Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 grudnia 2013 roku

Sąd Okręgowy w Białymstoku

V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Elżbieta Rosłoń

Protokolant: Irena Prochowicz

po rozpoznaniu w dniu 2 grudnia 2013 roku w Białymstoku

na rozprawie

sprawy K. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o emeryturę

na skutek odwołania K. S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

z dnia 26 lutego 2013 roku

Nr (...)

I.  Oddala odwołanie.

II.  Zasądza od K. S. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. kwotę 60 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

sygn. akt V U 368/13

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. decyzją z dnia
26 lutego 2013 roku, wydaną na podstawie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 roku., Nr 153 poz. 1227 z późn. zm.) oraz na podstawie § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 roku, Nr 8, poz. 43 ze zm.), odmówił K. S. prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach bowiem na dzień 1 stycznia 1999 roku ubezpieczony udowodnił jedynie 3 lata, 4 miesiące i 3 dni pracy w szczególnych warunkach, zamiast wymaganych 15 lat.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie uznał okresu pracy w (...) Przedsiębiorstwie (...)w B.w okresie od
2 lipca 1979 roku do 16 października 1988 roku oraz okresu pracy w (...)Spółdzielni (...) od 17 października 1988 roku do 20 kwietnia 1991 roku jako pracy w szczególnych warunkach z uwagi na brak świadectw wykonywania pracy
w szczególnych warunkach.

Odwołanie od powyższej decyzji złożył K. S.. Zaskarżając decyzję zarzucił jej błędne przyjęcie, że na dzień 1 stycznia 1999 roku nie udokumentował 15 lat pracy w szczególnych warunkach, podczas gdy z załączonych dokumentów wynika, że latach 1979-1988 oraz 1988-1991 wykonywał pracę w szczególnych warunkach. Wskazując na powyższe wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez ustalenie, że przysługuje mu prawo do emerytury.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. w odpowiedzi
na odwołanie wnosił o jego oddalenie i podtrzymał stanowisko jak w zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje.

Odwołanie nie zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 roku., Nr 153 poz. 1227 z późn. zm.) zwanej dalej ustawą emerytalną w związku z § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 roku, Nr 8, poz. 43 ze zm.) zwanego dalej rozporządzeniem, ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat – dla kobiet i 65 lat – dla mężczyzn wynoszący
15 lat oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 ustawy emerytalnej – 20 lat dla kobiet, 25 lat dla mężczyzn. Emerytura przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa. Natomiast art. 32 ust. 2 wyżej wymienionej ustawy stanowi, że dla celów ustalenia uprawnień, o których mowa w ustępie 1 za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych.

Wykładni pojęcia przepisy dotychczasowe dokonał Sąd Najwyższy w uchwale
z dnia 13 lutego 2002 roku, III ZP 30/01 (OSNAPiUS 2002/10/243) wskazując na niektóre przepisy rozporządzenia, z wyłączeniem tych, które zobowiązywały ministrów do ustalenia wykazu stanowisk pracy w podległych im zakładach pracy. Zgodnie z § 3 i 4 wyżej wymienionego rozporządzenia pracownik, który wykonywał pracę w szczególnych warunkach wymienionych w wykazie A nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn oraz posiada wymagany okres zatrudnienia 20 lat pracy dla kobiet oraz 25 lat pracy dla mężczyzn, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

K. S.urodził się (...)roku, ukończył więc 60 lat
i wykazał wymagany przepisami ogólny okres zatrudnienia wynoszący na dzień 1 stycznia 1999 roku 26 lat 3 miesiące i 17 dni. Nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego. Uznany przez organ rentowy okres zatrudnienia w szczególnych warunkach wynosi 3 lata
4 miesiące i 3 dni. Do okresu pracy w szczególnych warunkach organ rentowy nie uwzględnił okresu pracy w (...)Spółdzielni (...) w B.(okres od
17 października 1988 roku do 20 kwietnia 1991 roku) oraz w (...) Przedsiębiorstwie (...)w B.(okres od 2 lipca 1979 roku do
16 października 1988 roku).

Kwestia sporna pomiędzy stronami procesu dotyczyła charakteru wykonywanych przez ubezpieczonego czynności pracowniczych i możliwości uznania ich za pracę
w warunkach szczególnych (a w szczególności potwierdzenia tego w dokumentach pracowniczych- jak wskazał bowiem organ rentowy brak było świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach), sam fakt zatrudnienia oraz okresy zatrudnienia nie były przez organ rentowy kwestionowane.

Zgodnie z ugruntowanym w orzecznictwie stanowiskiem, świadectwo pracy
w warunkach szczególnych wydane pracownikowi przez pracodawcę stanowi domniemanie
i podstawę do przyjęcia, że okres pracy w nim podany jest okresem pracy w warunkach szczególnych, o którym mowa w art. 32 ustawy emerytalnej. W sytuacji braku wymaganego świadectwa pracy w warunkach szczególnych wystawionego przez pracodawcę, Sąd może prowadzić postępowanie dowodowe zmierzające do ustalenia, czy praca wykonywana przez stronę, była wykonywana w warunkach wymaganych przepisami rozporządzenia, czy ubezpieczony zajmował któreś ze stanowisk pracy wymienionych w załącznikach 1 lub 2 do rozporządzenia (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 4 listopada 2008 roku, III AUa 3113/08).

Z uwagi na brak formalnych świadectw pracy w szczególnych warunkach, zaistniała konieczność ustalenia, czy powołane przez odwołującego okresy zatrudnienia należało zaliczyć do okresu pracy w szczególnych warunkach. W związku z powyższym Sąd przeprowadził postępowanie dowodowe. Zgodnie bowiem z orzeczeniem Sądu Najwyższego z dnia 21 września 1984 roku (III UZP 48/84) w świetle § 2 ust. 2 rozporządzenia, zakład pracy wydaje zaświadczenie o zatrudnieniu w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wyłącznie na podstawie posiadanej dokumentacji, natomiast w sądowym postępowaniu odwoławczym możliwe jest ustalenie tych okresów także w oparciu o inne dowody.

Sąd Najwyższy wielokrotnie podkreślał, że o uznaniu zatrudnienia za pracę
w szczególnych warunkach w rozumieniu przepisów ustawy emerytalnej nie decyduje treść dokumentów wystawianych przez pracodawcę, ale charakter czynności faktycznie wykonywanych przez pracownika (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 marca 1998 r.,
II UKN 570/97, z dnia 22 marca 2001 r., II UKN 263/00).

Z dokumentów znajdujących się w aktach osobowych odwołującego wynika,
że w (...)Spółdzielni (...) w B.był on zatrudniony
w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku futrzarza wyprawy i uszlachetniania skór – świadectwo pracy z dnia 20 kwietnia 1991 roku.

Świadek M. J. zeznał, że pracował w tym zakładzie pracy na takim samym stanowisku jak K. S.. Do obowiązków świadka należało zamaczanie skór, ich wyrabianie i farbowanie (świadek podał, że dotyczyło to skór baranich, króliczych, lisich). K. S. odbierał skóry, płukał je z powrotem w kadziach, a następnie wyjmował. Po obcieknięciu skór robił garbunek w tej samej kadzi. Po 4 dniach osoby pracujące w dziale (w tym wnioskodawca) wyjmowały skóry, układały je jedna na drugą i smarowały tłuszczem. Następnie skóry były oddawane do suszenia. Wnioskodawca pracował w dziale mokrym, ale często pomagał przy suszeniu skór, nie wykonywał natomiast innych czynności (k. 26v). Powyższe okoliczności potwierdził również w swoich zeznaniach świadek S. S.. Zeznał on, że pracował wraz z wnioskodawcą przy wyprawianiu
i uszlachetnianiu skór. Świadek S. S. w sposób bardzo zbliżony do relacji przedstawionej przez M. J. opisał przebieg procesu garbowania skór i obowiązki oraz czynności wykonywane przez odwołującego- wskazał, że moczył on skóry, obrabiał je, suszył (k. 27).

W ocenie Sądu przytoczone wyżej zeznania świadków zasługują na przyznanie im przymiotu wiarygodności. Świadkowie nie mieli żadnych powodów by zeznawać przed Sądem nieprawdę. Ich zeznania są spójne i szczegółowe, świadkowie w sposób dokładny przedstawili zadania, obowiązki oraz czynności pracownicze wykonywane przez K. S.. Ostatecznie nie sposób również pominąć, że świadkowi M. J., wykonującemu te same czynności co odwołujący przyznana została wcześniejsza emerytura z tytułu pracy w warunkach szczególnych - akta ZUS o emeryturę
z wniosku M. J.. W ocenie Sądu w świetle tożsamych okoliczności faktycznych brak jest podstaw do odmiennego kształtowania sytuacji prawnej wnioskodawcy.

Charakter czynności przez niego wykonywanych nie pozostawia wątpliwości,
że odwołujący pracował przy garbowaniu i wyrabianiu skór. Zgodnie natomiast z wykazem A, działem VII, pozycją 11 rozporządzenia, prace przy garbowaniu i wyrabianiu skór są pracą w warunkach szczególnych. Zatem do okresu pracy w szczególnych warunkach należy doliczyć ten okres pracy w wymiarze 2 lat 6 miesięcy i 3 dni.

Z kolei z akt osobowych wnioskodawcy z okresu pracy w (...) Przedsiębiorstwie (...) w B. wynika, że z dniem 2 lipca 1979 r. został on zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku kierowcy. Wszystkie dokumenty złożone w tych aktach wskazują, że zajmował on to stanowisko przez cały okres zatrudnienia.

Świadek A. M., który pracował z wnioskodawcą przez 9- 10 lat zeznał,
że w w/w zakładzie pracy podobnie jak wnioskodawca zajmował on stanowisko kierowcy
i tak samo przewoził zwierzęta samochodem ciężarowym z punktów skupu. Wnioskodawca jeździł każdego dnia po zwierzęta S.bądź J.z przyczepą. Każdy z tych samochodów miał ładowność powyżej 3,5 tony. Po odbiorze zwierząt z punktów skupu woził je do Czech bądź do Z.gdzie była baza i stamtąd pociągami wysyłano je do Włoch. Świadek podkreślił, że często kierowcy sami ładowali zwierzęta. Poza wymienionymi czynnościami oraz bieżącą eksploatacją samochodu kierowcy nie wykonywali innych czynności (k. 27- 27v).

Powyższe okoliczności potwierdził również świadek H. W., który wskazał, że kierowcy – on również pracował jako kierowca, często sami ładowali zwierzęta na samochód. Była to praca bardzo niebezpieczna choćby dlatego, że koń mógł kopnąć lub ugryźć. Kiedy zwierzęta stały dłużej na skupie praca trwała nie tylko w dzień ale i w nocy (k. 27v).

Świadek M. Ś. również zeznał, że wnioskodawca zatrudniony był
w przedsiębiorstwie w charakterze kierowcy samochodu ciężarowego, którym woził zwierzęta. Niekiedy pomagał przy załadunku i rozładunku. Świadek od 1985 r. był bezpośrednim przełożonym wnioskodawcy i zeznał, że wnioskodawca jeździł wyłącznie samochodami ciężarowymi. Świadek pamiętał nawet numer rejestracyjny samochodu, którym jeździł wnioskodawca. (k.44 i 44v).

Świadek J. K., który w latach 1976 – 1985 pracował w tym zakładzie pracy
i był dyspozytorem zeznał, że codziennie wydawał wnioskodawcy dyspozycje wyjazdu
w teren. Wnioskodawca pracował jako kierowca samochodów ciężarowych i rozwoził zwierzęta. Były one odbierane z punktów skupu i rozwożone po całej Polsce i do punktów granicznych. Załadunkiem zajmowały się osoby, które pracowały na skupie jak i kierowcy. Pracowało wówczas w tym zakładzie pracy około 50 kierowców. Świadek pamiętał,
że A. M. jak i K. T. wykonywali identyczną pracę jak wnioskodawca (k. 44v).

Okoliczność ta ma o tyle istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, że A. M. z tytułu pracy na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego w tym przedsiębiorstwie legitymował się świadectwem wykonywania pracy w szczególnych warunkach i między innymi ten okres był zaliczony do nabycia przez niego prawa
do wcześniejszej emerytury – akta ZUS o emeryturę z wniosku A. M..

Podobnie K. T. nabył prawo do wcześniejszej emerytury na podstawie wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku z dnia 19 grudnia 2007 r. sygn. akt VU 2056/07, przy czym Sąd ten do okresu pracy w szczególnych warunkach zaliczył pracę na stanowisku kierowcy w (...) Przedsiębiorstwie (...)
w B. w okresie od 23 maja 1979 roku do 16 sierpnia 1991 roku. W sprawie K. T. jako świadek zeznawał między innymi wnioskodawca, który zeznał, że obaj zajmowali się tymi samymi czynnościami. Przewozili samochodami ciężarowymi konie, cielęta, świnie, krowy, owce i byki. – akta sądowe j.w.

Zgodnie z wykazem A, działem VIII, pozycją 2 rozporządzenia prace kierowców samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony są uznawane za pracę w warunkach szczególnych.

W ocenie Sądu czynności odwołującego polegające na załadunku samochodu ciężarowego (wprowadzaniu zwierząt) stanowiły integralną część jego obowiązków jako kierowcy. Ładowanie oraz rozładowywanie samochodu ciężarowego nie stanowiło czynności autonomicznych, miało na celu jedynie rozpoczęcie i zakończenie wykonywania przez niego głównego obowiązku, czy też zadania- przewozu zwierząt pomiędzy określonymi miejscami.

Z uwagi na powyższe praca wnioskodawcy w tym zakładzie pracy została przez Sąd uznana za pracę w warunkach szczególnych (tym bardziej, że jak wskazano wyżej, innym osobom pracującym na tożsamych stanowiskach została z tego tytułu przyznana wcześniejsza emerytura).

Nie dotyczyło to jednak całego okresu pracy wnioskodawcy w (...) Przedsiębiorstwie (...) w B..

Sąd rozstrzygając niniejszą sprawę nie mógł bowiem pominąć niezwykle istotnej okoliczności, która ostatecznie przesądziła o negatywnym dla wnioskodawcy rozstrzygnięciu sprawy- okolicznością tą było zatrzymanie prawa jazdy w związku z popełnionym przez K. S. wykroczeniem. Okoliczność ta wynika z akt osobowych wnioskodawcy – k. 15 tych akt. Odwołujący nie potrafił wskazać na jaki okres miał zatrzymane prawo jazdy. Początkowo wyjaśniał, że na 2 miesiące – k. 17. Z informacji Urzędu Miejskiego w B. wynika jednak, że był to okres trzech miesięcy- od 5 listopada 1984 roku do 4 lutego 1985 roku- a więc w trakcie pracy w (...) Przedsiębiorstwie (...) w B. –k. 51.

W świetle powyższego nie budzi wątpliwości, że K. S.
w wymienionym okresie nie mógł wykonywać pracy kierowcy samochodu ciężarowego.
Nie kwestionował tego sam odwołujący, który początkowo wskazywał, że po zatrzymaniu mu prawa jazdy zrobił kapitalny remont samochodu, którym jeździł. Nie podał jednak w tym zakresie żadnych szczegółowych informacji (k. 45).

W trakcie procesu odwołujący sprecyzował, że w trzymiesięcznym okresie zatrzymania prawa jazdy przeprowadził kapitalny remont zarówno swojego pojazdu, jak
i innych samochodów ciężarowych. Remonty te przeprowadzane były w kanale (k. 56). Okoliczność wykonywania przez wnioskodawcę czynności przy naprawie samochodów potwierdził świadek J. K.. Wskazał on jednak, że praca wykonywana przez odwołującego była pracą w kanałach, ale również nad kanałem i bezpośrednio pod pojazdem. Wnioskodawca wymieniał części zamienne, wykonywał prace malarskie (malował kabinę) Ponadto wnioskodawca pomagał pozostałym kolegom przy załadunkach i rozładunkach zwierząt (k. 58-58v).

Ze względu na treść zeznań świadka J. K. Sąd nie dał wiary K. S. przesłuchanemu w charakterze strony (k.45). W ocenie Sądu zmiana wyjaśnień K. S., stopniowe doprecyzowanie wykonywanych przy samochodach czynności oraz ostateczne wskazanie, że były to naprawy w kanale remontowym miały na celu uzyskanie korzystnego dla siebie orzeczenia. Z obliczeń rachunkowych wynikało, że okres zatrzymania prawa jazdy na okres 3 miesięcy jest przesądzający o prawie wnioskodawcy do wcześniejszej emerytury. Zgodnie z wykazem A, działem XIV, pozycją 16 rozporządzenia, pracą w szczególnych warunkach są prace wykonywane w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych i szynowych. W rzeczywistości jednak wnioskodawca wykonywał prace naprawcze nie tylko w kanale, ale również poza nim oraz wykonywał czynności polegające na załadunkach i rozładunkach zwierząt (które to czynności niewątpliwie mogły być uznane za czynności rozpoczynające i kończące w przypadku pracy kierowcy, ale nie pracy mechanika, który ze zwierzętami nie miał do czynienia).

Zgodnie natomiast z ugruntowanym orzecznictwem sądów powszechnych,
w tym Sądu Apelacyjnego w Białymstoku, praca przy naprawie pojazdów mechanicznych w kanale musi być wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 14 listopada 2012 roku, sygn. akt III AUa 618/12). W wyroku z dnia 28 sierpnia 2013 roku Sąd Apelacyjny w Białymstoku (sygn. akt III AUa 202/13) stwierdził m.in., że nie można zaliczyć do stażu pracy w warunkach szczególnych pracy „zwykłego” mechanika, czy montera samochodowego, jeżeli stale i w pełnym wymiarze nie pracował on wyłącznie w kanałach. Tego rodzaju sytuacja zaistniała w niniejszej sprawie, uniemożliwiając uznanie okresu pracy odwołującego od 5 listopada 1984 roku do 4 lutego 1985 roku za pracę w warunkach szczególnych. Powyższe ustalenie powoduje, że okres pracy w szczególnych warunkach w (...) Przedsiębiorstwie (...) w B. wynosi 9 lat i 14 dni.

Pracą taką nie mogła być również praca wykonywana u prywatnego pracodawcy K. Z. (...), Usługi (...)”, bowiem wnioskodawca nie był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy a jedynie w wymiarze ¾ etatu – akta ZUS dot. kapitału początkowego. Jedynie praca wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy może być uznana, przy spełnieniu pozostałych wymogów za pracę wykonywaną w szczególnych warunkach.

Z uwagi na treść powyższych rozważań Sąd uznał, że wnioskodawca nie udowodnił co najmniej 15 letniego okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach na dzień 1 stycznia 1999 roku – udowodnił łącznie z okresem uznanym przez organ rentowy 14 lat 10 miesięcy i 20 dni - a zatem nie spełnia wymogów do przyznania mu prawa do wcześniejszej emerytury.

Mając powyższe na uwadze na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 kpc Sąd orzekł jak
w wyroku.

O kosztach zastępstwa procesowego Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 kpc w zw. z art. 99 kpc w zw. z § 2 ust. 1 i 2 w zw. z § 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 490).