastępczego na wypadek: a) nieprzyjęcia funkcji przez arbitra z przyczyn, o których mowa w § 16 ust. 3. B) wygaśnięcia powołania arbitra.

§ 21: W razie niepowołania arbitra przez stronę/strony albo niepowołania arbitra jedynego lub arbitra przewodniczącego, a także w innych wypadkach określonych w Regulaminie, arbitra wyznacza Rada Arbitrażowa spośród osób wpisanych na Listę Arbitrów.

Rada Arbitrażowa wyznaczając arbitra bierze pod uwagę kwalifikacje, jakie arbiter jedyny lub arbiter przewodniczący powinien posiadać stosownie do porozumienia stron, jak również inne okoliczności, które mogą mieć znaczenie dla powołania do pełnienia tej funkcji osoby niezależnej i bezstronnej oraz posiadającej kwalifikacje przydatne do rozpoznania i rozstrzygnięcia sporu między stronami.

§ 22: Sekretarz Generalny Sądu wzywa każdą ze stron, aby w terminie nie dłuższym niż trzy tygodnie powołała arbitra. Sekretarz Generalny Sądu wysyła jednocześnie stronom Listę Arbitrów. Stronę /strony, arbitra/arbitrów wyznacza Rada Arbitrażowa. Sekretarz Generalny Sądu wzywa arbitrów powołanych przez strony lub w zastępstwie strony/stron wyznaczonego/wyznaczonych przez Radę Arbitrażową, do powołania arbitra przewodniczącego, w terminie dwóch tygodni. W razie niepowołania arbitra przewodniczącego przez arbitrów, wyznacza go Rada Arbitrażowa.

Jeżeli strony uzgodniły, że arbitra lub arbitra przewodniczącego ma powołać określona osoba trzecia, a osoba ta nie dokonała powołania w terminie oznaczonym przez strony, lub w braku takiego terminu, w terminie miesiąca od wezwania jej przez Sekretarza Generalnego do dokonania – arbitra lub arbitra przewodniczącego, na wniosek strony, wyznacza Rada Arbitrażowa, chyba że strony postanowią inaczej.

§ 25: Arbiter może być wyłączony tylko wówczas, jeżeli zachodzą okoliczności, które budzą uzasadnione wątpliwości co do jego niezależności lub bezstronności, a także gdy nie ma on kwalifikacji określonych w umowie stron oraz niniejszym Regulaminie. Jeżeli strony nie określiły trybu postępowania o wyłączenie arbitra, stosuje się postanowienia Regulaminu. Strona może żądać wyłączenia arbitra w terminie dwóch tygodni od powzięcia wiadomości o podstawie jego wyłączenia. Po upływie tego terminu uważa się, że strona zrzekła się uprawnienia do żądania wyłączenia arbitra na tej podstawie.

§ 26: Strony mogą w każdym czasie odwołać każdego arbitra składając prezesowi Sądu zgodne oświadczenie na piśmie. O powtórzeniu powołania arbitra przez strony, stronę lub arbitrów, decyduje Prezes Sądu, a o powtórzeniu nominacji zastępczej przez Radę Arbitrażową - przewodniczący Rady Arbitrażowej. O powtórzeniu części lub całości postępowania z udziałem nowego arbitra, decyduje Zespół Orzekający w formie postanowienia.

§ 37: Zespół Orzekający ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Zespół Orzekający ocenia, jakie znaczenie nadać odmowie przedstawienia przez stronę dowodu lub przeszkodom stawianym przez nią w jego przeprowadzeniu.

§ 42: Wyrok powinien zostać wydany w ciągu miesiąca od zamknięcia rozprawy. Sekretarz Generalny Sądu może z urzędu bądź na wniosek Przewodniczącego Zespołu Orzekającego, przedłużyć powyższy termin na czas oznaczony, jeżeli jest to niezbędne ze względu na złożoność problemów będących przedmiotem rozstrzygnięcia lub inne okoliczności sprawy.

Natomiast zgodnie ze Statutem Sądu Arbitrażowego przy Krajowej Izbie Gospodarczej w W. Rada Arbitrażowa jest organem stanowiącym oraz opiniodawczym Sądu. Rada Arbitrażowa działa na podstawie Statutu i Regulaminu Sądu oraz Regulaminu Rady uchwalonego przez Radę na wniosek jej Przewodniczącego. Przewodniczącego oraz członków Rady Arbitrażowej powołuje Prezydium (...) na wniosek Prezesa (...) na okres 3 letniej wspólnej kadencji. Kadencja rozpoczyna się z dniem powołania Rady Arbitrażowej przez Prezydium (...). Do zakresu działania Rady Arbitrażowej należy m.in. nominacja zastępcza arbitrów w zakresie zastrzeżonym w Regulaminie Sądu do kompetencji Rady Arbitrażowej, wyłączanie arbitra od orzekania w sprawie w zakresie zastrzeżonym w Regulaminie Sądu do kompetencji Rady Arbitrażowej.

Decyzje Rady Arbitrażowej zapadają w formie uchwał podejmowanych bezwzględną większością głosów przy obecności co najmniej połowy członków Rady Arbitrażowej. W wypadku równej liczby głosów decydujący jest głos Przewodniczącego. Na zasadach określonych w Regulaminie Rady Arbitrażowej, Rada może podejmować uchwały w trybie obiegowym, tj. w drodze uzgodnienia stanowisk jej członków korespondencyjnie lub za pomocą innych środków bezpośredniego komunikowania się na odległość (§ 7). W świetle

§ 9 Prezes Sądu oraz członkowie Rady Arbitrażowej nie mogą pełnić funkcji arbitra i mediatora z nominacji zastępczej, jak również występować przed Sądem jako pełnomocnik strony postępowania.

Natomiast zgodnie ze statutem obowiązującym od 1.01.2015 r. w §4 ustalono, iż członkowie Rady Arbitrażowej nie mogą pełnić funkcji arbitra i mediatora z nominacji zastępczej, jak również występować przed Sądem jako pełnomocnicy stron postępowania.

Z kolei w §9 widnieje zapis, że Prezes Sądu nie może pełnić funkcji arbitra i mediatora z nominacji zastępczej, jak również występować jako pełnomocnik stron postępowania. W razie objęcia przez arbitra lub mediatora wpisanego na listę arbitrów i mediatorów Sądu funkcji we władzach innego stałego ogólnego sądu arbitrażowego w Polsce lub zatrudnienia w takim sądzie, wykreślenie z listy arbitrów i mediatorów następuje, jeżeli prezydium KIG odmówi wyrażenia zgody - o której mowa w ust. 8, albo jeżeli arbiter lub mediator nie wystąpią niezwłocznie o jej udzielenie. (dowód: dokument k. 441-450 akt).

Sąd zważył co następuje:

Skarga nie zasługiwała na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 1205 § 1 k.p.c. wyrok sądu polubownego wydany w Rzeczypospolitej Polskiej może zostać uchylony przez sąd wyłącznie w postępowaniu wszczętym na skutek wniesienia skargi o jego uchylenie.

Postępowanie o uchylenie wyroku sądu polubownego wykazuje istotne odmienności względem postępowania apelacyjnego (art. 367 i nast. k.p.c.). Podstawy uchylenia wyroku sądu polubownego definiuje przepis art. 1206 k.p.c. Z treści art. 1206 k.p.c. wynika w sposób jednoznaczny, że zawarte w nim wyliczenie podstaw skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego ma charakter wyczerpujący. Kognicja sądu w takiej sprawie jest ograniczona tylko do zbadania, czy zachodzi powołana w skardze jej podstawa, którą może być jedna z okoliczności wymienionych w art. 1206 § 1 k.p.c., i z urzędu, niezależnie od powołania w skardze, sąd bierze jedynie pod rozwagę przesłanki określone w art. 1206 § 2 k.p.c. Sąd rozpoznający skargę o uchylenie wyroku sądu polubownego nie rozpoznaje ponownie sprawy, w której sąd polubowny wydał wyrok. Tym zasadom podporządkowane jest nie tylko postępowanie przed sądem pierwszej, ale także i przed sądem drugiej instancji. Skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego ma zatem wyłącznie charakter kasatoryjny. Zgodnie bowiem z art. 1207 kpc w brzmieniu obowiązującym w dniu wniesienia skargi Do skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego przepisy art. 187 stosuje się odpowiednio. Postępowanie ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego odbywa się według przepisów księgi pierwszej części pierwszej, jeśli przepisy poniższe nie stanowią inaczej.

Odnosząc się do zawartych w skardze zarzutów wskazać należy, że w ocenie Sądu Okręgowego żaden z podniesionych zarzutów nie zasługuje na uwzględnienie.

I

Pierwszy zarzut odnosił się do nieprawidłowego składu Zespołu Orzekającego Sądu Arbitrażowego przy Krajowej Izbie Gospodarczej w W., a mianowicie do dopuszczenia do orzekania arbitra w osobie mec. Z. B., pomimo iż został on powołany do Rady Arbitrażowej.

Sąd Okręgowy uznał, iż zarzut ten nie zasługuje na uwzględnienie.

Przede wszystkim wskazać należy, że wniosek o wyłączenie arbitra został złożony dzień po wydaniu wyroku sądu polubownego, tj. w dniu 12 grudnia 2013 r., w związku z czym przez sam ten fakt, uwzględnienie tego wniosku nie było możliwe, a zarzut ten należało uznać za spóźniony. Nadto wniosek ten był spóźniony z uwagi na treść par. 13 regulaminu, zgodnie z którym „ Jeżeli uchybiono przepisom Regulaminu lub uzgodnionym przez strony zasadom postępowania, uważa się, że strona, która o powyższym uchybieniu wiedziała i nie podniosła zarzutu niezwłocznie lub w innym terminie określonym przez strony, zrzekła się możliwości podniesienia takiego zarzutu w postępowaniu przed Sądem”. Sąd w niniejszej sprawie na rozprawie w dniu 26.10.2016 r. próbował ustalić kiedy strona skarżąca powzięła wiadomość o powołaniu mecenasa Z. B. do Rady Arbitrażowej, jednakże pełnomocnicy skarżącego (którzy również reprezentowali skarżącego przed Sądem Arbitrażowym) nie potrafili wskazać kiedy i w jakich okolicznościach tę wiadomość powzięli. Zdaniem Sądu ciężar udowodnienia tej okoliczności spoczywał na stronie skarżącej. Podkreślić również należy, że wprawdzie końcowy termin złożenia wniosku o wyłączenie arbitra wynosi dwa tygodnie (par 25 regulaminu), jednakże – zdaniem Sądu – nie wyklucza to stosowania par 13 regulaminu, zgodnie z którym czynność ta podjęta była być niezwłocznie a najpóźniej w terminie dwóch tygodni od powzięcia informacji o tej okoliczności.

Po drugie stosownie do § 16 Regulaminu Sądu Polubownego arbiter może nie przyjąć funkcji, jeżeli zachodzą tego rodzaju okoliczności, które mogą wzbudzić wątpliwości co do jego bezstronności lub jego niezależności. Arbiter jest nadto zobowiązany do złożenia pisemnego oświadczenia o swojej bezstronności i niezależności, które składa się do akt sprawy. Arbiter Z. B. złożył do akt stosowne oświadczenie o swojej bezstronności i niezależności, a w trakcie postępowania przed sądem polubownym żadna ze stron nie kwestionowała obiektywizmu i bezstronności wskazanego arbitra. Podkreślić również należy, że interpretacja pojęcia „obiektywny i bezstronny” jest dość oczywista oraz ugruntowana w orzecznictwie sądów i doktrynie. Generalnie przyjmuje się, że okolicznością mogącą budzić wątpliwości co do bezstronności lub niezależności arbitra są stosunki o charakterze emocjonalnym bądź osobiste powiązania gospodarcze, np. powiązania majątkowe, kredytowe. Przykładowo w regulaminie wskazano, że taką okolicznością są bezpośrednie związki i kontakty zawodowe ze stronami lub podmiotami powiązanymi oraz pełnomocnikami stron i ich kancelariami lub spółkami, w których wykonują zawód, jeżeli miały one miejsce w okresie ostatnich trzech lat.

W odniesieniu do mec. Z. B. żadna tego rodzaju okoliczność nie wystąpiła (co było bezsporne). Skarżący nazywa taką okolicznością fakt, że po zamknięciu rozprawy, Przewodniczący Zespołu Orzekającego został powołany do Rady Arbitrażowej. Fakt ten jednak w żaden sposób nie wskazuje na utratę cechy bezstronności i niezależności.

Ponadto wskazać należy, iż powołanie do Rady Arbitrażowej mec. Z. B. nastąpiło po zamknięciu przewodu sądowego, zaś od nominacji arbitra przewodniczącego do daty podpisania przez Zespół Orzekający wyroku Rady Arbitrażowej upłynęło 13 dni. Strona nie podnosiła ewentualnej bezstronności arbitra i wpływu na wynik postępowania. Podnoszony zarzut ewentualnej nieprawidłowości składu sądu polubownego w niniejszej sprawie nie mógł mieć w takiej sytuacji wpływu na wynik całego postępowania.

Ponadto strona przeciwna słusznie podniosła, że ustanowienie w niniejszej sprawie arbitra nie nastąpiło w trybie wyboru arbitra zastępczego. Wskazanie arbitra Przewodniczącego Zespołu Orzekającego przez arbitrów J. K. oraz A. K. miało miejsce w dniu 20 lipca 2012 r., czyli jeszcze przed wydaniem postanowienia przez Radę Arbitrażową w tym przedmiocie. Podkreślić należy, iż w świetle § 21 i § 22 Regulaminu Sądu Arbitrażowego, Rada Arbitrażowa wyznacza arbitra zastępczego m.in. dopiero w sytuacji, gdy powołani przez strony arbitrzy w ogóle nie dokonali powołania. W niniejszej zaś sprawie powołani przez strony arbitrzy dokonali powołania, jednakże po upływie zakreślonego im terminu. Zaś Rada Arbitrażowa ten wybór jedynie usankcjonowała, bowiem zwrócić trzeba uwagę na fakt, że zarówno arbitrzy wyznaczeni przez strony jak i Rada Arbitrażowa wskazali na tą sama osobę tj. mec. Z. B..

Ze względu na uprzednie wyznaczenie mec. Z. B. na arbitra Przewodniczącego przez arbitrów J. K. oraz A. K., jego późniejsze zasiadanie w R. Arbitrów nie ma większego znaczenia dla rozpoznania sprawy. Nadto ponownie podkreślić należy, że strona skarżąca nie wskazywała na inne, aniżeli zasiadanie w Radzie Arbitrów okoliczności, które mogłyby skutkować uchyleniem orzeczenia sądu polubownego.

Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Gdańsku w uzasadnieniu wyroku z dnia 11 lutego 2014 r. w sprawie I Acz 1475/13 „należy przyjąć, iż strona postępowania arbitrażowego mogłaby powołać się na klauzulę porządku publicznego w związku z naruszeniem jej prawa do rzetelnego procesu przez rozstrzygnięcie sporu przez arbitra nie cechującego się niezależnością i bezstronnością zasadniczo w dwóch przypadkach. Po pierwsze, w razie złamania elementarnego zakazu występowania jako sędzia we własnej sprawie ( nemo iudex in causa sua), co obejmuje tzw. czerwona lista bezwzględna sformułowana w wytycznych (...)(k.235). Zasada ta należy do obszaru porządku publicznego ( art. V ust.2 b konwencji (...)) i jest podstawową zasadą polskiego porządku prawnego, a jej zakres stosowania powinien obejmować także prywatny tryb rozstrzygania sporów, nawet gdyby strony zaniechały złożenia wniosku o wyłączenie arbitra. Tego rodzaju sytuacja oznacza obiektywną niezdolność arbitra do wykonywania funkcji bez względu na akceptację przez strony. Po drugie, w zależności od okoliczności konkretnego przypadku w sytuacjach objętych tzw. czerwoną listą względną wytycznych (...), a w wyjątkowych sytuacjach pomarańczową listą wytycznych (...) (k. 235-236) o ile strony nie zostaną poinformowane przez arbitra o okolicznościach mogących poddawać w wątpliwość jego bezstronność i nie będą miały możliwości wnioskowania o jego wyłączenie”. W niniejszej zaś sprawie – jak wskazano powyżej – takich okoliczności nie wskazywano. Jednocześnie Sąd Apelacyjny w wyżej cytowanym uzasadnieniu zauważył (a Sąd w niniejszym składzie w pełni ten pogląd podziela), iż „Klauzula porządku publicznego w ramach postępowania o stwierdzenie wykonalności wyroku zagranicznego sądu arbitrażowego, nie może zastępować procedury wyłączenia arbitra, której wdrożenia strona postępowania arbitrażowego zaniechała, a które służyło zmniejszeniu ryzyka nadużywania pozamerytorycznych zarzutów dotyczących niezależności lub bezstronności arbitra po zakończeniu postępowania arbitrażowego.”

W ocenie Sądu, zarzut strony skarżącej odnośnie nieprawidłowego składu jest nieuzasadniony, a mając na uwadze powyższe rozważania zarzut naruszenia art. 1206 § 1 pkt 4 k.p.c. nie mógł zostać uznany przez Sąd za skuteczny.

II

Kolejny zarzut, dotyczący naruszenia klauzuli porządku prawnego przez sąd polubowny, w ocenie Sądu Okręgowego również nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z ugruntowanym w orzecznictwie poglądem ocena zgodności wyroku sądu polubownego z zasadami porządku prawnego jest dokonywana z uwzględnieniem wyłącznie treści wyroku sądu polubownego. Sąd państwowy nie bada prawidłowości rozstrzygnięcia tego sądu pod kątem jego zgodności z prawem materialnym (wyrok SN z 3 września 1998 r., I CKN 822/97, OSNC 1999, Nr 2, poz. 39 oraz orzeczenie SN z 8 lutego 1937 r., C III 1254/35, LexPolonica nr 367714). Ponadto Sąd wskazał, iż zgodnie z orzecznictwem, walor naczelnych norm posiadają: prawo do sądu rozumiane jako prawo do rozpoznania sprawy przez niezależny sąd w ramach rzetelnie prowadzonego postępowania; obowiązek naprawienia szkody przez stronę umowy, która nie wykonała lub nienależycie wykonała zobowiązanie, jeżeli zachodzi normalny związek przyczynowy między jej zachowaniem a szkodą oraz zasada, iż odszkodowanie (zarówno czynu niedozwolonego, jak i z kontraktu) należy się tylko wówczas, gdy poszkodowany poniósł szkodę (Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz tom 2, pod redakcją Małgorzaty Manowskiej, wyd. LexisNexis, Warszawa 2011 r.).

Na podstawie wyrażonej w art. 1206 § 2 pkt 2 k.p.c. klauzuli porządku publicznego wyrok sądu arbitrażowego ulega zatem uchyleniu tylko wtedy, gdy zdeterminowane jego treścią skutki są nie do pogodzenia z określoną normą zaliczaną do podstawowych zasad tego porządku. Pojęcie podstawowych zasad porządku Rzeczypospolitej Polskiej podlega wykładni. Według wyroku SN z dnia 11 maja 2007 r., I CSK 82/07 (OSNC 2008, Nr 6, poz. 64) użyte w art. 1206 § 2 k.p.c. określenie "podstawowe zasady porządku prawnego" wskazuje, że chodzi o takie naruszenie przepisów prawa materialnego, które prowadzi do pogwałcenia zasad państwa prawa (praworządności), a zapadły wyrok arbitrażowy narusza naczelne zasady prawne obowiązujące w Rzeczypospolitej Polskiej, godzi w obowiązujący porządek prawny, czyli narusza pryncypia ustrojowo-polityczne i społeczno-gospodarcze. W orzecznictwie i literaturze kładzie się nacisk na okoliczność, że ocena, czy orzeczenie sądu polubownego nie uchybia podstawowym zasadom porządku publicznego, musi być formułowana w sposób zawężający, co oznacza, iż pozytywne odwołanie się do klauzuli porządku publicznego (art. 1206 § 2 pkt 2 k.p.c.) jest możliwe tylko wtedy, gdy skutki orzeczenia sądu polubownego prowadziłyby do istotnego naruszenia tych zasad (por. wyrok SA w Katowicach z dnia 29 grudnia 2006 r., I A Ca 1589/06, LEX nr 307227).

W niniejszej sprawie, strona skarżąca formułowała zarzuty w oparciu o uzasadnienie Sądu Arbitrażowego, których jednak nie można wywieść z jego treści.

Jeżeli strona nie wykaże naruszenia prawa lub procedury w postępowaniu arbitrażowym, to nie może skutecznie podważać orzeczenia uzyskanego w tym trybie. Sądy powszechne bowiem nie oceniają wyroków zapadłych przed sądem polubownym (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 października 2016 r., ICSK 592/15).

Powód wskazywał, że na skutek niewykonania umowy przez pozwanego, E. (...) poniosła szkodę, na którą składają się strata i utracone korzyści, zaś przeciwnik skargi zakwestionował zarówno wysokość, jak i samo poniesienie szkody przez powoda, a rzekoma szkoda powstała w części na skutek nieprawidłowego postępowania E. (...). Natomiast pozostały zakres nie ma charakteru szkody, lecz co najwyżej utraty szansy.

Powód w skardze wskazywał również na ewentualną winę czy rażące niedbalstwo, a nawet odwołując się na zasadzie analogii do prawa karnego podnosił zarzut naruszenia zasady domniemania niewinności, co w jego ocenia stanowiło pogwałcenie zasady klauzuli porządku publicznego.

Powyższe zarzuty w ocenie Sądu są bezpodstawne, zwłaszcza iż na gruncie prawa cywilnego również formułowane są różnego rodzaju domniemania, choćby w treści art. 471 k.c., - zasada domniemania winy, która już nie ma zastosowania przy art. 415 k.c. Kwestia rozkładu ciężaru dowodu w zakresie udowadniania winy objęta jest wolą ustawodawcy, zatem nie można uznać, że Sąd Arbitrażowy analizując szczegółowo powyższe kwestie (teza 639-646 uzasadnienia wyroku) i posiłkowo wskazując na rozważania zawarte również w doktrynie prawa karnego, dopuścił się pogwałcenia porządku publicznego.

Podkreślić również należy, że Sąd Arbitrażowy odniósł się w treści orzeczenia do zasady pełnego odszkodowania i pełnej odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną umyślnie (teza 623 i nast.)

Strona skarżąca podniosła także, iż sąd polubowny w sposób wadliwy przeprowadził postępowanie dowodowe poprzez m.in. niezasadne pominięcie dowodów wnioskowanych i ich wybiórczą ocenę.

Wskazać należy, że art. 1183 k.p.c. gwarantuje równość w postępowaniu arbitrażowym, która przejawia się w zapewnieniu stronom możliwości skorzystania z takich samych środków procesowych, tj. wysłuchania oraz przedstawienia swoich twierdzeń i dowodów. Przeprowadzenie przez sąd polubowny postępowania z pominięciem zaoferowanego przez stronę dowodu może jedynie uzasadniać zarzut naruszenia art. 1183 k.p.c., jeżeli dowód ten był konieczny do rozstrzygnięcia sprawy. O tym, jakie okoliczności są istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, a w konsekwencji tego, czy wymagają one dowodzenia decyduje wykładnia normy prawnej, która została przez sąd zastosowana. Jeżeli sądowi polubownemu nie można przypisać bezpodstawnego zaniechania obowiązku orzeczniczego, a pominięcie zgłoszonego przez stronę dowodu było wynikiem przyjętej przez ten sąd wykładni prawa materialnego, to sam fakt, że może być ona oceniona, jako błędna nie może uzasadniać uwzględnienia skargi o uchylenie tego wyroku chyba, że wyrok uchybia jednocześnie podstawowym zasadom porządku prawnego.

Jak wynika z analizy akt sądu polubownego, sąd ten nie pominął żadnego z wniosków dowodowych stron, dopuszczał dowody mające znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy oraz dokładnie je analizował. Wszystkie zgłoszone wnioski dowodowe zostały uwzględnione, a dowody zarówno z dokumentów, jak i z zeznań świadków czy oświadczeń przedstawicieli stron zostały przeprowadzone w toku postępowania. Podkreślić należy, iż sąd polubowny dopuścił także wniosek o przedłużenie terminu do złożenia dodatkowych wniosków dowodowych. W związku z tym, sposób procedowania przez sąd polubowny nie budzi najmniejszych zastrzeżeń Sądu Okręgowego w tym zakresie.

Postępowanie Zespołu Orzekającego w toku niniejszego postępowania odpowiadało zasadom porządku prawnego. Należy przy tym zaznaczyć, iż inicjatywa dowodowa stron nie była ograniczana na żadnym z etapów postępowania.

Zauważyć nadto jeszcze należy, że swoboda sędziowska (sądu polubownego) w ocenie przydatności określonych dowodów lub twierdzeń dla ustaleń stanu faktycznego i wyrokowania, jest odpowiednio szersza niż ta, o której mowa w art. 233 § 1 k.p.c., a sąd państwowy „kontroluje” ją tylko pod kątem „podstawowych zasad” postępowania przed tym sądem. Dopiero w sytuacji, gdy sąd państwowy uznałby, że postępowanie nie zostało w ogóle przeprowadzone lub przeprowadzone niekompletnie, albo w oczywisty sposób przeprowadzono je wadliwie, uchybiając regułom logicznego rozumowania, wiązania ze sobą faktów w łańcuchu przyczynowo - skutkowym, wybiórczego dopuszczenia dowodów w sprawie, przeprowadzenia dowodów tylko jednej strony, z niezasadnym pominięciem dowodów wnioskowanych przez stronę przeciwną itp., można byłoby uznać, że nie zostały zachowane wymagania, o których jest mowa w art. 1206 § 1 pkt 4 k.p.c. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2008 r., V CZ 42/08).15 lutego 1964 r., I CR 123/63; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 lipca 2008 r., V CZ 42/08).).

Nadto, tytułem sygnalizacji, wskazać należy, iż w doktrynie prezentowany jest słuszny pogląd, wsparty także podobnym punktem widzeniem tej kwestii na tle ustawodawstw obcych, że powołany przepis należy interpretować zwężająco, ograniczając możliwość wzruszenia wyroku sądu polubownego do zasad sprawiedliwego procesu i takich uchybień procesowych, które mogłyby mieć wpływ na wyrok sądu polubownego.

Sąd państwowy może tylko w wyjątkowych przypadkach – wskazanych przez przepisy ustawy, interpretowane ściśle – uchylić wyrok sądu polubownego, skutkiem czego w razie wątpliwości należy dążyć do utrzymania w mocy wyroku, aniżeli do jego uchylenia (por. m.in. orzeczenia Sądu Najwyższego: z dnia 22 października 1935, CII 984/35, PPC 1936, nr 7 – 8, s. 252 i z 21 grudnia 2004 r., I CK 405/04, MoP 2005, nr 2, poz. 66).

Reasumując, w niniejszej sprawie, zdaniem Sądu Okręgowego, brak było podstaw do przyjęcia, że doszło do naruszenia klauzuli porządku publicznego. Zaskarżony wyrok sądu polubownego nie może być uznany za sprzeczny z podstawowymi zasadami porządku publicznego. Rozstrzygnięcie w nim zawarte zostało poparte stosowną analizą materiału dowodowego i jego oceny pod względem prawnym, czemu sąd polubowny dał wyraz w uzasadnieniu wyroku. W ocenie Sądu brak było podstaw do przyjęcia, aby przy wyrokowaniu doszło do naruszenia przepisów prawa materialnego. Sąd podzielił w tym względzie ustalenia faktyczne i prawne sądu polubownego. Nie może być również mowy, w ocenie Sądu, aby na skutek wydania wyroku przez sąd polubowny doszło do istotnego naruszenia naczelnych zasad prawnych obowiązujących w Rzeczypospolitej Polskiej. W opinii Sądu fakt, iż skarżący nie podziela oceny rozstrzygnięcia, jakie zapadło, nie może być stawiane na równi z istotnym naruszeniem porządku prawnego. Taka sytuacja miałaby miejsce dopiero wtedy, gdy w ramach orzekania sąd polubowny naruszyłby normy prawne i orzekł wbrew ich treści, bądź w oparciu o nieistniejące normy prawne. Powyższe nie miało miejsca, zaś odmienne subiektywne zdanie skarżącego co do interpretacji przepisów, nie daje podstaw do uchylenia wyroku sądu polubownego.

W świetle przytoczonych rozważań Sąd doszedł do przekonania, że nie było podstaw do uchylenia wyroku Sądu Polubownego, w związku z czym orzeczono, jak w sentencji wyroku.

SSO Edyta Bronowicka