Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 listopada 2013r.

Sąd Okręgowy we Włocławku IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Hanna Wujkowska

Protokolant: sekr. sądowy Violetta Wysocka - Adryan

po rozpoznaniu w dniu 7 listopada 2013r. we Włocławku na rozprawie

sprawy L. D.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o emeryturę

na skutek odwołania L. D.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

z dnia 22 kwietnia 2013r. znak: (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje ubezpieczonemu L. D. prawo do emerytury od dnia 1 marca 2013r.;

2.  stwierdza odpowiedzialność Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Sygn. akt IVU 557/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 22 kwietnia 2013r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił L. D. przyznania prawa do emerytury albowiem nie udowodnił on wymaganego stażu pracy w warunkach szczególnych.

W uzasadnieniu podjętej decyzji organ rentowy wskazał, że na dzień 1 stycznia 1999r. wnioskodawca udowodnił okres składkowy, nieskładkowy i uzupełniający w wymiarze 25 lat, w tym okres 14 lat, 11 miesięcy i 3 dni pracy w warunkach szczególnych.

Odwołanie od powyższej decyzji wywiódł L. D., który zaskarżając ją w całości wniósł o zmianę przedmiotowego orzeczenia poprzez przyznanie prawa do wcześniejszej emerytury od dnia 11 marca 2013r. Wnioskodawca podniósł, że wnosi o zaliczenie do okresu pracy w warunkach szczególnych okres zatrudnienia w (...)w B.na stanowisku kierowcy ciągnika od 22.04.1974r. do 13.07.1975r.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych podtrzymując całkowicie zaskarżoną decyzję wniósł o oddalenie odwołania.

W uzasadnieniu swego stanowiska organ rentowy przytoczył argumentację tożsamą ze wskazaną w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji i wskazał, że podstawę wydania decyzji z dnia 22 kwietnia 2013r. stanowił art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Nadto organ rentowy nadmienił, że do okresu pracy w warunkach szczególnych nie zaliczył zatrudnienia w (...)w B., gdyż wnioskodawca nie przedłożył stosownego świadectwa pracy. Natomiast dowód w postaci zeznań świadków w świetle przepisów prawa nie może stanowić dla organu rentowego podstawy do uwzględnienia okresów zatrudnienia w warunkach szczególnych. Organ rentowy wskazując, że owe ograniczenie nie obowiązuje na etapie postępowania sądowego podkreślił przy tym, że dowody prowadzone na ową okoliczność muszą nie budzić wątpliwości być spójne i precyzyjne.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje

L. D.urodził się (...)

W okresie od dnia (...)października 1970r. do dnia (...) lipca 1971r. odbywał zasadniczą służbę wojskową.

Dowód: wniosek k. 1—3 akt organu rentowego, książeczka wojskowa k. 34 akt sprawy.

Po powrocie z wojska L. D. zamieszkał ponownie w gospodarstwie rolnym rodziców położonym w miejscowości S..

Z dniem 22 kwietnia 1974r. wnioskodawca podjął zatrudnienie w (...) w B.. L. D.powierzone zostało stanowisko kierowcy ciągnika. Gdy w zakładzie nie było prac do wykonania, których potrzebny był ciągnik wnioskodawca wykonywał inne powierzone mu prac np. prace porządkowe, remonty zakładu oraz naprawy maszyn. Nadto w ramach normatywnego czasu pracy L. D.zajmował się pracami załadunkowymi i wyładunkowymi z innych pojazdów.

Z uwagi na porzucenie stanowiska pracy zatrudnienie wnioskodawcy ustało z dniem 13 lipca 1975r.

Dowód : legitymacja ubezpieczeniowa zapisy na k. 7, k. 82-83 akta sprawy k. 34, życiorys z dn. 09.03.1976r., kwestionariusz osobowy, świadectwo pracy z dnia 24.07.1975r. - akta osobowe wnioskodawcy z (...)Spółdzielni (...)zeznania wnioskodawcy nagranie 00:05:44-00:26:26 płyta k. 58 akt sprawy, zeznania świadka K. R.nagranie 00:19:15-00:29:56, zeznania świadka Z. W.nagranie 00:32:48-00:42:17, zeznania świadka J. A.nagranie 00:45:24-00:55:42, zeznania świadka S. C.nagranie 00:58:12-01:10:00 płyta k. 37 akt sprawy.

W okresie od dnia 14 lipca 1975r. do dnia 31 maja 1998r. L. D.pracował w(...)Spółdzielni „(...)”, gdzie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace kierowcy ciągnika od 14 lipca 1975r. do 30 kwietnia 1980r. oraz kierowcy samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony od 13 stycznia 1988r. do dnia 31 marca 1998r.

W okresach od 24 stycznia 1992r. do 2 lutego 1992r. i od 9 września 1997r. do 3 października 1997r. wnioskodawca pobierał zasiłek chorobowy.

Dowód: świadectwa pracy z dn. 03.04.2013r. k. 15-16 akt organu rentowego, załącznik do za świadczenia o zatrudnieniu z dn. 22.09.2003r. akta osobowe wnioskodawcy z(...)Spółdzielni (...)

Od dnia 20 kwietnia 1998r. do 31 grudnia 1999r. L. D.podlegał ubezpieczeniu społecznemu z tytułu prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej.

Okoliczność bezsporna

W dniu 11 marca 2013r. L. D. wystąpił do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z wnioskiem o emeryturę.

Decyzją z dnia 22 kwietnia 2013r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił L. D. przyznania prawa do emerytury albowiem nie udowodnił on wymaganego stażu pracy w warunkach szczególnych.

Dowód: wniosek k. 1-3, decyzja k. 29 akt organu rentowego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Żądaniem wnioskodawcy i zaskarżoną decyzją objęte było świadczenie emerytalne uregulowane w art. 184 ust. 1 i 2 w zw. z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity z dnia 26 sierpnia 2009 roku Dz. U. Nr 153, poz. 1227) oraz w zw. z § 4 ust.1 pkt 1 i 3 w zw. z § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz.43 z późn. zm.).

Zgodnie z powołanymi przepisami ubezpieczonemu mężczyźnie urodzonemu po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku 60 lat, jeżeli do dnia 1 stycznia 1999 roku w wymiarze co najmniej 15 lat wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A, stanowiącym załącznik do powołanego wyżej rozporządzenia Rady Ministrów oraz osiągnął okres składkowy i nieskładkowy wynoszący 25 lat, a także nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego albo złożył wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa. Zgodnie przy tym z § 1 Rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze z dnia 7 lutego 1983r. okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w tymże rozporządzeniu były okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Jednocześnie podkreślić należy, iż nie każda praca – nawet świadczona w trudnych czy też niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia warunkach uzasadnia przyznanie emerytury w obniżonym wieku. Uzasadnia to jedynie wykonywanie w powołany sposób pracy określonej w przepisach powyższego rozporządzenia.

W świetle przytoczonej regulacji przedmiotem ustaleń sądu pozostawało spełnienie przez wnioskodawcę wszystkich wskazanych przesłanek nabycia prawa do tzw. wcześniejszej emerytury – w pierwszej kolejności w zakresie osiągnięcia wymaganego wieku oraz łącznego stażu ubezpieczeniowego.

W tym zakresie wskazany powyżej stan faktyczny ustalony został w znaczącej części na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach organu rentowego oraz aktach osobowych wnioskodawcy z okresów jego zatrudnienia. Podkreślenia wymaga, że strony postępowania nie kwestionowały autentyczności dokumentów w nich zawartych, a i Sąd nie znalazł podstaw by zakwestionować ich wiarygodność.

W świetle powołanych dokumentów – w szczególności złożonych do akt organu rentowego świadectw pracy - nie budziło wątpliwości, iż wnioskodawca – urodzony w roku 1950 ( a tym samym spełniający wymagane kryterium wiekowe) - do dnia 1 stycznia 1999r legitymuje się okresami składkowymi i nieskładkowymi w wymiarze łącznie przekraczającym wymagane 25 lat. Uwzględnienie bowiem – poza bezspornym między stronami okresem odbywania zasadniczej służby wojskowej (co znajduje przy tym potwierdzenie w treści wpisów w książeczce wojskowej wnioskodawcy), okresem zatrudnienia w (...)Spółdzielni (...)w L.(potwierdzonym treścią świadectwa pracy oraz treścią niekwestionowanych dokumentów znajdujących się w aktach osobowych z tego okresu zatrudnienia) oraz okresem podlegania ubezpieczeniu z tytułu prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej (co wskazywane było w istocie przez obie strony znajdując także potwierdzenie w treści wewnętrznego dokumentu organu rentowego – zestawienia sporządzonego przez wydział ubezpieczeń i składek) – także okresu zatrudnienia w (...) w B.- potwierdzonego stosownym wpisem w legitymacji ubezpieczeniowej, świadectwem pracy z dnia 24 lipca 1975r. (znajdującym się w aktach osobowych z kolejnego okresu zatrudnienia) oraz spójną i potwierdzającą się w tym zakresie nawzajem treścią zeznań świadków i samego wnioskodawcy ( który przy tym w sporządzanym w dniu 9 marca 1976r życiorysie oraz kwestionariuszu osobowym – znajdujących się w aktach osobowych z okresu zatrudnienia (...)w L.- także powoływał się na powyższe zatrudnienie) skutkuje osiągnięciem wymaganej liczby okresów składkowych i nieskładkowych. Spór pomiędzy stronami sprowadzał się do ustalenia, czy wnioskodawca może wykazać się okresem łącznym 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Wnioskodawca konsekwentnie wywodził, iż przepracował wymagane 15 lat w warunkach szczególnych bowiem pracował tak nie tylko w uwzględnionym przez organ rentowy okresie zatrudnienia w (...)Spółdzielni (...)od 14 lipca 1975r. do 30 kwietnia 1980r. i od 13 stycznia 1988r. do dnia 31 marca 1998r. (co w istocie pozostawało poza sporem a co także w ocenie sądu znajduje pełne potwierdzenie nie tylko w treści wystawionych przez pracodawcę – nie podważonych jakimikolwiek dowodami - świadectw wykonywania pracy w szczególnych warunkach ale także w treści innych dokumentów znajdujących się w aktach osobowych z tego okresu zatrudnienia), lecz również w (...)w B.od 22 kwietnia 1974r. do 13 lipca 1975r. jako kierowca ciągnika.

Organ rentowy wywodził natomiast, że udowodnił on jedynie 14 lat, 11 miesięcy i 3 dni okresów pracy w warunkach szczególnych, bowiem okoliczności dotyczące pracy w (...)w B.nie zostały potwierdzone stosownym świadectwem pracy w warunkach szczególnych.

W zakresie spornej okoliczności wskazać należy, iż zgodnie z ogólnymi zasadami procesu cywilnego to na ubezpieczonym ciążył obowiązek wykazania prawdziwości zgłaszanych twierdzeń. Stąd też ubezpieczony winien był wykazać legitymowanie się wymaganym okresem zatrudnienia w warunkach szczególnych – w rozumieniu wskazanych powyżej przepisów – przypadającym przed 1 stycznia 1999r. Najistotniejszą przy tym dla rozstrzygnięcia sprawy kwestią pozostaje faktyczny zakres wykonywanych przez ubezpieczonego w ramach zatrudnienia obowiązków, dla których ustalenia nie jest jednak wystarczające samo oznaczenie zajmowanego stanowiska a ustalenie wykonywania pracy w szczególnych warunkach nie może być oparte wyłącznie o twierdzenia samej strony. Nadto wyartykułowania wymaga, że na etapie postępowania sądowego strona nie jest ograniczona żadnymi środkami dowodowymi, zatem okoliczności przez nią podnoszone mogą być dowodzone wszelkimi dostępnymi środkami.

Na etapie postępowania sądowego L. D.poprzez zeznania świadków J. A., S. C., K. R., Z. W.i własne zeznania oraz korespondujące z nimi dokumenty w postaci legitymacji ubezpieczeniowej oraz świadectwa pracy, kwestionariusza osobowego i życiorysu złożonego w momencie ubiegania się o pracę w GS(...)należycie wykazał sam fakt zatrudnienia w (...)w B.oraz jego ramy czasowe. Słuchani w sprawie świadkowie konsekwentnie i niezależnie od siebie potwierdzali fakt pracy wnioskodawcy w tejże Bazie. Co prawda z uwagi na długi upływ czasu nie byli w stanie wskazać konkretnych ram czasowych owego zatrudnienia zaś ich zeznania pozostawały częściowo niespójne w kontekście wskazywanego okresu i zakresu wykonywania przez wnioskodawcę prac w gospodarstwie rolnym rodziców, jednakże okoliczności te - w szczególności w zestawieniu z powołanym upływem czasu, niewątpliwie ograniczającym możliwość precyzyjnego odtworzenia relacjonowanych zdarzeń – w ocenie sądu nie wpływały na ocenę wiarygodności tychże dowodów w zakresie w jakim korespondują one z treścią powołanych powyżej dokumentów. Stąd też z uwagi na czytelne zapisy w legitymacji ubezpieczeniowej oraz treść świadectwa pracy Sąd Okręgowy dokonał ustaleń co do okresu zatrudnienia wnioskodawcy w (...)w B.na podstawie powołanych dokumentów.

Podkreślić jednak należy, że sama okoliczność pracy na stanowisku uznanym za stanowisko pracy w warunkach szczególnych nie świadczy automatycznie o tym, że dany czasookres winien zostać zaliczony do okresu pracy w warunkach szczególnych. Zgodnie bowiem z § 1 cytowanego wyżej rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Okresy pracy, o których mowa w ust. 1, stwierdza co do zasady zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy. W świetle powyższego niezbędnym zatem jest by praca wykonywana w warunkach szczególnych była świadczona stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Brak stałości i niepełny wymiar czasu pracy przy wykonywaniu przez wnioskodawcę czynności kierowcy ciągnika uniemożliwia zaliczenie spornego czasookresu jako pracy w warunkach szczególnych. W świetle zgromadzonego materiału dowodowego Sąd nie kwestionuje okoliczności, że L. D.będąc zatrudnionym w (...)w B.wykonywał czynności kierowcy ciągnika. Jak wynika jednak z zeznań samego wnioskodawcy oraz świadka J. A.i S. C.nie zawsze była praca dla wszystkich kierowców ciągników zatrudnionych w zakładzie. Najczęściej przestoje zdarzały się w okresie zimowym. Co więcej w ramach normatywnego czasu pracy wnioskodawca wykonywał na terenie zakładu prace porządkowe, remonty oraz naprawy pojazdu. Sam przy tym L. D.wskazał, iż w ramach umowy zlecenia w ośmiogodzinnym wymiarze czasu pracy wykonywał również prace załadunkowe i wyładunkowe z innych pojazdów. W ocenie Sądu Okręgowego nieregularność w wykonywaniu czynności kierowcy ciągnika dyskredytuje zatem możliwość nadania owym czynnościom charakteru stałości. Nie jest bowiem dopuszczalne uwzględnianie przy ustalaniu okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze pracy wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wymaganych do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym, innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika, przez co tak zatrudniony nie spełniał koniecznego warunku dla uzyskania wcześniejszych uprawnień emerytalnych, jakim było stałe wykonywanie pracy szkodliwej w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na zajmowanym stanowisku pracy ( wyrok s.apel. w Lublinie z dn. 26.03.2013r., III AUa 160/13, LEX nr 1298961).

Odmowa zaliczenia powyższego czasookresu do okresu pracy w warunkach szczególnych nie rzutowała jednak na ocenę prawidłowości zaskarżonej decyzji. Podczas analizy dokumentów zgromadzonych w aktach organu rentowego Sąd Okręgowy dopatrzył się bowiem nieprawidłowości przy sposobie wyliczenia wymiaru okresu pracy w warunkach szczególnych. W ocenie Sądu organ rentowy bezpodstawnie odliczył wnioskodawcy przypadający w czasie wykonywania pracy w warunkach szczególnych okres pobierana zasiłku chorobowego od 24 stycznia 1992r. do 2 lutego 1992r. i od 9 września 1997r. do 3 października 1997r. łącznie 35 dni. Podkreślenia w tej kwestii wymaga, że art. 32 ust. 1a ustawy emerytalne zgodnie z którym przy ustalaniu okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze nie uwzględnia się okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał po dniu 14 listopada 1991 r. wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, wszedł w życie 1 lipca 2004r. Jak natomiast ustanawia regulacja art. 184 przesłanki w nim spełnione, za wyjątkiem osiągnięcia wymaganego wieku, muszą być spełnione na dzień 1 stycznia 1999r. W tej natomiast dacie analizowany art. 32 ust. 1a nie obowiązywał, w związku z czym nie można w ocenie sądu obostrzeń w nim zawartych stosować względem wnioskodawcy. Zgodzić się bowiem należy z konsekwentnym w tym zakresie stanowiskiem Sądu Najwyższego, który w szczególności w wyroku z dnia 23 kwietnia 2010r. wprost wskazał, że osiągnięcie do dnia 1 stycznia 1999 r. okresu pracy w szczególnych warunkach, o którym mowa w art. 184 ust. 1 pkt 1 ustawy. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wyłącza ponowne ustalenie tego okresu po osiągnięciu wieku emerytalnego według zasad wynikających z art. 32 ust. 1a pkt 1 tej ustawy, obowiązujących od dnia 1 lipca 2004 r. (II UK 313/09, OSNP 2011, nr 19-20, poz. 260, tak też postanowienie SN z dnia 9 marca 2012 r., I UK 367/11, Lex nr 1215125). W pełni podzielić należy w ocenie sądu stanowisko Sądu Najwyższego, który stanowczo wypowiedział się, że wymaganie od osób, które spełniły w dniu 1 stycznia 1999 r. warunki dotyczące stażu ubezpieczenia dodatkowo warunku osiągnięcia przed dniem 1 lipca 2004 r. przewidzianego w art. 32 ustawy wieku należy uznać za zbyt daleko idące, pomijające ochronę prawa tymczasowego, ukierunkowanego na przyszłe świadczenia (tak też wyroki z dnia 23 kwietnia 2010 r., II UK 313/09, OSNP 2011 nr 19-20, poz. 260 oraz z dnia 13 lipca 2011 r., I UK 12/11, LEX nr 989126 i orzeczenia w nich powołane). W przywołanych orzeczeniach Sąd Najwyższy podkreślił, że ochrona ekspektatywy może wynikać z jej istoty, lecz także zyskiwać wzmocnienie w prawie, a funkcję takiego wzmocnienia spełnił art. 184 ustawy emerytalnej wobec pozostających w toku stosunków nabywania prawa do emerytury z tytułu wykonywania zatrudnienia w szczególnych warunkach przed dniem 1 stycznia 1999 r. W przepisie tym ustawodawca utrwalił sytuację osób, które w dniu wejścia w życie ustawy wypełniły warunki stażu szczególnego i ogólnego i zadeklarował ich przyszłe prawo do emerytury w wieku wcześniejszym; przez wydanie tego przepisu nastąpił stan związania, tj. zobowiązania się przez Państwo do powstrzymania się od jakiejkolwiek ingerencji w istniejące prawo tymczasowe. Wobec tego przewidziana w ustawie ekspektatywa prawa do emerytury nie mogła wygasnąć na skutek nowej regulacji ustalania stażu zatrudnienia. Gwarancji przyszłego prawa do emerytury złożonej wobec osób, o których mowa w art. 184 ustawy, ustawodawca nie mógł już naruszyć przez ustalenie innego sposobu wyliczenia ich stażu ubezpieczenia. Natomiast chwila spełnienia warunków określonych w art. 184 ust. 2 ustawy emerytalnej nie ma dla rozpoznawanej kwestii znaczenia (por. między innymi uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 8 lutego 2007 r., II UZP 14/06, OSNP 2007 nr 13-14, poz. 199).

Dokonane ustalenie rzutowało na zmianę zaskarżonej decyzji w myśl art. 477 ¹⁴§ 2 k.p.c. na podstawie art. 184 ust. 1 cytowanej ustawy emerytalnej i skutkowało przyznaniem wnioskodawcy prawa do emerytury od dnia 1 marca 2013r. (zgodnie art. 129 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych).

Przyznając wnioskodawcy prawo do emerytury Sąd Okręgowy mając na uwadze brzmienie art. 118 ust 1a analizowanej ustawy stwierdził odpowiedzialności Zakładu Ubezpieczeń Społecznych za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, gdyż owa okoliczność była znana już na etapie postępowania administracyjnego. Organ rentowy dysponował bowiem wiedzą na temat okresu pobierania przez wnioskodawcę zasiłku chorobowego, gdyby dokonał właściwej interpretacji norm prawa na wcześniejszym etapie już od dnia 1 marca 2013r. L. D. pobierałby świadczenie emerytalne.