Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 listopada 2012 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Maria Sałańska - Szumakowicz
Sędziowie:	SSA Małgorzata Węgrzynowska-Czajewska (spr.) SSA Jerzy Andrzejewski
Protokolant:	stażysta Emilia Romanik

po rozpoznaniu w dniu 13 listopada 2012 r. w Gdańsku

sprawy (...) spółka z o.o. we W.

przeciwko

Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o należność z tytułu zaległych składek na ubezpieczenie społeczne

na skutek apelacji (...) spółka z o.o. we W.

od wyroku Sądu Okręgowego we Włocławku IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 30 czerwca 2011 r., sygn. akt IV U 93/09

uchyla zaskarżony wyrok znosząc postępowanie w sprawie w całości, a nadto uchyla decyzję organu rentowego i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania bezpośrednio organowi rentowemu.

Sygn. akt III AUa 1773/11

UZASADNIENIE

(...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością we W. wniosła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. z dnia 01.12.2008 r. w sprawie określenia wysokości zadłużenia odwołującej Spółki, domagając się uchylenia zaskarżonej decyzji i wydanie decyzji jednoznacznie precyzującej zobowiązania wobec ZUS w podziale na poszczególne miesiące i na poszczególne fundusze wraz z dotyczącymi ich kosztami upomnień egzekucyjnych. Odwołująca podniosła, że zaskarżona decyzja uniemożliwia skuteczne odwołanie się od jej ustaleń gdyż jest ogólnikowa i nie precyzuje jakie kwoty w poszczególnych miesiącach składkowych są przedmiotem decyzji a także jaka jest podstawa wymagalności poszczególnych kwot. Odwołująca podniosła ponadto, że od ponad roku starała się uzgodnić swoje zobowiązania wobec ZUS jednak pisma w wyjaśnieniami odwołującej pozostały bez merytorycznej odpowiedzi. Zawarte w dokumencie „ pokrycie należności dla płatnika” załączone przez organ do decyzji nie może być podstawą do określenia zobowiązań firmy wobec ZUS, gdyż przedstawione w nim zaliczenia wpłat są niezgodne z obowiązującymi przepisami tj. nie są zgodne z oznaczeniem dokonanym przez płatnika składki na dokumencie płatniczym. Na rozprawie odwołująca zakwestionowała istnienie zalęgłości podnosząc, że w grę mogłyby wchodzić jakieś drobne kwoty, a nie kwoty wynikające z zaskarżonej decyzji.

Pozwany organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania. Pozwany podniósł, że decyzją z dnia 1.12.2008r. określił wysokość zaległości odwołującej (...) Sp. z o.o. z tytułu składek na:

1.  Fundusz Ubezpieczeń Społecznych za okres 02/2004, 12/2005,03/2007-10/2008

- z tytułu składek w kwocie 265 913,36 zł

- z tytułu odsetek liczonych na dzień 1.12.2008r.- 41 888,- zł

Łącznie; 307 801,36 zł

2.  Fundusz Ubezpieczenia Zdrowotnego za okresy: 11/2001, 02/2002, 11/2002, 09/2005-20/2005, 09/2007-04/2008

- z tytułu składek w kwocie 8 049,68 zł

- z tytułu odsetek liczonych na dzień 1.12.2008r.- 2 117,- zł

Łącznie: 10 166,68 zł

3.  Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za okresy: 03/2006, 03/2007- 10/2008

- z tytułu składek w kwocie 41 255,76 zł

- z tytułu odsetek liczonych na dzień 1.12.2008r.- 5 228,- zł

Łącznie: 46 483,76 zł

Według pozwanego do uregulowania pozostaje należność główna w kwocie 315 218,80 zł wraz z odsetkami 49 233,-zł, koszty upomnień egzekucyjnych w kwocie 308,-zł oraz opłaty dodatkowej w kwocie 12 602,- zł za okres 03/2006-10/2007. W związku z prowadzoną działalnością gospodarczą na koncie płatnika z tytułu obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne i Fundusz Pracy i FGŚP za okres od 11/2001-10/2008 powstała zaległość. Z zapisów kontowych wynika, że płatnik nie dokonał pełnych wpłat składek za powyższy okres.

Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Włocławku wyrokiem z dnia 30 czerwca 2011r.:

1.  zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że ustalił, iż (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością we W. posiada zaległości z tytułu nieopłaconych składek na:

a.  ubezpieczenia społeczne w kwocie 265.714,80 zł należności głównej oraz kwotę 41.809 zł z tytułu odsetek za zwłokę liczonych na dzień 01 grudnia 2008 roku,

b.  ubezpieczenia zdrowotne w kwocie 7.010,35 zł należności głównej oraz kwotę 1.120 zł tytułem odsetek liczonych na dzień 01 grudnia 2008 roku,

c.  Fundusz Pracy i Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych w kwocie 41.205,60 zł należności głównej oraz kwotę 5.212 zł tytułem odsetek liczonych na dzień 01 grudnia 2008 roku.

2.  oddalił odwołanie w pozostałej części.

3.  nie obciążył pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. kosztami zastępstwa procesowego.

4.  Fundusz Ubezpieczeń Społecznych za okres 02/2004, 12/2005,03/2007-10/2008

- z tytułu składek w kwocie 265 913,36 zł

- z tytułu odsetek liczonych na dzień 1.12.2008r.- 41 888,- zł

Łącznie; 307 801,36 zł

5.  Fundusz Ubezpieczenia Zdrowotnego za okresy: 11/2001, 02/2002, 11/2002, 09/2005-20/2005, 09/2007-04/2008

- z tytułu składek w kwocie 8 049,68 zł

- z tytułu odsetek liczonych na dzień 1.12.2008r.- 2 117,- zł

Łącznie: 10 166,68 zł

6.  Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za okresy: 03/2006, 03/2007- 10/2008

- z tytułu składek w kwocie 41 255,76 zł

- z tytułu odsetek liczonych na dzień 1.12.2008r.- 5 228,- zł

Łącznie: 46 483,76 zł

Według pozwanego do uregulowania pozostaje należność główna w kwocie 315 218,80 zł wraz z odsetkami 49 233,-zł, koszty upomnień egzekucyjnych w kwocie 308,-zł oraz opłaty dodatkowej w kwocie 12 602,- zł za okres 03/2006-10/2007.

Do decyzji tej pozwany załączył zestawienie „ pokrycie należności dla płatnika” zawierający dane o wysokości składek należnych na poszczególne fundusze, daty wpłaty składek, ich wysokość, wysokość odsetek, kosztów upomnień, kosztów egzekucyjnych i zaległościach.

Powyższe zestawienie stanowiło podstawę sporządzenia opinii przez biegłego z dziedziny księgowości, którego Sąd zobowiązał do ustalenia czy odwołująca na dzień wydania zaskarżonej decyzji posiadała zaległości z tytułu nieopłacenia składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne, fundusz pracy i fundusz gwarantowanych świadczeń pracowniczych, w tym ustalenia, czy prawidłowa była praktyka zaliczania wpłat spółki wobec dokumentów, w których spółka określa na co powinny być te kwoty zaliczone.

Biegła skonfrontowała powyższe zestawienie z dokumentami źródłowymi uzyskanymi od odwołującej tj.: deklaracjami, dowodami wpłat, decyzją o umorzeniu i umową nr (...) o ratalnej spłacie składek.

Kwoty należnych składek wynikające z zestawienia pozwanego są zgodne z kwotami składek zawartymi w deklaracjach rozliczeniowych ZUS P DRA sporządzonych przez odwołującą Spółkę.

Decyzją z dnia 30.04.2004r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych w ramach restrukturyzacji umorzył odwołującej Spółce składki na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za okres od czerwca 1999r. do listopada 2001r. na łączną kwotę 124 840,76 zł. W zestawieniu ujęto powyższe kwoty jako umorzone.

Dnia 27.02.2004r. pomiędzy stronami została zawarta umowa nr (...) o rozłożeniu na raty należności z tytułu składek za okres od grudnia 2001r. do października 2003r. W umowie ustalono kwoty składek: na ubezpieczenia społeczne: 204 390,20 zł , na FP i FGŚP: 50 638,22 zł. Razem: 255 028,42 zł. Jednocześnie ustalono haromonogram spłat zawierający terminy płatności i kwoty rat, z podziałem na należność główną, odsetki i opłatę prolongacyjną. Odwołująca Spółka dokonała części wpłat ratalnych zgodnie z ustalonym harmonogramem, natomiast część rat została opłacona po terminie. Zgodnie z § 4 pkt 6 umowy nr (...) z dnia 27.02.2004r. ZUS powyższe raty wyłączył z zasad ratalnej spłaty i rozliczył wpłaty dokonane przez odwołującą na składki i odsetki za zwłokę naliczane na zasadach ogólnych.

Pozwany organ rentowy dokonał zakwalifikowania niektórych wpłat dokonanych przez odwołującą niezgodnie z informacją zawartą na przelewach. Dotyczy to przelewów;

- z dnia 21.06.2000r. na kwotę 24 601,31 zł, zapłata składek na FUS, wg danych wskazanych przez odwołującą na przelewie, za marzec 2000r., ZUS w zestawieniu ujął jako wpłatę za luty 2000r.,

- z dnia 01.09.2000r. na kwotę 28,96 zł, zapłata składek na FP i FGŚP, wg danych wskazanych przez odwołującą na przelewie, za luty 2000r., ZUS w zestawieniu ujął jako wpłatę za styczeń 2000r.,

- z dnia 13.12.2000r. na kwotę 25 970,13 zł, zapłata składek na FUS, wg danych wskazanych przez odwołującą na przelewie, za czerwiec 2000r., ZUS w zestawieniu ujął jako wpłatę za lipiec 2000r.,

- z dnia 13.12.2000r. na kwotę 7 305,51 zł, zapłata składek na FUZ, wg danych wskazanych przez odwołującą na przelewie, za czerwiec 2000r., ZUS w zestawieniu ujął jako wpłatę za lipiec 2000r.,

- z dnia 13.12.2000r. na kwotę 2 950,43 zł, zapłata składek na FP i FGŚP, wg danych wskazanych przez odwołującą na przelewie, za czerwiec 2000r., ZUS w zestawieniu ujął jako wpłatę za lipiec 2000r.,

- z dnia 28.12.2000r. na kwotę 971,25 zł, zapłata składek na FUZ, wg danych wskazanych przez odwołującą na przelewie, za sierpień 2000r., ZUS w zestawieniu ujął jako wpłatę za lipiec 2000r.,

- z dnia 28.12.2000r. na kwotę 385,12 zł, zapłata składek na FP i FGŚP, wg danych wskazanych przez odwołującą na przelewie, za sierpień 2000r., ZUS w zestawieniu ujął jako wpłatę za lipiec 2000r.,

W dokumentach „ informacje o wpłacie” ( K 238-244) widnieją informacje o deklaracjach za miesiące takie, jakie przyjął pozwany ZUS.

ZUS potrącił kwotę 33,51 zł tytułem kosztów egzekucji za kwiecień 2001r. dotyczących FUS. Potrącenie powyższej kwoty zostało dokonane z wpłaty, która nie dotyczyła kwietnia 2001r. Z analizy wpłat dokonanych przez odwołującą wynika, że ZUS kwotę kosztów egzekucyjnych w całości potrącił z przelewów dokonanych przez dowołującą : przelew z dnia 30.04.2002r. i z dnia 2.08.2002r.

Dla ostatecznego rozliczenia składek odwołującej biegła przyjęła:

- przelewy, w których ZUS przyjął inne miesiące niż wskazane przez odwołującą – zgodnie z „ informacją o wpłacie” ,

- rozliczenie należności głównych z rozliczenia rat wpłaconych po terminie układu ratalnego,

- zaliczenie kwoty 89,90 zł nadpłaconej przez odwołującą przy ratalnych wpłatach,

- zasady rozliczenia składek wynikające z rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 18.04.2008r.,

- uwzględnienie wpłat dokonanych przez odwołującą dnia 29.02.2009r. ( tj. po wydaniu decyzji) na kwotę 5 386,19 zł tytułem zapłaty składek FUS za listopad 2008r., odsetek i kosztów upomnień oraz 1 603,33 zł tytułem składek na FP i FGŚP za listopad 2008r., odsetek i kosztów upomnień gdyż ZUS w zestawieniu „pokrycie należności dla płatnika” sporządzonym na dzień 7.01.2009r. należne składki za listopad 2008r. uwzględnił.

Ostatecznie zaległości odwołującej z tytułu nieopłaconych składek ustalono na 313 930,75 zł należności głównej i 48 141,- zł z tytułu odsetek, w tym na ubezpieczenia społeczne w kwocie 265 714,80 zł należności głównej i 41 809,- zł tytułem odsetek za zwłokę liczonych na dzień 1.12.2008r., ubezpieczenia zdrowotne kwotę 7 010,35 zł tytułem należności głównej i 1 120,- zł tytułem odsetek oraz na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych kwotę 41 205,60 zł należności głównej oraz kwotę 5 212,- zł z tytułu odsetek.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach płatnika- odwołującej Spółki (...) oraz ustaleniach poczynionych przez biegłą na podstawie dokumentów znajdujących się w siedzibie odwołującej przyjętych do sporządzenia opinii.

Zasadniczy spór w niniejszej sprawie dotyczył ustalenia czy odwołująca posiada zaległości z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne, Fundusz Zdrowotny , Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych a jeśli tak, to w jakiej wysokości. Sąd, po przeprowadzeniu postępowania podzielił ustalenia biegłej zawarte w opinii, uznając, że opinia ta jest rzetelna, dokładna i w sposób prawidłowy ustala wysokość zalęgłości z tytułu nieopłaconych składek. Podstawę orzeczenia stanowi opinia w wersji uzupełniającej, gdzie biegła skorygowała wyliczenia zawarte w opinii podstawowej w związku z dostarczeniem przez pozwany organ rentowy dodatkowych dokumentów. Sąd uznał, że biegła ostatecznie prawidłowo rozliczyła wpłaty dokonane przez odwołującą w ramach zawartej umowy nr (...)- układ ratalny. Umowa nr (...) z dnia 27.02.2004r. w § 4 pkt 6 przewiduje, że wpłaty dokonane po terminie ustalonym umową rozliczane będą na zasadach ogólnych. Prawidłowo więc ZUS powyższe raty wyłączył z zasad ratalnej spłaty i rozliczył je na składki i odsetki za zwłokę naliczane na zasadach ogólnych. W ten sam sposób wpłaty te rozliczyła biegła w opinii.

Szczegółowe zasady opłacania i rozliczania składek reguluje Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 kwietnia 2008 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu postępowania w sprawach rozliczania składek, do których poboru jest zobowiązany Zakład Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. nr 78 poz. 465). I tak § 11ust. 1 rozporządzenia przewiduje:

„ Zakład dokonuje rozliczenia dokonanej przez płatnika składek wpłaty na koncie płatnika i zewidencjonowania danych na koncie ubezpieczonego za dany miesiąc kalendarzowy na podstawie deklaracji oraz raportów lub deklaracji korygującej i raportów korygujących, zgodnie z oznaczeniem dokonanym przez płatnika składek na dokumencie płatniczym, o którym mowa w art. 47 ust. 4a ustawy.

2. Dokonanie korekty dyspozycji płatnika składek wskazanej na dokumencie płatniczym co do miesiąca, za który ma zostać rozliczona wpłata, jest możliwe tylko za zgodą Zakładu.

3. Jeżeli płatnik składek dokona w obowiązującym terminie wpłaty składek na ubezpieczenia społeczne, na Fundusz Emerytur Pomostowych, na ubezpieczenie zdrowotne lub na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych nieoznaczonej co do okresu, wpłatę tę zalicza się w pierwszej kolejności na pokrycie należności z danego tytułu, poczynając od należności o najwcześniejszym terminie płatności, z zachowaniem w ramach wpłaty składek na ubezpieczenia społeczne pierwszeństwa zaspokojenia należności funduszu emerytalnego i otwartych funduszy emerytalnych.”

Analogiczne uregulowania zawierał poprzedni akt regulujący te zagadnienia tj. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu postępowania w sprawach rozliczania składek, wypłaconych zasiłków z ubezpieczeń chorobowego i wypadkowego, zasiłków rodzinnych, pielęgnacyjnych i wychowawczych oraz kolejności zaliczania wpłat składek na poszczególne fundusze. (Dz.U.98.165.1197).

Art. 4a. Ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych stanowi natomiast:

„Składki, o których mowa w ust. 4, płatnik składek opłaca przy użyciu:

1)bankowych dokumentów płatniczych składanych za pośrednictwem banku według wzorów, o których mowa w art. 49 ust. 3,

2)dokumentu elektronicznego z oprogramowania, o którym mowa w art. 47a ust. 1, lub wydruku z tego oprogramowania,

3)dokumentu elektronicznego z programu informatycznego udostępnianego płatnikom składek przez bank,

4)dokumentu w postaci uzgodnionej z instytucją obsługującą wpłaty składek na ubezpieczenia społeczne

- zwanych dalej "dokumentami płatniczymi".”

Z kolei art. 47 ust. 5 tejże ustawy przewiduje, że „Informacje zawarte w dokumentach płatniczych przekazywane są w formie, o której mowa w art. 49 ust. 3a, poprzez międzybankowy system elektroniczny jako zlecenie płatnicze dla Zakładu lub poprzez system elektronicznych rozrachunków międzyoddziałowych Narodowego Banku Polskiego. Zlecenie to powinno w szczególności zawierać informacje o danych, o których mowa w art. 35 ust. 1 pkt 2, a także o tytule wpłaty i okresie, za jaki jest dokonywana, oraz datę obciążenia rachunku bankowego płatnika, jeżeli wpłata dokonana jest w formie polecenia przelewu, lub datę dokonania wpłaty, jeżeli wpłata dokonana jest w formie gotówkowej.”

Informacje zawarte w takim zleceniu stanowią podstawę do ewidencjonowania wpłat na odpowiednich kontach płatnika. W świetle zacytowanych wyżej przepisów, w ocenie Sądu zarówno ZUS jak i biegła w opinii prawidłowo przyjęli dane wynikające z dokumentów „informacja o wpłacie” otrzymanych przez organ rentowy z banku. Na marginesie dodać można, że jeśli z tytułu nieuprawnionej zmiany przez bank danych zawartych w przelewach odwołującej poniosła ona jakąkolwiek szkodę, to może dochodzić jej naprawienia bezpośrednio od banku, natomiast okoliczność ta nie ma wpływu na rozliczenie składek przez organ rentowy przyjmujący dane wynikające z dokumentów bankowych.

Sąd nie podzielił zastrzeżeń odwołującej do sporządzonych opinii. Opinia uzupełniająca została sporządzona po złożeniu przez pozwany organ rentowy dodatkowych dokumentów i wyjaśnień- uzasadnionych w ocenie Sądu- i stąd opinia zasadnicza musiała być skorygowana. Biegła prawidłowo zastosowała przepisy dotyczące opłacania i rozliczania składek na ubezpieczenia społeczne obowiązujące w danym okresie, którego dotyczyły zaległości. Kwestia wydawania we wcześniejszym okresie przez pozwany organ rentowy zaświadczeń o niezaleganiu w opłacaniu składek nie ma znaczenia dla rozliczenia zaległości, gdyż jak trafnie stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8.10.2009r. w sprawie II UK 52/09 ( lex nr 559957) zaświadczenie takie potwierdza jedynie stan rzeczy na podstawie posiadanych przez organ rentowy danych na dzień jego wydania, jeżeli dane te ulegną zmianie ( np. poprzez złożenie przez płatnika zaległych deklaracji) zaświadczenie to staje się nieaktualne. Pozostałe zastrzeżenia odwołującej stanowią polemikę z prawidłowymi ustaleniami biegłej, są próbą zakwestionowania zastosowanej przez nią procedury zaliczania wpłat wynikającą z obowiązujących przepisów.

Przyjmując dane wynikające z opinii za prawidłowe i wiarygodne, Sąd, na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 i 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję (wbrew żądaniu odwołującej, sąd ubezpieczeń społecznych I instancji nie może uchylić zaskarżonej decyzji) i orzekł o wysokości zaległości odwołującej Spółki (...) z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne, Fundusz Zdrowotny, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, oddalając odwołanie w pozostałej części.

Apelację od wyroku wywiódł wnioskodawca zarzucając rozstrzygnięciu naruszenie przepisów postępowania, co miało wpływ na treść orzeczenia - art. 233 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia wszystkich dowodów w sprawie i wydanie wyroku wyłącznie na podstawie niekompletnej opinii biegłej, która była sporządzona w oparciu o dane organu rentowego dotyczące zaksięgowań, bez zbadania prawidłowości tych operacji; błąd w ustaleniach faktycznych co do okoliczności mających istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia polegający na ustaleniu przez Sąd kwot zaległości na podstawie dokumentów z ZUS mimo, że ZUS nie zapewniał rzetelności i kompletności informacji gromadzonych na koncie płatnika składek, o czym świadczy wystawianie zaświadczeń o nie zaleganiu w 2005 i 2006 r. w płatnościach.

Wskazując na powyższe wnioskodawca wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd pierwszej instancji na podstawie art. 386 § 4 k.p.c.

W uzasadnieniu apelacji apelant zarzucił, że Sąd oparł się wyłącznie na niekompletnej opinii biegłej. W uzasadnieniu wyroku nie przedstawił jednak szczegółowo kwoty zaległości. Orzeczenie o ustaleniu kwoty zaległości winno w ocenie wnioskodawcy zawierać precyzyjne wyliczenie, nie może ono oględnie odsyłać do opinii biegłej, bo ta stanowi tylko jeden z dowodów w sprawie. Sąd na podstawie całego materiału dowodowego powinien ustalić, czy Spółka posiada zaległości i jaka jest jej wysokość. Sąd nie dokonał ustalenia jaka jest wysokość zaległości, odsetek za zwłokę, od jakiej daty są naliczane, przy której zaległości doszło do powstania kosztów upomnienia i kosztów egzekucyjnych, jakie są to kwoty. Sąd nie może odsyłać do opinii, tam gdzie należałoby dokonać szczegółowej kalkulacji, bo zadaniem Sądu jest poczynienie konkretnych ustaleń i wyjaśnienie istoty sprawy. Opinia nie może być załącznikiem do orzeczenia. Jeżeli Sąd dał wiarę opinii biegłej winien również w wyroku ustalić, jakie są koszty upomnienia i koszty egzekucyjne od wyliczonej przez biegłą należności. Jak wskazał apelant - na etapie postępowania odwoławczego skarżący składał wniosek, aby zaległość została rozbita na poszczególne miesiące, fundusze, przypisane do nich kwoty należności głównej, odsetek za zwłokę oraz wygenerowane koszty upomnienia i koszty egzekucyjne. Spółka żądała też, aby w tym celu przekazać sprawę do ZUS do przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego. Sąd tego wniosku nie uwzględnił i powołał dowód z opinii biegłego. Scedowano na biegłą obowiązek wyliczenia kwot zaległości, bo ZUS nie był w stanie ze swojego systemu wskazać szczegółowej kalkulacji. Nie wiadomo jak przedstawia się rozliczenie układu ratalnego i restrukturyzacji zastosowanej wobec spółki.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje.

Apelacja jest uzasadniona zarówno z uwagi na zaprezentowaną w niej argumentację – co skutkowało także uchyleniem decyzji organu rentowego i przekazaniem sprawy bezpośrednio temu organowi, jak też biorąc pod uwagę nieważność postępowania przed Sądem I instancji.

Stosownie do art. 477 ¹¹ k.p.c. stronami są ubezpieczony, inna osoba, której praw i obowiązków dotyczy zaskarżona decyzja, organ rentowy i zainteresowany. Zainteresowanym jest ten, czyje prawa lub obowiązki zależą od rozstrzygnięcia sprawy. Jeżeli osoba taka nie została wezwana do udziału w sprawie przed organem rentowym, sąd wezwie ją do udziału w postępowaniu bądź z urzędu, bądź na jej wniosek lub na wniosek jednej ze stron. Stosownie do art.16 ust.1 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (j.t.: Dz. U. z 2009r. Nr 205, poz.1585 ze zm.) składki na ubezpieczenia emerytalne pracowników finansują z własnych środków, w równych częściach, ubezpieczeni i płatnicy składek. Z kolei składki na ubezpieczenia rentowe osób, o których mowa w ust. 1 i 1a, finansują z własnych środków, w wysokości 1,5% podstawy wymiaru ubezpieczeni i w wysokości 6,5% podstawy wymiaru płatnicy składek (art.16 ust.1b ustawy). Od wysokości składek zaewidencjonowanych na indywidualnych kontach ubezpieczonych prowadzonych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych zależy wysokość świadczeń emerytalno – rentowych. Jeżeli wnioskodawca odliczał sobie – jako wypłacone - świadczenia z ubezpieczenia społecznego nie mając ku temu podstaw, to w istocie doszło do pomniejszenia składki należnej. W konsekwencji wątpliwości budzić nie może, że zaniżenie przez płatnika składki odprowadzanej od ubezpieczonych pracowników może rzutować na przyszłe prawa tych pracowników w zakresie świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Tym samym oczywistym jest, że pracownikom, wobec których pracodawca odprowadzał składki na ubezpieczenie społeczne w zaniżonej wysokości przysługuje status zainteresowanych w rozumieniu 47711 §2 k.p.c.

Zaniechanie wezwania zainteresowanego do udziału w sprawie skutkuje nieważnością postępowania wobec naruszenia prawa strony do obrony (art. 379 pkt 5 k.p.c.). Powyższe wynika z orzecznictwa Sądu Najwyższego oraz sądów powszechnych, jest ono ugruntowane i niezmienne.

Z treści zaskarżonej decyzji w zasadzie nie sposób jest domyślić się jakich zobowiązań dotyczą określone decyzją zaległości z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne, jednakże z wyjaśnień złożonych przed Sądem Apelacyjnym wynika, że dotyczą także składek finansowanych przez ubezpieczonych.

Już poczynienie tej konstatacji skutkowało uchyleniem zaskarżonego wyroku i zniesieniem postępowania przed Sądem I instancji jako dotkniętego nieważnością.

W przekonaniu Sądu Apelacyjnego, uchybienia w przeprowadzonym postępowaniu są jednak jeszcze dalej idące i dotyczą zarówno postępowania administracyjnego poprzedzającego wydanie zaskarżonej decyzji i przekazanie akt do Sądu, jak i późniejszego procedowania przez Sąd I instancji.

Stosownie do art. 123 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (j.t.: Dz. U. z 2009r. Nr 205, poz.1585 ze zm.) w sprawach uregulowanych ustawą stosuje się przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, chyba że ustawa stanowi inaczej. W myśl art. 107 § 1 i 3 k.p.a. decyzja powinna zawierać: oznaczenie organu administracji publicznej, datę wydania, oznaczenie strony lub stron, powołanie podstawy prawnej, rozstrzygnięcie, uzasadnienie faktyczne i prawne, pouczenie, czy i w jakim trybie służy od niej odwołanie, podpis z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego osoby upoważnionej do wydania decyzji lub, jeżeli decyzja wydana została w formie dokumentu elektronicznego, powinna być opatrzona bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym za pomocą ważnego kwalifikowanego certyfikatu. Decyzja, w stosunku do której może być wniesione powództwo do sądu powszechnego lub skarga do sądu administracyjnego, powinna zawierać ponadto pouczenie o dopuszczalności wniesienia powództwa lub skargi. Uzasadnienie faktyczne decyzji powinno w szczególności zawierać wskazanie faktów, które organ uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, oraz przyczyn, z powodu których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, zaś uzasadnienie prawne - wyjaśnienie podstawy prawnej decyzji, z przytoczeniem przepisów prawa.

Na gruncie ustalenia wysokości zobowiązań z tytułu nieopłaconych składek, uzasadnienie faktyczne decyzji powinno zawierać szczegółowe rozliczenie powstałego zobowiązania. Na to rozliczenie składa się:

- ustalenie wysokości składki należnej w każdym kolejnym miesiącu ze wskazaniem sposobu obliczenia tej składki,

- ustalenie wysokości odliczeń, które płatnik zgodnie z obowiązującymi przepisami mógł poczynić obniżając kwotę składki wpłaconej,

- ustalenie wysokości składki wpłaconej w każdym kolejnym miesiącu,

- ustalenie różnicy pomiędzy składką wpłaconą a składką należną,

- ustalenie wszystkich wpłat dokonanych dobrowolnie tudzież wyegzekwowanych poprzez przymus egzekucyjny z podaniem ich wysokości, dat dokonania oraz sposobu zaliczenia,

- szczegółowe wyliczenie należności głównej, odsetek, kosztów upomnień i kosztów egzekucyjnych ze wskazaniem sposobu dokonania tego wyliczenia.

Dopiero tak skonstruowana decyzja umożliwia stronie właściwe rozeznanie się, czy jest ona prawidłowa, czy też nie – na co słusznie zwracał uwagę wnioskodawca. Dopiero też tak skonstruowana decyzja może podlegać kontroli Sądu w wyniku wniesionego odwołania. Rację więc należy przyznać wnioskodawcy, że rozliczenie zaległości z tytułu składek powinno być przedstawione czytelnie, z treści zaś zaskarżonej decyzji nie wiadomo w jaki sposób pozwany dokonał tego wyliczenia. Faktem jest, że pozwany dołączył kartoteki dokonanych wpłat, niemniej jednak z samych tylko kartotek nie wynika w sposób czytelny, w jaki sposób zostały wyliczone miesięczne zobowiązania płatnika, w jaki sposób, na poczet jakich należności i z jakiego powodu zostały rozliczone dokonane wpłaty, jak szczegółowo wyliczone zostały koszty upomnień, koszty egzekucyjne oraz odsetki.

Przepis art. 476 § 4 k.p.c. stanowi, że jeżeli w toku wstępnego badania sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych okaże się, że występują istotne braki w materiale, a przeprowadzenie jego uzupełnienia w postępowaniu sądowym byłoby połączone ze znacznymi trudnościami, przewodniczący lub wyznaczony przez niego sędzia może zwrócić organowi rentowemu akta sprawy w celu uzupełnienia materiału sprawy. To samo dotyczy wypadku, w którym decyzja organu rentowego nie zawiera:

1) podstawy prawnej i faktycznej,

2) wskazania sposobu wyliczenia świadczenia,

3) stosownego pouczenia o skutkach prawnych decyzji i trybie jej zaskarżenia.

Z powyższego wynika, że sposób wyliczenia świadczenia jest tu podniesiony do rangi szczególnej treści decyzji. Jest to zrozumiałe zważywszy, że Sąd jest powołany do oceny zasadności decyzji, a nie do dokonywania obliczenia należności we własnym zakresie. Potrzeba powołania biegłego sądowego w przedmiotowej sprawie jest co do zasady wątpliwa, powołanie zaś biegłego w takim stanie sprawy, gdy brak jest wyjaśnienia tych elementów, które wyeksponowano powyżej, jest nieporozumieniem. Istniała potrzeba skorzystania przez Sąd z możliwości zwrotu akt organowi rentowemu stosownie do art. 467 § 4 k.p.c. Determinacja Sądu w przejęciu obowiązków, jakie obarczały organ rentowy doprowadziła do tego, że powołany biegły zastąpił zarówno Sąd, jak i organ rentowy w ukształtowaniu wysokości zobowiązania. Opinia biegłego została uznana przez Sąd za wystarczającą, rzeczową i kompleksową mimo, że oprócz jednoznacznych wniosków końcowych, nie daje możliwości zweryfikowania prawidłowości dokonanych obliczeń. W istocie trudno jest ustalić w jaki sposób powstało i narosło zobowiązanie obojętne, czy w kwocie wskazywanej w zaskarżonej decyzji, czy też w kwocie wskazanej przez biegłego. Marginalnie tylko wypada zauważyć, że sam pozwany wydaje się nie wiedzieć jaki zakres zobowiązań stanowił w niniejszej sprawie przedmiot postępowania. Akceptacja wyliczeń biegłej, w których ustala ona zobowiązanie wnioskodawcy w kwocie niższej o kilkadziesiąt tysięcy złotych, dodatkowo poddaje w wątpliwość rzetelność w ustaleniu wysokości zobowiązania przez organ rentowy.

Powyższe skutkowało uchyleniem zaskarżonego wyroku, zniesieniem postępowania jako dotkniętego nieważnością (stosownie do art.386 § 2 w zw. z art. 379 pkt 5 k.p.c. i art. 477 ¹¹ k.p.c.) oraz uchyleniem decyzji organu rentowego i przekazaniem sprawy bezpośrednio temu organowi stosownie do art. 477 ^14a k.p.c.